MDU-nun Bakı filialının açılması Azərbaycan-Rusiya əlaqələrinə yeni töhfədir

Beynəlxalq münasibətlər sistemində özünəməxsus yeri və çəkisi olan Rusiya ilə ölkəmiz arasında diplomatik münasibətlər 1992-ci ilin aprelində qurulsa da, ilkin dövrlərdə xarici siyasətdə buraxılan kobud səhvlər bu ölkə ilə münasibətlərin normal məcrada inkişafını əngəlləmişdi. 1993-cü ildə ulu öndər Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra Azərbaycanın xarici siyasət kursunda etdiyi əsas kardinal dəyişikliklər əvvəlki iqtidarların dövründə yol verilmiş kobud səhvlərin aradan qaldırılmasına və milli maraqlardan çıxış etməklə qonşu dövlətlərlə, o cümlədən Rusiya ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılmasına nail olundu.

Heydər Əliyev böyük uzaqgörənliklə rəsmi Bakı ilə Moskva arasında yaranmış siyasi gərginliyi aradan qaldırdı. Ulu öndərin siyasi müdrikliyinin nəticəsi olaraq Rusiyanın Azərbaycana qarşı kəskin münasibəti dəyişdi, hər iki tərəf üçün qarşılıqlı anlaşmaya əsaslanan faydalı tərəfdaşlığın və normal münasibətlərin əsası qoyuldu. Sonrakı illərdə iki dövlət arasında bərabərhüquqlu prinsiplər üzərində qurulan əlaqələr daha da möhkəmləndirildi. Tezliklə Rusiyanın Azərbaycanla bağlı mövqeyində dəyişikliklər özünü bir sıra məsələlərdə büruzə verdi. "LUKoyl" neft şirkətinin "Əsrin müqaviləsi"nə qoşulması Rusiyanın ölkəmizin yeni neft strategiyasına münasibətinin göstəricisi idi. Ulu öndər Heydər Əliyev 1994-cü ilin noyabrında Moskvaya işgüzar, 1997-ci ilin iyulunda isə rəsmi səfər etmişdi. Bu səfərlər zamanı iki ölkə arasında siyasi, iqtisadi və digər sferalarda əlaqələrin inkişafına xidmət edən sənədlər, o cümlədən "Dostluq, əməkdaşlıq və təhlükəsizlik haqqında" müqavilə imzalanmışdı.

Rusiyada Vladimir Putinin hakimiyyətə gəlməsindən sonra iki dövlət arasında münasibətlərin daha da möhkəmləndirilməsi istiqamətində yeni mərhələnin əsası qoyuldu. Vladimir Putinin 2001-ci ilin yanvarında Azərbaycana, bir il sonra isə ulu öndər Heydər Əliyevin Rusiyaya səfər etməsi, iki ölkə arasında müxtəlif sahələrə dair sənədlərin imzalanması yüksələn xətlə inkişaf edən münasibətlərin daha da dərinləşməsinə təkan verdi, dövlətlərarası əlaqələrdə yeni səhifələr açdı. Hər iki ölkənin qarşılıqlı əlaqələrə böyük maraq göstərməsi nəinki siyasi, o cümlədən iqtisadi, mədəni, humanitar və digər istiqamətlərdə əməkdaşlığın dönməzliyinin təməlini qoydu. Azərbaycan və Rusiya arasında diplomatik əlaqələrin on illiyi münasibətilə Bakıda Aleksandr Puşkinin, Sankt-Peterburqda isə Nizami Gəncəvinin heykəlinin qoyulması Heydər Əliyevin Rusiya ilə bağlı siyasətinin uğurlarından xəbər verirdi.

Hazırda özünün iqtisadi və geostrateji üstünlüklərindən yararlanmaqla yüksək inkişaf fazasına qədəm qoyan və Cənubi Qafqazın lider dövlətinə çevrilən Azərbaycan Rusiya ilə münasibətlərin yaxşılaşmasına böyük önəm verir. Xarici siyasətdə Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulmuş və milli maraqlara söykənən diplomatik əlaqələri böyük məharətlə davam etdirən Prezident İlham Əliyev dünyanın geosiyasi prinsiplərinin formalaşmasına təsir göstərmək imkanları olan Rusiya ilə münasibətlərin daha da möhkəmlənməsinə və genişlənməsinə böyük diqqət yetirir. Təsadüfi deyil ki, cənab İlham Əliyev birinci prezidentliyi dövründə ilk rəsmi səfərlərinin birini Rusiya Federasiyasına etmişdi. Prezident İlham Əliyev Vladimir Putinlə görüşdə Azərbaycanla Rusiya arasında ikitərəfli münasibətlərin bütün sahələrdə uğurla inkişaf etdiyindən danışaraq bildirmişdi: "Bizim yaxsı siyasi əlaqələrimiz, ikitərəfli məsələlərdə, regional əməkdaşlıq məsələlərində tam qarşılıqlı anlaşmamız var, bir çox beynəlxalq problemlərdə mövqelərimiz uyğun gəlir. Azərbaycan Rusiyanın strateji tərəfdaşıdır və biz bu strateji tərəfdaşlığa sadiqik. Mən bu xətti davam etdirəcəyəm".

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Rusiya Federasiyasına rəsmi və işgüzar səfərləri, 2006-cı ildə Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin, həmçinin Rusiyanın dövlət rəsmilərinin Azərbaycana rəsmi səfərləri ikitərəfli münasibətlərə təsirsiz ötüşməmişdir. Bu səfərlərin müsbət nəticələri özünü təkcə siyasi sferada göstərməmişdir. İki ölkə arasında əmtəə dövriyyəsinin həcminin qısa zaman kəsiyində əhəmiyyətli dərəcədə artımı iqtisadi əlaqələrin də yüksək səviyyədə olmasının əyani təsdiqidir. Təkcə ötən il iki ölkə arasında əmtəə dövriyyəsinin artımı 50 faizdən çox olmuşdur. Bütün bunlar onu göstərir ki, iki ölkə arasında münasibətlər qarşılıqlı maraqlar, dostluq, mehriban qonşuluq əsasında qurulursa və bu münasibətlər proqnozlaşdırıla bilirsə, iqtisadi inkişafla bağlı bütün məsələlər də uğurla həll edilir.

2008-ci ildə Rusiya Federasiyasının yeni Prezidenti seçilən Dmitri Medvedev ilk xarici səfərlərindən birini Azərbaycana edib. Ötən il iyulun 4-də Azərbaycana rəsmi səfərə gələn Rusiya Prezidenti Dmitri Medvedevin Prezident İlham Əliyevlə görüşündə iki ölkə arasında münasibətlərin dostluq, mehriban qonşuluq və strateji əməkdaşlıq prinsipinə əsaslandığı bir daha bəyan olunub. Həmçinin, Azərbaycanın Qafqazda Rusiya üçün strateji tərəfdaş olduğu vurğulanıb.

Xatırladaq ki, ötən ilin noyabrında Bakıda keçirilən "Azərbaycan XXI əsrdə - uğurun strategiyası" mövzusunda beynəlxalq "dəyirmi masa"nın gündəliyinin bir hissəsi Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinə həsr olunmuşdu. 2008-ci il noyabrın 20-də "dəyirmi masa" iştirakçılarını qəbul edən Prezident İlham Əliyev bildirmişdi ki, Azərbaycanla Rusiya Federasiyası arasında ikitərəfli münasibətlər mehriban qonşuluq, strateji tərəfdaşlıq prinsiplərinə əsaslanır və dinamik şəkildə inkişaf etməkdədir. Azərbaycan-Rusiya münasibətləri ölkələrimiz üçün vacib olduğu qədər Qafqaz və Xəzər regionunun inkişafında da əhəmiyyətli rol oynayır. Dövlət başçısı iki ölkə arasında ikitərəfli münasibətlərin gələcəkdə də uğurla inkişaf edəcəyini söyləyərək demişdi ki, bunun üçün hər iki ölkə rəhbərliyinin güclü siyasi iradəsi və dövlətlərarası möhkəm hüquqi baza mövcuddur.

İndiyədək Azərbaycanla Rusiya arasında bütün sahələri əhatə etməklə yüzdən artıq sənəd imzalanıb.

Azərbaycan-Rusiya əlaqələri siyasi, iqtisadi və digər sferalarda olduğu kimi, mədəni və humanitar sahələrdə də ürəkaçandır. Bu istiqamətlərdə münasibətlər son illərdə yüksələn xətlə inkişaf etmişdir. Qeyd etdiyimiz kimi, hələ diplomatik əlaqələrin 10 illiyi münasibətilə Bakıda Aleksandr Puşkinin, Sankt-Peterburqda isə Nizami Gəncəvinin heykəlləri qoyulmuşdur. 2005-ci ildə Rusiyada "Azərbaycan ili"nin və 2006-ci ildə Azərbaycanda "Rusiya ili"nin keçirilməsi iki ölkə arasında qarşılıqlı anlaşmaya əsaslanan münasibətlərin yüksək səviyyədə olduğunu bir daha göstərmiş oldu. Bu, ölkələrimiz arasında mədəni əlaqələri daha da genişləndirməklə bərabər, ikitərəfli tərəfdaşlığın daha da dərinləşməsinə yol açdı.

Azərbaycanda yerli rus icmasına yüksək tolerant münasibət mövcuddur. Təsadüfi deyil ki, Cənubi Qafqaz rusları təşkilatlarının regional konfransı 2007-ci ilin aprelində Azərbaycanda keçirilmişdi. O zaman konfrans iştirakçılarını qəbul edən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bu tədbirin məhz Azərbaycanda keçirilməsinin Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinə xidmət etdiyini, Cənubi Qafqazda ən böyük rus icmasının Azərbaycanda yaşamasını əlamətdar hal hesab etdiyini bildirmişdi. Azərbaycanda rus icmasına olan xoş münasibətdən Rusiya rəsmiləri də dəfələrlə öz razılıqlarını ifadə ediblər.

Rusiya ilə mədəni və humanitar əlaqələrin genişlənməsində Heydər Əliyev Fondunun əvəzsiz xidmətləri var. 2006-cı il fevralın 1-də Heydər Əliyev Fonduna Rusiyanın Puşkin kitabxanası fondundan 2 minə yaxın kitabın hədiyyə edilməsi münasibətilə tədbir keçirilmişdi. Tədbirdə çıxışı zamanı Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyeva bildirmişdi: "Biz bu gün, şübhəsiz ki, Azərbaycanla Rusiya arasında mədəni körpü olan böyük rus mədəniyyətini əhatə edən məkanı saxlamağa nail olduğumuz üçün fəxr edirik". Mehriban xanım Əliyeva Azərbaycanın keçmiş sovet məkanında rus dilində təhsilin kifayət qədər böyük həcmdə saxlanıldığı yeganə dövlətlərdən biri olduğunu, ölkəmizdə praktiki olaraq bütün slavyan dillərində mütəxəssislər hazırlayan Bakı Slavyan Universitetinin fəaliyyət göstərdiyini də diqqətə çatdırmışdı.

2006-cı il iyulun 5-də isə Heydər Əliyev Fondunun kitab nəşri ilə bağlı daha bir layihəsinin təqdimat mərasimi keçirilmiş, Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə müxtəlif elm sahələrinə aid Rusiyada nəşr olunmuş 4 mindən artıq kitab respublikamızın məktəblərinə hədiyyə edilmişdir.

İki ölkə arasında təhsil sahəsində uzun müddətdir ki, uğurlu əməkdaşlığın əsası qoyulmuşdur. Hələ 2002-ci ilin fevral ayında iki ölkənin təhsil nazirlikləri arasında imzalanmış əməkdaşlıq protokolu tələbə mübadiləsinin inkişafına yeni təkan vermişdir. İmzalanmış sənəd çərçivəsində Rusiya tərəfi bu ölkənin ali məktəblərində Azərbaycan vətəndaşlarının dövlət xətti ilə təhsil almaları üçün hər il müəyyən sayda yer ayırır. Azərbaycanlı tələbələr Moskvanın müxtəlif nüfuzlu ali təhsil ocaqlarında - M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetində, Moskva Maliyyə Akademiyasında, Rusiya Dövlət Tibb Universitetində, D.Mendeleyev adına Rusiya Kimya-Texnologiya Universitetində, İ.M.Qubkin adına Dövlət Neft və Qaz Akademiyasında, Moskva Dövlət Cihazqayırma və İnformatika Akademiyasında, G.V.Plexanov adına Rusiya İqtisadiyyat Akademiyasında, İ.M.Seçenov adına Moskva Tibb Akademiyasında və digər universitetlərdə təhsil alırlar.

Bu günlərdə ölkəmizdə Rusiya ilə təhsil sahəsində münasibətlərin genişlənməsinə xidmət edən növbəti addım atıldı. Bakıda M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin filialının rəsmən açılışı oldu. Xatırladaq ki, MDU-nun Bakı filialının açılması barədə sərəncam ötən ilin yanvarında Prezident İlham Əliyev tərəfindən imzalanıb. İkitərəfli humanitar əlaqələrin inkişafı baxımından vacib əhəmiyyət daşıyan bu sərəncama əsasən MDU-nun Bakı filialının açılması istiqamətində zəruri olan bütün tədbirlər görülmüş, onun maddi-texniki bazasının yaradılması tam təmin edilmişdir. Hazırda filialda 3 fakültə - filologiya, kimya və tətbiqi riyaziyyat fakültələri fəaliyyət göstərir. Burada tədris prosesi MDU-nun proqramları əsasında qurulmuşdur. Məşğələlər, əsasən, dünyada ən nüfuzlu ali məktəblərdən biri olan bu universitetin professor-müəllim heyəti tərəfindən aparılır. Açılış mərasimində iştirak edən Prezident İlham Əliyev MDU-nun Bakı filialının fəaliyyətə başlamasını böyük siyasi hadisə kimi dəyərləndirib: "Bu, ölkəmizin həyatında həqiqətən böyük hadisədir. Mən çox şadam ki, bu bina yaxşı təmir edilmişdir və indi bütün müasir tələblərə cavab verir. Əlbəttə, ən başlıcası odur ki, burada təhsil MDU standartları səviyyəsində olacaqdır. Bu, ən başlıcasıdır. Biz çox şadıq ki, MDU-nun professorları, müəllimləri buraya gəlir, məşğələlər aparırlar. Bu, hər cəhətdən çox yaxşı hadisədir: həm təhsil baxımından, həm də ölkələrimiz arasında iqtisadi münasibətlər baxımından. Mən çox şadam ki, Azərbaycanda daha bir ali məktəb yaranmışdır və ümid edirəm ki, o, aparıcı ali məktəblərdən birinə çevriləcəkdir".

Bakıda M.V.Lomonosov adına MDU-nun filialının açılışında Rusiya Prezident Administrasiyasının rəhbəri Sergey Narışkin başda olmaqla böyük nümayəndə heyəti iştirak edib. Sergey Narışkin çıxışında MDU-nun Bakı filialının açılmasının Azərbaycan və Rusiya Federasiyası ilə yanaşı həm də MDB üçün əlamətdar hadisə olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə, 2009-cu il MDB-də "Gənclər ili" elan edilmişdir. MDU-nun filialının açılışının da "Gənclər ili"nə müəyyən mənada dəxli var. MDU-nun Bakı filialının yaradılması üçün Prezident İlham Əliyevin göstərdiyi dəstəyə görə təşəkkürünü bildirən Sergey Narışkin onu da deyib ki, bu filialın yaradılması iki ölkə arasında strateji tərəfdaşlıqda növbəti körpüdür.

MDU-nun Bakı filialının açılması iki ölkə arasında təhsil sahəsində münasibətlərin uğurlu davamı, ən əsası, humanitar sahədə münasibətlərin genişlənməsinin əyani təsdiqidir. Filialın açılışında iştirak etmək üçün Bakıya gələn nümayəndə heyətinin tərkibində MDU-nun rektorunun, Rusiyanın təhsil və energetika nazirlərinin və bu ölkənin digər rəsmi şəxslərinin olmaları həm MDU-nun Bakı filialının fəaliyyətə başlamasına göstərilən yüksək diqqətin, həm də rəsmi Moskvanın ölkəmizlə münasibətlərə son dərəcə ehtiramla yanaşmasının göstəricisidir.

Rəşad Cəfərli

Azərbaycan.-2009.-6 mart.-S.3.