Naxçıvanda Xalq yaradıcılığı günləri

Novruz yeni rəng gətirir

"Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindəki tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və pasportlaşdırılması işinin təşkili haqqında" Ali Məclis Sədrinin imzaladığı 6 dekabr 2005-ci il tarixli sərəncamın icrası ilə əlaqədar qeydə alınan 1157 abidədən 60-a yaxını dünya, 550-yə yaxını ölkə və bir o qədəri də yerli əhəmiyyətli olub. Toplanan materiallar əsasında "Naxçıvan abidələri" ensiklopediyası nəşr olunub.

Tarixi-mədəni və bədii irsimizin daşıyıcısı olan xalq yaradıcılığı nümunələri də doğma tariximizin doğru-dürüst öyrənilməsində əhəmiyyətli rol oynayır. Çünki bu sənət nümunələri də əsrlər boyu formalaşaraq və inkişaf edərək bugünümüzədək gəlib çatıb. Bu sahə ilə məşğul olan tədqiqatçı alimlərin, mütəxəssislərin yekun rəyləri ondan ibarət olub ki, Naxçıvan torpağında yayılan el sənəti nümunələri böyük və zəngin bir tarixi mərhələni əhatə edir. Qədim sivilizasiyaya və müasir mədəni inkişafa layiqli töhfə olan bu yaradıcılıq nümunələri xalqımıza məxsus milli xüsusiyyətləri və adət-ənənələri, həyat və məişət tərzini özündə cəmləşdirib.

"Naxçıvan Muxtar Respublikasında Xalq yaradıcılığı günlərinin keçirilməsi haqqında" Ali Məclis Sədrinin imzaladığı sərəncam da məhz tədqiqatçı alimlərimizin, mütəxəssislərin çoxsaylı sübut və dəlillərindən qaynaqlanıb.

Ali Məclısin Sədri sərəncamdan irəli gələn vəzifə və tapşırıqların həlli ilə bağlı keçirdiyi müşavirələrin birində belə bir cəhəti də xüsusi vurğulayıb ki, indi qarşıda duran başlıca vəzifə tariximizin ən dərin dövrlərindən başlanan xalq yaradıcılığını ardıcıl, məqsədyönlü öyrənməkdən, onun sistemli şəkildə tədqiqata cəlb olunmasını təmin etməkdən ibarətdir.

Əgər muxtar respublika ərazisində məskunlaşan oğuz türklərinin tarixi 5-7 min il bundan əvvəl başlanırsa, onda bu faktın arxasında dayanan mənbələri də ortaya qoymağı bacarmalıyıq. Bu sahədə xalq yaradıcılığı nümunələri əvəzsiz rol oynaya bilər.

Naxçıvan ərazisində aparılmış arxeoloji qazıntılar sübut etdi ki, burada qədim xalq sənəti sahələri olan dulusçuluq və daşişləmə insanlara neolit, metalişləmə isə enolit dövründən məlum olub. Sonrakı mərhələdə dulus çarxlarında gil qabların hazırlanması və xüsusi kürələrdə bişirilməsi də geniş yayılıb.

Naxçıvan eyni zamanda, dünyanın ilk metalişləmə ocaqlarından biri olub. I Kültəpə yaşayış yerinin alt mədəni təbəqəsindən tapılan mis-mərgümüş, nikel-mərgümüş qatışığı olan alət və bəzək nümunələri də bu faktı təsdiqləyir. Ötən il Ordubaddakı Plovdağ nekropolunda aparılan qazıntılar nəticəsində əldə olunan nümunələr arasında tuncdan hazırlanmış sancaqlar da tapılıb. Əldə olunan materiallar içərisində sümükdən və daşdan hazırlanan əmək və bəzək alətləri də çoxdur.

Xalqımızın qədim tarixini, etnoqrafik və bədii xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirən milli geyimlər və mətbəx nümunələri də bu gün maddi və mənəvi mədəniyyətimizin qaynaqları kimi qorunur və inkişaf etdirilir. Müxtəlif folklor ansambl və qrupları da milli geyimlərimizi yaşadır və təbliğ edirlər.

Xalq yaradıcılığının qədim və geniş yayılmış sahələrindən biri də folklordur. Ölkəmizdə şifahi xalq yaradıcılığının yaranma tarixi də ilk insan məskənlərinin meydana gəlməsi dövrü ilə əlaqələndirilir. Xalqımızın həyatında elə bir əhəmiyyətli hadisə yoxdur ki, o, şifahi xalq yaradıcılığında, aşıq poeziyasında, xalq musiqisində bu və ya digər şəkildə əksini tapmasın. Xalqımızın mifoloji-bədii dünyagörüşünün izləri bu gün də folklor sənətimizdə özünü büruzə verməkdədir.

Ötən müddət ərzində bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlər də çox olub."Xalq yaradıcılığımız bu gün" folklor festivalında 600 nəfərə yaxın iştirakçını özündə birləşdirən 50 kollektiv iştirak edib. Bu kollektivlərin üzvləri üçün 287 dəst milli geyim paltarları hazırlanıb. Şərur, Ordubad və Babək rayonlarında 3 xalq teatrının fəaliyyəti bərpa olunub. Bununla yanaşı, muxtar respublikada fəaliyyət göstərən 26 uşaq musiqi məktəbində qədim musiqi alətlərinin tədrisinə başlanıb. Əl işlərindən ibarət sərgi-satış salonunun, "Hədiyyələr" mağazasının təşkil edilməsi də görülən işlərdən olub.

Təbii ki, müstəqillik yoluna qədəm qoyduğumuz indiki dövrdə xalqımızın milli kimlik pasportu olan xalq yaradıcılığının, əsrlər boyu yaranan mənəvi və maddi mədəniyyət nümunələrinin öyrənilməsi, ənənəvi sənət sahələrinin dirçəldilməsi, onların geniş və sistemli şəkildə tədqiq və təbliğ olunması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ali Məclis Sədrinin imzaladığı sərəncama əsasən xalq sənəti nümunələrinin, milli mətbəxin, folklorun, milli rəqs və mahnı sənətinin daha geniş və sistemli şəkildə təbliğ olunması, gənc nəslə çatdırılması məqsədi ilə bu ildən başlayaraq muxtar respublikada Novruz bayramı şənliklərində Xalq yaradıcılığı günləri keçiriləcəkdir. Həmin tədbir də bütün bayram günləri davam etdiriləcəkdir. Əvvəlcə Naxçıvan şəhərində, sonrakı günlərdə isə rayon mərkəzlərində, qəsəbə və kəndlərdə də bu ovqat yaşadılacaqdır.

Muxtar respublika ərazisində mövcud olan etnoqrafik və folklor materiallarının yenidən toplanılması, sistemləşdirilərək elmi tədqiqata cəlb olunması AMEA-nın Naxçıvan bölməsinə tapşırılıb. Toplanılan materiallar əsasında isə "Naxçıvan folkloru antologiyası" nəşr ediləcəkdir. "Naxçıvan folkloru atlası"nın işlənib hazırlanması da görüləsi işlər sırasındadır.

Muxtar respublikanın Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi isə yerli bəstəkarlar təşkilatı ilə birlikdə xalq mahnı və rəqslərinin, Naxçıvanla bağlı saz havalarının tədqiqinə və təbliğinə, qədim çalğı alətlərinin isə tədqiqinə diqqəti artıracaqlar.

Sərəncama əsasən, bundan sonra muxtar respublikada mövcud olan xalq teatrlarının və folklor ansamblının fəaliyyətinə də hərtərəfli kömək göstəriləcəkdir.

Məmməd Məmmədov

Azərbaycan.-2009.-18 mart.-S.8.