Enerji sahəsində əməkdaşlıq beynəlxalq
normalara və ədalətə əsaslanmalıdır
Neft-qaz sahəsində həyata
keçirilən düşünülmüş strategiya sayəsində
Azərbaycan son illər nəinki regionun aparıcı dövlətinə,
eyni zamanda, Avropanın enerji təhlükəsizliyinin əsas təminatçılarından
birinə çevrilmişdir. Respublikamızın bölgənin
və qitənin enerji təhlükəsizliyində
mühüm rol oynadığı hazırda istər fövqəlgüc
dövlətləri, istərsə də aparıcı beynəlxalq
təşkilatlar tərəfindən birmənalı etiraf
olunur. Ulu öndər Heydər Əliyevin neft
strategiyasını inamla davam etdirən Azərbaycan Prezidenti
İlham Əliyevin diplomatik səyləri nəticəsində
Azərbaycan regionda hansısa ölkədən enerji
asılılığı olmayan, tələbatını
özü ödəyən yeganə respublikadır.
2006-cı ilin iyulunda
Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft, 2007-ci ilin əvvəlində
isə Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərlərinin işə
düşməsi respublikamızın dünya enerji
bazarındakı rolunu əhəmiyyətli dərəcədə
möhkəmləndirmişdir. Strateji əhəmiyyətli bu
layihələr bir çox dövlətlərin iqtisadi maraq və
mənafelərinin təminatı, habelə aktual məsələ
kimi gündəmə gələn enerji təhlükəsizliyi
probleminin həlli baxımından da geniş imkanlar
açmışdır. Hazırda bəzi Qərb dövlətləri
Xəzər hövzəsinə çıxış
imkanı əldə etmək və neft idxalında alternativ
imkanlar qazanmaqla birqütblü enerji
asılılığından azad olmaq niyyətindədirlər.
Bu amil Azərbaycanın Cənubi Qafqazdakı strateji
mövqeyini və nüfuzunu daha da artırır,
respublikamızın Avratlantik məkana inteqrasiyası
üçün daha geniş imkanlar açır. Aparıcı
Qərb dövlətləri Azərbaycanın iştirakı
olmadan Xəzər hövzəsi regionunda hər hansı
transmilli layihənin gerçəkləşdirilməsini
mümkünsüz sayır, respublikamızın mövqeyi ilə
hesablaşırlar. Avropanın xam neft və təbii qazla təminatında
əsas söz sahiblərindən birinə çevrilməkdə
olan respublikamızın bu coğrafi arealda cərəyan edən
siyasi proseslərə də təsir imkanları getdikcə
artır. Respublikamız eyni zamanda qonşu Gürcüstana və
Türkiyəyə də mavi yanacaq ixrac etməklə, bu
ölkələrin qaza olan ehtiyacının əhəmiyyətli
qismini ödəyir.
Bu günlərdə
Bakıda keçirilən XVI Beynəlxalq Xəzər neft-qaz
sərgi və konfransı Azərbaycanın
bütövlükdə Avropa qitəsinin əsas enerji təminatçılarından
biri olaraq qaldığını göstərmişdir. Qlobal
maliyyə böhranına rəğmən, Bakıda
keçirilən ənənəvi sərgi-konfransa
marağın daha da artması məhz bu reallıqla şərtlənir.
Neft, qaz, neft kimyası sahələri üçün
maşın və avadanlığın nümayiş
etdirildiyi sərgidə 22 ölkədən 300-ə yaxın
şirkətin iştirakı da məhz bu marağın ifadəsidir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev konfransdakı
çıxışında xüsusi
vurğulamışdır ki, ilk dəfə 16 il əvvəl
belə bir sərginin keçirilməsi Azərbaycanın
enerji potensialının dünyaya təqdimatı məqsədi
daşımışdır. 1994-cü ildən Azərbaycanın
yeni neft strategiyasının başlandığını deyən
dövlət başçısı bu baxımdan "Əsrin
müqaviləsi"nin müstəsna əhəmiyyətini də
xüsusi önə çəkmişdir. Cənab İlham Əliyev həmçinin
bildirmişdir ki, "Əsrin müqaviləsi"ndən 2 il
sonra "Şahdəniz" yatağı üzrə
müqavilənin imzalanması Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyinin
təminatında mühüm rol oynamışdır.
Neft gəlirlərinin
iqtisadiyyatın digər vacib sahələrinə, xüsusən
də qeyri-neft sektoruna, istehsal sahibkarlığına yönəldilməsi,
yeni müəssisələrin açılması yolu ilə
işsizlik probleminin aradan qaldırılması, bir sözlə,
əhalinin sosial müdafiə tədbirlərinin gücləndirilməsi
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin son illərdə
xüsusi diqqət mərkəzində saxladığı məsələlərdən
olmuşdur. Dövlət başçısı iqtisadi
inkişafa yalnız neft amili hesabına nail olmağı məqbul
saymayaraq, tarazlı və davamlı tərəqqi naminə
qeyri-neft sektoruna xüsusi diqqət yetirilməsinin vacib
olduğunu bildirmişdir. Bu siyasət neftdən
asılılığı azaltmaqla ölkədəki dinamik
iqtisadi inkişaf tempini sabit saxlamağa imkan verən fundamental
əsasların yaradılmasını nəzərdə tutur.
Cənab İlham Əliyev XVI Beynəlxalq Xəzər neft-qaz
sərgi və konfransındakı
çıxışında bu məsələyə geniş
yer ayırmış, Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun yüksək
artım tempini razılıqla vurğulamışdır:
"Neft sektoru bizim üçün təkanverici bir vasitə
idi. Mən həmişə demişəm, bu gün də demək
istəyirəm ki, bizim üçün neft amili bir məqsəd
deyil, bir vasitədir. Biz bu vasitədən çox uğurla
istifadə etdik. Bu gün Azərbaycan iqtisadiyyatı
çoxşaxəli iqtisadiyyatdır. Bu gün
iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunun inkişafı neft sektorundan
daha da sürətlə irəli gedir. Bu ilin, bütün
dünya üçün böhranlı ilin ilk rübündə
iqtisadi inkişaf 4,3 faiz, qeyri-neft sektorunun artımı isə
13,7 faiz təşkil etmişdir. Biz buna məhz neft siyasətinin
uğurlu icrası nəticəsində, neftdən əldə
edilmiş gəlirlərin səmərəli şəkildə
digər sektorlara investisiya kimi qoyuluşu nəticəsində
nail ola bilmişik. Bu gün Azərbaycan iqtisadiyyatı
dayanıqlı iqtisadiyyatdır və əminəm ki,
bütün son illər ərzində əldə edilmiş
iqtisadi uğurlar növbəti illərdə davam etdiriləcəkdir".
Azərbaycanın bölgədə
müstəqil siyasət yeridən, enerji
asılılığı olmayan dövlət kimi
mövcudluğu həm də respublikamızın neft və
qaz kəmərləri şəbəkəsi ilə şərtlənir.
Dövlət başçısı İlham Əliyev Azərbaycanın
zəngin neft və qaz ehtiyatlarının Qərbə nəqlində
boru kəmərlərinin şaxələndirilməsi,
mümkün qədər çox alternativlərin
yaradılmasını vacib sayır. Bu baxımdan
mümkün marşrutlar içərisində hansının
siyasi, kommersiya, iqtisadi, ekoloji və təhlükəsizlik
baxımından daha əlverişli olması araşdırılır.
Dünya bazarlarına birbaşa çıxışı
olmayan respublikamız üçün bu, strateji əhəmiyyətli
məsələdir. Cənab İlham Əliyevin sərgi-konfransda
vurğuladığı kimi, Azərbaycan bu problemin öhdəsindən
əhəmiyyətli dərəcədə gələ
bilmişdir: "Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Supsa,
Bakı-Novorossiysk neft kəmərləri - onların
hamısı bu gün işlək vəziyyətdədir, Azərbaycan
neftini müxtəlif istiqamətlərə ixrac edir.
Bakı-Tbilisi-Ərzurum, Bakı-Rusiya, Bakı-İran,
Bakı-Gürcüstan qaz kəmərləri. Bu dörd kəmərdən
üçü bu gün işlək vəziyyətdədir və
üç kəmər vasitəsilə Azərbaycan qazı
ixrac edilir. Yəni, Azərbaycanın enerji, neft və qaz
potensialının şaxələndirilməsi məsələlərini
biz tam şəkildə həll edə bilmişik. Dünya
bazarına birbaşa çıxışı olmayan ölkə
üçün bu, həlledici məsələdir. Neft-qaz sərvəti
nə qədər olursa-olsun, bunları dünya bazarına
çıxarmaq mümkün olmadığı təqdirdə
onun heç bir mənası yoxdur".
Azərbaycan neft kəmərlərinin
şaxələndirilməsi məsələsini təkcə
iqtisadi və kommersiya baxımından deyil, həm də siyasi
baxımdan vacib sayır və bəzi istehsalçı
dövlətlərin öz üstünlüyündən təzyiq
vasitəsi kimi istifadə cəhdlərinə qarşı
çıxır. Məlumdur ki, son illərdə
dünyanın enerji satışı bazarında dominant
mövqeyə malik olan bir sıra dövlətlərin, ilk
növbədə Rusiyanın mavi yanacağın qiymətlərində
kəskin artımlar etməsi zəminində meydana
çıxan narazılıqlar kommersiya mübahisəsi
hüdudlarını xeyli aşaraq ciddi geosiyasi məzmun kəsb
etməyə başlamışdır. Nəticədə qaz
ixrac edən Rusiya ilə bəzi istehlakçı və
tranzit ölkələr arasında dəfələrlə gərginlik
yaranmışdır.
Azərbaycan öhdəliklərinə
sadiq etibarlı iqtisadi tərəfdaş olaraq belə
halların baş verməməsinə, istehsalçı,
istehlakçı və tranzit dövlətlər arasında
sivil, işgüzar münasibətlərin qurulmasında
maraqlıdır. Cənab İlham Əliyev sərgi-konfransdakı
çıxışında ixrac-idxal məsələlərinin
siyasiləşdirilməsinin əleyhinə olduğunu
vurğulamışdır: "Gələcək illərdə
enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi işində
istehsalçılar, istehlakçılar və tranzit ölkələr
mütləq əməkdaşlıq etməlidirlər. Hər
üç tərəfin maraqları təmin edilməlidir. Azərbaycan
bir müddət bundan əvvəl istehlakçı ölkə
kimi fəaliyyət göstərib və biz bilirik ki, xarici
enerji resurslarından asılılıq nə deməkdir. Eyni
zamanda, bu gün Azərbaycan həm tranzit, həm də
ixracatçı ölkədir. Əlbəttə ki, bizim
maraqlarımız da müdafiə olunmalıdır. Enerji təhlükəsizliyi
hamı üçün, təkcə istehlakçılar
üçün yox, eyni zamanda istehsalçılar
üçün, tranzit ölkələr üçün təhlükəsizlik
deməkdir. Ancaq bu üç tərəf arasında əməkdaşlıq
mütləq şəffaf olmalıdır. Bu əməkdaşlıq
beynəlxalq təcrübəyə əsaslanmalıdır. Bu
əməkdaşlıq qarşılıqlı surətdə
faydalı əsaslar üzərində, bazar iqtisadiyyatı
prinsipləri əsasında, azad və sağlam rəqabət
prinsipləri əsasında qurulmalıdır" deyən
dövlət başçısı əlavə etmişdir
ki, istehsalçı, istehlakçı və tranzit ölkələr
arasında əməkdaşlıq beynəlxalq normalar əsasında
qurulmalı, alqı-satqı məsələlərində
qiymətlər ədalət prinsipi əsasında
razılaşdırılmalıdır.
Ümumilikdə, XVI Xəzər
neft-qaz sərgi və konfransının gedişi göstərdi
ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin inamla gerçəkləşdirdiyi
yeni neft strategiyasının nəticəsi olaraq ölkəmizin
dünya miqyasında geosiyasi önəmi və beynəlxalq
nüfuzu ildən-ilə yüksəlir. Bu strategiya eyni zamanda
Azərbaycanın milli təhlükəsizliyinin vacib amilinə
çevrilmişdir. Dövlət başçısı
ölkənin artan iqtisadi potensialını səmərəli
və güclü enerji kompleksinin formalaşmasına yönəltməklə
respublikamızın həm də müstəqil siyasət
yeritməsini təmin etməyə çalışır.
Bütün bunlar isə respublikamızı həm də
Avropa məkanında etibarlı tərəfdaşa
çevirir.
S.Elmanoğlu
Azərbaycan.-2009.-7 iyun.-S.2.