Qlobal iqtisadi böhran göstərdi ki, Azərbaycanın seçdiyi yol uğurlu və düzgün yoldur

Qlobal iqtisadi böhran göstərdi ki, Azərbaycanın seçdiyi yol uğurlu və düzgün yoldur

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2009-cu ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunmuş geniş iclası keçirilmişdir

İyulun 22-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2009-cu ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunmuş geniş iclası keçirilmişdir

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin giriş nitqi

Dövlətimizin başçısı iclası giriş nitqi ilə açdı.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin giriş nitqi

- Bugünkü iclasda biz ilin altı ayının sosial-iqtisadi yekunlarını müzakirə edəcəyik. Bildiyiniz kimi, bir ilə yaxındır ki, dünyanı qlobal maliyyə və iqtisadi böhran bürüyübdür. Keçən il altı ayın yekunlarını müzakirə edərkən biz gələn o böhranın ilkin görüntülərini, demək olar ki, qeyd etmişdik. Görülən tədbirlər nəticəsində və ümumiyyətlə, Azərbaycanda son illər aparılan islahatlar nəticəsində biz nail ola bilmişik ki, bu böhranın Azərbaycana təsiri minimum dərəcədə hiss olunur. Azərbaycan iqtisadiyyatı uzun illər uğurla inkişaf edir, iqtisadiyyatımız çoxşaxəlidir və bu, əsas amildir ki, bizi bu çətin sınaqda qoruya bilmişdir.

Təxminən bir ilə yaxındır ki, dünyanın əksər ölkələrində ciddi iqtisadi problemlər yaşanır. Azərbaycanda isə iqtisadiyyat uğurlu inkişafında davam edir. Bu ilin birinci yarısında ümumi daxili məhsul 3,6 faiz artmışdır. Çox sevindiricidir ki, qeyri-neft sektorunda artım 4,1 faiz təşkil etmişdir. Bu, çox gözəl göstəricidir və onu göstərir ki, bizim iqtisadiyyatımız və ümumiyyətlə, ölkəmizin gələcəyi neft amilindən daha az asılıdır. Əlbəttə, neft-qaz sektorunun inkişafı və bu sahədə görülən işlər bizim iqtisadi imkanlarımızı böyük dərəcədə genişləndirmişdir. Biz də bu gözəl imkanlardan səmərəli istifadə etdik və iqtisadiyyatımızın digər sektorlarının inkişafı üçün əməli-praktik işlər görülmüşdür.

İlin birinci yarısında sosial məsələlərin həlli də uğurla davam edir, bütün sosial proqramlar həyata keçirilir. Məktəb, xəstəxana tikintisi, digər sosial proqramlar icra edilir. Ünvanlı sosial yardımı alan insanların sayı 800 minə çatmışdır və orta hesabla hər bir ailəyə yüz manat yardım göstərilmişdir. Bu da çox böyük məbləğdir və çətin vəziyyətdə yaşayan soydaşlarımızın sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün Azərbaycan dövləti tərəfindən görülən konkret tədbirdir.

Bu il inflyasiyanın səviyyəsi çox aşağıdır. Altı ayda inflyasiya 3,7 faiz təşkil etmişdir. Ərzaq malları üzrə inflyasiyanın 2,1 faiz olduğunu nəzərə alsaq görərik ki, inflyasiya insanların sosial vəziyyətinə təsir etməmişdir. Əgər nəzərə alsaq ki, bu il əhalinin pul gəlirləri 19 faiz artmışdır, onda görərik ki, real gəlirlər təxminən 15-16 faiz təşkil edir. Orta əməkhaqqı bu il təxminən 15 faiz artmışdır. Yəni bütün bu rəqəmlər onu göstərir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı möhkəm iqtisadiyyatdır, aparılan iqtisadi islahatlar davam etdirilməlidir. Azərbaycan dövləti bütün sosial məsələlərin həlli üçün səmərəli işləyir və insanların həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması, dünyada hökm sürən böhrandan maksimum dərəcədə müdafiəsi üçün hər şeyi edir.

Regionların inkişafında ümidverici meyillər davam edir. Baxmayaraq ki, son beş il ərzində, demək olar, işsizliyin böyük əksəriyyətini aradan götürdük, bu məsələ ilə bağlı konkret tədbirlər yenə də davam edir. Ötən altı ayda Azərbaycanda 35 min yeni iş yerləri açılmışdır ki, onlardan 25 mini daimidir. Regional inkişaf proqramının ikinci mərhələsi başlanmışdır. Bu, böyük və çox konkret proqramdır. Şübhə etmirəm ki, proqramın icrası nəticəsində 2013-cü ilə qədər Azərbaycanın regionlarında mövcud olan bütün problemlər öz həllini tapmalıdır.

Bu il sahibkarlığın inkişafı üçün daha da böyük vəsait nəzərdə tutulur. Dövlət tərəfindən ayrılan kreditlərin məbləği artır, eyni zamanda, ənənəvi olaraq kənd təsərrüfatının inkişafı üçün subsidiyalar nəzərdə tutulubdur. Onu da deməliyəm ki, birinci altı ayda həm sənaye istehsalı, həm də kənd təsərrüfatı sahəsində artım müşahidə olunur. Yəni Azərbaycanda elə bir sahə yoxdur ki, orada tənəzzül müşahidə edilsin. Bir daha demək istəyirəm, bu onu göstərir ki, Azərbaycan gələcəyə çox böyük ümidlərlə baxır. İndiki vəziyyət çox ürəkaçandır və şübhə etmirəm ki, bizim uğurlu inkişafımız ilin sonuna qədər davam edəcəkdir.

Biz enerji təhlükəsizliyi məsələlərinin həlli ilə mütəmadi qaydada məşğuluq və deyə bilərəm ki, bu sahədə qarşıda duran bütün vəzifələr icra edilmişdir. Azərbaycanda görülən tədbirlər nəticəsində neft-qaz hasilatı ilbəil artır. Azərbaycan nəinki neft, eyni zamanda, qaz ixracı ilə çox ciddi məşğuldur. Biz, demək olar ki, bütün qonşu ölkələrə qaz ixrac edirik və gələn ildən bu proqram tam şəkildə təmin olunacaqdır. Eyni zamanda, ölkə əhalisini keyfiyyətli qazla təmin etmək üçün əlavə tədbirlər görülüb və əlavə investisiyalar hesabına bu sahədə də çox ciddi irəliləyiş olacaqdır. Biz, eyni zamanda elektrik enerjisinin ixracı ilə məşğuluq. Baxmayaraq ki, bir neçə il bundan əvvəl Azərbaycan elektrik enerjisini xaricdən idxal edirdi.

Bu gün biz yenə də bütün qonşu ölkələrə elektrik enerjisi ixrac edirik. Bu il istifadəyə veriləcək Sumqayıt və Quba elektrik stansiyalarının fəaliyyəti nəticəsində bu ixrac daha da böyük rəqəmlərlə ölçüləcəkdir. Bu, həm Azərbaycanın bölgədə mövqelərini möhkəmləndirir, iqtisadi potensialını gücləndirir və həm də onu göstərir ki, biz milli sərvətimiz olan neft və qazdan səmərəli şəkildə istifadə edirik, onları emal edirik. Həm bütün dünyaya xam neft, həm də qonşu ölkələrə neft məhsulları ixrac edilir. Baxmayaraq ki, Azərbaycan bu bölgədə, demək olar, ən az neft-qaz hasil edən ölkədir, biz qonşu ölkələrə emal olunmuş məhsullar ixrac edirik. Eyni zamanda deyə bilərəm ki, elektrik enerjisinin ixracı tarixi nailiyyətdir.

Nəqliyyat sektorunda birinci altı ayda bütün nəzərdə tutulmuş proqramlar icra edilmişdir. Azərbaycanın nəqliyyat infrastrukturu - istər avtomobil yolları, istərsə də hava nəqliyyatı, dəniz nəqliyyatı, dəmir yolu yeniləşir, müasirləşir və bütün dünya standartlarına cavab verir. Metro tikintisinə böyük vəsait qoyulur. Bütün bunları biz ona görə edirik ki, Azərbaycanın imkanlarını daha da artıraq, insanların rahat yaşaması üçün əlavə tədbirlər görək.

Bir sözlə, demək olar ki, birinci altı ayda bütün nəzərdə tutulmuş vəzifələr öz həllini tapıbdır. Baxmayaraq ki, bir daha demək istəyirəm, dünyada yaşanan böhran və eyni zamanda, neftin qiymətinin kəskin şəkildə aşağı düşməsi nəticəsində təbii olaraq bizim gəlirlərimiz azalıbdır. 2009-cu ilin büdcəsində neftin qiyməti 70 dollar səviyyəsində nəzərdə tutulmuşdu.

Ancaq reallıq onu göstərir ki, orta hesabla təxminən 40-50 dollar civarındadır. Buna baxmayaraq, bizim kifayət imkanlarımız var, resurslarımız var. Biz son illər ərzində özümüzü böyük dərəcədə gücləndirə bilmişik və belə olan halda, təbii ki, Azərbaycan bu böhrandan da üzüağ çıxacaqdır.

Ordu quruculuğu məsələlərinə ənənəvi olaraq diqqətimizi əsirgəmirik. Azərbaycan müharibə şəraitində yaşayır və belə olan halda, ilk növbədə, bu məsələlərə ən böyük diqqət göstərilməlidir. Keçən ay ordu günü ərəfəsində keçirilmiş genişmiqyaslı hərbi təlimlər bir daha bizim gücümüzü göstərdi. Keçən il biz hərbi parad keçirməklə öz hərbi texnikamızı nümayiş etdirdik, bu il öz döyüş qabiliyyətimizi nümayiş etdirdik. Mən çox şadam ki, bu gün Azərbaycan ordusunun vəziyyəti elədir ki, qarşıda duran istənilən vəzifəni uğurla icra edə bilər. Bizim bütün səylərimiz bir məqsədə xidmət edir - Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olunsun, işğalçı qüvvələr ölkəmizin zəbt edilmiş torpaqlarından çıxarılsın.

Bildiyiniz kimi, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı danışıqlar davam edir, danışıqlarda bizim mövqeyimiz birmənalıdır, dəyişməzdir. Bizim mövqeyimiz bütün beynəlxalq normalara əsaslanır və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən qəbul edilmiş qətnamələr və qərarlar əsasında qurulubdur və məsələ bu hüquqi müstəvidə öz həllini tapa bilər. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa edilməlidir, zəbt olunmuş bütün torpaqlar işğalçılardan azad edilməlidir.

Dağlıq Qarabağdakı insanlar və oraya qayıdacaq azərbaycanlılar muxtariyyət şəraitində yaşamalıdırlar. Budur bizim prinsipial mövqeyimiz və bir daha demək istəyirəm ki, bu mövqe beynəlxalq hüquq normalarına əsaslanır. Ümid edirəm ki, əgər Ermənistan tərəfi real vəziyyəti nəzərə alsa və Azərbaycanın artan imkanlarını, - həm hərbi, həm iqtisadi, həm siyasi, həm diplomatik uğurlarını, - təhlil edərək nəzərə alsa, məsələ tezliklə öz həllini tapa bilər. Biz, əlbəttə, çox istəyirik və çalışırıq ki, nə qədər mümkünsə, məsələ tez öz həllini tapsın ki, bizim vətəndaşlarımız öz doğma torpaqlarına qayıda bilsinlər. Ancaq bu razılaşma birinci növbədə ədalətli olmalıdır, ikinci növbədə, beynəlxalq normalara əsaslanmalıdır və Azərbaycanın ərazi bütövlüyü tam şəkildə təmin edilməlidir. Hesab edirəm ki, danışıqlar masasında mövcud olan təkliflər bu məsələni dediyim şəkildə həll edə bilər.

Biz növbəti altı ayda da səmərəli işimizi davam etdirməliyik. Azərbaycan həm iqtisadi sahədə, həm də beynəlxalq müstəvidə öz mövqelərini möhkəmləndirməlidir. Biz artıq uzun illərdir ki, dünyada etibarlı tərəfdaş kimi qəbul edilirik, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığımız uğurludur və qarşılıqlı maraqlar üzərində qurulubdur. Biz bütün ölkələrlə münasibətlərimizi qarşılıqlı maraqlar, qarşılıqlı hörmət, bir-birimizin daxili işlərinə qarışmamaq prinsipləri əsasında qururuq və əminəm ki, bu, beynəlxalq əlaqələrdə yeganə mümkün olan prinsipdir. Azərbaycanın gələcək inkişaf perspektivləri çox müsbətdir. Bir daha demək istəyirəm ki, biz öz işimizi sistemli, planlı şəkildə aparırıq və belə olan halda, əlbəttə ki, istənilən məsələ öz həllini tapa bilər.

İndi isə keçək müzakirələrə və söz verilir maliyyə naziri Samir Şərifova.

Qlobal iqtisadi böhran göstərdi ki, Azərbaycanın seçdiyi yol uğurlu və düzgün yoldur

Maliyyə naziri Samir Şərifovun çıxışı

- Möhtərəm cənab Prezident!

Hörmətli iclas iştirakçıları!

2009-cu ilin birinci yarımilliyində Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafı 2008-ci ildə başlayan qlobal maliyyə-iqtisadi böhranın dünya iqtisadiyyatında yaratdığı mənfi fəsadları, ələlxüsus qlobal ticarət dövriyyəsinin kəskin şəkildə aşağı düşməsi, iqtisadiyyatın bank və qeyri-bank kreditləşməsinin azalması fonunda baş vermişdir.

Beynəlxalq Valyuta Fondunun yenicə dərc etdiyi dünya iqtisadiyyatının proqnozuna görə, 2009-cu ildə inkişaf etmiş ölkələrdə ümumi daxili məhsul 2,5-5 faiz, Avropa İttifaqı ölkələrində 4,7 faiz, Asiyanın yeni industrial dövlətlərində 6 faiz, MDB dövlətlərində məcmu olaraq 4 faiz azalacaqdır.

Qlobal maliyyə-iqtisadi böhran Azərbaycan iqtisadiyyatını da sınağa çəkmişdir. Lakin əlverişsiz şəraitə baxmayaraq, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin göstərişləri əsasında görülən tədbirlər nəticəsində və əvvəlki illərdə yaradılmış möhkəm maliyyə-iqtisadi potensialı hesabına ölkə iqtisadiyyatının dayanıqlığı qorunub saxlanılmış, onun mənfi xarici təsirlərə müqavimət qabiliyyəti sınaqdan uğurla çıxmışdır.

Cari ilin altı ayı ərzində Azərbaycan iqtisadiyyatının ardıcıl artımı davam etmişdir və cənab Prezidentin qeyd etdiyi kimi, ÜDM-in artımı 3,6 faiz təşkil etmişdir.

Beynəlxalq Valyuta Fondunun 2009-cu ildə dünya iqtisadiyyatının 1,4 faiz azalacağı proqnozu fonunda bu göstərici xüsusilə təqdirəlayiqdir.

Burada onu da demək yerinə düşər ki, son illər ərzində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi altında əldə edilən rekord inkişaf sürəti ölkəmizin iqtisadi göstəricilərinin mütləq ifadədə xeyli artmasına səbəb olmuşdur. Bu baxımdan cari və gələcək dövrlərdə hər artım faizinin kəmiyyət tutumunun əvvəlki illərin göstəricilərinin tutumundan əhəmiyyətli dərəcədə yüksək olması diqqətdən yayınmamalıdır.

2009-cu ildə "Moody's Investor Service" və "Fitch Ratings" beynəlxalq reytinq agentlikləri ölkəmizin növbəti kredit reytinq qiymətləndirilməsini keçirmişlər və əvvəlki illərdə təyin etdikləri kredit reytinqlərini müvafiq olaraq Ba1 və BB+ səviyyələrində bir daha təsdiqləmişlər.

"Standard&Poors" reytinq agentliyi isə Azərbaycan Respublikasına digər reytinq agentlikləri tərəfindən əvvəllər daha əlverişli iqtisadi şəraitdə verilmiş kredit reytinqləri səviyyəsində BB+ reytinqi ilk dəfə qiymətləndirmə nəticəsində təyin etmişdir ki, bu da ölkə iqtisadiyyatının böyük imkanlarını və dayanıqlığını nümayiş etdirir.

Eyni zamanda demək istərdim ki, Azərbaycandan fərqli olaraq, 2008-ci ilin ortalarından indiyə kimi həmin reytinq agentlikləri bir sıra MDB dövlətlərinin, habelə Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrinin kredit reytinqlərini yenidən qiymətləndirərək onları bir və ya iki pillə aşağı endirmişdir.

Cari ilin altı ayında dövlət büdcəsinin mədaxili 4 milyard 862 milyon manat və ya 93,4 faiz yerinə yetirilmişdir ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 52 milyon manat və ya 1,1 faiz çoxdur.

Vergilər Nazirliyi mədaxil proqnozunu 80,8 faiz icra etməklə dövlət büdcəsinə 1 milyard 627 milyon manat vəsait daxil olmasını təmin etmişdir. Həmin vəsaitin də 1 milyard 165 milyon manatı qeyri-neft sektorundan daxilolmaların payına düşür. Qeyri-neft sektoru üzrə 2008-ci ilin müvafiq dövrünə nisbətən 119 milyon manat və ya 11,4 faiz çox vəsait daxil olmuşdur.

Dövlət Gömrük Komitəsi büdcə proqnozuna 100,1 faiz və ya ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 76 milyon manat və yaxud 13,4 faiz çox əməl etmişdir. Dövlət Neft Fondundan büdcəyə proqnozda nəzərdə tutulduğundan 75 milyon manat və ya 3,1 faiz çox transfert edilmişdir.

2009-cu ilin birinci yarısında icmal büdcənin gəlirləri 5 milyard 865 milyon manat, xərcləri 5 milyard 144 milyon manat icra olunmuş, icmal büdcədə 901 milyon manat profisit yaranmışdır.

Hesabat dövründə bütün əsas investisiya layihələrinin və proqramların həyata keçirilməsi davam etdirilmiş, bu məqsədə dövlət büdcəsindən 1 milyard 675 milyon manat vəsait yönəldilmişdir.

Həmin vəsaitlərdən sosial-mədəni və məişət təyinatlı obyektlərin tikintisinə və yenidən qurulmasına 124 milyon manat, o cümlədən təhsil müəssisələrinə 29 milyon manat, səhiyyə müəssisələrinə 9,4 milyon manat, mədəniyyət müəssisələrinə 32 milyon manat, idman müəssisələrinə 24 milyon manat, sosial müdafiə və sosial təminat təyinatlı müəssisələrə 24 milyon manat vəsait sərf edilmişdir.

Əsas kommunal və nəqliyyat infrastrukturlarının tikintisi və yenidən qurulması üçün 1 milyard 84 milyon manat, o cümlədən elektrik energetikası infrastrukturlarının tikintisi üçün 168 milyon manat, regionların içməli su və suvarma-drenaj infrastrukturlarının bərpası və yenidən qurulması üçün 69 milyon manat, respublika əhəmiyyətli avtomobil yollarının və yol infrastrukturunun tikintisi və yenidən qurulmasına 731 milyon manat, Bakı Metropoliteninin yeraltı nəqliyyat obyektlərinin tikintisi və metro üçün avadanlığın alınmasına 47 milyon manat vəsait yönəldilmişdir.

Cari ilin ötən dövrü ərzində icmal büdcənin tərkib hissəsi olan Dövlət Neft Fondunun vəsaiti hesabına məcburi köçkünlər üçün yaşayış qəsəbələrinin tikintisi, Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması, Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəməri, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihələrinin həyata keçirilməsi üçün 153 milyon manat vəsait sərf edilmişdir.

Hesabat dövründə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Ehtiyat Fondundan bir sıra vacib dövlət xərclərinin maliyyələşdirilməsinə 7,6 milyon manat, dövlət büdcəsinin Ehtiyat Fondundan əvvəlcədən büdcədə nəzərdə tutulmayan bir sıra tədbirlərin maliyyələşdirilməsinə 65,4 milyon manat vəsait istifadə olunmuşdur.

Möhtərəm cənab Prezident!

Qlobal maliyyə-iqtisadi böhranın Azərbaycan sahibkarlığına təsirinin azaldılması ilə bağlı tapşırığınıza uyğun olaraq, sahibkarların rəqabət qabiliyyətinin qorunması, onların birbaşa vergi yükünün azaldılması istiqamətində hökumət tərəfindən təsirli tədbirlər görülür.

Bu məqsədlə bir neçə gün əvvəl imzaladığınız qanuna uyğun olaraq, 2010-cu ildən fərdi sahibkarların gəlirinin vergiyə cəlb edilmə dərəcəsi 35 faizdən 20 faizə, müəssisələrin mənfəət vergisinin dərəcəsi 22 faizdən 20 faizə endirilmiş, sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi hüququ əldə etmək məqsədləri üçün vergi tutulan əməliyyatların həcmi 90 min manatdan 150 min manatadək artırılmışdır. Əhalinin vergi yükünün azaldılması məqsədi ilə 2010-cu ildən etibarən fiziki şəxslərdən tutulan gəlir vergisinin yuxarı həddi 35 faizdən 30 faizə endirilmiş, ödənişli məktəbəqədər müəssisələrin xidmətləri əlavə dəyər vergisindən azad edilmişdir.

Qeyri-neft sektorunun inkişafına dövlət qayğısının daha da artırılması, sahibkarlığın dəstəklənməsi siyasəti davam etdirilir.

Cari ilin altı ayında Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun vəsaiti hesabına 41 şəhər və rayonda 770 sahibkarlıq subyektinin investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsinə 45 milyon manat güzəştli kredit verilmişdir ki, bu da regionlarda 3400-ə yaxın yeni iş yerinin açılmasına imkan yaradacaqdır.

Hesabat dövründə dövlət büdcəsindən kənd təsərrüfatı texnikasının və aqrokimyəvi maddələrin alınması üçün "Aqrolizinq" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinə 33 milyon manat, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına kreditlərin verilməsi üçün Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Kənd Təsərrüfatı Kreditləri üzrə Dövlət Agentliyinə 10 milyon manat həcmində vəsait ayrılmışdır.

Möhtərəm Prezident!

"Büdcə sistemi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq, cari ilin yanvar ayından 2010-cu il üçün dövlət və icmal büdcə layihələrinin tərtibinə başlanılmışdır.

Büdcə layihələri hazırlanarkən Sizin daim diqqətinizdə olan əhalinin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına, ələlxüsus aztəminatlı təbəqənin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə, Azərbaycan dövlətinin inkişafı üçün müəyyən etdiyiniz strateji xəttə uyğun olaraq ölkəmizin müdafiə potensialının möhkəmləndirilməsinə, iqtisadi, enerji, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunmasına yönəlmiş dövlət proqramlarının və tədbirlərin maliyyələşdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir.

Eyni zamanda, 2010-cu ildə dünya iqtisadiyyatının tənəzzüldən çıxaraq yenidən artıma qədəm qoyması, beynəlxalq ticarət dövriyyəsinin əvvəlki həcmdə, əsas xammallar və enerji daşıyıcıları üzrə qiymətlərin isə ədalətli qiymətlərə yaxın səviyyələrdə bərpa olunması, beynəlxalq maliyyə bazarlarının canlanması və kreditləşmə imkanlarının artması kimi proqnozlaşdırılan meyillərin də Azərbaycan iqtisadiyyatının gələnilki inkişafına müsbət təsir edəcəyi və onun daha yüksək sürətlə artması üçün əlverişli zəmin yaradacağı barədə əminliklə fikir söyləməyə əsas verir.

Çıxışımın sonunda icazə verin, Sizi əmin edim ki, bugünkü iclasda verəcəyiniz tapşırıqlar da nəzərə alınmaqla 2009-cu büdcə ilinin layiqincə başa çatdırılması və müəyyən etdiyiniz inkişaf hədəflərinə nail olmaq üçün Maliyyə Nazirliyinin kollektivi öz töhfəsini verəcək və səylərini əsirgəməyəcəkdir.

Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Kənd təsərrüfatı naziri İsmət Abasovun çıxışı

- Möhtərəm cənab Prezident!

Hörmətli iclas iştirakçıları!

Əsası ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş aqrar islahatların bu gün onun layiqli davamçısı, cənab Prezident, Sizin tərəfinizdən uğurla həyata keçirilməsi ölkənin aqrar sahəsinin inkişafında və əhalinin ərzaq məhsullarına tələbatının yerli istehsal hesabına ödənilməsində həlledici rol oynayır.

Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərə və hüquqi normalara cavab verən irimiqyaslı, xalqın milli maraqlarına əsaslanan məqsədyönlü islahatların ardıcıllıqla həyata keçirilməsi ölkəmizin qüdrətini və imicini daha da artırmış, perspektiv inkişafa, xalqın maddi rifahının durmadan yaxşılaşdırılmasına əlverişli şərait yaratmışdır. Ölkə başçısının rəhbərliyi ilə həyata keçirilmiş məqsədyönlü tədbirlər dünyada baş verən qlobal böhran şəraitində iqtisadiyyatımızın digər sahələrində olduğu kimi, kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları istehsalının da artımına imkan vermişdir.

Kənd təsərrüfatı bitkilərinin əkin strukturunda əhəmiyyətli dəyişikliklər baş vermiş, əsasən dənli, dənli-paxlalıların, xüsusilə də buğdanın istehsalına diqqət artırılmış, əkilmiş sahələrin ümumi əkin sahəsinə görə xüsusi çəkisi artaraq 2000-ci ildəki 51,7 faizdən 2008-ci ildə 81 faizə çatmışdır. Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına verilən yardımların, texnika və gübrə alınmasına güzəştlərin nəticəsində 2009-cu ildə taxıl əkinlərinin sahəsi daha 215 min 400 hektar genişləndirilərək 1 milyon 78 min 800 hektara çatdırılmış, o cümlədən buğdanın əkin sahəsi 206 min 700 hektar artırılaraq 810 min 700 hektar təşkil etmişdir.

Cari ilin iyul ayının 20-nə olan vəziyyətə görə, 976 min 474 hektar və ya ümumi sahənin 89 faizi biçilmiş və 2 milyon 557 min 33 ton məhsul yığılmışdır. Həmin tarixə buğda əkinlərinin 713 min 532 hektarı və ya 88 faizi biçilmiş və 1 milyon 918 min 673 ton məhsul istehsal edilmişdir.

Möhtərəm cənab Prezident!

Aqrar sahəyə göstərdiyiniz gündəlik qayğı və dəstəyə görə icazə verin, çoxminli fermer və sahibkarlar, kənddə yaşayan bütün insanlar adından Sizə dərin minnətdarlığımızı bildirim. Qürur hissi ilə yüksək diqqətinizə çatdırıram ki, qarğıdalı da daxil olmaqla 2009-cu ildə taxıl istehsalının təxminən 3 milyon ton, o cümlədən buğda istehsalının təxminən 2 milyon 200 min ton olacağı gözlənilir. Bu, ölkə tarixində taxılçılıq sahəsində ən yüksək nəticə olmaqla yanaşı, 2008-ci ilə nisbətən taxıl istehsalının təxminən 500 min ton artmasını və əhalinin ərzaq buğdasına olan tələbatının daxili istehsal hesabına tam ödənilməsini təmin edəcəkdir.

Cari il iyulun 1-nə olan məlumata görə, 66 min 200 hektar sahədə kartof, 79 min 900 hektar sahədə tərəvəz, 31 min 100 hektar sahədə bostan bitkiləri, 1200 hektar sahədə tütün və s. əkilmişdir. İndiyədək 260 min ton kartof, 271 min 300 ton tərəvəz, 69 min 300 ton meyvə, 12 min ton bostan məhsulları, 24 ton tütün, 259 ton yaşıl çay yarpağı yığılmışdır. Məhsul yığımı davam etdirilir.

Aqrar sahənin inkişafına yönəldilmiş dövlət proqramlarının müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsi üçün ölkə rəhbərliyi tərəfindən hərtərəfli əlverişli şərait yaradılmış, torpaq istifadəçilərinə mexanikləşdirilmiş istehsalat xidmətlərinin həcmi və növü genişləndirilmiş, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının traktor, kombayn, digər kənd təsərrüfatı maşın və avadanlıqları, toxum, gübrə və pestisidlərlə təminatı yaxşılaşdırılmışdır.

İnsan sağlamlığının qorunması və onların bioloji tələbatının fasiləsiz olaraq ödənilməsi üçün kənd əməkçiləri tərəfindən istehsal edilmiş məhsulların, əsasən kartof, meyvə, tərəvəz və bostan məhsullarının saxlanılması, çeşidlənməsi, qablaşdırılması, daşınması və ticarət şəbəkələrinin fasiləsiz olaraq həmin məhsullarla təchiz edilməsi olduqca böyük iqtisadi və sosial əhəmiyyət kəsb edir. Aparılmış monitorinqlərin təhlili göstərir ki, bu məhsullar istehlakçılara çatanadək normadan xeyli artıq itkiyə məruz qalır. Respublikada ərzaq məhsullarının, xüsusilə meyvə-tərəvəz və kartofun istehsal həcminin əhalinin tələbatından təxminən 2 dəfə artıq olması bu məhsulların tədarükü, saxlanması və satışının təşkilinin dövlət tərəfindən dəstəklənməsinə ehtiyac yaratmışdır. Bu, əhalinin ilboyu təzə meyvə-tərəvəzlə təmin olunması ilə yanaşı, qiymətlərin tənzimlənməsini həll edə bilər.

Dediyim kimi, cari ildə təxminən 3 milyon ton taxıl istehsalı, o cümlədən təxminən 2 milyon 200 min tondan artıq ərzaq buğdası istehsalı gözlənilir. Yerlərdən verilmiş məlumatlara görə, məhsul istehsalçılarında keçən ildən hələ də satılmamış taxıl qalır və bəzən onlar öz məhsullarını maya dəyərindən aşağı qiymətə satmağa məcbur olurlar. Bu il də yüksək məhsul istehsal olunduğundan taxılın satışında müəyyən problem yarana bilər ki, bu da taxıl istehsalının artırılmasına və istehsalçıların maraqlarına öz mənfi təsirini göstərə bilər. Bunun üçün istehsal edilmiş taxılın bir hissəsinin dövlət tərəfindən alınması məqsədəuyğun olardı.

Möhtərəm cənab Prezident!

Sizin sərəncamınızla yaradılmış "Aqrolizinq" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin fəaliyyətinin daha da genişləndirilməsi və aqrar sahənin müasir texnikalarla müntəzəm təchizatı kənd təsərrüfatında dönüş yaratmışdır.

Torpaq mülkiyyətçilərinə məxsus maşın-traktor parkında "Aqrolizinq" ASC-nin 55 aqroservis filialı və 105 mexanikləşdirilmiş dəstəsi tərəfindən texniki xidmət, təmir və nizamlama işləri görülür, onlardan səmərəli istifadə üsulları öyrədilir, tövsiyələr verilir. Bunun nəticəsində respublikada maşın-traktor parkından istifadə xeyli yüksəlmişdir.

Fəaliyyətə başladığı 2005-ci ildən "Aqrolizinq" ASC tərəfindən 745 ədəd taxılyığan kombayn, 2250 ədəd traktor, 132 ədəd ekskavator, 5690 ədəd müxtəlif təyinatlı kənd təsərrüfatı maşınları və qoşqular, 7 süd zavodu, 13 soyuducu kamera, 7 qarışıq yem zavodu, 7 adda 294 ton pestisid, 237 min ton mineral gübrə, 770 baş damazlıq heyvan, 7189 ton yüksək reproduksiyalı buğda toxumu və s. gətirilərək kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının istifadəsinə verilmişdir.

2007-2009-cu illərdə Gəncə avtomobil zavodundan 1190 ədəd "Belarus" markalı traktor alınmışdır. Bu ilin sonunadək daha 192 ədəd traktor alınacaqdır.

Hörmətli cənab Prezident!

2009-cu il iyulun 21-də imzaladığınız sərəncamlar kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçıları tərəfindən böyük ruh yüksəkliyi və rəğbətlə qarşılanmışdır. İcazə verin, məhsul istehsalçılarına göstərdiyiniz bu qayğı və diqqətə görə respublikamızın aqrar sahəsində çalışan bütün insanlar adından Sizə təşəkkürümüzü və dərin minnətdarlığımızı bildirim.

Respublikada heyvandarlıq sahəsi də dinamik inkişafdadır. "Damazlıq haqqında", "Atçılıq haqqında" qanunların qəbul edilməsi heyvandarlıq sahəsinin inkişafının hüquqi bazasını yaratmışdır.

Heyvandarlıq məhsullarının artırılması və sahənin davamlı inkişafının təmin edilməsi məqsədi ilə ölkə Prezidentinin sərəncamına uyğun olaraq, 3 milyon manat dəyərində 770 baş simmental, şvis və holştin-friz cinslərindən olan damazlıq heyvan alınaraq 31 rayonda heyvandarlıqla məşğul olan şəxslərə güzəştli şərtlərlə satılmışdır. Hazırda respublikada maldarlıq, qoyunçuluq və arıçılıq üzrə 142 özəl damazlıq təsərrüfatı fəaliyyət göstərir.

Möhtərəm cənab Prezident!

İqtisadiyyatın bu vacib sahəsinin inkişafına göstərdiyiniz qayğıya, xalqımızın ərzaq təhlükəsizliyinin etibarlı təminatına, onların maddi-rifah halının yaxşılaşdırılmasına yönəldilmiş fəaliyyətinizə görə Sizə respublikanın aqrar-sənaye kompleksində çalışan çoxminli fermer və sahibkarlar ordusu, alim və mütəxəssislər adından bir daha dərin minnətdarlığımızı bildiririk.

Sizi əmin edirik ki, aqrar sahənin işçiləri bundan sonra da respublikamızda ərzaq bolluğunun yaradılması üçün qüvvə və bacarıqlarını əsirgəməyəcəklər.

Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Ekologiya və təbii sərvətlər naziri Hüseynqulu Bağırovun çıxışı

- Möhtərəm Prezident!

Hörmətli iclas iştirakçıları!

Ulu öndərimizin öz xalqına əmanəti olan müstəqil Azərbaycan möhkəm özül üzərində qurulmuşdur. Cənab Prezident, Sizin mükəmməl strategiyanız, bu strategiyanı həyata keçirmək üçün apardığınız mücadilə, Sizə xas olan iradə, qətiyyət və tələbkarlıq bu gün öz bəhrələrini verməkdədir. Proseslərin Sizin nümayiş etdirdiyiniz dəqiq təhlili və bu əsasda apardığınız dinamik siyasət ölkəmizi başqalarının öhdəsindən gələ bilmədiyi təhdidlərdən qoruyur.

Bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan bütün dünyanı lərzəyə salan maliyyə böhranının öhdəsindən gəlir və inkişafını davam etdirir. Məhz bu siyasətin nəticəsidir ki, Azərbaycan getdikcə müasir, güclü, dinamik dövlətə çevrilir. Bu baxımdan ekoloji sahəyə ayırdığınız diqqət hətta beynəlxalq miqyasda xüsusi maraq doğurur.

Sizin qarşımıza qoyduğunuz tapşırıqların yerinə yetirilməsinə gündəlik qayğı və diqqətiniz Azərbaycan üçün tamamilə yeni layihələrin həyata keçirilməsinə şərait yaradır.

Bilavasitə Sizin təşəbbüsünüzlə başlanmış və getdikcə vüsət alan və uğurlu proqrama çevrilən əhalinin ekoloji cəhətdən təmiz su ilə təminatının yaxşılaşdırılması layihəsi o qədər səmərəli oldu ki, bununla bağlı Bolqarıstanın paytaxtı Sofiya şəhərində BMT baş katibinin su və sanitariya məsələləri üzrə Məşvərətçi Şurasının 12-ci toplantısı çərçivəsində Nazirlər Konfransında Azərbaycan əsas məruzə ilə çıxış etməyə dəvət olundu. Azərbaycanın bu sahədəki təcrübəsi iştirakçıların marağına və müzakirələrinə səbəb olmuşdur.

Möhtərəm Prezident!

Sizin əhalinin ekoloji cəhətdən təmiz su ilə təminatının yaxşılaşdırılması ilə əlaqədar sərəncamınıza əsasən, Naxçıvan Muxtar Respublikası da daxil olmaqla 12 rayonun 122 kəndində modul tipli sutəmizləyici qurğular quraşdırılmış, nəticədə 224 min nəfər əhali Dünya Səhiyyə Təşkilatının standartlarına cavab verən içməli su ilə təmin olunmuşdur. Bu qurğulardan 36-sı 2009-cu ilin birinci yarısında istifadəyə verilmişdir. Bu istiqamətdə işlər davam edir. 2009-cu il üçün Sizin xüsusi sərəncamınızla ayrılmış 12 milyon manat vəsait hesabına hazırda 17 rayonun 63 kəndində modul tipli sutəmizləyici qurğuların quraşdırılması işləri gedir.

Sizin bu sahədəki sərəncamlarınız hazırda ümumilikdə 537 min nəfər əhalini əhatə edir. Lakin bütövlükdə Kür və Araz çaylarının sularından, habelə digər su mənbələrindən, çaylardan istifadə edən və su ilə bağlı problemləri olan hər bir kəsin keyfiyyətli içməli su ilə təmin edilməsi barədə tapşırıq vermisiniz ki, bu da 1 milyon adamı əhatə edəcəkdir.

Sizin tapşırığınızla Xəzər sahilində yerləşən və müvafiq su mənbəyi olmayan yaşayış məntəqələrində əhalinin dəniz suyunun şirinləşdirilməsi hesabına təmiz su ilə təmin edilməsi, o cümlədən təsərrüfat məqsədləri üçün istifadə olunması üzrə pilot layihə də hazırlanır. Bu, bizə Xəzər dənizinin imkanlarından istifadə edərək ölkəmizi gələcəkdə su qıtlığı ilə bağlı təhlükələrdən səmərəli surətdə mühafizə etmək imkanları verəcəkdir.

Sizin təşəbbüsünüzlə və tapşırığınızla həyata keçirilən Xəzər dənizinin çirklənmədən qorunması ilə bağlı uğurlu proqram çərçivəsində 2009-cu il ərzində Abşeron yarımadasında "Xəzər dənizinin ekoloji mühitinin mühafizəsi sistemi"nin daha 6 stansiyası istifadəyə verilmiş, bununla da Mərdəkan, Buzovna, Bilgəh, Nardaran, Pirşağı və Novxanıya qədər sahilboyu ərazilərdə modul tipli təmizləyici qurğular quraşdırılmış stansiyaların sayı 16-ya çatdırılmışdır. Bu da gün ərzində 6140 kubmetr çirkab suyu təmizləməyə imkan verir. Həmin yaşayış məntəqələrində kanalizasiya şəbəkəsi yoxdur və çirkab sular istər-istəməz həyətlərdəki quyulardan dəniz suyuna qarışırdı. İndi isə həmin ərazilərdə ekoloji mühit əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmışdır.

Məhz bunun nəticəsidir ki, müşahidələrimizə əsasən, sahillərdə dəniz suyunun keyfiyyəti ilə bağlı baş ağrısına çevrilmiş problem də bu ərazilərdə həll olunmuşdur. Səhiyyə Nazirliyinin orqanları tərəfindən aparılmış araşdırmalar da göstərir ki, Pirallahıdan Novxanıyadək 86 km məsafədə dənizin suyu son 20-25 ildə ilk dəfədir ki, tamamilə təmizdir.

Hörmətli cənab Prezident!

Siz ətraf mühitlə bağlı tədbirləri ardıcıl dəstəkləyərək nəhəng yaşıllaşdırma təşəbbüsləri ilə də çıxış etmisiniz. Sizin tapşırığınızla artıq bir neçə istiqamətdə bu işlər başlanmışdır və uğurla davam etdirilir.

Ələt-Hacıqabul magistral avtomobil yolu ətrafında 172 min ədəd ağac və kol əkilmiş, müasir damcı suvarma sistemi yaradılmış və nəticədə 90 faiz bitişə nail olunmuşdur. Hətta bədbinlərin həmin ərazidə ağac bitməyəcəyi barədə fikirlərinin əksinə olaraq, indi cəmi bir il əvvəl əkilmiş bəzi ağacların kölgəsində daldalanmaq mümkündür. 2009-cu ilin altı ayında burada daha 2 hektar ərazidə yaşıllaşdırma işləri aparılmış, bütün əkinlərə aqrotexniki qulluq göstərilmişdir.

Eyni prinsiplərlə Zığ-Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanı yolu boyu 196 hektar ərazidə 230 min ədəd ağac və kol əkilmişdir. Onların bir qismi xaricdən gətirilən və bizim zeytun sahələrinin növ çeşidini genişləndirmək üçün istifadə olunan zeytun ağaclarıdır. Mürəkkəb şəraitdə, neft məhsulları, yod və bromla çirklənmiş torpaqlarda əkilmiş ağaclara lazımi qulluq göstərilməsi sayəsində onların 80 faizdən çoxunun bitməsi müşahidə olunur.

Eyni zamanda, Əzizbəyov dairəsi-Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanı yolu boyunca 22 hektar sahədə yaşıllaşdırma işləri aparılmışdır. Burada 10 hektarda dekorativ ağaclar əkilmiş, 32 hektar sahədə isə böyük tikinti-quraşdırma işləri zamanı zədələnmiş yaşıllıqda bərpa işləri aparılmışdır.

Hər iki ərazidə suvarma sistemləri yaradılmışdır. Bu məqsədlə qazılmış 25 artezian quyusu ilə bərabər, Bülbülə gölünün suyundan da istifadə olunması suvarma suyu ilə bağlı problemi həll etməyə, eyni zamanda gölün səviyyəsini də tənzimləməyə imkan verir.

Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin qoyduğu gözəl ənənə - Bakı və Abşeron yarımadasının başdan-başa yaşıllaşdırılması bu gün də Sizin rəhbərliyiniz altında davam etdirilir. Sizin qısa müddət ərzində Bakıda və onun ətrafında 3 milyon ağacın əkilməsi barədə təşəbbüsünüz də beynəlxalq ekoloji ictimaiyyətdə ciddi marağa səbəb olmuşdur. Bir sıra beynəlxalq ekoloji təşkilatlar da bizim nazirliyə bu təşəbbüsə qoşulmaq arzusunda olduqlarını bildirmişlər. Əslində, bu təşəbbüs 100 ildən çox müddətdə formalaşmış Abşeron yaşıllıqlarının çox qısa zamanda, demək olar ki, ikiqat artırılması deməkdir. Bu məqsədlə Abşeron yarımadasının 11 ərazisində yer seçilmiş, Zığ gölü ətrafının, habelə keçmiş "Sədərək" və "Binə" ticarət mərkəzlərinin yerinin yaşıllaşdırılması layihələri hazırlanmışdır.

Eyni zamanda, Zığ-Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanı yolu boyunca yaşıllığın genişləndirilməsi, Binə-Zirə yolunun, Kürdəxanı və Səngəçal qəsəbələrinin ətrafının yaşıllaşdırılması layihələri də hazırlanır və qısa zamanda başa çatdırılacaqdır.

Meşələrin mühafizəsi, bərpası, yeni meşəliklərin salınması sahəsində də ciddi tədbirlər görülməkdədir. Toxum tədarükü, əkin materiallarının yetişdirilməsi, meşələrin bərpası, yeni meşə massivlərinin yaradılması sahəsindəki göstəricilər durmadan artır. Ümumilikdə, 2003-cü ildən bəri 58 min 964 hektar sahədə yeni meşələr salınmışdır. Təkcə 2009-cu ilin altı ayı ərzində, yəni yaz mövsümündə 1383 hektar sahədə meşəbərpa işləri aparılmış, 29 min hektar əraziyə aqrotexniki qulluq göstərilmişdir.

Hörmətli cənab Prezident!

Həyata keçirilməsi çətin olan, texniki cəhətdən mürəkkəb, lakin onilliklərlə gələcəyə yönəlmiş və tapşırığınızla reallaşdırılan layihələrdən biri də "Azərbaycan Respublikasının yüksək dağlıq ərazisində Kompleks Hidrometeoroloji və Ekoloji Tədqiqat Elm Mərkəzinin yaradılması" layihəsidir. Ümumiyyətlə, bu, Azərbaycanda çağırış kimi, dövrün qoyduğu çətinliklərə sinə gərmək kimi səslənən bir çox layihələrin içində kiçik görünsə də, maraqlı bir layihədir. Bu layihənin icrası üçün Şahdağ-Tufandağ ərazilərində, dəniz səviyyəsindən 3000 metr yüksəklikdə meteoroloji şəraitin və buzlaqların dəqiq müşahidəsi, flora və faunanın dərindən öyrənilməsi üzrə mərkəz artıq inşa edilir. Kompleks Hidrometeoroloji və Ekoloji Tədqiqat Elm Mərkəzinin tərkib hissəsi kimi, Tufandağın ən uca nöqtəsində - 4192 metr yüksəklikdə və Şahdağ zirvəsində - 4250 metr hündürlükdə Avropada ən yüksək sayılacaq 2 kompleks avtomatik meteoroloji stansiyanın quraşdırılmasına hazırlıq işləri gedir. Eyni zamanda, ərazinin müxtəlif nöqtələrində quraşdırılacaq veb-kameralar sayəsində qiymətli məlumatlar əldə etməklə bərabər, hər bir Azərbaycan vətəndaşı internet vasitəsilə həmin əraziləri canlı rejimdə görə biləcəkdir. Bütün kompleksin avtonom rejimdə fasiləsiz fəaliyyətinin təmin edilməsi üçün burada günəş və külək generatorlarından istifadə olunacaqdır.

Cənab Prezident!

Apardığınız siyasət nəticəsində təmin olunmuş yüksək iqtisadi inkişafı xammal bazası ilə təchiz etmək üçün nazirliyin tərkibində olan geologiya xidməti axtarış-kəşfiyyat işlərində ciddi nəticələr əldə etmişdir. Baş Qafqazın cənub yamacında, Kiçik Qafqazda, Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində aparılmış axtarış işləri nəticəsində əlvan və nəcib metallar yataqları ilə bağlı bir sıra perspektivli sahələr aşkar edilmişdir. Bu yaxınlarda Sizin iştirakınızla istifadəyə verilmiş Gədəbəy qızıl-mis emalı zavodunda artıq 1000 unsiya qızıl saflaşdırılmaq üçün hazırdır.

Bir neçə gün bundan əvvəl isə son 5 ildə aparılmış geoloji axtarış işləri nəticəsində yüksək perspektivliyi ilə fərqlənən Göygöl filiz sahəsində qızıl və gümüşün proqnoz ehtiyatlarının hesablanması başa çatmış və bu sahənin ölkəmizdə ən iri yataqlardan biri olduğu aşkarlanmışdır.

Sonuncu iclasda ağacların qırılması hallarının qarşısının alınması ilə bağlı tapşırığınıza ciddi reaksiya verilmiş, yaşıllıqların mühafizəsində dönüş yaradılmışdır. Təkcə son bir neçə ayda bununla bağlı 390 akt və protokol tərtib edilmiş, 30 icrası məcburi olan göstəriş verilmış, 54 min manat cərimə tətbiq edilmişdir. Bu müddətdə 31 min manat məbləğində iddia qaldırılmış, 27 iş hüquq-mühafizə orqanlarına göndərilmiş, 43 min manat məbləğində 90 iş məhkəmədə baxılmaq üçün göndərilmişdir.

Möhtərəm cənab Prezident, ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ulu öndərimizin əsasını qoyduğu siyasətin bu gün Sizin bilavasitə rəhbərliyinizlə uğurla davam etdirilməsi, bu sahədə görülmüş mühüm işlər, həyata keçirilən ardıcıl tədbirlər ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində də yeni nailiyyətlərin əldə edilməsi üçün şərait yaratmışdır.

Cənab Prezident!

Çıxışımı yekunlaşdıraraq, Sizi əmin etmək istərdim ki, ölkəmizin, xalqımızın inkişafına yönəlmiş bütün tapşırıqlarınız çoxminli kollektivimiz tərəfindən bundan sonra da təxirə salınmadan icra ediləcəkdir.

Dövlət Gömrük Komitəsinin sədri Aydın Əliyevin çıxışı

- Möhtərəm cənab Prezident!

Hörmətli iclas iştirakçıları!

Dünyada baş verən qlobal maliyyə-iqtisadi böhran şəraitində yola saldığımız 2009-cu ilin birinci yarımilliyi ölkəmizdə sosial-iqtisadi sahədə əldə edilmiş nailiyyətlərlə müşayiət olunmuşdur. Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulmuş iqtisadi inkişaf strategiyasının zati-alinizin bilavasitə rəhbərliyi ilə müasir dövrün tələblərinə uyğun, məzmun və keyfiyyətcə yeni mərhələdə uğurla davam etdirilməsi nəticəsində ölkəmiz iqtisadi artım sürətinə görə layiqli mövqeyini qoruyub saxlamaqdadır.

İnamla deyə bilərəm ki, respublikamızın iqtisadi qüdrətinin artırılmasında, dünya iqtisadiyyatına sürətlə inteqrasiyasında gömrük siyasətinin də xüsusi rolu vardır. Büdcə gəlirlərinin formalaşmasında öz fəallığını daim artıran gömrük orqanları əvvəlki illərdə olduğu kimi, 2009-cu ilin birinci yarımilliyini də uğurla başa vurmuşdur. Mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq, idxalda tətbiq edilən vergi və rüsumlar toplanaraq dövlət büdcəsinə köçürülməsi təmin olunmuşdur. 2009-cu ilin dövlət büdcəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu ilə cari ilin ilk altı ayı üçün müəyyənləşdirilmiş 639 milyon manat büdcə proqnozuna qarşı 639,7 milyon manat vəsait toplanaraq dövlət büdcəsinə köçürülmüş, proqnoza 100,1 faiz əməl olunmuşdur. Bu, 2008-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 75,7 milyon manat və yaxud 13,4 faiz çoxdur. Hesabat dövründəki uğurlar görülən qabaqlayıcı tədbirlərin nəticəsində mümkün olmuşdur.
Ötən dövr ərzində gömrük işi sahəsində hüquqpozmalara qarşı mübarizə gücləndirilmiş, 1380-dən artıq hüquqpozma faktı aşkar edilərək təqsirkar şəxslər barəsində müvafiq tədbirlər görülmüşdür.

Ölkəmizin gömrük sərhədindən bəşəri problem olan narkotiklərin qanunsuz keçirilməsinin qarşısını almaq, xüsusən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 28 iyun tarixli fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlığın yayılması ilə mübarizə üzrə Proqramın (2007-2012-ci illər üçün)" icrasını təmin etmək məqsədi ilə bu sahədə çalışan kadrların peşəkarlıq səviyyəsi xeyli artırılmış, beynəlxalq əməkdaşlıq və məlumat mübadiləsi genişləndirilmişdir. Cari ilin ilk altı ayı ərzində gömrük orqanları tərəfindən narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsi ilə əlaqədar 29 fakt (ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 4 fakt çox) aşkar olunmuşdur. 178 kiloqram narkotik vasitə, o cümlədən 47 kiloqram heroin aşkar edilmişdir. Bütövlükdə isə ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 8 kiloqram çox narkotik və psixotrop maddə tutulmuşdur. Məlumat üçün bildirmək istərdim ki, 2008-ci ildə gömrük orqanları tərəfindən 356 kiloqram narkotik və psixotrop maddə tutulmuşdur.

Həyata keçirilmiş kompleks əməliyyat-axtarış və istintaq tədbirləri nəticəsində Pakistan-İran-Azərbaycan marşrutu ilə Çin və İtaliyaya daşınma üzrə böyük bir narkokanal aşkar edilərək, 15 nəfərdən ibarət transmilli mütəşəkkil cinayətkar qrup zərərsizləşdirilmişdir.

Hesabat dövründə gömrük qaydaları əleyhinə inzibati xəta faktları üzrə başlanmış 1305 işə görə 346 hüquqi şəxs, o cümlədən 90 xarici hüquqi şəxs və 916 fiziki şəxs, o cümlədən 417 xarici fiziki şəxs inzibati məsuliyyətə cəlb olunmuş, 242 min manat cərimə sanksiyası tətbiq edilmiş, 166 min manat dəyərində mallar müsadirə olunmuşdur.

Zati-aliləri, ölkəmizdə sahibkarlığın inkişafı, bu sahədə əsassız müdaxilə hallarının qarşısının alınması barədə verdiyiniz sərəncam və göstərişlərin davamı olaraq Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin yoxlanılmasında "bir pəncərə" prinsipinin tətbiqinə dair ötən ilin noyabrında imzaladığınız fərman xarici iqtisadi fəaliyyət iştirakçıları tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanmışdır. Bu fərman dövlət sərhədindən keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin yoxlanılması zamanı süni maneələrin aradan qaldırılmasında, idxal-ixrac əməliyyatlarının müasir tələblərə uyğun aparılması üçün əlverişli şəraitin yaradılmasında mühüm rol oynayır. 2009-cu il yanvar ayının 1-dən tətbiqinə başlanmış "bir pəncərə" prinsipi üzrə vahid dövlət orqanı səlahiyyətlərinin Dövlət Gömrük Komitəsinə həvalə edilməsi zati-alinizin gömrük orqanlarına göstərdiyi yüksək etimadın bariz nümunəsidir.

Məlumat üçün bildirmək istərdim ki, fərman dərc edildikdən dərhal sonra Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən müvafiq dövlət qurumları ilə birgə mövcud qanunvericilik və digər normativ hüquqi aktlar işlənib hazırlanaraq Nazirlər Kabinetinə təqdim edilmiş və müvafiq təsdiqini tapmışdır. Hesabat dövründə sərhəd-keçid gömrük orqanları "bir pəncərə" prinsipi əsasında işlərini qurmaqla xüsusi proqram təminatı ilə fəaliyyət göstərirlər.

Dövlət Gömrük Komitəsi hesabat dövründə beynəlxalq gömrük əməkdaşlığının genişləndirilməsi, beynəlxalq inteqrasiyanın dərinləşdirilməsi istiqamətində fəaliyyətini davam etdirmişdir. Dünyanın bir çox qabaqcıl ölkələrinin gömrük təşkilatları ilə əməkdaşlığa və qarşılıqlı yardıma dair sənədlər imzalanmış, böyük əhəmiyyət kəsb edən beynəlxalq tədbirlərdə iştirak etmişik. Hesabat dövründə Azərbaycanda iki beynəlxalq tədbir - Bakıda MDB ölkələri Gömrük Xidməti Rəhbərləri Şurasının hüquq-mühafizə bölmələri başçıları komitəsinin ikinci iclası, Qəbələ şəhərində gömrük xidməti rəhbərlərinin iştirakı ilə 49-cu iclas keçirilmişdir.

2008-ci ildə ölkəmizin Belçika Krallığındakı səfirliyi ilə birgə Brüssel şəhərində "Azərbaycan gömrüyünün tarixi təsviri sənətdə" və "Azərbaycan gömrüyü: tarixi ənənələr və müasirlik" adlı kitabların təqdimatı, BMT-nin Cenevrə şəhərindəki bölməsinin qərargahında isə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi ilə "Mədəni irsin keşiyində" mövzusunda sərgi keçirilmişdir. Bunun davamı olaraq, 2009-cu ilin aprel ayında Vatikan Dövlətində də həmin kitabların təqdimatı və sərginin açılışı keçirilmişdir.

Bu tədbirlərin başlıca məqsədi Azərbaycanın tarixi və mədəniyyəti ilə yanaşı, xalqımızın tolerantlığı, ulu öndərimiz Heydər Əliyevin qədim İpək yolunun bərpası istiqamətindəki müstəsna xidmətləri, eyni zamanda ermənilərin XIX əsrdə İrandan Azərbaycana köçürülməsinə dair Rusiya arxivlərində saxlanılan gömrük sənədləri barədə dünya ictimaiyyətinə müfəssəl məlumatların çatdırılması idi.

Cari ilin may ayında Norveç Krallığının Bergen şəhərində keçirilən və 51 ölkənin təmsil olunduğu Dünya Gömrük Təşkilatı Avropa regionu gömrük xidmətləri rəhbərlərinin iştirak etdiyi konfransda Avropa üzrə regional ofisin Azərbaycanda açılması məsələsi qaldırılmışdı. İyun ayında isə Brüssel şəhərində - Dünya Gömrük Təşkilatının baş qərargahında 174 ölkənin iştirakı ilə Gömrük Əməkdaşlığı Şurasının növbəti sessiyasında Dünya Gömrük Təşkilatının Avropa üzrə yeganə regional ofisinin Azərbaycanda açılması təklifi dəstəklənmiş və ofisin Bakı şəhərində təsis edilməsi barədə qərar qəbul olunmuşdur.

Hesabat dövründə Gömrük Komitəsinin və yerli orqanlarının maddi-texniki bazasının müasirləşdirilməsi istiqamətində xeyli iş görülmüşdür. Zati-alinizin göstərişi ilə əsaslı tikintisinə başlanmış və beynəlxalq standartlara tam cavab verə biləcək Biləsuvar, Astara, Samur, Mazımçay, Sınıxkörpü sərhəd-keçid məntəqələrində tikinti-quraşdırma işləri başa çatmaqdadır və 2009-cu ildə onların istifadəyə verilməsi üçün bütün zəruri tədbirlər görülür.

Möhtərəm cənab Prezident!

Hörmətli iclas iştirakçıları!

2009-cu ilin birinci yarısını uğurla başa vuran respublikanın gömrük xidməti orqanları ilin sonuna qədər bu meyli qoruyub saxlayacaqdır.

Sizi əmin etmək istərdim ki, Dövlət Gömrük Komitəsi və onun yerli orqanları öz işini Azərbaycan Respublikasının gömrük qanunvericiliyinə uyğun quraraq ölkəmizin iqtisadi müstəqilliyinin qorunması, gömrük xidmətinin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması və dünya gömrük xidməti sisteminə inteqrasiya olunması istiqamətində görüləcək işlərlə yanaşı, dövlət büdcəsi haqqında qanunla müəyyən edilmiş yüksək büdcə proqnozunun (1 milyard 300 milyon manat) ötən illərdə olduğu kimi, bu il də yerinə yetirilməsini təmin edəcəkdir.

Diqqətinizə görə sağ olun.

* * *

Prezident İlham Əliyev iclasda yekun nitqi söylədi.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin yekun nitqi

- Bu ilin altı ayının yekunları onu göstərir ki, Azərbaycanın əldə edilmiş uğurları bizə istənilən çətin vəziyyətdən şərəflə çıxmağa imkan yaradır. Burada deyildi ki, son bir il ərzində - keçən ilin ortalarından başlayaraq bugünə qədər dünyada ciddi maliyyə və iqtisadi böhran hökm sürür və ola bilsin ki, bundan sonra da hələ müəyyən müddət davam etsin. Heç kim heç bir proqnoz verə bilmir.

Bu böhran nəyi göstərdi? Birincisi, qlobal maliyyə bazarlarında gedən əməliyyatlar və dünyanın inkişafı ilə əlaqədar səslənən müxtəlif fikirlər, tədbirlər göstərir ki, dünyada iqtisadi vəziyyət nə qədər həssasdır. Bir də onu göstərir ki, dünyanın bütün ölkələri bir-birinə bağlıdır. Baxmayaraq ki, inkişaf etmiş ölkələrin maliyyə əməliyyatları nəticəsində, demək olar, böhran bütün dünyanı bürüyüb, hətta böhranın yaranmasında, mövcudluğunda heç bir təsiri, iştirakı olmayan ölkələr də bu böhrandan əziyyət çəkir. Belə olan halda, hər bir ölkə öz iqtisadi təhlükəsizliyi haqqında fikirləşməlidir. Bizim üstünlüyümüz ondan ibarət olmuşdur ki, dünya iqtisadiyyatına sürətlə inteqrasiya etməklə yanaşı, eyni zamanda öz milli maraqlarımızı heç vaxt unutmamışıq. Biz ancaq o sahələrdə inteqrasiya etmişdik ki, daxili iqtisadi sabitliyimizə problemlər yaratmasın. Hər halda son bir ilin təcrübəsi onu göstərir ki, Azərbaycanın seçdiyi yol uğurlu və düzgün yoldur.

Bəzi hallarda Azərbaycanda maliyyə sektorundakı müəyyən konservativ meyillər beynəlxalq maliyyə qurumları tərəfindən tənqid edilirdi. Bəzən bizə tövsiyə olunurdu ki, inteqrasiya meyillərinə daha da sürətlə qoşulaq, beynəlxalq ticarət qurumlarına inteqrasiya edək. Ancaq bizim mövqeyimiz bütün zamanlarda çox ehtiyatlı idi. Çünki Azərbaycan iqtisadiyyatı özünü təmin edən iqtisadiyyatdır. Bəzi başqa ölkələr kimi, biz xarici yardımlardan asılı deyilik. Bizim böyük, zəngin neft-qaz yataqlarımız, əlverişli coğrafi mövqeyimiz var. Artıq çox müasir və möhkəm enerji və nəqliyyat infrastrukturumuz var. Biz neft gəlirlərindən səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatımızı böyük dərəcədə şaxələndirə bilmişik və Azərbaycanda iqtisadi artım sürəti bunun bariz nümunəsidir. Ona görə biz beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıq məsələlərinə həmişə öz mövqeyimizdən yanaşmışıq. Yenə də deyirəm, böhran onu göstərdi ki, bu, düzgün seçimdir, düzgün yoldur və əminəm ki, biz növbəti illərdə də bu yolla gedəcəyik.

Eyni zamanda böhran onu göstərdi ki, elə ölkələr var, onlar öz hesabına yaşaya bilmir, başqa ölkələrin yardımına möhtacdır və bu yardımları alırlar. Bəzi hallarda beynəlxalq maliyyə qurumlarından kreditlər şəklində yardımlar alırlar. Ancaq o da həqiqətdir ki, bu kreditlər gec-tez qaytarılmalıdır və bu yardımı edənlər də müəyyən şərtlər irəli sürür. Azərbaycan o nadir ölkələrdəndir ki, nəinki heç kimə yardım üçün müraciət etməyib, eyni zamanda bizə dəfələrlə başqa yerlərdən kreditlərin verilməsi ilə əlaqədar müraciətlər daxil olmuşdur.

Bizim iqtisadi vəziyyətimiz sabitdir, sosial vəziyyət yaxşıdır. Baxmayaraq ki, təbii olaraq gəlirlərimiz azalıb və neftin qiymətinin aşağı düşməsi ilə bağlı müəyyən investisiya layihələri bir az yubadılıb, ancaq biz bütün sosial proqramları icra edirik. Çünki ən əsası insanların sosial vəziyyətinin yaxşılaşmasıdır. İlk növbədə, bütün sosial proqramlar - pensiyalar, əməkhaqları, ünvanlı sosial yardım proqramları icra edilməlidir.

Azərbaycanda makroiqtisadi vəziyyət çox yaxşıdır. Qeyd etdiyim kimi, inflyasiya cəmi 3,7 faiz təşkil edir. Manat sabitdir. Başqa ölkələrdən fərqli olaraq, bizim milli valyutamız devalvasiyaya uğramayıbdır. Bu da çox önəmli iqtisadi və sosial göstəricidir. Çünki bəzi ölkələrdə süni şəkildə devalvasiya etməklə yerli istehsalçıların imkanlarını təşviq etmək məqsədləri güdülürdü. Biz də buna gedə bilərdik. Ancaq nəzərə alsaq ki, ilk növbədə, insanların həyat səviyyəsi haqqında düşünməliyik, biz buna getmədik. Azərbaycan iqtisadiyyatı və milli valyutamız sabit qalmaq üçün kifayət qədər güclüdür və əminəm ki, gələcək aylarda bu sahədə heç bir dəyişiklik olmayacaqdır.

İqtisadi vəziyyət, əlbəttə ki, təkcə makroiqtisadi göstəricilərlə ölçülmür. Halbuki bu, ən önəmli göstəricidir. Yenə demək istəyirəm ki, əhalinin pul gəlirləri, orta əməkhaqqı 15-19 faiz artmaqla yanaşı, inflyasiyanın 3,7 faiz səviyyəsində olması çox gözəl göstəricidir. Əvvəlki illərdə inflyasiya daha böyük rəqəmlərlə ölçülürdü. Keçən il 20 faiz təşkil edirdi. Düzdür, keçən il iqtisadi artım da daha yüksək idi. Ancaq əminəm ki, növbəti illərdə, uzunmüddətli perspektivdə Azərbaycan iqtisadiyyatı daha da yüksək sürətlə artacaqdır. Çünki bizim kifayət qədər maliyyə resurslarımız var. Bu il və növbəti illər ərzində infrastruktur layihələrinə sərmayələr qoyulur və qoyulacaqdır, kreditləşmə siyasəti aparılır.

Eyni zamanda, Azərbaycan Dövlət İnvestisiya Şirkətinin gələcək fəaliyyəti nəticəsində ölkəmizə böyük həcmdə xarici sərmayələr, daxili sərmayələr qoyulacaqdır. Bu yaxınlarda imzalanmış yeni neft-qaz layihələri üzrə əməli-praktik işlər gələn ildən başlanacaqdır. "Şahdəniz" layihəsinin ikinci mərhələsinin başlanması ilə bağlı konkret tədbirlər görülür. Dünya miqyasında bu böyük, nəhəng layihənin icrası nəticəsində təkcə "Şahdəniz" qaz yatağına 20 milyard dollara yaxın vəsait qoyulacaqdır. Yəni bütün bunlar real proqramlardır, real işlərdir. Biz gündəlik fəaliyyətlə bu nəticələri təmin edirik.

Əlbəttə ki, neft-qaz sektorunda əldə edilən uğurlar çox müsbətdir, bu barədə mən öz fikirlərimi kifayət qədər bildirdim. Ancaq biz gələcəyə baxmalıyıq. Biz öz enerji potensialımızı maksimum səviyyədə realizə etməliyik. Xarici investisiyaların cəlb edilməsi üçün Azərbaycanın çox gözəl imkanları var. Biz özümüzü etibarlı tərəfdaş kimi göstərdik və Azərbaycan xarici investisiyalar üçün çox cəlbedici ölkədir.

Böhranla bağlı bir daha demək istəyirəm ki, əlbəttə ki, o, heç kimi sevindirə bilməz. Amma digər tərəfdən, bu böhran bir həqiqət anı idi. Kimin nəyə qadir olduğunu çox açıq şəkildə göstərdi. İlk növbədə onu göstərdi ki, Azərbaycan dövləti istənilən iqtisadi sınaqlardan şərəflə çıxa bilər və bu iqtisadi sınaqlar Azərbaycan əhalisinə heç bir təsir göstərməmişdir. Belə olan halda, sosial proqramların davam etdirilməsi ilə bağlı bütün lazımi tədbirlər görüləcəkdir. Yoxsulluğun azaldılmasına dair bu vaxta qədər görülən tədbirlər davam etdirilməlidir. Hələ ki demək tezdir, ancaq mən hesab edirəm ki, Azərbaycanda yoxsulluğun azaldılması meyilləri davam etdirilməlidir. Sosial infrastrukturun yeniləşdirilməsi və tikintisi, xəstəxanaların, məktəblərin tikintisi və s. ilə bağlı proqramlar, büdcədə nəzərdə tutulmuş investisiya layihələri icra olunmalıdır.

Bu gün kənd təsərrüfatı naziri bildirdi ki, Azərbaycanın tarixində ilk dəfə olaraq, biz özümüzü taxılla təmin edəcəyik. Bu il 3 milyon ton taxıl istehsal ediləcək, bu, böyük göstəricidir. Təkcə bir il ərzində Azərbaycanda 500 min ton əlavə taxıl istehsal olunacaqdır. 2,2 milyon ton buğda istehsalı bizim, demək olar ki, ərzaq təhlükəsizliyimizin əsas hissəsinin təmin edilməsinə xidmət göstərir. Nəyin hesabına biz buna nail ola bilmişik? Mütəmadi qaydada görülən işlər, konkret proqramlar, regional inkişaf proqramının, infrastruktur layihələrinin icrası, "Aqrolizinq"in yaradılması hesabına. Bu gün deyildi ki, "Aqrolizinq" xətti ilə nə qədər texnika, kombayn, traktorlar alınıb, digər lazımi məsələlər həll olunubdur. Əgər biz "Aqrolizinq"i yaratmasaydıq, fermerlər hansı pulun hesabına o texnikanı ala bilərdilər? Bu gün Azərbaycanda istehsal olunan traktorlar iş yerlərinin açılmasına, yeni sənaye sahəsinin yaranmasına xidmət göstərir. Beləliklə, Azərbaycan sənayesi üçün yeni sahə yaradılır.

"Aqrolizinq"in yaradılması, deyə bilərəm ki, kənd təsərrüfatının inkişafında ciddi dönüş etdi. Ondan sonra əlavə tədbirlərin görülməsi nəticəsində, subsidiyaların verilməsi nəticəsində biz əkin sahələrini böyük dərəcədə genişləndirə bilmişik. Gübrənin alınması, yanacağın, toxumların alınması - bütün bunlar Azərbaycan dövləti tərəfindən həll olunan məsələlərdir. Bundan sonra biz çalışmalıyıq ki, kənd təsərrüfatımız daha çox intensiv inkişaf etsin. Əkin sahələrinin genişlənməsi prosesi, əlbəttə ki, çox müsbət haldır və bunu etmək üçün ciddi meliorasiya tədbirləri görülür və görüləcəkdir. Bu barədə mən öz fikirlərimi deyəcəyəm. Ancaq çalışmalıyıq ki, kənd təsərrüfatımızın intensiv xarakter alan inkişafı bundan sonra da uğurla getsin.

Biz özümüzü bütün ərzaq məhsulları ilə tam şəkildə təmin etməliyik. Buna çatmaq üçün artıq az vaxt qalıb və öz ixrac potensialımızı daha da böyük dərəcədə realizə etməliyik. Nəzərə almalıyıq ki, bizim ətrafımızda kifayət qədər böyük istehlak bazarları var və qonşu ölkələrlə Azərbaycanın çox gözəl, işgüzar münasibətləri var, bütün qonşu bazarlar bizim üçün açıqdır, məhsulumuz həmin bazarlara sərbəst şəkildə daxil olur. Azərbaycanda nə qədər çox emal müəssisələri yaranarsa, Azərbaycanın kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracı da bir o qədər çox artacaqdır. Yəni bütün bunlar kompleks tədbirlər nəticəsində - ciddi düşünülmüş siyasət, maliyyə resursları, sahibkarlığın inkişafı, "Aqrolizinq"in yaradılması, subsidiyaların, kreditlərin verilməsi və əlbəttə ki, meliorasiya və suvarma tədbirlərinin gücləndirilməsi nəticəsində qısa müddət ərzində mümkün olmuşdur.

Sovet dövründə Azərbaycan heç vaxt özünü ərzaq məhsulları ilə təmin etmirdi. Biz ərzaq təhlükəsizliyi məsələlərini, demək olar ki, bu il həll etmişik. Növbəti illərdə, sadəcə, əldə edilmiş uğurlar əsasında daha da geniş işlər aparılmalıdır. Bu məqsədlə əlavə tədbirlər görüləcəkdir. Bölgələrdə böyük anbarların, soyuducu kombinatların tikintisi nəzərdə tutulur. Bu, həm sahibkarların öz vəsaiti hesabına olmalıdır, eyni zamanda, Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu tərəfindən ayrılmış kreditlər hesabına bunu etməliyik.

Eyni zamanda, biz bu sahədə Azərbaycan Dövlət İnvestisiya Şirkətindən fəaliyyət gözləyirik. Düzdür, Azərbaycan Dövlət İnvestisiya Şirkəti daha çox xarici investisiyaların cəlb edilməsi üçün yaradılmışdır. Ancaq, eyni zamanda bu şirkət Azərbaycan iqtisadiyyatında daha çox prioritet xarakter daşıyan sahələrdə yerli investorlarla da uğurlu əməkdaşlıq edə bilər. Hesab edirəm ki, növbəti ildə dövlət büdcəsində Azərbaycan Dövlət İnvestisiya Şirkətinin nizamnamə kapitalının artırılması məsələləri də öz həllini tapmalıdır. Çünki bu vaxta qədər ayrılmış vəsaitin, demək olar ki, böyük hissəsi xərclənib, bir hissəsi də xərclənəcəkdir. Azərbaycan Dövlət İnvestisiya Şirkətinin hər il əlavə maliyyə resursları olmalıdır ki, biz bu vəsaiti lazımi sahələrə yönəldək.

Xüsusilə qeyd etmək istəyirəm ki, son illər ərzində Azərbaycanda dövlət tərəfindən ayrılmış vəsait hesabına Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi bir neçə böyük tanker almışdır. Bu tankerlər bütün müasir standartlara cavab verir və Xəzərdə yükdaşımalarının artırılması üçün də çox böyük əhəmiyyəti var. Nəzərə alsaq ki, bir neçə ildən sonra Xəzərin şərq sahilindən böyük həcmdə neft və neft məhsullarının daşınması gözlənilir, əlbəttə ki, bu tankerlərin alınması vaxtında görülmüş tədbirlər idi. Növbəti illər ərzində həm Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi üçün, həm də Dövlət Neft Şirkətinin donanması üçün çoxsaylı gəmilər - yük gəmiləri, tankerlər alınmalıdır. Məhz bu məqsədlə artıq bir neçə ildir xarici şirkətlərlə danışıqlar aparılır ki, Azərbaycanda, Bakıda ən müasir standartlara cavab verən gəmiqayırma zavodu tikilsin.

Artıq xarici investorlar da seçilib və onlarla bərabər Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti və Azərbaycan Dövlət İnvestisiya Şirkəti də bu işlərdə iştirak etməlidir. Elə etmək lazımdır ki, gələn ildən biz gəmiqayırma zavodunun tikintisinin başlanmasına nail olaq, qısa müddət ərzində bunu yaradaq. Bu, elə zavod olmalıdır ki, istənilən gəmiləri inşa edə bilsin. O cümlədən, zavodda hərbi təyinatlı gəmilər də inşa edilməlidir.

Azərbaycan Dövlət İnvestisiya Şirkətinin digər layihələri də nəzərdən keçirilir. Təqdim ediləndən sonra biz onları təsdiqləyərək tezliklə işə başlamalıyıq.

Sahibkarlığa Kömək Milli Fondundan ayrılan kreditlərin verilməsi davam edir. Bildiyimə görə, nəzərdə tutulmuş məbləğin təxminən 40 faizi artıq xərclənibdir. Çalışın ki, tezliklə qalan hissə də xərclənsin, çünki kreditlər nə qədər tez verilərsə, sahibkarlar da bir o qədər tez işə başlaya bilərlər. Bu il 130 milyon manat vəsait nəzərdə tutulur.

Ekoloji tədbirlərin gücləndirilməsi üçün nə lazımdırsa, biz onu edirik. Bildiyiniz kimi, mən bu sahəyə xüsusi diqqət göstərirəm. Çünki xüsusilə Abşeron yarımadasında ekoloji vəziyyətin ciddi şəkildə sağlamlaşdırılmasına böyük ehtiyac var. Biz hamımız bunu bilirik və elə etməliyik ki, Bakı, onun ətrafı, bütün Abşeron yarımadası ekoloji cəhətdən ən təmiz bölgəyə çevrilsin.

Nə üçün məhz bu əraziyə diqqət göstərilir? Çünki Azərbaycanın digər bölgələrində ekoloji vəziyyət çox yaxşıdır, təbiətimiz çox gözəldir. Ancaq Bakıda və Abşeronda neft-qaz hasilatı nəticəsində yaranmış ciddi ekoloji problemlər təxirəsalınmaz tədbirləri gözləyir.

Bu məqsədlə müvafiq proqramlar başlanmışdır. Milyonlarla yeni ağacın əkilməsi, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi ilə bərabər Dövlət Neft Şirkətinin iştirakı ilə neftlə çirklənmiş bütün yerlərin təmizlənməsi, onların yerində parkların salınması, Xəzər dənizinin Bakı buxtasının təmizlənməsi - bütün bunlar təxirəsalınmaz tədbirləri nəzərdə tutur.

Beləliklə, biz bütövlükdə ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına nail ola bilərik. Keçən müşavirədə ciddi xəbərdarlıqdan sonra Bakıda ağacların kəsilməsi, demək olar ki, dayanıbdır, tək-tük hallar var. Onlar da dərhal nəzərə alınır və bu qanunsuz işlərlə məşğul olan insanlar cəzalandırılır. Bu nəzarət yerli icra orqanları tərəfindən, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən və bütün ictimaiyyət tərəfindən daim olmalıdır.

Mən çox şadam ki, ictimaiyyət də bu məsələlərə çox müsbət yanaşır və nəinki yanaşır, ictimaiyyət tərəfindən verilmiş siqnallar dərhal tədbirlərin görülməsinə səbəb olur. Bir daha demək istəyirəm ki, Bakı şəhərində ağacların qanunsuz kəsilməsi dayandırılmalıdır və şadam ki, qısa müddət ərzində biz bu sahədə ciddi dönüşə nail ola bildik.

Yol tikintisi ilə əlaqədar məcburi qaydada yolların genişləndirilməsi ilə bağlı bəzi ağacların kəsilməsi labüddür, amma onların yerinə əlavə ağaclar əkilməlidir. Bu istiqamətdə işlər gedir.

Bakıda tezliklə məişət tullantıları zavodunun tikintisi başlanmalıdır. Biz bu məsələ ilə bağlı uzun illərdir ki, məşğuluq. Müxtəlif şirkətlərin təklifləri daxil olubdur. Bildiyimə görə, artıq bütün tədbirlər görülüb və biz tezliklə zavodun tikintisinə başlamalıyıq. Çünki bu zavodun olmaması şəhərin havasının çirklənməsinə çox böyük mənfi təsir göstərir. Balaxanıda yandırılan məişət tullantılarının tüstüsü bütün şəhəri bürüyür. Ona görə işə nə qədər tez başlasaq, bir o qədər yaxşıdır.

İçməli su təchizatı ilə əlaqədar görülən tədbirlər gözəl nəticəsini verir. Ekologiya və təbii sərvətlər naziri qeyd etdi ki, 200 mindən artıq əhali içməli su ilə təmin edilibdir. Görüləcək tədbirlər nəticəsində Kür-Araz çayları boyu və digər çaylar ətrafında yerləşən kəndlərdə yaşayan insanların hamısı təmiz içməli su ilə təmin ediləcəkdir. O insanların sayı bir milyona yaxındır. Yəni biz böyük bir sosial və səhiyyə məsələsini həll etmiş oluruq.

Bununla bərabər, Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin tikintisi gedir və inşaat daha da sürətlə getməlidir. Bununla bərabər, Bakıda müxtəlif yerlərdə su anbarları tikilməlidir. Bu proses də başlanmışdır. Gələn ilin büdcəsi hesabına daha da böyük su anbarlarının tikintisi nəzərdə tutulubdur. Çünki əgər su anbarları tikilməsə, o zaman Oğuz-Qəbələ kəməri ilə gələn suyu saxlamaq mümkün olmayacaq və onun səmərəsi aşağı düşəcəkdir.

Bir müddət bundan əvvəl Azərbaycanda çox böyük Şəmkirçay su anbarının təməli qoyuldu. Bu, böyük, ölkə miqyaslı layihədir. Layihənin icrası nəticəsində on minlərlə hektar torpaq suvarılacaq və kənd təsərrüfatı istehsalına böyük təkan veriləcəkdir. Eyni zamanda, Qərb bölgəsində içməli su probleminin böyük hissəsini həll edəcəkdir. Hesab edirəm ki, bu layihəyə çox ciddi fikir verilməlidir. Gələn ilin büdcəsində də vəsait nəzərdə tutulacaqdır. Çalışmalıyıq ki, maksimum 3 il ərzində Şəmkirçay su anbarı istifadəyə verilsin.

Bu yaxınlarda mən alternativ enerji mənbələri ilə əlaqədar agentliyin yaradılması haqqında müvafiq sərəncam imzaladım. Biz bu sahəyə çox ciddi fikir verməliyik.

Düzdür, bu vaxta qədər biz bu işlərlə ciddi məşğul olmurduq. Bu da təbiidir, çünki bizim üçün ilk prioritet ondan ibarət idi ki, öz enerji təhlükəsizliyimizi təmin edək. Azərbaycanda son illər ərzində tikilən yeni elektrik stansiyaları bu məsələni həll edibdir. Biz bu gün artıq nəinki xarici enerji mənbələrindən asılı deyilik, eyni zamanda ilk dəfədir ki, qonşu ölkələrə - Rusiyaya, İrana, Gürcüstana və Türkiyəyə elektrik enerjisi ixrac edirik. Naxçıvandan Türkiyəyə 20 meqavata yaxın elektrik enerjisi ixrac edilir. Bu da çox sevindirici haldır.

Beləliklə, bu gün bizim elektrik enerjisi resurslarımız ölkə tələbatından təxminən min meqavat çoxdur. Bu yaxınlarda istifadəyə veriləcək yeni stansiyaların fəaliyyəti nəticəsində bu rəqəm daha da artacaqdır. Belə olan halda, biz bundan sonra mütləq alternativ enerji mənbələrinin yaranmasına çalışmalıyıq. İlk növbədə, kiçik çaylarda mini su elektrik stansiyaları tikilməlidir. Mənə verilən məlumata görə, Tovuzçay su elektrik stansiyasının tikintisi ilə bağlı müəyyən işlər görülür. Hesab edirəm ki, yaxın aylarda biz bu məsələni ciddi müzakirə etməliyik və lazım gələrsə, gələn ilin büdcəsindən Tovuzçay su anbarının və elektrik stansiyasının tikintisi ilə bağlı müəyyən vəsait nəzərdə tutmalıyıq. Çünki bu tikinti 3-4 il davam edə bilər. Tovuzçay elektrik stansiyasının enerji potensialı 400 meqavata yaxın ola bilər. Bu, həm çox böyük qənaət olacaq, həm də ki, alternativ enerji mənbələrinin yaranmasına xidmət göstərəcəkdir.

Bununla bərabər, külək və günəş enerjisindən səmərəli şəkildə istifadə etməliyik. Bizdə həm külək kifayət qədərdir, həm də günəş. Belə gözəl təbii imkanlardan biz səmərəli şəkildə istifadə etməliyik. Bu sahəyə yerli və xarici özəl şirkətləri də cəlb etmək olar. Əgər belə bir maraq olarsa, - bildiyimə görə, həm xarici, həm də yerli şirkətlər belə maraq göstərir, - bu sahədə özəl qurumlar da fəaliyyət göstərə bilərlər. Bununla bərabər, hesab edirəm ki, Azərbaycan dövləti gələn ildən başlayaraq dövlət büdcəsi hesabına pilot layihələr kimi həm külək, həm də günəş elektrik enerjisinin istehsalı üçün əməli-praktik işlər görməlidir.

Enerji təhlükəsizliyi məsələlərinə gəldikdə bir daha demək istəyirəm ki, Azərbaycan tam şəkildə özünü təmin edib və bizim digər layihələrdə iştirakımız, sadəcə olaraq, imkanlarımızı daha da genişləndirə bilər. Biz enerji təhlükəsizliyi məsələlərində beynəlxalq təşkilatlarla və dost ölkələrlə əməkdaşlıq edirik. Bu əməkdaşlıq qarşılıqlı maraq əsasında qurulur. Enerji sahəsində gələcək əməkdaşlıqda, ilk növbədə, bazar iqtisadiyyatı prinsipləri üstün olmalı, azad rəqabət prinsipləri tam şəkildə təmin edilməli və dünyada mövcud olan presedentlər və praktika bütün gələcək layihələrə də şamil edilməlidir. Bir sözlə, Azərbaycanın neft-qaz ehtiyatları çox böyükdür. Qaz ehtiyatlarımız bizə ən azı 100 il kifayət edəcəkdir. Belə olan halda, əlbəttə ki, biz bu işləri maksimum səmərə ilə görməliyik.

Eyni zamanda, Azərbaycanda mövcud olan qaz anbarlarının genişləndirilməsi üçün əlavə tədbirlər görülməlidir. Son illər ərzində müəyyən işlər görülüb, bu gün bizim yeraltı qaz anbarlarımızın tutumu bir milyard, bir milyard yarım kubmetr həcmindədir. Bu, bizə imkan verir ki, yay aylarında kifayət qədər ehtiyat yaradaq. Ancaq məqsədimiz ondan ibarətdir ki, qaz anbarlarımızın tutumunu 3-5 milyard kubmetrə çatdırmalıyıq. Belə olan halda, qaz ixrac edən ölkə kimi Azərbaycan öz əhəmiyyətini birə on artırmış olacaqdır. Çünki qaz anbarlarının həcmi çox böyük iqtisadi və digər məsələlərin həllinə xidmət göstərəcəkdir. Bütün müvafiq göstərişlər verilib və Dövlət Neft Şirkəti bu işlərlə məşğuldur. Hesab edirəm ki, yaxın zamanlarda bu işlər başlanacaq və tezliklə başa çatacaqdır.

Əhalinin keyfiyyətli qazla təmin edilməsi üçün əlavə tədbirlər görülməlidir. Bütün ölkədə smartkart tipli sayğaclar quraşdırılmalıdır. Artıq Gəncə şəhərində gözəl təcrübə var. Gəncədə yaradılmış zavod həmin sayğacları istehsal edir. Əhali də bunu çox alqışlayır. Çünki burada nəzarətçi ilə istehlakçı arasında lazım olmayan ünsiyyət kəsilir. Hamımız yaxşı bilirik ki, bəzən xoşagəlməz halların yaranmasına məhz bu ünsiyyət səbəb olur. Ona görə smartkart çox sadə bir üsuldur, müasir bir yanaşmadır. Hər vətəndaş müəyyən pul ödəyib kart alır, kartı sayğaca salır, ondan sonra qazdan istifadə edir, limit bitəndən sonra yenidən pul köçürür. Çox gözəl sistemdir. Çalışmalıyıq ki, ölkəmizin bütün hər bir yerində bu tipli sayğaclar quraşdırılsın.

Növbəti aylarda bütün digər sosial məsələlər, mədəniyyət, idman obyektlərinin tikintisi davam etməlidir. Yeni olimpiya komplekslərinin tikintisi nəzərdə tutulur. Muzeylər, teatrlar təmir edilir, bu sahə də həmişə diqqət mərkəzindədir.

Yolların tikintisi uğurla gedir. Həm magistral yollar, həm şəhərlərarası yollar. Bakının nəqliyyat problemlərinin həlli üçün Dövlət Proqramında nəzərdə tutulmuş məsələlər öz həllini tapır və görülən tədbirlər nəticəsində, demək olar, tıxac probleminin həllində də uğurlar qazana bilmişik. Yeni alınmış çox gözəl avtobuslar artıq işləyir. Bütün bunlar insanların rahat yaşaması üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Azərbaycanda, Bakıda tikilən yollar həm rahatlığı ilə fərqlənir, həm də gözəlliyi ilə. Bu iki komponent birləşəndə həm insanların normal yaşaması üçün, hərəkət etməsi üçün yaxşı şərait yaradılır, həm də ki, zövqlə tikilmiş gözəl körpülər, yol qovşaqları gözoxşayır.

Bakı şəhərinin və digər şəhər və rayonların abadlıq işlərinə bundan sonra da diqqət göstəriləcəkdir. Bakı bu gün dünyanın ən gözəl şəhərlərindən biridir. Bu, birmənalı belədir və hər bir Azərbaycan vətəndaşı qürur hissi ilə bunu deyə bilər. Bakının tarixi simasını saxlamaq, bərpa etmək şərtilə yeni müasir infrastrukturun yaradılması, əlbəttə ki, şəhərimizə əlavə gözəllik verir. Bizim tarixi yerlərimiz - İçərişəhər bu gün öz tarixi simasını özünə qaytarır. Görülən tədbirlər nəticəsində İçərişəhər YUNESKO-nun, demək olar ki, qara siyahısından çıxarılıbdır. İçərişəhər öz tarixi simasını qorumalıdır. Eyni zamanda, orada təmir-bərpa işləri ancaq o tarixi irsimizi nəzərə almaqla aparılmalıdır. İçərişəhər, eyni zamanda turistlər üçün də rahat yer olmalıdır və turizmi inkişaf etdirmək üçün orada əlavə infrastrukturun yaradılması da nəzərdə tutulur. Ancaq orada yaradılan, inşa edilən hər bir obyekt ümumi tarixi irsimizə uyğun şəkildə olmalıdır.

Bulvarda geniş abadlıq-quruculuq işləri aparılır. Bir neçə il bundan əvvəl bulvarı zülmət, qaranlıq bürümüşdü, heç kim oraya getmirdi, dağılmış infrastruktur, yararsız vəziyyətə salınmış əyləncə yerləri. İndi görün, bulvar nə qədər gözəlləşibdir. On minlərlə Bakı sakini hər gün orada dincəlir, istirahət edir. Bulvarın genişləndirilməsi və abadlaşdırılması yenə də tarixi əlamətləri nəzərə almaqla həll olunur. Bu il bulvarın 100 illik yubileyi qeyd edilir. Əminəm ki, bulvarın yeni, gözəl, müasir siması bu yubileyə ən gözəl hədiyyədir. Onu da bilirsiniz ki, bizim planlarımızda bulvarın uzadılması məsələsi də dayanır: həm İdman Sarayından Dövlət Bayrağı meydanına qədər, həm də Dəniz vağzalından Nobel prospektinə qədər. Orada lazım olmayan, yararsız vəziyyətə düşmüş köhnə tikililər sökülməlidir. Əlbəttə ki, kompensasiya ödənilməlidir. Bütün o sahə təmizlənməlidir. Bizim planlarımızda yeni gözəl bulvarların salınması da var və yaxın zamanlarda Azərbaycan vətəndaşları bunu da görəcəklər.

Yenə demək istəyirəm, bu ilin altı ayı bir daha onu göstərdi ki, Azərbaycan düzgün yolla inkişaf edir. Bizim bütün addımlarımız özünü doğrultdu - həm iqtisadi sahədə, həm də siyasi sahədə, beynəlxalq məsələlərdə. Bu yaxınlarda gələn ilin büdcəsi üzərində ciddi iş başlanacaqdır. Artıq ilkin təkliflər irəli sürülübdür. Gələn ilin büdcəsi, əlbəttə ki, reallığı nəzərdə tutmalıdır.

Həm sosialyönümlü, həm də investisiyayönümlü olmalıdır. Bizim siyasətimiz məhz bu iki amilin sintezindən ibarətdir. Güclü iqtisadiyyat, bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinin tam şəkildə tətbiq edilməsi, bununla bərabər, sosial məsələlərin uğurla həlli bizim sosial-iqtisadi siyasətimizin əsas istiqamətidir.

Növbəti aylarda bütün hökumət üzvlərinə uğurlar arzulayıram. Ciddi işləmək və ölkəmizi bundan sonra da irəliyə aparmaq lazımdır.

Sağ olun.

AzərTAc

Azərbaycan.- 2009.- 23 iyul.- S. 1, 2, 3, 4.