Regional dövlət proqramı bölgələrdə səhiyyənin inkişafına təkan verəcək

Tibbi xidmətin müasir standartlar səviyyəsinə yüksəldilməsi, vətəndaşların sağlamlığının etibarlı təminatı, səhiyyə ocaqlarının fəaliyyətinin davamlı olaraq modernləşdirilməsi Azərbaycan dövlətinin üzərinə götürdüyü sosial öhdəliklər sırasında mühüm yer tutur. Ötən müddətdə səhiyyə sisteminin inkişafı - bu sahənin maddi-texniki bazasının, kadr potensialının gücləndirilməsi, infrastrukturun yeniləşdirilməsi daim diqqət mərkəzində saxlanılmışdır.

Dövlət büdcəsindən səhiyyəyə ayrılan vəsaitlərin ildən-ilə artırılması tibb müəssisələrinin fəaliyyətinin, ümumilikdə tibbi xidmətin çağdaş tələblər səviyyəsinə qaldırılmasına böyük imkanlar açmışdır. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev çıxışlarında dəfələrlə vurğulamışdır ki, "...biz artan iqtisadi imkanlarımızı ilk növbədə sosial sahələrin inkişafına, o cümlədən səhiyyənin problemlərinin həllinə yönəltməliyik". Səhiyyə sistemində hələ keçmiş sovetlər birliyi dövründən yığılıb qalmış bəzi problemlərin, çatışmazlıqların aradan qaldırılması - yeni tibb ocaqlarının yaradılması, mövcud xəstəxanaların əsaslı təmiri və yenidənqurulması, onların dərman preparatları və digər texniki vasitələrlə təminatı məqsədilə bütün zəruri tədbirlər həyata keçirilir. Əgər 2005-ci ildə səhiyyəyə dövlət büdcəsindən 110 milyon manat ayrılmışdısa, 2006-cı ildə bu rəqəm 179 milyon, 2007-ci ildə 269 milyon, 2008-ci ildə 330 milyon manat təşkil etmişdir. Maliyyə böhranına baxmayaraq, 2009-cu ildə səhiyyəyə dövlət büdcəsindən 508,9 milyon manat vəsaitin ayrılması Azərbaycan dövlətinin insanların sağlamlığı məsələsinə necə böyük həssaslıqla yanaşdığını bir daha təsdiqləyir. Əlbəttə, bu da son hədd deyildir - dövlət başçısı Azərbaycanın iqtisadi imkanları genişləndikcə səhiyyəyə ayrılan vəsaitlərin həcmini artırmaq niyyətində olduğunu bəyan etmişdir.

İnkişafda olan dövlətlərin təcrübəsi göstərir ki, səhiyyənin müasir tələblər səviyyəsində qurulması, ilk növbədə, bu sahədə infrastrukturun müasirləşdirilməsindən asılıdır. Yeni tələblərə cavab verən səhiyyə müəssisələrinin tikilməsi, mövcud tibb ocaqlarının təmiri və yenidənqurulması bu baxımdan az əhəmiyyət kəsb etmir. Dövlət başçısı hələ 11 fevral 2004-cü il tarixdə imzaladığı Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramında butun fundamental sahələr kimi, səhiyyə sisteminə də geniş diqqət ayırmışdır.

Dövlət proqramında bölgələrdə insanlara yüksək səviyyədə tibbi xidmətin göstərilməsini təmin edəcək bir sıra təxirəsalınmaz tədbirlərin həyata keçirilməsi - yeni xəstəxanaların, poliklinikaların inşası, yaxud mövcud səhiyyə müəssisələrinin müasir tələblər səviyyəsində təmir və bərpa olunması, onların maddi-texniki, habelə zəruri tibb ləvazimatları ilə təminatı məsələləri geniş əksini tapmışdır.

Regionların sosial-iqtisadi inkişafı tədbirləri çərçivəsində dövlət başçısı son 5 ildə ayrı-ayrı rayonlarda inşa edilmiş yeni müalicə-diaqnostika mərkəzlərinin, xəstəxanaların, poliklinikaların açılış mərasimində iştirak etmiş, eləcə də bu sahədə həllini gözləyən bəzi problemlərin aradan qaldırılması üçün aidiyyəti orqanlara tapşırıqlar vermişdir. 2004-2008-ci illəri əhatə edən dövlət proqramının imzalanmasının ikinci ildönümünə həsr olunmuş müşavirədə çıxış edən Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev bölgələrdə yeni tibb müəssisələrinin inşasına xüsusi diqqət yetiriləcəyini də vurğulamışdır. "Uzun illər idi ki, bu, çox geridə qalmış bir sahə idi. 2005-ci ildən başlayaraq, Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində ən müasir standartlara cavab verən yeni diaqnostika-müalicə mərkəzlərinin təməl daşı qoyulubdur. Bir il ərzində, demək olar ki, Azərbaycanın bütün bölgələrində ən müasir avadanlıqla təchiz edilmiş yeni tibb ocaqları yaradılacaqdır. Bütün bunlar regionların inkişafı deməkdir. Bütün bunlar xalqın daha da yaxşı yaşaması deməkdir" - deyən cənab İlham Əliyevin imzaladığı dövlət proqramlarına, verdiyi tövsiyə və tapşırıqlara müvafiq olaraq həyata keçirilən əməli tədbirlərin nəticəsi kimi son illər səhiyyə müəssisələrinin fəaliyyətində dönüş yaranmış, vətəndaşlara göstərilən tibbi xidmətin səviyyəsi yaxşılaşmışdır.

Nazirlər Kabinetinin 2009-cu ilin birinci rübünün yekunlarına həsr olunmuş iclasda verilən məlumatlardan bəlli olur ki, ötən beş ildə Azərbaycanda 300-ə yaxın tibb müəssisəsi tikilmiş, yaxud əsaslı təmir olunaraq əhalinin istifadəsinə verilmişdir. "Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər)" və "Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsinə dair əlavə tədbirlər Proqramı"na əsasən, ARDNŞ-nin maliyyə vəsaiti hesabına respublikamızın 10-dan artıq bölgəsində beynəlxalq standartlara cavab verən müalicə-diaqnostika mərkəzləri inşa edilmişdir.

Lənkəranda, Qazaxda, Siyəzəndə, Şirvanda, Naxçıvanda, Şahbuzda, Gəncədə, Bərdədə, Zaqatalada müasir tələblərə cavab verən müalicə-diaqnostika mərkəzləri əhalinin istifadəsinə verilmişdir. Bundan əlavə, Sumqayıtda "Real-Med" diaqnostika sağlamlıq mərkəzi, Xaçmazda "N-KAY M Klinik" özəl klinikası, Sabirabadda "Muğan" klinikası, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Culfa rayonunda mərkəzi xəstəxana, Babək rayonunda "Duzdağ" fizioterapiya mərkəzi və s. səhiyyə obyektləri müasir standartlara uyğun tikilmiş və fəaliyyətə başlamışdır. Bu il ölkə başçısı Yevlax şəhərində uşaq xəstəxanasının, Göygöl Mərkəzi Rayon Xəstəxanasının, Bərdə şəhərində müalicə-diaqnostika mərkəzinin, Bakıda talassemiya mərkəzinin açılışında iştirak etmiş, tibb ocaqlarını gəzmiş, tövsiyələrini vermişdir. Ötən ayın 22-də isə akademik Zərifə Əliyeva adına Elmi Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutunun yeni binası əhalinin istifadəsinə verilmişdir. Xəstəxananın binası yeni texnologiyalar və qabaqcıl təcrübələr əsasında tikilmişdir. Ən müasir standartlara uyğun inşa edilmiş bu kompleksdə əsas bina, poliklinika, iki stasionar korpus, o cümlədən əməliyyat, reanimasiya, 85 çarpayılıq sağ və 72 çarpayılıq sol yataq blokları, cərrahiyyə bloku və bu korpusları birləşdirən üçmərtəbəli keçid bloku, aptek, yeməkxana, oftalmologiya kafedrası, müxtəlif yardımçı təsərrüfat korpusları və s. vardır. Binada gün ərzində ambulator şəraitdə, ümumilikdə 750-dək xəstəyə diaqnostik müayinə və müalicə xidmətləri göstərmək mümkündür. Burada quraşdırılmış ən müasir avadanlıq imkan verir ki, xəstələr ambulator şəraitdə əməliyyat olunsunlar və həmin gün də evə yazılsınlar. Kompleksdə ABŞ, Yaponiya və Almaniyadan gətirilən son model qurğular quraşdırılmışdır. Yeni binada həm xəstələrə yüksək səviyyədə tibbi xidmət göstərilir, həm də tibbi heyətin fəaliyyəti üçün hər cür şərait yaradılmışdır. Bundan başqa, Cənubi Qafqaz regionunda yeganə olan bu oftalmoloji müəssisədə tədqiqatlar aparmaq üçün də lazımi şərait vardır. İnstitutda 500 nəfərə yaxın işçi heyəti, o cümlədən 280 həkim fəaliyyət göstərir. Açılış mərasimində iştirak edən ölkə başçısı cənab İlham Əliyev çıxışında xüsusi vurğulamışdır ki, bu nəhəng səhiyyə ocağı region üçün əvəzolunmaz tibb müəssisəsi olacaqdır: "Bu gözəl mərkəzdə, bir daha demək istəyirəm ki, ən çətin əməliyyatların aparılması üçün bütün şərait var. Həm elmi fəaliyyətlə məşğul olmaq üçün imkan var, burada eyni zamanda, kafedra da, uşaq bölməsi də yerləşir. Yəni, bu institut, sözün əsl mənasında, region üçün əvəzolunmaz tibb müəssisədir. Mən istisna etmirəm ki, xarici ölkələrdən də buraya müalicə almaq üçün insanlar gələcəkdir."

Bakının kənd və qəsəbələrinin inkişafı proqramı çərçivəsində Xocasən, Əhmədli, Binə, Bülbülə, Nardaran qəsəbələrində poliklinikalar, Buzovnada vərəm əleyhinə dispanser üçün 125 çarpayılıq yeni korpus inşa edilmiş, Zirədə müalicə-diaqnostika mərkəzi, Qala qəsəbəsində xəstəxana istifadəyə verilmişdir. Bundan başqa, 1 saylı Psixiatriya Xəstəxanasının Adi Rejimli Məcburi Müalicə Şöbəsinin, milli referens laboratoriyanın açılışı olmuş, 1 saylı Yoluxucu Xəstəliklər Xəstəxanasının, 3 saylı Uşaq Dəri-Zöhrəvi Dispanserinin, 5 saylı Doğum Evinin yeni tikilən və ya əsaslı təmir edilən korpusları fəaliyyətə başlamışdır.

Tibb müəssisələrinin tikinti və yenidənqurma işləri ilə yanaşı, onların təchizat məsələlərinə də böyük önəm verilir. Son illər istifadəyə verilmiş müalicə müəssisələrinin əksəriyyətində unikal cərrahiyyə əməliyyatlarının aparılması üçün hər cür şərait yaradılmış, Avropa, Amerika və Yaponiya şirkətlərinin istehsalı olan müasir tibbi avadanlıqlar quraşdırılmışdır. Regionlarda fəaliyyət göstərən tibb müəssisələrinin maddi-texniki bazasının və təchizatının yaxşılaşdırılması nəticəsində rayonlardan Bakıya gələn xəstələrin sayı ötən illə müqayisədə 30 faizədək azalmışdır.

Bundan əlavə, səhiyyə xidmətlərinin səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün əhalinin tibb işçiləri və xəstəxana çarpayıları ilə təminatı üzrə yeni normativlər müəyyən olunmuş, bu, ölkə səhiyyəsinin strukturunun kökündən dəyişməsinə imkan yaratmışdır. İndi tibb işçilərinin sayı tibb müəssisələrindəki çarpayı sayı ilə deyil, əhalinin sayı ilə müəyyən olunur. Yeni normativlər yaşayış məntəqələrində, hətta ən ucqar kənddə də insanların sağlamlığının tibb işçilərinin nəzarətində olmasına imkan verir. 2008-ci ilin fevral ayının 1-dən Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin tabeliyində olan bütün müalicə-profilaktika müəssisələrində pullu xidmətin ləğv edilməsi də mühüm addımlardan biri kimi qeyd olunmalıdır.

Səhiyyəyə göstərilən yüksək diqqətin adekvat nəticəsi olaraq bu sistemdə daha keyfiyyətli, çevik və sistemli xidmət infrastrukturunun təşkili məsələləri xüsusi diqqət mərkəzində saxlanılmış, "proqram maliyyələşməsi" prinsipinin tətbiqi bir sıra xəstəliklərin profilaktikasında, eləcə də dövlətin vətəndaşlara göstərdiyi tibbi yardımın keyfiyyətcə yaxşılaşmasına imkan vermişdir. "Qanın, qan komponentlərinin donorluğu və qan xidmətlərinin inkişafına dair Dövlət Proqramı", "Hemofiliya və talassemiya irsi qan xəstəliyi üzrə Dövlət Proqramı", "Xroniki böyrək çatışmazlığı üzrə Tədbirlər Proqramı", "Yoluxucu xəstəliklərin immunoprofilaktikasına dair Tədbirlər Proqramı", "Onkoloji xəstələrin həyati vacib şiş əleyhinə preparatlarla təminatı üzrə Tədbirlər Proqramı", "Ana və uşaqların sağlamlığının qorunması haqqında Tədbirlər Proqramı" hazırlanaraq uğurla icra edilir. İrsi qan və böyrək xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanların dövlət hesabına hemodializ və dərman preparatları ilə təminatı da əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmışdır.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 13 mart 2007-ci il tarixli Azərbaycan Tibb Universitetinin tədris cərrahiyyə klinikasının yaradılması haqqında sərəncamı da səhiyyəyə dövlət qayğısının tərkib hissəsi kimi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Dövlət başçısı tərəfindən 2007-ci ilin sentyabrında imzalanan sərəncam özünəməxsus ənənələri ilə nəinki Azərbaycanın tibb elmində, eləcə də keçmiş İttifaqda, Avropa və dünyanın ən qabaqcıl uroloji klinikaları arasında yeri olan Respublika Kliniki Uroloji Xəstəxanasının yenidən qurulması da səhiyyəyə göstərilən qayğının əyani təcəssümüdür. Bu sərəncama əsasən, Azərbaycanda dünya səviyyəli böyrək köçürmə mərkəzi və uroloji klinikanın yaradılması, bütövlükdə, transplantasiya elminin inkişafı üçün tədbirlər planı nəzərdə tutulmuşdur. Bu işlərin görülməsinə və eyni zamanda, xəstəxananın müasir avadanlıqla təchiz edilməsinə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Ehtiyat Fondundan Səhiyyə Nazirliyinə 16 milyon manat məbləğində vəsait ayrılmışdır. Müstəqil Azərbaycanda transplantologiyanın əsasını qoyan böyrəkköçürmə mərkəzində işlər praktiki olaraq yekunlaşmışdır və onun yaxın vaxtlarda istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulur. Cənab İlham Əliyev akademik Zərifə Əliyeva adına Elmi Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutunun yeni binasının açılışında etdiyi çıxışında son illərdə Azərbaycanda səhiyyə sisteminin təkmilləşdirilməsindən danışarkən demişdir: "Bizdə indi Tibb Universitetinin terapevtik və cərrahiyyə korpusları tikilir. Hər ikisi özlüyündə böyük xəstəxanadır... Eyni zamanda milli onkoloji mərkəzin tikintisi uğurla davam edir və həmçinin onun nəzdində uşaq onkologiya mərkəzi tikilir. Azərbaycanda belə bir mərkəz heç vaxt olmamışdır... Böyrəkköçürmə mərkəzinin tikintisi uğurla gedir. O mərkəz də nəinki Azərbaycan üçün, bütün bölgə üçün ən qabaqcıl mərkəz olacaqdır. Bu yaxınlarda talassemiya mərkəzinin açılışını qeyd etdik... O mərkəzin əsasında gələcəkdə böyük qan mərkəzinin yaradılması nəzərdə tutulmuşdur. Bunu etmək üçün bütün imkanlar var.

Bu yaxınlarda hərbi hospitalın, Daxili İşlər Nazirliyinin Hospitalının, Gömrük Komitəsinin hospitalının istifadəyə verilməsi - bütün bu addımlar da ümumi işimizə bir töhfədir".

Dövlət başçısı İlham Əliyevin 14 aprel 2009-cu il tarixli fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı"nda səhiyyə sistemində həyata keçiriləcək tədbirlər sistemi də öz əksini tapmışdır. Proqrama əsasən, 2009-2013-cü illərdə səhiyyə sahəsində həyata keçiriləcək tədbirlər əhalinin sağlamlığının qorunmasına, tibbi xidmətlərin keyfiyyətinin daha da yüksəldilməsinə, Azərbaycan Respublikasında müasir standartlara cavab verən səhiyyənin qurulmasına təminat verməlidir. Bu məqsədlərə nail olmaq üçün qarşıdakı illərdə dövlətin maliyyə imkanları çərçivəsində pulsuz səhiyyə xidmətlərinin genişləndirilməsi və keyfiyyətinin artırılması; əhalinin sosial cəhətdən aztəminatlı təbəqələrinə tibbi yardımın göstərilməsi ilə bağlı tədbirlər sisteminin hazırlanması və həyata keçirilməsi; analar və uşaqlar arasında qidalanmanın və mikro-nutrientlərlə təminatın yaxşılaşdırılması; tibbi-profilaktika tədbirlərinin əhatəliliyinin və keyfiyyətinin yüksəldilməsi; səhiyyə sektorunun tələblərinə uyğun olaraq tibbi kadr hazırlığının planlaşdırılması və ailə həkimlərinin hazırlanması; səhiyyə müəssisələrinin dərman və avadanlıq təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə tibb sənayesi müəssisələrinin yaradılmasının və fəaliyyətinin dövlət tərəfindən dəstəklənməsi; rayonlarda yeni səhiyyə müəssisələrinin inşası; bütün ölkə üzrə səhiyyə sahəsində coğrafi məlumat sisteminin yaradılması nəzərdə tutulur.

Bütün bunlar bir daha təsdiqləyir ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev sosial məsələlərə daim xüsusi diqqətlə yanaşaraq bölgələrdə müasir tibb müəssisələrinin yaradılmasına, əhalinin sağlamlığının etibarlı şəkildə qorunmasına çalışır. Bu gün respublikamızda ən müasir tələblərə cavab verən tibb müəssisələrinin inşası, vətəndaşların sağlamlığı üçün xüsusi proqramların həyata keçirilməsi Prezident İlham Əliyevin "Mən hər bir azərbaycanlının prezidenti olacağam" vədinin real, praktik işdə təsdiqidir.

İ.ƏLİYEVA

Azərbaycan.- 2009.- 2 iyul.- S. 5.