Avtomobil almaq zamanıdır

Qlobal iqtisadi böhranın ən böyük fəsadlarından biri də özünü avtomobil sənayesində nümayiş etdirir. İndi dünyanın ən aparıcı avtomobil şirkətləri də böhran qarşısında "diz çökməkdədir". Bunun nəticəsidir ki, avtomobil sənayesində iş yerlərinin ixtisarı hələ də davam edir, istehsal həcmi sürətlə azalır. Qlobal böhranın təsirini cari il ərzində də davam etdirəcəyi təqdirdə avtomobil satışı ilə bağlı göstəricilərin yenə azalan xətt üzrə inkişaf edəcəyi istisna olunmur. Belə vəziyyət artıq ABŞ və Avropada ciddi narahatlığa səbəb olub.

Aparılan tədqiqatlara görə, Avropada artıq avtomobil satışında son 15 ildə ən sürətli eniş olub. Avropa Avtomobil İstehsalçıları Birliyinin məlumatına görə, 2008-ci ildə satış 7,8 faiz düşüb. Avtomobil satışının azalması xüsusilə Qərbi Avropa ölkələrində müşahidə olunur.

Amerikada da vəziyyət ürəkaçan deyil. Auditorlar bildirirlər ki, ABŞ-ın avtomobil nəhəngi "General Motors"un fəaliyyətini artıq davam etdirə biləcəyi sual altındadır. Şirkətin imkanlarını qiymətləndirən mütəxəssislərin elan etdikləri nəticələrinə görə, "General Motors" artıq müflisləşmək üzrədir. Ötən ilin dekabrında bu şirkət vəziyyətini düzəldə bilmək üçün hökumətdən 13,4 milyard dollar borc alıb. Lakin bu həcmdə məbləğ də şirkəti qlobal böhranın cəngindən xilas edə bilməyib. Təkcə ötən ay "General Motors"un avtomobillərinin satışı 52 faiz aşağı düşüb və bununla da o, dünyanın ən böyük avtomobil şirkəti mövqeyini Yaponiyanın "Toyota Motor" korporasiyasına verməli olub.

Amerikanın avtomobil bazarının ikinci ən böyük şirkəti olan "Ford Motor"un istehsal etdiyi maşınların satışı da təxminən 35 faiz aşagı düsüb. "Ford Motor" şirkətinin nümayəndələri hesab edirlər ki, satışın aşağı düşməsi Amerikada istehlakçıların böhrandan qorxuya düşməsi, eyni zamanda avtomobillərin daha da ucuzlaşacağına ümid etməsi ilə bağlıdır.

Eyni vəziyyət istehsal etdiyi avtomobillərdən Azərbaycanda da geniş istifadə edilən Rusiyada müşahidə edilir. Artıq "Lada" və "AvtoVaz" istehsalı tam dayandırmaq ərəfəsindədir. Ümumiyyətlə isə, araşdırmalara görə, ötən illə müqayisədə cari il ərzində dünya üzrə avtomobil istehsalında ən azı 18 faiz azalma qeydə alınacaq. Hesablamalara görə, 2009-cu ildə dünyada cəmi 53 milyon minik maşını istehal olunacaq. Müqayisə üçün bildirək ki, ötən il 65 milyon avtomobil buraxılıb. İstehsalın yenidən bu həddə çatması üçün 4 il vaxt lazım olacaq. Həmçinin əvvəlki dövrlərdən fərqli olaraq avtomobilləri daha aşağı qiymətə əldə etmək mümkün olacaq. Böhranın ən ciddi zərbə vurduğu Amerikada, Avropada və nəhayət, Yaponiyada alıcı qıtlığına və şirkətlərə təcili pul lazım olduğuna görə, avtomobillər sürətlə ucuzlaşır. Yapon iyeninin dollar qarşısında zəifləməsi isə ixrac edilən avtomobillərin qiymətini daha çox aşağı salıb. Təsadüfi deyil ki, maliyyə böhranından ən çox sevinənlər bəlkə də avtomobil həvəskarlarıdır.

Avtomobil sənayesində yaranan belə vəziyyət Azərbaycanda da qiymətlərə təsirsiz ötüşmür. Araşdırmalar göstərir ki, dünyada avtomobil satışları ilə bağlı real durum Azərbaycanda da qiymət endirimlərinə səbəb olub. Daha doğrusu, dünyadakı ucuzlaşma, eləcə də, alıcı qıtlığı Azərbaycandakı avtomobil salonlarını da qiymətləri endirməyə məcbur edib. İndi yeni avtomobilləri əlverişli şərtlərlə, özü də uzun müddətli kreditlə almaq mümkündür. Məsələn, "Toyota" satış mərkəzi bu ay ərzində avtomobilləri 15 faiz aşağı qiymətə satır. Əvvəl 70 min 500 manata satılan "Land Kruser" indi 58 min 500 manata, 15 min 500 manat olan "Yaris" isə 12 min 500 manatadır. Şirkətdə bildirirlər ki, ucuzlaşma barədə qərar şirkətin baş ofisindən gəlib.

"Subaru" isə avtomobillərin qiymətini 10 faiz endirib. Əvvəllər 20 min 900 manat olan "Subaru İmpreza"nı indi 18 min 900 manata almaq olar. "Ford" və "Pejo" da qiymətləri 10 faiz endirib. Məsələn, "Ford Fokus" əvvəl 21 min 800 manat idisə, indi 19 min 600 manatdır. Salonların hamısı bu maşınları kredit yolu ilə də almağı təklif edir.

Təkrar satış bazarında da avtomobillərin qiymətləri ucuzlaşmaqda davam edir. Bu bazarda təkcə son 2 ayda avtomobillərin qiyməti 25-30 faiz ucuzlaşıb. Ən çox qiymət enməsi Qərb istehsalı olan avtomobillərdə müşahidə olunur. Əgər əvvəllər 1995-1998-ci illər istehsalı olan "E-Class" markalı "Mersedes" avtomobili 15-16 min dollara satılırdısa, indi avtomobillər 13500, 14000 dollara qədər ucuzlaşıb. Bu işlə məşğul olanlar bildirir ki, avtomobildən asılı olaraq, qiymətlərdə əvvəlki dövrlə müqayisədə 500 dollardan 2000 dollara qədər fərq müşahidə edilir.

Rusiya istehsalı olan avtomobillərdə ucuzlaşma qeydə alınıb. Lakin ABŞ və Avropa avtomobilləri ilə müqayiəsdə onlarda ucuzlaşma azdır. Ümumiyyətlə isə, Rusiya istehsalı olan avtomobillərdə ən çox ucuzlaşma təkrar satış bazarında qeydə alınır və təxmini hesablamalara görə, 7-15 faiz arasında dəyişir. Hazırda təkrar bazarda ən çox satılan avtomobillər qiyməti 3-5 min dollar arasında dəyişən Rusiya avtomobilləridir. Belə avtomobillərin həm özü, həm də ehtiyat hissələri ucuz olduğuna görə onlara tələbat çoxdur. Lakin Rusiyadan ekoloji tələblərə cavab verməyən avtomobillərin ölkəyə gətirilməsinin qarşısının alınması üçün tədbirlər daha da gücləndirilib. Bu da ölkəyə qonşu ölkədən yararsız avtomobillərin gətirilməsinin qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır.

Hazırda Azərbaycan avtomobillərin satışı baxımından dünyanın ən yaxşı mərkəzlərindən biri sayılır. Təsadüfi deyil ki, artıq dünyanın ən qabaqcıl və müasir avtomobil istehsalçılarının məhsullarının nümayiş etdirilməsi məqsədilə ölkəmizdə də tez-tez sərgilərin keçirilməsinə başlanıb. Statistik məlumatlar isə ölkədə avtomobillərin sayının sürətlə çoxaldığını göstərir. Əgər 2004-cü ildə təkcə Bakıda 400 min maşın vardısa, 2008-ci ildə onların sayı 800 minə çatıb. Deməli, paytaxtda maşınların sayı ildə 100 min ədəd artıb. Elə regionlar üzrə də avtomobillərin sayında artım müşahidə edilir.

Qlobal maliyyə böhranının meydana çıxmasından sonra isə avtomobillərin sürətlə ucuzlaşması ekspertlərə görə, avtomobil alışı üçün indi daha əlverişli zamanın yetişdiyini göstərir. Bu mənada Azərbaycanda avtomobillərin sayının daha da çoxalacağı gözlənilir.

Rasim Bayramov

Azərbaycan.-2009.-15 mart.-S.8.