Azərbaycan xalqı İlham Əliyevin prezidentliyini qüdrətli dövlətçiliyin, firavan gələcəyin və dinamik inkişafın yeganə təminatçısı kimi qəbul edir

Başa çatmaqda olan 2008-ci il ölkəmizin ictimai-siyasi həyatı üçün mühüm hadisələrlə əlamətdardır. Təbii ki, ilin ən mühüm siyasi hadisəsi prezident seçkiləri idi. Seçkilərdə yüksək fəallıq nümayiş etdirən Azərbaycan xalqı cənab İlham Əliyevin növbəti müddətə ölkəyə rəhbərlik etməsinə səs verməklə bir daha göstərdi ki, cəmiyyətimizdə ulu öndər Heydər Əliyevin ideyalarının alternativi yoxdur. Uzun müddətdir cəmiyyətdə müzakirə predmeti olan Konstitusiya islahatlarının müzakirəsinin də son günlər aktuallaşması və Milli Məclis tərəfindən Konstitusiya islahatları ilə bağlı Referendum Aktının layihəsinin müzakirəsi ilin mühüm siyasi hadisələrindən sayıla bilər.

Həmsöhbətimiz Yeni Azərbaycan Partiyasının sədr müavini, partiyanın icra katibi, Milli Məclisin deputatı Əli Əhmədov da bu mövzuları yalnız bitməkdə olan il üçün deyil, ümumiyyətlə, ölkəmizin gələcəyi baxımından böyük əhəmiyyətli məsələlər kimi səciyyələndirir.

- Əli müəllim, Azərbaycanda son prezident seçkisindən iki aydan artıq vaxt keçməsinə baxmayaraq, bu mövzu siyasi kuluarlarda hələ öz aktuallığını itirməyib. İstərdim söhbətimizin əvvəlində prezident seçkisi ilə bağlı qənaətlərinizi bir daha bölüşəsiniz...

- Həqiqətən də prezident seçkisinin nəticələri hələ də cəmiyyətdə müzakirə edilməkdədir. Bu, onu göstərir ki, 2008-ci ilin prezident seçkisi Azərbaycan cəmiyyəti və ictimai fikri üçün kifayət qədər diqqət mərkəzində olan məsələlərdən biri olub. Bu da təsadüfi deyil. Çünki prezident seçkisi beş il ərzində ölkənin inkişafını, hər bir insanın taleyini müəyyənləşdirən çox mühüm siyasi hadisədir. Bu mənada həm seçki ərəfəsində, həm də seçkinin nəticələri bəlli olduqdan sonra müəyyən müddət ərzində ictimaiyyət arasında seçki və onun nəticələri barədə fikir mübadiləsinin aparılması tamamilə təbiidir. YAP-ın seçki ilə bağlı gəldiyi və dərin köklərə söykənən qənaət bundan ibarətdir ki, Azərbaycan cəmiyyəti prezident seçkilərinə seçimini və rəyini qəti şəkildə müəyyənləşdirərək getdi. Bu əhval-ruhiyyə ilə Azərbaycan seçicilərinin mütləq əksəriyyətinin 2008-ci ildə prezident seçkilərinə getməsinin kökündə dayanan başlıca səbəb 2003-cü ilin prezident seçkilərindən sonra Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycanın iqtisadi-sosial həyatında, eyni zamanda ölkəmizin beynəlxalq münasibətlər sistemindəki mövqeyində baş verən əhəmiyyətli dəyişikliklər idi.

Qısa müddət ərzində iqtisadi cəhətdən sürətlə inkişaf edən Azərbaycan nəinki bölgənin ən güclü iqtisadiyyata malik dövlətinə çevrildi, eyni zamanda dünya üzrə bir neçə il dalbadal, - o cümlədən indi də bu mövqeyini saxlamaqdadır, - ən sürətli iqtisadi inkişafa malik dövlət imicini qazandı. Bunun məntiqi nəticəsi bir yandan Azərbaycanın regionda və beynəlxalq aləmdə nüfuzunun artması, digər tərəfdən insanların sosial rifahının yaxşılaşması ilə müşayiət olunur. Qürur hissi ilə qeyd etməliyik ki, ötən beş il Azərbaycanın müasir tarixinə yalnız iqtisadiyyatın sürətli inkişafı ilə həkk olunmayıb. Yola salmaqda olduğumuz beş ilin ən mühüm əhəmiyyəti həm də Azərbaycan vətəndaşlarının sosial rifahında dəyişikliyin baş verməsidir. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, əgər iqtisadi inkişaf insanların rifahında hər hansı dəyişiklik yaratmırsa, onların yaşayışını yaxşılaşdırmırsa, onda belə iqtisadi inkişafın cəmiyyət üçün mənası və əhəmiyyəti qalmır. Bu, əslində İlham Əliyevin həyata keçirdiyi siyasətin məntiqini müəyyənləşdirən başlıca həqiqətdir. İqtisadi inkişafı təmin etməyin qarşısında duran başlıca hədəf insanların rifahını yaxşılaşdırmaqdan, güzəranını yüksəltməkdən ibarətdir.

Ona görə bu fikri ümumiləşdirərək qəti şəkildə demək istəyirəm ki, vətəndaşlarımızın 2008-ci ilin prezident seçkilərinə hələ seçkilərin başlanmasından xeyli əvvəl öz rəylərini müəyyənləşdirərək getmələrinin kökündə dayanan əsas səbəblərdən biri məhz cənab İlham Əliyevin birinci prezidentliyi dövründə ölkədə yaşayış səviyyəsinin yüksəlməsi idi. Bu əhval-ruhiyyə prezident seçkisinin nəticəsində özünü göstərdi. Vətəndaşlarımızın baxışlarının seçkinin nəticələri ilə üst-üstə düşməsi bugünkü ictimai ovqatın ən müəyyənləşdirici məqamlarından biridir. Bu baxımdan prezident seçkisi ilə bağlı məsələlərin Azərbaycan cəmiyyətində müzakirə predmeti olaraq gündəmdən düşməməsi vətəndaşlarımızın bütövlükdə seçkilərin nəticələrindən razı qalmasından xəbər verir. Bugünkü ictimai ovqatın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, insanlar prezident seçkilərinin məhz bu cür yekunlaşmasını məmnunluq hissi ilə qeyd edirlər. Bu məmnunluq hissinin qayəsini təşkil edən əsas cəhət həm də ondan ibarətdir ki, insanlar növbəti beş ilin Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycanın növbəti inkişaf mərhələsi kimi tarixə düşəcəyinə dərindən inanırlar.

Məlum olduğu kimi, hazırda bütün dünyada iqtisadi böhran yaşanmaqdadır. Güclü iqtisadiyyata malik ölkələr iqtisadi sarsıntılar keçirirlər. Bir çox ölkələrdə istehsal müəssisələrinin iflasa uğraması nəticəsində işsizlik problemi daha da aktuallaşıb. Məmnunluq hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, dünyanı lərzəyə salan beynəlxalq iqtisadi böhran Azərbaycan iqtisadiyyatına elə də ciddi təsir göstərmədi. Bu ondan xəbər verir ki, Azərbaycanda həyata keçirilən iqtisadi siyasət modeli ölkə iqtisadiyyatını mümkün olan bütün təhdidlərdən qorumaq iqtidarındadır. Dünya iqtisadiyyatında yaranan böhranlı vəziyyətin Azərbaycan iqtisadiyyatına o dərəcədə böyük təsir göstərə bilməməsinin səbəblərindən biri də ölkəmizin iqtisadi modelinin kifayət qədər etibarlı, möhkəm təməl üzərində qərar tutmasıdır. Məhz insanların ovqatında olan müsbət məqamlar həm də onunla möhkəmlənir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı təkcə əlverişli şəraitdə inkişaf etmək qabiliyyətini göstərməklə kifayətlənmir, həm də təlatümlü dövrlərdə özünü mühafizə etmək, qorumaq parametrlərinə və xüsusiyyətlərinə malikdir. Bütün bunlar isə vətəndaşlarımızda o qənaəti möhkəmləndirir ki, cənab İlham Əliyevə səs verməklə, onu növbəti dəfə dəstəkləməklə ən doğru yolu seçiblər. Bununla da vətəndaşlarımız ölkəmizin iqtisadi inkişafı üçün yeni bir şansın yaranmasına öz mövqelərini bildirdilər, həm də bütün bunların fonunda hər bir ailənin həyatının etibarlı təminatı üçün gələcək əldə etməsinə şərait yarandı. Bütün bunların hamısı həm prezident seçkiləri ərəfəsində, həm də sonrakı dövrdə ictimai ovqatı müəyyənləşdirən başlıca keyfiyyətlərdir.

- Prezident seçkilərindən sonra yəqin ki, YAP-ın seçki ərəfəsindəki fəaliyyət proqramını təhlil etmisiniz. YAP öz namizədinin dəstəklənməsi üçün vəzifəsini necə yerinə yetirdi?

- Əgər seçkilərin yekunları məlumdursa, bundan çıxış edərək YAP-ın təmsilçisi kimi haqqımız çatır bu fikri söyləyək ki, partiyamız seçki kampaniyasının keçirilməsi ilə əlaqədar qarşısına qoyduğu bütün çətin, lakin şərəfli vəzifələrin öhdəsindən gələ bildi. YAP seçki kampaniyasının uğurla keçirilməsi üçün malik olduğu bütün resursları səfərbər etdi. Bildiyiniz kimi, YAP geniş resurslara malikdir. Bu, birincisi, partiyamızın nüfuzundan, ideologiyasının insanlar arasında geniş yayılmasından ibarət olan resursdur. İkincisi, YAP-ın malik olduğu insani və geniş təşkilati resursdur. Bütün bu resurslar tərəfimizdən ciddi şəkildə səfərbər edildi. YAP fəalları seçki kampaniyasının bütün mərhələlərində yaxından iştirak etdilər. Eyni zamanda, Prezident İlham Əliyevin namizədliyinin dəstəklənməsi və onun həyata keçirdiyi siyasətin bir daha insanlar arasında təbliğ və təşviq edilməsi üçün YAP-ın bütün nüfuzlu insanları, ayrı-ayrı bölgələrdə, Azərbaycanın bütün yaşayış məskənlərində seçicilərlə çoxlu sayda görüşlər keçirdilər. İnsanların İlham Əliyevə səs verməsinin onların özlərinin həyatı üçün gərəkli və zəruri olduğunu bir daha vətəndaşlarımızın diqqətinə çatdırdılar. Əlbəttə, insanlar İlham Əliyevə məhz bu təşviqat nəticəsində səs vermədilər. Bayaq qeyd etdiyim kimi, seçki kampaniyalarından hələ xeyli əvvəl seçicilər öz seçimlərini etmişdilər. Amma hər seçkinin öz məntiqi var. Seçki məntiqinin isə kökündə dayanan həqiqətlərdən biri ondan ibarətdir ki, seçicilərlə görüşlər, söhbətlər, bir daha seçki kampaniyasının bütün nüanslarını insanların diqqətinə çatdırmaq bütövlükdə kampaniyanın uğurla keçməsini və qələbənin təmin edilməsini şərtləndirən amillərdir. Bu mənada seçki kampaniyasının bütün parametrlərinə görə azad və demokratik şəkildə, həm də İlham Əliyevin qələbəsinin təmin edilməsi baxımından yüksək səviyyədə keçirilməsi üçün YAP üzərinə düşən öhdəlik və vəzifələri layiqincə yerinə yetirdi. Qürur hissi ilə bildirmək istəyirəm ki, YAP-ın bu fədakarlığını Prezident İlham Əliyev andiçmə mərasimi zamanı çıxışında xüsusi vurğuladı. Ölkə prezidentinin onun namizədliyini irəli sürən partiyanın fəallarının seçki kampaniyasındakı fədakarlığını qiymətləndirməsi bütün YAP üzvləri və bütövlükdə partiyamız üçün qürur gətirən bir məqam idi.

- Prezident seçkisinin azad, ədalətli və şəffaf keçirilməsinə rəğmən yenə də onun nəticələrinə kölgə salmağa cəhd göstərildi...

- Biz dəfələrlə ölkəmizə qarşı, o cümlədən Azərbaycandakı siyasi proseslərlə bağlı bir sıra beynəlxalq təşkilatların ikili standartlardan çıxış etməsi ilə əlaqədar narahatçılığımızı ifadə etmişik. Bu narahatçılıqlar təkcə Azərbaycandakı seçkilərlə əlaqədar olmayıb. Həm də ölkəmizin üzləşdiyi Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin aradan qaldırılması ilə bağlı bəzi beynəlxalq təşkilatlar Azərbaycana münasibətdə ikili standartlardan çıxış edirlər. Bu, bir yandan siyasi konyunktura, digər tərəfdən ola bilsin Azərbaycana qarşı hansısa beynəlxalq təşkilatların təmsilçilərinin heç də xoş olmayan münasibəti ilə də bağlıdır. Digər səbəblər də ola bilər. Burada regionla bağlı siyasət də, beynəlxalq güclərin bölgə ilə bağlı mövqeləri də təsirini göstərə bilər. Nəticə ondan ibarətdir ki, ikili standart ortadadır.

Azərbaycandan əvvəl bəzi qonşu ölkələrdə prezident seçkiləri keçirildi. Bizdəki seçkilərlə digər ölkələrdəki seçkilərin ən yumşaq müqayisəsi belə açıq şəkildə Azərbaycandakı seçkilərin nə qədər demokratik, xalqın iradəsini ifadə etməsi üçün əlverişli şəraitin yaradıldığı bir mühitdə keçirildiyini sübuta yetirir. Bunu təsdiq etməkdən ötrü xüsusi səy göstərməyə də ehtiyac yoxdur. Amma buna baxmayaraq, Azərbaycandakı seçkilərlə müqayisədə daha çox təzyiqlərlə müşayiət olunan seçkilərə münasibətdə loyallığın nümayiş etdirilməsi, daha çox demokratik məziyyətləri ilə seçilən bizdəki seçkilərə qarşı isə tənqidi münasibət göstərməyə meyilliliyin olması ikili standartdan xəbər verir. Təbii ki, biz beynəlxalq təşkilatların rəyinə hörmətlə yanaşırıq. Çünki Azərbaycan dünya birliyinin üzvüdür. Dünya birliyinin üzvü kimi Azərbaycanın dövlət olaraq üzərinə müəyyən öhdəliklər düşür. Digər yandan Azərbaycan dünyada gedən proseslərə inteqrasiya edir, bundan sonra da inteqrasiya etmək niyyətindədir. Bu mənada dünya birliyinin bütün strukturları ilə Azərbaycanın səmərəli əməkdaşlıq etmək niyyəti ortadadır. Belə olan halda təbii ki, ölkəmiz üçün beynəlxalq təşkilatların rəyi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Amma bu rəy Azərbaycan xalqının rəyindən və iradəsindən heç zaman üstün ola bilməz. Azərbaycandakı bütün siyasi proseslər, o cümlədən seçkilər və onun nəticələri yalnız Azərbaycan xalqının rəyinə istinad edir. Hər hansı bir qərəzli mövqenin ortaya qoyulması Azərbaycanda keçirilən seçkilərin nəticələrinin üzərinə kölgə salmaq iqtidarında deyil.

Digər tərəfdən 2008-ci ilin seçkiləri ilə əlaqədar beynəlxalq təşkilatların və onları təmsil edən çoxsaylı müşahidəçilərin əksəriyyətinin Azərbaycandakı seçkilər və siyasi proseslərlə bağlı düşüncələrində müsbət irəliləyişlərin olduğunu da ayrıca vurğulamaq lazımdır. Ölkəmizdə son prezident seçkilərini 1200-dən çox beynəlxalq müşahidəçi izləmişdir. Bildiyiniz kimi, ölkə üzrə 5 mindən yuxarı seçki məntəqəsi var və 1200-dən yuxarı beynəlxalq müşahidəçinin imkanı var idi ki, əksər seçki məntəqələrini gəzsin, seçkinin gedişini ətraflı izləsin. Bu o demək idi ki, Azərbaycan hakimiyyəti əvvəlcədən ölkədə keçirilən seçkilərin demokratik olacağına qəti şəkildə inandığından hər bir məntəqədə seçki prosesini izləyə biləcək sayda beynəlxalq müşahidəçinin Azərbaycana dəvət edilməsinə razılıq vermiş və bu addımı atmışdı. Bizdən böyük ölkələrdə seçkiləri müşahidə edən beynəlxalq müşahidəçilərin sayı Azərbaycandakı seçkiləri müşahidə edən müşahidəçilərin sayından qat-qat az olur. Bu onu göstərir ki, Azərbaycanın seçkilərin bütün mərhələlərini beynəlxalq müşahidəçilərinin gözü qarşısında keçirmək kimi çox cəsarətli addım atmağa təpəri vardı və bunu da etdi. Ona görə beynəlxalq təşkilatlar nə qədər qərəzli mövqedən çıxış etsələr də, faktdan yayınmaq mümkün deyil.

1200-dən çox beynəlxalq müşahidəçinin gözü qarşısında keçirilən seçkilərin nəticəsinin üzərinə kölgə salmaq qeyri-mümkündür. Amma, eyni zamanda təəssüf hissi ilə qeyd etmək istəyirəm ki, bir sıra beynəlxalq təşkilatların ya bütövlükdə mövqelərində, ya da onları təmsil edən ayrı-ayrı adamların düşüncələrində və baxışlarında Azərbaycana olan əvvəlki stereotiplər hələ də sınmayıb. Bu, bizi narahat edir.

Biz Azərbaycanla bağlı bütün beynəlxalq təşkilatların və onların təmsilçilərinin baxışlarının Azərbaycanın həqiqətlərinə uyğun olmasını istəyərdik. İstərdik ki, bu baxışlar təhriflərə və yaxud hər hansı konyunkturaya əsaslanmasın. Güman edirəm ki, 2008-ci ilin prezident seçkiləri bu stereotipləri xeyli dərəcədə sındırıb. Bu, tarixi hadisədir və gələcək illərdə biz daha qətiyyətlə həmin stereotipləri sındıra biləcəyik.

- Seçkidən sonra ölkədəki mövcud siyasi situasiyanı necə dəyərləndirirsiniz?

- Hər bir seçki ölkənin siyasi həyatında əlamətdar hadisə olur və təbii ki, siyasi qüvvələrin həm nisbətini müəyyənləşdirir, həm də yeni konstruksiyasını formalaşdırır. 2008-ci ilin prezident seçkisi Azərbaycanda İlham Əliyevin rəhbərlik etdiyi YAP-ın mövqelərinin nə qədər möhkəm olduğunu təsdiqlədi. İkinci tərəfdən, Azərbaycan cəmiyyətinin İlham Əliyevə və onun həyata keçirdiyi siyasətə nə qədər dərindən inandığını sübuta yetirdi. Üçüncüsü, bu seçkilər Azərbaycanda alternativ siyasi baxışların daşıyıcılarının nə qədər zəif ictimai mövqeyə malik olduğunu daha təkzibedilməz şəkildə təsdiqləmiş oldu. Əlbəttə, Azərbaycan demokratik ölkədir və burada fikir və siyasi plüralizmin mövcudluğu gərəkli və qaçılmazdır. Amma digər həqiqət ondan ibarətdir ki, İlham Əliyevin təmsil etdiyi siyasi güc Azərbaycanın ictimai düşüncəsində həlledici mövqelərə malikdir. Bunu inkar etmək mümkün deyil. Bu mənada seçkilər sanki seçkilərdən sonrakı mərhələnin siyasi konstruksiyasının daha da möhkəmlənməsinə imkan yaratmış oldu. Bu gün YAP-ın ictimai-siyasi mövqeyi həddən artıq güclüdür. Bunun müqabilində bizim rəqiblərimizin mövqelərinin seçkilərdən sonra daha da zəiflədiyinin şahidi olduq. Bunun məlum olan səbəblərindən savayı digər bir amil də prezident seçkilərində özlərini müxalifətçilər adlandıran bir sıra partiyaların seçki kampaniyasına qoşulmaması idi. Bütövlükdə siyasi qüvvələrin mövqeyini seçki kampaniyasında müəyyənləşdirmək və dəyərləndirmək mümkündür. Siyasi qüvvələr seçki kampaniyasından kənarda qaldıqda isə, təbii ki, siyasi proseslərdən özlərini kənarda qoymuş olurlar. Buna görə də seçkidə iştirak etməyən qüvvələr Azərbaycanın siyasi həyatının başlıca proseslərindən kənardadırlar. Reallıq bundan ibarətdir.

Onlar özlərini nə qədər müxalifətçi adlandırsalar da, nə qədər bəyanatlar versələr də, bu bəyanatların və fəaliyyətin, - əgər buna fəaliyyət demək mümkündürsə, - Azərbaycanın ictimai düşüncəsinə və ovqatına təsiri yoxdur. Çünki onlar özlərini başlıca siyasi proseslərdən kənarda qoyublar. Azərbaycanda özünü radikal müxalifət adlandıran düşərgəyə alternativ ola biləcək yeni bir müxalifət qüvvəsinin meydana gəlməsi zərurəti aydın şəkildə özünü göstərməkdədir. Bir halda ki zərurət var, demək, zərurətə uyğun şəkildə proseslərin getməsi də qaçılmazdır. İndi cücərtiləri görünən yeni prosesin yaxın zamanlarda daha aydın şəkildə özünü ifadə edən nəticələri ortaya çıxacaq. Bəlkə də bir-iki ildən sonra Azərbaycanın siyasi konstruksiyasında qüvvələr nisbətinin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməsinə gətirə bilməsə də, amma müxalifət düşərgəsində, alternativ düşərgədə konstruksiyanın əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməsinə gətirə biləcək proseslər gedəcək. Ola bilsin növbəti seçkilərdə bizim yeni rəqiblərimiz ortaya çıxacaq ki, onlar da ənənəvi inkarçılıq mövqeyində dayanan müxalifətçilərdən fərqli olaraq, bəlkə daha konstruktiv mövqe üzərində öz fəaliyyətini quran siyasi qüvvələr olacaq. Bunu, əlbəttə, zaman göstərəcək. Bugünkü reallıq ondan ibarətdir ki, Azərbaycanın ictimai ovqatında və əhval-ruhiyyəsində Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi siyasət və bu siyasəti həyata keçirən ictimai güc üstünlük təşkil edir. Bu, insanların bilavasitə Prezident İlham Əliyevə, onun həyata keçirdiyi Heydər Əliyev siyasətinə olan inamı və etibarı ilə əlaqədardır.

- Bu gün xüsusilə müxalifət mətbuatının toxunduğu əsas mövzulardan biri iqtidar-müxalifət dialoqudur. YAP-ın sosial bazası olmayan və ənənəvi inkarçılıq mövqeyində dayanan müxalifətlə dialoqa, polemikaya gedəcəyi nə dərəcədə realdır?

- Dialoq haqqında müxalifət meyilli mətbuatda həqiqəti əks etdirməyən o qədər təhlillər aparılıb ki, bu barədə hər hansı fikir söyləmək də mənasız görünür. Prinsip etibarilə dialoq nə deməkdir? Dialoq bərabər güclər arasında fikir mübadiləsinin aparılmasıdır. Güclərin bərabər olmadığı halda dialoqun hər hansı bir məzmunlu forma və yaxud format alacağını düşünmək çətindir. Azərbaycanda siyasi güclərin nisbəti məlumdur, bu barədə artıq fikir söylədik. Təbii ki, belə olan halda siyasi güclər və münasibətlər konstruksiyasında dialoqa yanaşma da fərqli olmalıdır. Yəni mən mahiyyət etibarilə siyasi təşkilatlar arasında fikir mübadiləsinin aparılmasının əleyhinə deyiləm. Biz dəfələrlə YAP olaraq müxtəlif siyasi partiyalar arasında müzakirələrin, fikir mübadiləsinin aparılmasının tərəfdarı olduğumuzu həm bəyan etmişik, həm də hərəkətlərimizin verdiyimiz bəyanatlarla ziddiyyət təşkil etmədiyini sübut etmək üçün praktiki addımlar da atmışıq.

Bilirsiniz ki, bizim təşəbbüsümüzlə müxalifət partiyaları ilə YAP arasında bir neçə "dəyirmi masa" keçirilib. Bu "dəyirmi masa"lar niyə davam etdirilmədi? Niyə bizim bu təşəbbüsümüzün davamı təmin edilmədi? Bunun səbəbi opponentlərimizin dialoq məsələsinə çox bəsit şəkildə yanaşmaları idi. Daha məzmunlu və rasional dialoq az-çox bərabər güclər arasında mümkün ola bilər. Həddən artıq fərqli güclər arasında isə opponentlərimizin təklif etdiyi və ya arzu etdiyi formada dialoqun aparılması sadəcə mümkün deyil. Mən nəyi nəzərdə tuturam. Hər hansı dialoq haqqında söhbət gedən kimi opponentlərimiz müxtəlif şərtlər irəli sürürlər. İqtidar bizə nə verəcək? İqtidar bizim üçün nələri güzəştə gedəcək? Təbii ki, belə olan halda sual yaranır: iqtidar güclüdürsə və onun opponentləri bu qədər zəifdirsə, iqtidarı nə vadar edə bilər ki, güzəştə getsin? Və niyə güzəştə getməlidir? Niyə opponentlərimiz düşünürlər ki, YAP onların siyasi fəaliyyətinin səmərəli olması üçün imkan yaratmalıdır. Hər bir partiya fəaliyyətini təmin edəcək şəraiti özü yaratmalıdır. Əgər kimsə YAP-dan opponentlərinə onunla mübarizə aparmasında güc verə biləcək imkan yaratmağı tələb edirsə, hesab edirəm ki, bu, siyasi proseslərə və siyasi rəqabətə çox bəsit yanaşma nümunəsidir. YAP bir partiya olaraq qarşısına qoyduğu məqsədlərə çatmaq uğrunda rəqabət mübarizəsi aparır. Eynilə də bizim opponentlərimiz məqsədlərinə çatmaq üçün mübarizə aparırlar. Demək, biz bir-birimizlə mübarizə aparan qüvvələrik. Bir-biri ilə rəqabət mübarizəsi aparan qüvvələrin birinin digərindən hər hansı güzəştlər istəməsi anormallıqdır.

Güzəştlər o zaman məcburi xarakter daşıyır ki, qüvvələr nisbətində bərabərlik və yaxud bərabərliyə yaxın bir mövqe, münasibət olsun. Bu gün YAP həddən artıq güclü, onun opponentləri isə özlərinin apardığı siyasətin insanlar tərəfindən qəbul edilməməsi ucbatından zəifdirlər, dağınıqdırlar. YAP Azərbaycanda müxalifət adı altında parçalanan 50-60 partiyanın hansı ilə dialoq aparsın? Belə olan şəraitdə mən yenə də YAP-ın dialoqdan imtina etməsinin məntiqini təsdiqləmək və bu fikri söyləmək istəmirəm. Sadəcə olaraq dialoqun mahiyyətinə və formatına münasibətin dəyişdirilməsinin zəruri olduğunu vurğulamaq istəyirəm. YAP istənilən siyasi partiya ilə, normal mövqedə dayanan, inkarçılıqdan əl çəkən siyasi təşkilatlarla dialoq və yaxud fikir mübadiləsi aparmaq ideyasından kənara çəkilmir. Ola bilsin ki, biz yaxın zamanlarda hər hansı bir təşəbbüsün yenə də şahidi olacağıq. Yenə də bu təşəbbüsün müəllifi YAP olacaq. Amma prinsip etibarı ilə dialoq məsələsinin bu şəkildə ortaya qoyulması hər hansı perspektivdən məhrumdur.

- AŞ PA-nın Azərbaycandakı prezident seçkiləri ilə bağlı hesabatında müxalifət partiyaları öz aralarında dialoqa çağırılıb. Necə düşünürsünüz, AŞ PA-nın bu məsələdə məqsədi nə ola bilər?

- Deyə bilmərəm ki, AŞ PA-nın bu çağırışının arxasında hansı konkret niyyətlər dayanır. Amma bütövlükdə bəzi hallarda Azərbaycandan kənarda olan müxtəlif qüvvələr ölkəmizdə müxalifəti birləşdirmək və vahid gücə çevirmək istiqamətində səylər göstərirlər. Biz bu səyləri müxtəlif zamanlarda müşahidə etmişik, hətta 2000-ci illərin əvvəllərində bəzi beynəlxalq təşkilatların bu işi təşkil edəcək nümayəndələri də Azərbaycana təşrif buyurmuşdular ki, parçalanmış müxalifəti güclü YAP-a qarşı daha səmərəli şəkildə mübarizə apara bilmək məqsədilə birləşdirsinlər. İnanmıram ki, bu niyyətlərin arxasında saf istək dayansın.

Çox dərinə getmək istəmirəm, amma Azərbaycanın milli maraqlarından çıxış edərək bildirirəm ki, yalnız Azərbaycan xalqı öz taleyinin sahibidir. Yalnız Azərbaycan xalqı müəyyənləşdirir ki, ölkəmizdə hakimiyyət necə olmalı, seçkilər nəticəsində konkret hansı siyasi təşkilat iqtidarda olmalıdır. Ona görə də müxalifətin birliyə dəvət olunması, birləşməsi ilə bağlı çağırışlar Azərbaycandan kənardan səsləndiriləndə bu çox qeyri-adi təəssüratlar, assosiasiyalar yaradır. Hər bir ölkənin daxili işi onun xalqının səlahiyyətlərinə aiddir. Daxili işlərə, proseslərə müdaxilə etmək yalnız xalqın ixtiyarındadır. Azərbaycandakı prosesləri kənardan sadəcə izləmək olar. Bu proseslərə kənardan müdaxilə etmək, hansısa siyasi qüvvələri birləşdirmək səyləri ölkənin daxili işlərinə qarışmaq kimi bir şeydir.

- Müasir dövrdə siyasi partiyanın fəaliyyətində yeni fəaliyyət metodlarından istifadə daha çox tələb olunur. Elə YAP-ın funksionerləri də zaman-zaman bunu digər partiyalardan tələb edirlər. Bəs, YAP özü bu prinsiplərə necə əməl edir?

- Həyat inkişaf edirsə, siyasi partiyalar da həyatın sürətli inkişafından geri qalmamaq üçün yeniləşməli və müasirləşməlidirlər. Partiyalar həyatın tələblərinə uyğunlaşmağa çalışmalıdırlar. YAP bu prinsipi daim öz fəaliyyətində əsas götürür. Bu günə qədər YAP-ın bütün seçkilərdə qazandığı uğurların çoxsaylı səbəblərindən biri də fəaliyyətını həyatın irəli sürdüyü tələblər səviyyəsinə uyğunlaşdırmasıdır. Bütün seçkilərdə, seçkilərarası dövrlərdə də biz daim təhlillər aparırıq: bu gün biz həyatın tələblərinə uyğun fəaliyyət göstərə bilirikmi? Davranışlarımız, hərəkətlərimiz, həyata keçirmək istədiyimiz layihələr, qarşımıza qoyulan məqsədlər həyatın irəli sürdüyü vəzifələrə uyğun gəlir, yoxsa gəlmir? Bu məsələlər daim diqqətimizdədir. YAP 2008-ci ildə 2000-ci ildəki səviyyəsindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Fərq təkcə partiyanın üzvlərinin sayının artmasında, təşkilati resurslarının çoxalmasında deyil. Fərq eyni zamanda fəaliyyət metodlarının təkmilləşdirilməsində və yeniləşməsindədir.

YAP 2003-cü il prezident seçkilərində seçki kampaniyasına tamamilə yeni bir nəfəs gətirdi. O zaman biz seçki kampaniyasında şoulardan istifadə etdik. Bu özünü doğrultdu. O zaman bizi buna görə tənqid edən müxalifət 2005-ci ilin parlament seçkiləri zamanı YAP-ın tətbiq etdiyi bu yeniliyi təkrarlamağa çalışdı. Düzdür, uğur qazana bilmədi, çünki YAP-ın tətbiq etdiyi metodun mahiyyətini dərk edə bilməmişdi. Eynilə 2008-ci ildə də seçki kampaniyasının keçirilməsində yeni metodlar ortaya çıxdı. Bütün bunların hamısı daim həyatın qarşımızda qoyduğu vəzifələrin təhlili nəticəsində tətbiq etdiyimiz yeni üsullar və metodlardır. Uğur qazanmağın çox vacib şərtlərindən biri müasirləşmə, yeni üsul və metodların tətbiqidir ki, bunu da YAP daim diqqət mərkəzində saxlayır.

- Hazırda YAP istisna olmaqla heç bir siyasi partiya ölkə üzrə geniş təşkilati şəbəkəyə malik deyil. Bilmək istərdik, YAP-da yerli təşkilatlarla əlaqələr necə həyata keçirilir, partiyanın qərarları yerlərdə necə icra olunur?

- YAP bu gün vahid orqanizm kimi fəaliyyət göstərir. Hazırda YAP üzvlərinin sayı 500 minə yaxındır. Yəqin ki, 2009-cu ildə üzvlərimizin sayının 500 minə çatmasının şahidi olacağıq. Bundan savayı, YAP-ın ölkəmizin bütün inzibati bölgələrində yerli təşkilatları var. YAP-ın səmərəli fəaliyyəti yalnız partiyanın icra katibliyinin fəaliyyətində öz ifadəsini tapmır. Bütövlükdə YAP-ın səmərəli fəaliyyəti anlayışına həm icra katibliyinin, həm də yerli strukturların səmərəli fəaliyyəti daxildir. Bütün yerli strukturlarımızın səmərəli, o cümlədən partiyanın qarşıya qoyduğu vəzifələrin həyata keçməsi üçün hər cür fədakarlıqla fəaliyyət göstərməsi təmin edilib. Bu, yerlərlə mərkəzin qarşılıqlı əlaqələrinin kifayət qədər intensiv şəkildə həyata keçməsi ilə əlaqədardır. YAP-ın qəbul etdiyi bütün qərarlar çox operativ şəkildə yerlərə çatdırılır. Təbii ki, həmin qərarların yerlərdə icrası da operativ həyata keçirilir. Həmçinin tapşırıqların icrasına nəzarət edilməsi mexanizmi fəaliyyət göstərir. Partiyanın bütün strukturları gərək səmərəli fəaliyyət göstərsin ki, qarşıya qoyulan məqsədlərə də çatmaq mümkün olsun. Təsadüfi deyil ki, YAP-ın bütün yerli təşkilatlarında internetə sürətli çıxış təmin edilib. İcra katibliyi və yerli təşkilatlar arasında yazışmaların bir qismi internet vasitəsilə operativ şəkildə həyata keçirilir. Ən əsası, YAP-ın yerli təşkilatlarında səriştəli üzvlərimiz çalışırlar. Bütün bunların hamısı YAP-ın vahid orqanizm kimi fəaliyyət göstərməsini təmin edir və biz bundan çox məmnunuq.

- Əli müəllim, Milli Məclisin ötən iclaslarının birində Konstitusiyaya düzəlişlərin edilməsini, bir şəxsin iki dəfədən artıq prezident seçilməsi ilə bağlı müddəanın Əsas Qanundan çıxarılmasını təklif etdiniz. Artıq Konstitusiyaya dəyişikliklərlə bağlı Referendum Aktının layihəsi Milli Məclisdə qəbul olunub və Konstitusiya Məhkəməsinə göndərilib. Sizin təklif etdiyiniz dəyişikliyin Konstitusiyaya edilməsi hansı zərurətdən irəli gəlir?

- Uzun müddətdir Azərbaycan ictimaiyyətində bir şəxsin iki dəfədən artıq prezident seçilməsinə Konstitusiyada qoyulmuş məhdudiyyətlə bağlı müzakirələr gedir. Bu müzakirələrin yaratdığı ümumi əhval-ruhiyyə fonu ondan ibarətdir ki, Azərbaycan cəmiyyəti məhdudiyyətin aradan qaldırılmasının tərəfdarıdır. Dünya dövlətlərinin seçki sistemlərində bu cür məhdudiyyətlərin həm tətbiq edildiyi, həm də heç bir məhdudiyyətin olmadığı variantlar var. Məlum olduğu kimi, 1947-ci ilə qədər ABŞ-da prezidentin neçə dəfə seçilməsi ilə bağlı məhdudiyyət olmayıb. Buna qədər ABŞ-ın tarixində bir şəxsin 4 dəfə seçilməsi ilə bağlı fakt var. Ruzvelt 4 dəfə Amerikanın Prezidenti seçilib. Fransa kimi demokratik ənənələrə malik ölkədə prezidentin neçə dəfə seçilməsi ilə bağlı məhdudiyyət yoxdur. Deməli, bir şəxsin neçə dəfə prezident seçilməsinə məhdudiyyətin qoyulması və ya qoyulmaması ölkənin demokratikliyini və yaxud seçki praktikasının demokratikliyini kölgə altına sala bilməz.

Prezidentin nəzərdə tutulmuş müddətə, yəni 5, yaxud 6 il ərzində prezidentlik səlahiyyətlərini həyata keçirməsi tamamilə demokratik xarakterli bir məhdudiyyətdir. Çünki bunun sayəsində insanlar konkret şəxsə səs verməklə nə qədər düzgün qərar qəbul etdiklərini müəyyənləşdirə bilirlər. Əgər xalq etdiyi seçimin düzgün olmadığı qərarına gələrsə, növbəti seçkilər zamanı başqa namizədə səs verməklə öz iradəsini ifadə etmiş olar. Beləliklə də bir, iki müddətə seçilmək və yaxud seçilməməklə bağlı məhdudiyyətin qoyulmaması ölkənin demokratikliyinə və yaxud seçki prosesinin demokratikliyinə təsir göstərmir. Çünki seçilən şəxs yalnız xalqın iradəsinin ifadəsi nəticəsində prezident kürsüsünə gələ bilər. Əgər bütün bunların fonunda əlavə bir məhdudiyyət tətbiq edilirsə ki, prezident bir və ya iki dəfədən artıq seçilməsin, bu, bir yandan konkret bir şəxsin seçilmək hüququnu, digər tərəfdən isə xalqın seçmək hüququnu məhdudlaşdırır. Xalq iki dəfə seçilmiş, lakin yenə də prezident görmək istədiyi bir adam səs vermək istəyirsə, bu onun iradəsinin ifadəsidir, demokratiyanın məğzidir. Xalq iradəsindən savayı demokratiya mümkün deyil! Əgər xalq doğrudan da, prezident seçmək istədiyi şəxsə səs verə bilmirsə, bu xalqın seçim hüququnun məhdudlaşdırılması deməkdir. Bu mənada, Azərbaycan Konstitusiyasında bir şəxsin iki dəfədən artıq prezident seçilməməsi ilə bağlı müddəanın götürülməsi sosial sifariş olaraq yaranıb. Bu müddəanın ləğvinin demokratiyaya zidd olması barədə fikirlər tamamilə ədalətsizdir.

Məlumdur ki, müxtəlif ölkələrdə fərqli seçki sistemləri mövcuddur. Bəzi ölkələrdə prezident təmsilçilik funksiyasını yerinə yetirir. Bu o ölkələrdədir ki, orada respublika quruluşu parlament tiplidir. Həmin respublikalarda icra funksiyası, yəni ölkənin idarə edilməsi parlament vasitəsilə baş nazirə həvalə edilir. Əsas icraedici fiqurun baş nazir olduğu respublikalarda onun neçə dəfə seçilməsinə məhdudiyyət yoxdur. O ölkələrdə prezidentin seçilməsinə müddət etibarilə məhdudiyyət ona görə qoyulur ki, orada prezident geniş icra səlahiyyətlərinə malik deyil. Sadəcə, təmsilçilik funksiyasını yerinə yetirir. Ona görə həmin ölkələrdə iki dəfə seçilməyin heç bir mənası yoxdur. Amma ölkəni idarə edən baş nazirlər isə, - məsələn, Türkiyədə, Almaniyada olduğu kimi, - say etibarilə məhdudiyyət qoyulmadan seçilirlər.

Məsələyə bütün bunların kontekstindən yanaşdıqda prezidentin həm də icraedici hakimiyyətin rəhbəri olduğu ölkələrdə iki dəfədən artıq seçilməsinə məhdudiyyət qoyulması, xalqın iradəsinə məhdudiyyət qoyulması anlamına gəlir. Eləcə də, Azərbaycanda indiki şəraitdə bir şəxsin iki dəfədən artıq seçilməsinə məhdudiyyətin qoyulması prinsip etibarilə insanların seçmək hüququnu, öz iradəsini tam şəkildə ifadə etmək hüququnu məhdudlaşdırır.

Nəhayət, çox vacib bir məsələni qeyd etmək istəyirəm. Bu da ondan ibarətdir ki, Azərbaycanın indiki reallıqları şəraitində ölkəyə rəhbərlik edən cənab İlham Əliyev ölkəmizin inkişafı üçün uzun illər böyük töhfələr vermək imkanlarına və resurslarına malikdir. 2003-2008-ci illərdə Azərbaycanın sürətli inkişafı, insanların Prezident İlham Əliyevə böyük etimad göstərməsi, vətəndaşların öz liderinin rəhbərliyi altında ölkəmizin üzümüzə gələn 5 ildə də böyük inkişaf yolu keçəcəyinə dərindən inamı cəmiyyətimizi bu qənaətə gətirir ki, növbəti dəfə də cənab İlham Əliyev malik olduğu bütün resursları səfərbər edərək Azərbaycanın inkişafına daha böyük töhfələr verə bilər. Amma Konstitusiya buna imkan vermir. Demək, İlham Əliyevin növbəti dəfə seçkilərdə iştirak etmək imkanlarına malik olmaması əslində, bugünkü reallıqlar, Azərbaycan vətəndaşlarının İlham Əliyevə olan inamı və etimadı fonunda ölkəmizin inkişafının ən yaxşı variantının həyata keçirilməsinə məhdudiyyətin qoyulması deməkdir.

Biz nəyi seçməliyik? Azərbaycanın inkişafına xidmət edən ən yaxşı variantı seçməliyik, yoxsa, formal məhdudlaşdırıcı normalara istinad edərək, ən yaxşı seçim variantından yan keçərək, nəticəsi tam aydın olmayan alternativ axtarışları ilə məşğul olmalıyıq. Yaxşı variant hansıdır? Əlbəttə, ən yaxşı variant formal normanı dəyişdirərək, inkişafın gedişatına öz töhfələrini verə biləcək adamın növbəti dəfə seçilməsinə imkanın yaradılmasıdır. Bu, cənab İlham Əliyevin növbəti dəfə prezident seçilməsi üçün imkan yaratmaq yox, Azərbaycan xalqının və ölkəmizin inkişafının növbəti 5 illikdə də təmin edilməsinə imkan yaratmaq deməkdir. Bu, xalqın iradəsinin ifadəsi olmaqla yanaşı, həm də xalqın öz gələcəyini təmin etməklə bağlı istək və arzularını reallaşdırması cəhdlərindən başqa bir şey deyil. Bunun əleyhinə çıxmaq, Azərbaycanın inkişafının əleyhinə çıxmaqdır. Opponentlərimizin bir şəxsin iki dəfədən artıq prezident seçilməsinə qarşı çıxmasına və yaxud bunu Azərbaycanda demokratiyanın boğulması kimi təqdim etməsinə gəldikdə isə qeyd etmək istəyirəm ki, istənilən halda Azərbaycanda hakimiyyət xalq tərəfindən formalaşdırılır. İstənilən halda prezident xalqın verdiyi səslərlə seçilir. Məhdudiyyət qaldırıldıqdan sonra da xalqın səs verməyəcəyi şəxs prezident olmayacaq.

Hazırda Konstitusiyada olan müddəaya əsasən bir şəxsin iki dəfə prezident seçilmək hüququ o demək deyildi ki, birinci dəfə seçilən şəxs hökmən ikinci dəfə də prezident seçiləcək. Azərbaycanın uzun olmayan demokratik inkişaf tarixində seçildiyi müddəti başa vura bilməyən prezidentlər də olub. Demək, xalqın rəyi olmadan kiminsə prezident seçilməsi mümkün deyil. Ona görə də prezidentin iki dəfədən artıq seçilməsinə qoyulan məhdudiyyətin aradan qaldırılması kiminsə fasiləsiz olaraq prezident olmaq iddiasını həyata keçirmək anlamına gətirməməlidir. Beləliklə də opponentlərimizin bu məhdudiyyətin aradan qaldırılmasını Azərbaycanda demokratiyanın boğulması kimi və yaxud ömürlük prezidentlik presedentinin yaradılması kimi təqdim etmələri, əslində, reallığın təhrif olunması cəhdlərindən başqa bir şey deyil. Biz bunu qətiyyətlə pisləyirik və təbii ki, Azərbaycan vətəndaşları da bu cür cəhdlərin arxasında tamamilə başqa niyyətlərin durduğunu aydın şəkildə bilir. İnanırıq ki, Azərbaycan vətəndaşlarının mütləq əksəriyyəti Konstitusiyaya təklif olunan əlavələri və dəyişiklikləri dəstəkləyəcək. Çünki bu əlavələr və dəyişikliklər Azərbaycan xalqının gələcəyinin təmin edilməsi niyyəti və məqsədlərinə xidmət edir.

Müsahibəni apardı:

Rəşad CƏFƏRLİ

Azərbaycan.-2008.-24 dekabr.-S.2-3.