Zamanın diktə etdiyi Konstitusiya islahatları

Konstitusiyanın 75-ci maddəsinə təklif edilən əlavə Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə dərin hörmətin ifadəsi kimi diqqəti çəkir. Həmin maddənin II hissəsində yer alan əlavəyə görə, "Dövlət rəmzlərinə hörmətsizliyin nümayiş etdirilməsi qanunla müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyətə səbəb olur".

Konstitusiyanın 23-cü maddəsində birmənalı göstərilir ki, "Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzləri Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı, Azərbaycan Respublikasının Dövlət gerbi və Azərbaycan Respublikasının Dövlət himnidir". Dövlət rəmzlərinə hörmətsizliyin nümayiş etdirilməsi, Azərbaycanın Cinayət Məcəlləsinə əsasən, hüquqi məsuliyyət doğurur. Hər bir azərbaycanlı dövlət rəmzlərini özünün heysiyyəti, qüruru, fəxarət yeri sayır. Sözügedən əlavə Cinayət Məcəlləsində əksini tapmış bu məsələyə konstitusion status verir. Nəzərdən qaçırmamalıyıq ki, bu gün Azərbaycan xarici iş adamları, miqrantlar üçün də açıq ölkədir. Bu baxımdan Azərbaycanın dövlət rəmzlərinə hörmətlə yanaşılması təkcə ölkə vətəndaşlarının deyil, həm də əcnəbi vətəndaşların borcudur.

Konstitusiyanın 84-cü maddəsinin (Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyət müddəti) I hissəsinə təklif olunan əlavəyə görə, "Müharibə şəraitində hərbi əməliyyatların aparılması Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilərin keçirilməsini mümkün etmədikdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin çağırışının səlahiyyət müddəti hərbi əməliyyatların sonunadək uzadılır. Bu barədə qərar seçkilərin (referendumun) keçirilməsini təmin edən dövlət orqanının müraciətinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən qəbul edilir".

Azərbaycan Ermənistanın təcavüzü ilə üzləşdiyindən və müharibə şəraitində yaşadığından belə bir müddəanın Konstitusiyada əksini tapması milli maraqlar baxımından son dərəcə vacibdir. Şübhəsiz, müharibə şəraitində seçkilərin keçirilməsi və siyasi ehtirasların qızışması Azərbaycanın milli maraqlarını ciddi təhlükə altına ala bilər. Bu baxımdan 84-cü maddənin I hissəsinə təklif olunan əlavə obyektiv zərurətdən, ümumxalq mənafeyindən irəli gəlir. Bəzi radikal dairələr belə bir müddəanın Əsas Qanunda əksini tapmasını düzgün hesab etməyərək bu məsələ ətrafında yersiz spekulyasiyalar edirlər. Söhbət irimiqyaslı hərbi toqquşmalardan gedir ki, bu hal Konstitusiyaya əlavədə göstərildiyi kimi, xaraktercə müharibə şəraitidir və aktiv döyüş əməliyyatlarının aparılması Azərbaycanda seçkilərin keçirilməsini qeyri-mümkün edir. Ümummilli maraqlar kontekstindən məsələyə yanaşanda belə bir vəziyyətdə ölkədə seçkilərin keçirilməsi heç bir halda düzgün sayıla bilməz. Buna görə də təklif olunan əlavə çox düzgündür və milli maraqlarımıza tam cavab verir.

Konstitusiyanın 88-ci maddəsinin (Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sessiyaları) IV hissəsinə təklif olunan əlavə Milli Məclisin fəaliyyəti ilə bağlıdır. Həmin əlavəyə görə, "Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sessiyaları açıq keçirilir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 83 deputatının tələbi ilə və ya Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təklifi ilə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sessiyasının qapalı iclası keçirilə bilər". Milli Məclisin sessiyalarının açıq keçirilməsi demokratik norma və prinsiplərin təmin olunması, şəffaflığın təmini baxımından son dərəcə əhəmiyyətlidir.

Əsas Qanunun 95-ci maddəsinə (Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin həll etdiyi məsələlər) təklif olunan əlavələr isə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyətlərinin genişləşdirilməsini nəzərdə tutur. Bu maddənin IV hissəsinə təklif olunan əlavəyə görə, "Dövlətlərarası və Azərbaycan Respublikası qanunlarından fərqli qaydalar nəzərdə tutan hökumətlərarası müqavilələrin təsdiq və ləğv edilməsi", 20-ci hissəyə edilmiş əlavəyə görə isə "Bələdiyyələrin hesabatlarının dinlənilməsi" Milli Məclisin səlahiyyətləri sırasına daxil edilir. Şübhəsiz, bələdiyyələrin Milli Məclis qarşısında hesabat verməsi yerli özünüidarəetmə orqanlarının hüquqi məsuliyyətinin artırılması baxımından son dərəcə əhəmiyyətlidir.

Konstitusiyanın 96-cı maddəsinin (Qanunvericilik təşəbbüsü hüququ) I hissəsinə təklif edilən dəyişikliyə görə, Azərbaycan Respublikasının seçki hüququ olan hər 40 min vətəndaşına Milli Məclisdə qanunvericilik təşəbbüsü hüququnun verilməsi əhali qruplarının, ümumilikdə xalqın hüquqi mənafeyinin daha dolğun, etibarlı qorunması baxımından təqdirəlayiqdir. Hazırkı variantda Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində qanunvericilik təşəbbüsü hüququ (qanun layihələrini və başqa məsələləri Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin müzakirəsinə təqdim etmək hüququ) Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarına, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinə, Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğuna və Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə mənsubdur. Eyni zamanda yalnız bu instansiyaların qanunvericilik təşəbbüsü qaydasında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin müzakirəsinə verdiyi qanun və ya qərar layihələri müzakirəyə təqdim olunmuş şəkildə çıxarılır və səsə qoyulur. Konstitusiyada Azərbaycan xalqına qanunvericilik təşəbbüsü hüququnun verilməməsi Əsas Qanunun birinci maddəsinin tələbləri baxımından məqbul deyildir. Konstitusiyanın I maddəsinə görə, Azərbaycanda hakimiyyətin mənbəyi Azərbaycan xalqıdır. Xalqın hər hansı qanun layihəsini Milli Məclisin müzakirəsinə çıxarmaq hüququnun olmaması isə heç bir halda məqbul sayıla bilməz. Fikrimizcə, Azərbaycan Respublikasının seçki hüququ olan 40 min vətəndaşına qanunvericilik təşəbbüsü hüququnun verilməsi Konstitusiyanın demokratikləşməsi istiqamətində atılmış mühüm addımdır. Referendum Aktı layihəsində 96-cı maddəyə nəzərdə tutulan digər mühüm əlavəyə görə isə, Azərbaycan Respublikasının seçki hüququ olan 40 min vətəndaşının qanunvericilik təşəbbüsü hüququndan istifadə etməsi qaydası qanunla müəyyən edilir. Eyni zamanda Milli Məclisin müzakirəsinə təqdim edilən qanun və qərar layihələri əsaslandırılmalı, onların qəbul edilməsi məqsədləri göstərilməlidir.

Konstitusiyanın 101-ci maddəsinin (Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçkilərinin əsasları) V hissəsinin yeni redaksiyada verilməsi də ümumən respublikamızın hazırkı dinamik inkişafı ilə şərtlənərək hər bir vətəndaşın aktiv seçki hüququnun səmərəli təminatı baxımından xüsusi aktuallıq kəsb edir. Təklif olunan dəyişikliklə bir şəxsin iki dəfədən artıq təkrarən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilməsinə qoyulmuş məhdudiyyət aradan qaldırılır. Azərbaycan Konstitusiyası qəbul edilərkən belə bir müddəanın nəzərdə tutulması ümumən respublikamızın demokratik və hüquqi dövlət quruculuğu yoluna yeni qədəm qoyması ilə şərtlənirdi. O zaman ölkədə sosial-iqtisadi problemlərin öz həllini tapmaması, dövlətçiliyə qarşı ara-sıra cinayətkar qəsdlərin baş qaldırması, demokratikləşmə proseslərinə yenicə start verilməsi, liberal seçki qanunvericiliyinin olmaması sözügedən məhdudiyyətin Konstitusiyada əksini tapmasını zəruri edirdi. Bu, həm də vətəndaş cəmiyyəti institutlarının inkişaf etməməsi, hakimiyyət üzərində ictimai nəzarət mexanizmlərinin yoxluğu ilə bağlı idi.

1995-ci ildən ötən 14 il müddətində respublikamızda böyük dəyişikliklər baş vermiş - sosial-iqtisadi islahatların həlledici mərhələsi geridə qalmış, Azərbaycan insan hüquq və azadlıqları ilə bağlı bir sıra konvensiya və sazişlərə qoşulmuş, Avropa Şurası kimi mötəbər beynəlxalq təşkilatın tamhüquqlu üzvünə çevrilmiş, demokratikləşmə, qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi və liberallaşdırılması sahəsində əhəmiyyətli uğurlara imza atmışdır. Hakimiyyət üzərində ictimai nəzarətin təmini baxımından qeyri-hökumət təşkilatlarının, siyasi partiyaların, kütləvi informasiya vasitələrinin fəaliyyətinə hər cür imkanlar yaradılmışdır. Seçki qanunvericiliyinin ildən-ilə təkmilləşdirilməsi nəticəsində vətəndaşların aktiv və passiv seçki hüquqlarının demokratik, azad və şəffaf şəraitdə reallaşdırılmasına geniş imkanlar açılmış, xalqın iradəsi əsasında hakimiyyətin qanunverici və icraedici qolları formalaşdırılmışdır.

Ötən beş ildə Azərbaycandakı sürətli demokratik dəyişikliklər, vətəndaşların siyasi şüur səviyyəsinin yüksəlməsi, işgüzar fəallığının artması, Avrostrukturlara inteqrasiya prosesinin keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoyması respublikada insan hüquq və azadlıqları əleyhinə hansısa addımın atılmasını birmənalı istisna edir. Çünki mövcud mexanizm kiməsə Konstitusiya və qanunlar əleyhinə hansısa addım atmağa imkan vermir. Hakimiyyətə gedən yolun azad, ədalətli, demokratik seçkilərdən keçdiyini birmənalı olaraq bütün siyasi qüvvələr etiraf edir. Belə olan təqdirdə bir şəxsin iki dəfədən artıq seçkilərdə iştirak imkanına malik olması ölkənin demokratik inkişafına, yaxud da seçki prosesinin demokratikliyinə qətiyyən mənfi təsir göstərmir. Çünki həmin şəxs yalnız xalqın iradəsinin ifadəsi nəticəsində prezident kürsüsünə gələ bilər.

Ümumiyyətlə, bir şəxsin iki dəfədən artıq prezident seçilməsinə məhdudiyyətin qoyulması və yaxud belə bir məhdudiyyətin olmaması müasir dövrdə hansısa dövlətin demokratikliyini kölgə altına alan amil kimi dəyərləndirilə bilməz. Siyasi hakimiyyətin legitimliyi də qətiyyən bu amillərlə şərtlənməyib xalqın azad seçim hüququna, demokratik, şəffaf və azad seçkilərə əsaslanır. 2008-ci ilin 15 oktyabr seçkiləri göstərdi ki, Azərbaycanda siyasi hakimiyyətin tamamilə legitim və hüquqi yolla formalaşdırılması üçün münbit seçki qanunvericiliyi, demokratik mühit mövcuddur. Belə olan halda hansısa namizədin prezident seçkilərində iki dəfədən artıq təkrarən iştirakı Azərbaycanın demokratik yolla inkişafına heç bir maneə yaratmır.

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 7-ci maddəsinə görə, respublikamızda dövlət hakimiyyəti hakimiyyətlərin bölünməsi prinsipi əsasında təşkil edilir. Qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri qarşılıqlı fəaliyyət göstərir və öz səlahiyyətləri çərçivəsində müstəqildirlər. Halbuki Konstitusiyada şəxsin digər seçkili orqanlara (Milli Məclisə, bələdiyyələrə) iki dəfədən artıq təkrarən üzv seçilməsinə heç bir məhdudiyyət qoyulmur. Hakimiyyət qolları arasında tarazlığın təmini baxımından prezident üçün qoyulmuş bu məhdudiyyətin aradan qaldırılması tamamilə məntiqidir. Əsas Qanunun 101-ci maddəsinin V hissəsinə təklif olunan əlavə hakimiyyətin qanunverici və icraedici orqanları arasında təşkilati baxımdan yaranmış disbalansı aradan qaldıracaqdır. Aktiv seçki hüququ olan hər bir şəxs prezident vəzifəsinə namizədliyini dəfələrlə irəli sürə bilər və burada narahatlıq doğuracaq heç bir məqam yoxdur. Həmin şəxsin prezident seçiləcəyini, yaxud seçilməyəcəyini isə demokratik, şəffaf və ədalətli şəraitdə keçirilən seçkilər müəyyənləşdirməlidir. Seçkilərdə son sözü xalq deyir və Azərbaycan seçicisinin aktiv seçki hüququ - seçmək imkanları bununla da genişlənir.

101-ci maddənin V hissəsinə təklif olunan dəyişikliyə görə, "Müharibə şəraitində hərbi əməliyyatların aparılması Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçkilərinin keçirilməsini mümkün etmədikdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyət müddəti hərbi əməliyyatların sonunadək uzadılır. Bu barədə qərar seçkilərin keçirilməsini təmin edən dövlət orqanının müraciətinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən qəbul edilir".

Konstitusiyaya belə bir əlavənin edilməsi də respublikamızın müharibə şəraitində yaşaması, torpaqlarımızın 20 faizdən çoxunun düşmən tapdağı altında olması ilə şərtlənir. 1991-1993-cü illərin reallıqları göstərir ki, Azərbaycanın bir sıra rayonlarının işğalı məhz siyasi ehtirasların qızışmasının, habelə hakimiyyət uğrunda amansız daxili çəkişmələr zəminində cəbhə bölgəsinə diqqətin azalmasının nəticəsidir. Hərbi əməliyyatların aparıldığı ölkədə seçkilərin keçirilməsi və ictimai diqqətin düşmənə qarşı mübarizədən yayındırılması yolverilməzdir. Bu baxımdan 101-ci maddənin V hissəsinə təklif edilmiş əlavə obyektiv reallığa əsaslanmaqla, xalqın milli təhlükəsizliyi, milli mənafeyi baxımından son dərəcə vacibdir.

Konstitusiyanın 108-ci maddəsinin (Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təminatı) II hissəsinə təklif edilən əlavəyə görə, "Əvvəllər Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmiş şəxsin təminatı qaydaları Konstitusiya qanunu ilə müəyyən edilir". Son illər ölkədə siyasi şüurun və dözümlülüyün güclənməsi, sivil siyasi münasibətlər sisteminin, siyasi mədəniyyətin formalaşması prosesi özünü qabarıq büruzə verir. Yaranmış vəziyyətin reallıqları nəzərə alınmaqla 108-ci maddəyə təklif olunan əlavə son dərəcə təqdirəlayiqdir. Məlumdur ki, bütün demokratik dövlətlərdə eks-prezidentlərin statusu müəyyən olunur və dövlət başçısı olmuş şəxsin hüquqları xüsusi qanunla qorunur, onun təhlükəsizliyinə, yaşayışına təminat yaradılır. Bu yenilik faktiki olaraq ölkədə eks-prezidentlik institutunun yaradılmasına imkan verməklə, ölkədə milli birlik və həmrəyliyin, siyasi barışın möhkəmləndirilməsinə xidmət edir.

Konstitusiyanın 125-ci maddəsinin (Məhkəmə hakimiyyətinin həyata keçirilməsi) VII hissəsinə təklif edilən əlavəyə görə, "Məhkəmə icraatı həqiqətin müəyyən edilməsini təmin etməlidir".

Bu, məhkəmələrdə baxılan işlərin səmərəliliyinin və obyektivliyinin, şəffaflığının təmin edilməsinə, ədalət mühakiməsinin nüfuzunun yüksəldilməsinə xidmət edən bir konstitusion müddəa kimi əhəmiyyətlidir.

129-cu maddənin (Məhkəmə qərarları və onların icrası) II hissəsinə təklif edilən əlavədə qeyd olunur ki, "məhkəmə qərarının icra olunmaması qanunla müəyyən edilmiş məsuliyyətə səbəb olur".

Təcrübə göstərir ki, insan hüquq və azadlıqlarının etibarlı təminatı baxımından məhkəmələrin çıxardığı qərar və qətnamələrin qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş vaxtda və qaydada icrası da vacib məsələlərdən biridir. Əsası ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş mütərəqqi məhkəmə-hüquq islahatı çərçivəsində demokratik prinsiplərə və beynəlxalq hüquq normalarına cavab verən bir çox mütərəqqi qanunvericilik aktları ilə yanaşı, "Məhkəmə nəzarətçiləri və məhkəmə icraçıları haqqında" qanun da qəbul edilmişdir. Ədalət mühakiməsinin səmərəli və çevik həyata keçirilməsi məqsədinə xidmət edən bu qanunun qüvvəyə minməsi ilə əlaqədar əvvəllər məhkəmə qərarlarının icrası ilə məşğul olmuş ədliyyə polisi qurumları ləğv olunmuş, əvəzində Məhkəmə icraçıları və nəzarətçiləri xidməti yaradılmışdır. Məhkəmələrin müəyyən olunmuş fəaliyyət qaydasını təmin edən, həmçinin onların qərarlarının, cinayət işləri üzrə azadlıqdan məhrumetmə ilə əlaqədar olmayan cəzaların, habelə digər aidiyyəti orqanların aktlarının icrasını həyata keçirən bu xidmətin fəaliyyəti üçün qısa müddətdə bütün zəruri təşkilati tədbirlər görülmüşdür. Həmçinin, qanunvericiliyin düzgün icra və tətbiq olunması məqsədilə xidmətin fəaliyyətini tənzimləyən bir çox normativ-hüquqi sənədlər təsdiq olunmuş, metodiki tövsiyələr hazırlanaraq yerli qurumlara göndərilmişdir. 2002-ci ildə məhkəmə və digər orqanların qərarlarının məcburi icrası qaydaları və şərtlərini müəyyən edən "Məhkəmə qərarlarının icrası haqqında" qanunun qüvvəyə minməsi bu sahədə fəaliyyətin təşkili istiqamətində yeni, mühüm mərhələ olmuşdur.

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 129-cu maddəsində məhkəmənin qəbul etdiyi qərarların dövlət adından çıxarılması və məcburi olması təsbit edilmişdir. Qanunvericiliyə əsasən, məhkəmə icraçılarının və ya məhkəmə nəzarətçilərinin öz səlahiyyətləri hüdudunda irəli sürdükləri tələblər Azərbaycan Respublikası ərazisində bütün fiziki və hüquqi şəxslər üçün məcburidir. Məhkəmə nəzarətçisinə və məhkəmə icraçısına öz vəzifəsini həyata keçirmək üçün tələb olunan məlumat, sənəd və onların surətləri ödənişsiz və müəyyən olunmuş vaxtda verilməlidir. Məhkəmə nəzarətçisinin və məhkəmə icraçısının qanuni tələblərini yerinə yetirməyən, ona həvalə edilmiş vəzifələrin icrasına mane olan şəxslər qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar.

129-cu maddənin II hissəsinə təklif olunan əlavə də məhkəmə qərarlarının icrasının məcburiliyi ilə bağlı müddəaya konstitusion təminatı gücləndirir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan dövləti adından çıxarılan məhkəmə qərarları bəzən lazımi səviyyədə icra olunmur, müxtəlif səviyyələrdə səhlənkar münasibətlə üzləşir, nəticədə vətəndaşların qanuni maraq və mənafeyinə zərbə dəyir. Nəzərdə tutulan dəyişiklik məhkəmə qərarlarının təsir gücünün və səmərəliliyinin daha yüksək səviyyədə təminatına, məhkəmə qərarlarının icrası sahəsində bəzi problemli məqamların tamamilə aradan qaldırılmasına xidmət edir.

Referendum Aktı layihəsində yerli özünüidarəetmə orqanları - bələdiyyələrin fəaliyyəti ilə bağlı bir sıra yeniliklərin əksini tapması da son dərəcə mühüm əhəmiyyət daşıyır. Konstitusiyanın 146-cı maddəsinin I hissəsinə edilən əlavəyə görə, "Bələdiyyələr öz səlahiyyətlərini həyata keçirməkdə müstəqildirlər, bu isə ərazisində yaşayan vətəndaşlar qarşısında onların məsuliyyətini istisna etmir. Bələdiyyə üzvlərinin seçilməsi, səlahiyyətlərinin dayandırılması və ya səlahiyyətlərinə xitam verilməsi, bələdiyyələrin vaxtından əvvəl buraxılması halları və qaydası qanunla müəyyən edilir".

Bu əlavə yerli özünüidarəetmə orqanlarının məsuliyyətinin daha da artırılmasına, onların qanunamüvafiq fəaliyyətinin təmin edilməsinə yönəlmişdir. 146-cı maddənin III hissəsinə təklif olunan əlavəyə görə, "Bələdiyyələrin öz səlahiyyətlərini müstəqil həyata keçirməsi Azərbaycan dövlətinin suverenliyinə xələl gətirə bilməz". Bələdiyyələrin qəbul etdiyi qərarlar, sərəncamlar ölkə qanunlarına əsaslanmalı, insan hüquq və azadlıqlarına zidd olmamalı, ən başlıcası, Azərbaycanın dövlət suverenliyinə xələl gətirməməlidir.

Ötən illərin təcrübəsi göstərir ki, bəzi yerli özünüidarəetmə orqanları onlar üçün yaradılmış müstəqillikdən sui-istifadə edir, vətəndaşların və dövlətin qanuni mənafeyinə xələl gətirən qanunsuz qərarlar qəbul edirlər. 146-cı maddənin IV hissəsinə təklif edilən əlavəyə görə, "Qanunla müəyyən edilmiş hallarda və qaydada bələdiyyələr öz fəaliyyətləri barəsində Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə hesabat təqdim edirlər".

Bələdiyyələrin Milli Məclis qarşısında hesabat verməsi onların şəffaf, demokratik, qanunlara hörmət ruhunda fəaliyyət göstərən, dövlət və cəmiyyət qarşısında məsuliyyətini və vəzifələrini düzgün dərk edən qurum kimi formalaşmasına müsbət təsirini göstərəcəkdir.

Konstitusiyanın 149-cu maddəsinin (Normativ-hüquqi aktlar) VIII hissəsinə təklif edilən əlavəyə görə "Normativ-hüquqi aktlar dərc edilməlidir. Heç kəs dərc edilməyən normativ-hüquqi aktın icrasına (ona riayət olunmasına) məcbur edilə bilməz və belə aktın icra olunmamasına (ona riayət olunmamasına) görə məsuliyyətə cəlb edilə bilməz. Normativ-hüquqi aktların dərc edilməsi qaydası Konstitusiya qanunu ilə müəyyən edilir".

Bu dəyişiklik də insan hüquq və azadlıqlarının təminatına xidmət etməklə şəxsin dərc olunmayan normativ-hüquqi aktın pozulmasına görə məsuliyyətə cəlb olunmasına hüquqi qadağa qoyur. Bu, ölkədə şəffaflıq prinsipinin, qanunçuluğun qorunması baxımından da son dərəcə mühüm əlavədir.

Referendum Aktı layihəsində əksini tapmış bu və digər əlavələr deməyə əsas verir ki, dövlət yalnız insan hüquq və azadlıqlarının təminatı ilə vəzifəsini məhdudlaşdırmır, eyni zamanda hər kəsin layiqli həyat səviyyəsinin təmin olunmasını bir öhdəlik kimi üzərinə götürür. Ümumilikdə isə, Konstitusiyanın 29 maddəsinə təklif olunan 41 əlavə və dəyişikliyin hər biri mahiyyət etibarilə ölkəmizdə insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarına təminatı gücləndirməyə xidmət etməklə, Azərbaycanın çoxşaxəli inkişafından irəli gələn sosial tələbatdır. Bu əlavə və dəyişikliklər eyni zamanda respublikamızın hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu yoluna, liberal dəyərlərə sadiqliyini əyani şəkildə təcəssüm etdirir.

Rafael Cəbrayılov

Milli Məclisin deputatı

Azərbaycan.-2009.-15 fevral.-S.5.