Görkəmli ədəbiyyatşünas
alimin 100 illik yubileyi qeyd olunmuşdur
Martın 11-də Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının Rəyasət
Heyətinin binasında
Türk Dil Qurumunun həqiqi üzvü, İraq Elmlər Akademiyasının
fəxri üzvü, İordaniya Kral Cəmiyyətinin üzvü,
Azərbaycan və Özbəkistan respublikalarının
əməkdar elm xadimi,
Azərbaycanın görkəmli
ədəbiyyatşünas alimi akademik Həmid Məhəmmədtağı
oğlu Araslının
anadan olmasının
100 illiyinə həsr
edilmiş elmi konfrans keçirilmişdir.
İclas salonunun foyesində iştirakçılara yubilyarın
elmi yaradıcılığına
həsr olunmuş sərgi təqdim edilmişdir.
Həmid Araslının xatirəsi
bir dəqiqəlik sükutla yad olunmuşdur.
Tədbiri giriş
sözü ilə
AMEA-nın prezidenti, akademik Mahmud Kərimov açmış və bildirmişdir ki, Həmid Araslı Gəncə şəhərində
görkəmli ruhani alim Məmmədtağının
ailəsində tərbiyə
və Şərq ruhunda mükəmməl təhsil almışdır.
Gəncə Müəllimlər Gimnaziyasını bitirdikdən
sonra Azərbaycan Pedaqoji İnstitutuna daxil olan gənc
Həmid o zamanlar həm də qələmini ədəbi
yaradıcılıqda sınamışdır.
İnstitutu bitirəndən sonra
taleyini Azərbaycan Elmlər Akademiyası ilə bağlayan tədqiqatçı adi elmi işçidən institut direktoruna qədər şərəfli
yol keçmişdir.
Ötən əsrin qırxıncı
illərinin ortalarında
rəsmi dövlət
səviyyəsində formalaşmış
Azərbaycan fundamental elminin
inkişafında və
bugünkü səviyyəyə
çatmasında 30-cu illərdə
elmə gəlmiş gənclərin müstəsna
əməyi olmuşdur.
İlk elmi əsərini 1935-ci ildə nəşr etdirən Həmid Araslı da elmimizin cəfakeşlərindən
biri olmuşdur.
Natiq vurğulamışdır
ki, keçən əsrin 30-cu illərində
repressiya qurbanları arasında ədəbiyyatşünas
alimlər də az deyildi.
Böyük elmə təzə-təzə
gələn Həmid Araslının gözü
qabağında Bəkir
Çobanzadə, Salman
Mumtaz və başqaları kimi nəhəng ədəbiyyatşünaslar
gedər-gəlməzə göndərilirdilər.
Həmin dövrdə onunla çiyin-çiyinə çalışan
bir əqidə və məslək dostu qalmışdı. Hər ikisini
onların böyük
Füzuliyə olan sevgisi birləşdirirdi.
Bu gənc alim,
onun tələbəlik
dostu Mir Cəlal idi. Təsadüfi deyil ki, hər ikisinin elmi əsəri də məhz Füzuli yaradıcılığına
həsr edilmişdi.
Həmid Araslının
"Böyük Azərbaycan
şairi Füzuli",
Mir Cəlalın isə
"Füzuli sənətkarlığı"
monoqrafiyalarının yazıldığından
50 ildən artıq vaxt keçməsinə baxmayaraq, indi də ədəbiyyat mütəxəssisləri həmin
əsərlərə ən
etibarlı mənbə
kimi müraciət edirlər.
M.Kərimov diqqətə çatdırmışdır
ki, Həmid Araslı geniş diapazonlu bir alim kimi tanınmışdır. Orta əsrlər
Azərbaycan ədəbiyyatının
bir sıra naməlum sənətkarlarının
yaradıcılığı məhz onun axtarışları nəticəsində
üzə çıxmışdır.
Yarım əsrlik tədqiqatçılıq və
ədəbiyyatşünaslıq fəaliyyəti dövründə
Həmid Araslı Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqatlar aparmış, xalqımızın
ölməz abidəsi
olan "Kitabi-Dədə
Qorqud"un Azərbaycanda
ilk tədqiqatçısı kimi tanınmış, böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi, Məshəti
Gəncəvi, Xaqani Şirvani, İmaməddin
Nəsimi, Nemətullah
Pişəvari, Şah
İsmayıl Xətai,
Saib Təbrizi, Molla Vəli Vidadi, Molla Pənah
Vaqif və başqa şairlər barədə sanballı araşdırmaları ilə
ədəbiyyatşünaslıq elmini zənginləşdirmişdir.
Fundamental elmimizin
tarixində, həm də türk ədəbiyyat tarixçisi
kimi şöhrət tapan Həmid müəllim "XVII-XVIII əsrlər
Azərbaycan ədəbiyyatı
tarixi"nin müəllifi, ikicildlik
"Müxtəsər Azərbaycan
ədəbiyyatı tarixi"
və üçcildlik
"Azərbaycan ədəbiyyatı
tarixi"nin əsas müəlliflərindəndir. Bu baxımdan onu son zamanlar Nizami adına Ədəbiyyat
İnstitutunda hazırlanan
və bir neçə cildi artıq işıq üzü görmüş
6 cildlik Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin
də fəxri müəlliflərindən saymaq
olar.
Görkəmli ədəbiyyatşünas alim
akademik Həmid Araslı böyük elmi məktəb yaratmış, onlarla gənc elmi mütəxəssis yetişdirmişdir. Ölkəmizin dövlət müstəqilliyini
əldə etdiyi hazırkı vaxtda
fundamental elmimizin patriarxlarından
biri kimi onun elmi irsi
bundan sonra da daha dərindən
öyrəniləcək, gənclər
üçün layiqli
örnək olaraq qalacaqdır.
Elmi konfransda
AMEA-nın müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor Rəfael Hüseynovun
"Klassik ədəbiyyatımızda
Həmid Araslı körpüsü", filologiya
elmləri namizədi Fəridə Qafqazlının
"Həmid Araslı
Azərbaycanda şərqşünaslıq
elminin görkəmli təşkilatçısı kimi"
məruzələrində və
çıxışlarda Həmid
Araslı yaradıcılığından,
şəxsiyyətindən ətraflı söz açılmış, onunla
bağlı xatirələr
səsləndirilmişdir.
AzərTAc
Azərbaycan.-2009.-12 mart.-S.2.