Oyanar qara bəxtim

...O, dizlərini qucaqlayıb oturmuşdu. Çuxura düşmüş gözləri, solğun yanaqları, qırış-qırış olmuş əlləri, dümağ saçları çöhrəsinə bir nuranilik versə də, dilindən qopan ah-nalələr, qəlbindəki həsrət, baxışlarındakı nisgil başına gələn fəlakətlərdən, bəlalardan xəbər verirdi. Viran edilmiş Xocalının dəhşətlərini görmüş minlərlə insanlardan biri olan bu ananı sözlə, şirin dillə ovutmaq çox çətindir. Hər gün dizlərini əlləri arasına alıb beləcə oturar, gözlərini məchul bir nöqtəyə zilləyib saatlarla düşüncələrə dalar, özündən asılı olmayaraq bəzən gülümsəyər, bəzən də kirpiklərindən süzülən göz yaşları yanaqları aşağı yuvarlanaraq bu ixtiyar qarını sanki sakitləşdirərdi.

Ana Xocalısız keçən hər gününü belə sonsuz xəyallar, düşüncələr, iztirablar içərisində keçirir. Ikimərtəbəli evini, səliqə-sahmanlı həyətini, bağ-bağçasını, kölgəsində balalarına süfrə açdığı tut ağacını, yaxınlarını, qohum-qonşusunu, birdə ki, başına gətirilən müsibətləri heç cür unuda bilmir. O, bəzən ürək ağrılarını bayatılara çevirir, özünə bir təskinlik verirmiş kimi yanıqlı-yanıqlı zümzümə edir:

Qoy ağlasın mərd məni,

Anlamaz namərd məni.

Ölsəm də, yandıracaq

Qəbirdə bu dərd məni.

Ananın dərdi böyükdür. Bu, şəxsi dərd deyil, torpaq, el-oba, minlərlə insanın dərdidir. Dərdlərin hər biri dəhşətli anlardan, əzab-əziyyətli saatlardan, məşəqqətli günlərdən doğulub, ananın sinəsinə çalın-çarpaz dağ çəkib, gözlərinin qarşısında silinməz bir səhnəyə çevrilib.

Ermənilər oğlanlarını, qızını, həyat yoldaşını gözlərinin qarşısında güllələyiblər, nəvələrini süngüyə keçiriblər, qardaşlarının başını kəsiblər, bacısını, bacısı uşaqlarını, gəlinini girov götürüblər, neçə-neçə qohum-əqrəbasını diri-diri yandırıb, neçələrinin gözlərini çıxarıblar. Ana bütün bunları görüb. O, kəsilən başların futbol topu kimi ayaqlarda oynadıldığını, sinəsinə bıçaq sancılan cavanların dəhşətli səsini, əlləri, qolları kəsilən insanların saralan çöhrəsini, övladlarına verilən işgəncələrə dözməyib nalə çəkən anaların fəryadını yaxşı xatırlayır. Əsirlikdə keçirdiyi o günlərin dəhşətlərindən hələ də özünə gəlməyən ana taleyindən tez-tez gileylənir:

Əzizim qara baxdım

Nur yağdı nura baxdım.

Xocalıya yas tutub

Oyanmır qara baxtım.

Ana əsirlikdə günlərlə ac-susuz qaldığı günləri, qocalara, uşaqlara, qadınlara verilən işgəncələri, həyasını qorumaq üçün özünə qəsd edən gəlinləri, qızları, qürurunu əyməyib düşmənin üzünə tüpürən və başı kəsilən oğulları xatırlamaya bilmir. Azərbaycanlı, türk qanını içməkdən, baş kəsməkdən, göz çıxarmaqdan, dinc insanlara işgəncə verməkdən ləzzət alan, qürur duyan ermənilərin murdar sifətləri, qanlı əlləri, vəhşi baxışları hər an ananın gözləri qarşısındadır:

Xocalıda qalan var,

Yamacım var, talam var.

O torpaqda uyuyan

Neçə şəhid balam var...

- deyə xəyallara dalan, göz yaşı tökən ananı ovutmaq, ona dərdlərini unutdurmaq olmur. O, heyrətdən, dərddən, həsrətdən yoğrulmuş heykələ bənzəyir. İniltilərini bayatılara, ağılara çevirən bu insanın üzünü güldürmək asan deyil:

Əzizim qarlı qışam

Dərd əlində qalmışam.

Xocalısız gülmərəm

Qanadı qırıq quşam.

Ana ermənilərə müvəqqəti əsir düşsə də, o dərdin əbədi əsiridir. Xocalısız üzü gülmür, bir an eyni açılmır, yediyi içdiyi qəhərə, ağıya çevrilib boğazına tıxanır. Xatirələri, düşüncələri gecələr dəhşətli yuxulara çevrilib dincliyini əlindən alır və ixtiyar anaya rahatlıq vermir. O, yuxularında məktəbə yola saldığı fidan nəvələrini, zabitəli həyat yoldaşını, ona övlad nəvazişi göstərən gəlinlərini, pəhləvan cüssəli oğlanlarını, mehriban qonşularını, şirindilli poçtalyonu və neçə-neçə əziz adamları görüb onlarla danışır, öpüşüb-görüşür və təlaş içərisində hövlnak oyanır. Artıq bu adamlar yoxdur. Onlar ermənilər tərəfindən vəhşicəsinə öldürülsələr də, ana bu insanların yoxluğuna inanmır. Əzizlərini, Xocalını yuxularda gördüyü üçün çöhrəsinə bir təbəssüm qonur və çox çəkmir ki, bu təbəssüm acı göz yaşları ilə əvəz olunur.

Ananın gözlərinə baxmaqdan çəkinirəm. Çünki bu gözlərdə intiqam, həsrət və çoxlu suallar görürəm. "Torpaqlarımız alınacaqmı?", "Deyəsən, dünyada ədalət qalmayıb, insanlar hara baxır?", "Xocalıya qayıdıb şəhitlərin ruhunu sevindirə biləcəyikmi? Bu qisas yerdə qalacaqmı?" - deyir bu baxışlar. Minlərlə günahsız azərbaycanlının - qocaların, uşaqların, qız-gəlinlərin, oğulların qisasını almaq üçün alışıb-yanır bu gözlər, titrəyir bu əllər, pörşələnir bu dodaqlar.

Ana yenə də bayatı çağırır.

Alıbdır sar sinəmi,

Soyutmaz qar sinəmi.

Dərdimi bəyan etsən

Parçala, yar sinəmi.

Ana doluxsundu: "Ay bala, mənim dərdimi dərd bilən bilər. Allah bu haqsızlığı götürməz" - deyə yenidən söz boxçasını açdı:

Əzizim dilim yanar

Dərdimi qanan qanar.

Qisas gününü görsəm,

Yatmış bəxtım oyanar.

Ixtiyar ananın əllərindən öpdüm, nəmli gözlərinin yaşını sildim və onu əmin etdim ki, qisas yerdə qalmayacaq, şəhidlərin ruhunu sevindirəcəyik, torpaqlarımızı ermənilərdən azad edəcəyik, əsir yurdlarımıza qayıdacağıq, sən də doğma Xocalına dönüb torpağını öpəcəksən, əzizlərinin məzarını ziyarət edəcəksən, həyətində yenidən süfrə açacaqsan, əllərini göyə qaldırıb torpaqlarımızın azad olunmasında ağıllı siyasət yeridən Prezidentimizə, döyüşən əsgərlərimizə, igid oğullarımıza Allahdan kömək diləyəcəksən.

Ananın çöhrəsi bir az açıldı, gözlərinə təbəssüm qondu, "Allah, sən özün kömək ol" - deyə əllərini başı üzərinə qaldırdı. O, dediklərimə inandı və mən də işğal olunmuş torpaqlarımızın erməni faşistlərindən azad olunacağı, çoxları kimi xocalılı ananın da öz yurduna, ocağına qayıdacağı günün gələcəyinə inanıram...

Tahir Rzayev

Milli Məclisin deputatı

Azərbaycan.-2009.-26 fevral.-S.6.