Aşıqşünas alim
Azərbaycanda aşıq sənətinin tədqiqi ilə ilk dəfə Azərbaycan professional musiqisinin banisi Üzeyir Hacıbəyli məşğul olmuşdur. Ondan sonra bu işin əsaslı tədqiqatçısı mərhum Əminə Eldarova sayılırdı. Aşıq musiqisinə vaxtaşırı görkəmli folklorçu alimlər - Məmmədsaleh İsmayılov və Bayram Hüseynli də müraciət etmişlər. Keçən əsrin 80-ci illərindən başlayaraq aşıqşünaslıq elminin toplanması, nota yazılması tədqiqi ilə əsaslı məşğul olan məhz Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi, sənətşünaslıq doktoru, professor Tariyel Məmmədovdur. Onun 1983-cü ildə namizədlik dissertasiyası "Koroğlu dastanında epik havalar" mövzusunda idi. Bir il sonra "Koroğlu havaları" adı ilə Bakıda, "İşıq" nəşriyyatında çap olunmuş, bir neçə il sonra isə "Azərbaycan aşıqlarının ənənəvi havaları" mövzusunda dissertasiyanın əsasını təşkil edən kitabı da 1989-cu ildə işıq üzü görmüşdür.
Aşıq yaradıcılığı ilə məşğul olan Tariyel Məmmədov bu sahədə bütün bacarıq və biliyini sərf edərək görkəmli aşıqşünas-alim kimi tanındı.
Əvvəl Azərbaycan EA-nın İncəsənət və Memarlıq İnstitutunda bir neçə il kiçik, böyük elmi işçi vəzifələrində çalışandan sonra Tariyel müəllimlik sənətinə keçdi. O, Bakı Musiqi Akademiyasının Azərbaycan xalq musiqisinin tarixi və nəzəriyyəsi kafedrasında həvəslə çalışdı, əvvəl baş müəllim, sonra dosent, professor elmi adlarına layiq görüldü. Müəllimlik peşəsini dərindən sevən Tariyel Məmmədov tez bir zamanda tələbələrin nüfuz və hörmətini qazandı. Bu amil isə müəllim üçün xoşbəxtlikdir. O, Bakı Musiqi Akademiyasında bir neçə fəndən dərs deyir. "Azərbaycan xalq musiqi yaradıcılığı", dahi Üzeyir Hacıbəylinin yaratdığı "Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları", "Mənbəşünaslıq" və "Xalq musiqisinin aktual problemləri"... Bəli, o, istər bakalavr, istər magistr, istərsə də aspirantura təhsili pilləsində hər bir tələbənin fikir və düşüncələri ilə maraqlanır, onların çoxsaylı suallarına lakonik və mənalı cavablar verir.
T.Məmmədov Bakı Musiqi Akademiyasının tədris prosesini öz kitabları ilə zənginləşdirir,
- desək yanılmarıq.
Xüsusilə alimin
"Azərbaycan xalq-professional
musiqisi: aşıq sənəti" adlı dərs vəsaiti tələbələr üçün
qiymətlidir. Onun ikinci əsas işi "Musiqi dünyası" jurnalının
baş redaktoru vəzifəsində əzmlə
çalışmasıdır. Bu jurnal 10 il
əvvəl Azərbaycan
Bəstəkarlar İttifaqının
və Bakı Musiqi Akademiyasının təsisçiliyi ilə nəşr edilmişdir. Birinci sayından başlayaraq jurnalın ilk səhifəsi "Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqı"nda
rubrikası ilə açılır. Bu rubrikada Bəstəkarlar İttifaqının ilboyu
keçirdiyi bütün
tədbirlər ətraflı
şəkildə təhlil
edilir. Bu baxımdan Bəstəkarlar
İttifaqı üçün
"Musiqi dünyası"
jurnalı çox önəmli və təqdirəlayiq bir iş aparır. Onu da deyək ki,
bu jurnal MDB məkanında nüfuzlu musiqi jurnallarından biridir.
Tariyel Məmmədov bu günümüzə qədər
25-ə yaxın VEB saytı
açmışdır. Əlbəttə ki, bu, çox
böyük zəhmət
tələb edən bir işdir. T.Məmmədovun rəhbərliyilə bu işin ərsəyə
gəlməsində redaksiya
heyətinin də böyük zəhməti
qeyd edilməlidir.
Biz onu da deyək ki,
xüsusilə memorial sayılan
ayrı-ayrı görkəmli
bəstəkarlarımıza həsr olunmuş məqalələr mütəmadi
buraxılan Üzeyir Hacıbəylinin, Qara Qarayevin, Tofiq Quliyevin, Əfrasiyab Bədəlbəylinin, Vaqif
Mustafazadənin və
başqalarının VEB saytları
dünyaya böyük
əks-səda salmışdır.
Demək olar ki, hər il əsasən milli bayramlarımızda, yubileylərdə VEB saytların
təqdimetmə mərasimlərinin
şahidi oluruq. Bu layihələrin rəhbəri və müəllifi Tariyel müəllim musiqi təhsil prosesi üçün də xüsusi saytlar hazırlayır. Bu mənada
Ü.Hacıbəylinin "Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları",
"Elektron ensiklopediya"sı,
Ə.Bədəlbəylinin "İzahlı-monoqrafik musiqi
lüğəti" kimi
saytların elmi redaktoru missiyasında o, çox önəmli işlər görür. Onu da deyək ki,
"Musiqiçinin elektron
kitabxanası" VEB saytında
alim özünün aşıq havalarının
not yazılarını da
yerləşdirmişdir.
Bu il T.Məmmədov aşıq musiqisi ilə əlaqədar bir böyük həcmli kitab da nəşr etdirmişdir: "Azərbaycan
klassik aşıq havaları". Bu məcmuəyə 80 aşıq
havası daxil edilmişdir. Onların hamısı
görkəmli aşıqların
ifasından nota köçürülmüşdür.
İstedadlı alim, vaxtaşırı beynəlxalq simpozium və konfranslarda da iştirak edir. ABŞ-da, Tunisdə, keçmiş
SSRİ məkanındakı respublikalarda - Özbəkistanda,
Belarusda, Litvada və başqa ölkələrdə məhz
aşıq yaradıcılığının
aktual problemlərinə
həsr olunmuş məruzələrlə çıxışları
maraqla qarşılanır.
"Musiqi dünyası" jurnalının elektron mərkəzi ərsəyə
gələndən sonra
bir sıra VEB saytlara görə T.Məmmədov İnternet
müsabiqələrinin, həmçinin
"Hümay-2007" mükafatına da layiq görülmüşdür. Azərbaycanın görkəmli musiqişünas-alimi,
sənətşünaslıq doktoru, professor, əməkdar
incəsənət xadimi
Tariyel Məmmədovun
bu ay 60 illiyi tamam olur. Onun yaradıcılıqda, elmdə,
təşkilatçılıq və ictimai işlərdə hələ
yeni-yeni planları mövcuddur. Gəlin
bu xoş gündə Tariyel Məmmədovun 60 illik yubileyini təbrik edək, ulu Tanrıdan ona möhkəm cansağlığı,
uzun ömür, xoşbəxtlik və fəaliyyətində yeni-yeni
uğurlar diləyək.
Ramiz Zöhrabov
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının katibi,
xalq artisti, professor
Azərbaycan.-2009.-3 mart.-S.9.