Sərmayədarlar üçün cəlbedici ölkə

Xarici investisiyaların, müasir texnologiya və avadanlıqların, idarəetmə təcrübəsinin milli iqtisadiyyata cəlb edilməsi yolu ilə yüksək keyfiyyətli, rəqabətə davamlı məhsulların istehsalı Azərbaycanda həyata keçirilən iqtisadi inkişaf strategiyasının prioritet məqsədlərindən birinə çevrilmişdir. Həyata keçirilən səmərəli və çevik investisiya siyasəti ölkə iqtisadiyyatının neftdən asılılığının azalmasını, "qara qızıldan" qazanılan gəlirlərin qeyri-neft sektoruna yönəldilməsi yolu ilə yüksək inkişafı təmin etmişdir.

İnkişaf etmiş dövlətlərin təcrübəsi göstərir ki, cəmiyyətin artmaqda olan sosial-iqtisadi tələbatının ödənilməsi, mövcud istehsal potensialından tam və səmərəli istifadə edilməsi, elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin istehsala tətbiqi kimi yeniliklər bilavasitə investisiya qoyuluşlarından asılıdır. Son 15 ildə həyata keçirilən səmərəli iqtisadi siyasətin nəticəsi olaraq Azərbaycan hazırda xarici investisiya cəlbediciliyinə görə dünya ölkələri sırasında ön sıralardadır.

Milli iqtisadiyyata investisiyaların cəlbi məqsədilə "açıq qapı" siyasəti həyata keçirən Azərbaycan iqtidarı ötən illərdə investorların hüquq və mənafelərinin qorunması, mülkiyyətinin toxunulmazlığı, yerli və xarici sahibkarlara bərabər iş şəraitinin yaradılması, əldə edilmiş mənfəətdən maneəsiz istifadə olunması ilə bağlı mühüm qanunlar qəbul etmişdir. "İnvestisiya fəaliyyəti haqqında", "Xarici investisiyaların qorunması haqqında" Azərbaycan Respublikası qanunları bu baxımdan xüsusi qeyd edilməlidir. Eyni zamanda Azərbaycan hökuməti bir sıra xarici ölkələrlə ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması, investisiyaların təşviqi və qarşılıqlı qorunması haqqında sazişlər imzalamışdır. Son 10 ildə ölkədə lisenziyalaşdırma sisteminin sadələşdirilməsi istiqamətində də bir sıra tədbirlər həyata keçirilmiş, mövcud olan lisenziyalaşdırma sistemi köklü surətdə dəyişmişdir. Lisenziyalaşdırılan fəaliyyət növlərinin sayı 240-dan 30-a endirilmiş, lisenziyanın müddəti 2 ildən 5 ilə qədər uzadılmışdır.

Azərbaycanın qeyri-neft sektoruna investisiyaların cəlb edilməsinin ən mühüm vasitələrindən biri də özəlləşdirmə prosesidir. Bu günədək Türkiyə, ABŞ, Fransa, Böyük Britaniya, Çin, İran, İsveçrə, Hollandiya və digər ölkələrin investorları Azərbaycanda həyata keçirilən özəlləşdirmə prosesində iştirak etmiş, milli iqtisadiyyata böyük məbləğdə investisiyalar qoymuşlar. Xarici investorlar üçün xüsusilə cəlbedici olan metallurgiya, kimya, energetika, maşınqayırma, nəqliyyat, rabitə və digər sahələrdə fəaliyyət göstərən şirkətlərin özəlləşdirməyə açılması xarici investisiya axınına güclü təkan vermişdir.

Ölkənin ixrac qabiliyyətinin artırılmasını və investisiyaların cəlb edilməsini stimullaşdırmaq məqsədilə 2003-cü ildə Azərbaycan İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondu (AZPROMO) yaradılmışdır. Fond investorlar, yerli istehsalçılar və hökumət arasında əlaqələndirici rolunu oynamaqla, dövlət-özəl sektor münasibətlərində əhəmiyyətli işlər görür. Qurum xarici sərmayədarlara öz investisiya layihələrini həyata keçirmək üçün sahələrin müəyyənləşdirilməsində, onların Azərbaycana gəlməsini asanlaşdırmaqda yardım edir.

Biznes mühitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində 2003-2008-ci illərdə ölkə iqtisadiyyatına 44 milyard dollar investisiya qoyulmuşdur və bu da müstəqillik illərində Azərbaycan iqtisadiyyatına investisiya qoyuluşunun 77 faizi deməkdir. Bu dövrdə bütün maliyyə mənbələri hesabına əsas kapitala qoyulmuş investisiyanın həcmi son beş ildə 33,5 milyard manat təşkil etmiş, bunun 53,2 faizi daxili, 46,8 faizi isə xarici investisiyalar olmuşdur. 2008-ci ildə istifadə edilmiş investisiyanın həcmi 2003-cü il səviyyəsini 3 dəfə üstələmiş, adambaşına düşən investisiyanın həcmi 2003-cü illə müqayisədə 605,8 manat çox olmuşdur. 2003-cü ildə ümumi investisiyaların həcmində daxili investisiyaların payı 24,8 faiz olduğu halda, 2008-ci ildə bu göstərici 78,6 faiz təşkil etmişdir.

2009-cu ilin 6 ayında isə əsas kapitala yönəldilmiş investisiyalarda daxili sərmayələr üstünlük təşkil etmişdir. Bunun 82,4 faizi daxili, 17,6 faizi isə xarici sərmayələrdir. Daxili sərmayələrin ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 11,6 faiz artması Azərbaycanda güclü sərmayədarlar təbəqəsinin formalaşdığına dəlalət edir.

Son illər respublika iqtisadiyyatına investisiyaların cəlb edilməsini sürətləndirmək istiqamətində həyata keçirilən mühüm tədbirlərdən biri də Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2006-cı il 30 mart tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan İnvestisiya Şirkətinin yaradılması olmuşdur. Şirkətin fəaliyyətinin məqsədi əsasən ölkə iqtisadiyyatının qeyri-neft sahələrində fəaliyyət göstərən səhmdar cəmiyyətlərinin və digər kommersiya təşkilatlarının nizamnamə kapitalındakı iştirak payını, o cümlədən səhmlərini almaqla müddətli investisiya qoyuluşunun həyata keçirilməsindən ibarətdir. Şirkətin fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərindən biri də Azərbaycan müəssisələrinin ixracyönümlü və idxalın əvəzləşdirilməsinə yönəlmiş layihələrində iştirak və həmin layihələrə yerli və ya xarici investorların cəlb edilməsidir.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 30 aprel 2007-ci il tarixdə imzaladığı "Azərbaycan Respublikasında sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında" fərmanla təsdiq olunmuş qaydalara əsasən, 2008-ci il yanvarın 1-dən etibarən vahid qeydiyyat Vergilər Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir. Sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin qeydiyyatının "vahid pəncərə" prinsipi üzrə təşkili nəticəsində qeydiyyatdan keçmiş hüquqi şəxslərin sayı 30 faiz artmışdır. 2008-ci ildən idxal-ixrac əməliyyatlarında da bu sistemin tətbiqinə başlanmışdır. Nəticədə fəaliyyət göstərən vergi ödəyicilərinin sayı 2003-cü ildəki 93 mindən hazırda 220 minə çatmış, eləcə də sahibkarlara öz hesabatlarının, vergi bəyannamələrinin təqdim olunmasında, vergi ödənişlərində elektron xidmətlərdən istifadə etmək şəraiti yaradılmışdır. Ümumiyyətlə, son illərdə ixracın stimullaşdırılması, xarici bazarlara çıxış imkanlarının genişləndirilməsi məqsədilə görülmüş tədbirlər nəticəsində Azərbaycan ABŞ və Norveçin "CSP", Avropa İttifaqının "CSP+" proqramlarına daxil edilmişdir. Bu proqramlar Azərbaycan sahibkarlarına 27 Avropa ölkəsi, ABŞ və Norveç bazarlarına rüsumsuz və ya çox aşağı rüsumlarla ixrac imkanları yaradır.

Dünya Bankının ekspertləri ilə birgə hazırlanmış "İnvestsiya fəaliyyəti haqqında" qanun layihəsi də respublikanın biznes cəlbediciliyinin yüksəldilməsinə xidmət edir. Digər ölkələrin bu sahədəki təcrübəsi əsas götürülərək qanun layihəsinə investisiyaların qorunması, investisiya fəaliyyəti zamanı yaranan mübahisələrin həlli və digər həlledici prinsipial məsələlərlə bağlı yeniliklər daxil edilmişdir.

Ümumdünya İqtisadi Forumu (Davos Forumu), Beynəlxalq Valyuta Fondu, Dünya Bankı, "Qoldman Saks" təşkilatı, Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası, Müstəqil Dövlətlər Birliyinin Statistika Komitəsi və digər qurumların hesabatlarında Azərbaycanda investisiyalar üçün əlverişli biznes mühitinin yaradılması, əcnəbi sərmayəçilər üçün hökumət tərəfindən əlverişli sərmayə imkanlarının təmin edilməsi, eləcə də digər tədbirlərin intensiv xarakter alması əksini tapmışdır. Ölkədə əlverişli biznes və investisiya mühitinin formalaşdırılması istiqamətində həyata keçirilən sistemli tədbirlər Azərbaycanın bütün dünyada etibarlı iqtisadi tərəfdaş kimi tanınmasını, habelə qlobal maliyyə şəraitində respublikaya xarici sərmayə qoyuluşlarını təmin edir. Respublikamızın adambaşına düşən birbaşa xarici investisiyaların həcminə görə dünyanın qabaqcıl dövlətləri sırasında olması bunu bir daha təsdiqləyir.

S.ELMANOĞLU

Azərbaycan.- 2009.- 28 avqust.- S. 1, 3.