Gədəbəyin infrastrukturu yeniləşir, müasirləşir

Dövlət Proqrami Yeni Yüksəlişə Yol Açir

"Regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı" rayonun hər sahəsində sistemli yüksəlişin təməlini qoydu. Birinci proqramda nəzərdə tutulan tədbirlər uğurla yerinə yetirildi. Təkcə rayonun mərkəzində yox, hər bir yaşayış məntəqəsində, qəsəbələrdə, kəndlərdə neçə-neçə yadigarlar yarandı. Gədəbəy əsl tərəqqi yoluna qədəm qoydu.

"Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı" isə dağlar diyarında yeni yüksəlişə yol açır. İkinci proqramın tədbirlər planında çox gərəkli işlər nəzərdə tutulub. Onların icrası Gədəbəy rayonunu daha bir neçə mərtəbə ucaldacaq, tanınmaz edəcəkdir.

Gədəbəy şəhərində küçə və avtomobil yollarına asfalt örtüyünün salınması.

nElektrik şəbəkələrinin yenidən qurulması və hava elektrik verilişi xətlərinin özünüdaşıyan izolyasiyalı naqillərlə əvəz olunması.

nYaşayış məntəqələrinin qaz təchizatının yaxşılaşdırılması, bərpası və qazlaşdırılması.

nKəndlərdə ATS-lərin yeni EATS-lərlə əvəz edilməsi, telefonlaşdırılmamış kəndlərdə yeni EATS-lərin quraşdırılması.

nRayonun mərkəzi və kənd ATS-lərinin rekonstruksiyası və poçt şöbələri üçün yeni binaların tikintisi.

nGədəbəy şəhərinin su təchizatının yenidənqurulması və kanalizasiya sisteminin yaradılması.

nKəndlərin su təchizatının yaxşılaşdırılması.

nRayonda sel sularından mühafizə tədbirlərinin həyata keçirilməsi.

nHərbi əməliyyatlar aparılmış ərazilərin minalardan və partlamamış hərbi sursatlardan təmizlənməsi.

nSəhiyyə müəssisələrinin təmiri, avadanlıqlarla təchiz olunması və yenilərinin tikintisi.

nMədəniyyət obyektlərinin təmiri, tarix-mədəniyyət abidələrinin bərpası və konservasiyası.

nMəktəblərin əsaslı təmiri, idman zallarının, əlavə sinif otaqlarının və yeni məktəb binalarının tikintisi.

Mən çox şadam ki, Azərbaycanın bütün yerlərində olduğu kimi, Gədəbəydə də sürətli inkişaf gedir, abadlıq-quruculuq işləri gedir, məktəb tikintisi geniş vüsət alıbdır. Çox istərdim ki, rayonun infrastrukturu yeniləşsin, müasirləşsinE

Əminəm ki, Gədəbəy rayonunun inkişafı bundan sonra da uğurlu olacaqdır. Bu, bizim hamımızdan - həm dövlətdən, həm yerli nümayəndələrdən, həm də burada yaşayan insanlardan asılıdır.

İlham Əliyev

Uzunömürlülər Diyarı

Mədəniyyət evinin işıqlı, yaraşıqlı foyesində iri bir lövhə diqqəti cəlb edir. Lövhəni neçə-neçə ağsaqqalın, ağbirçəyin şəkli bəzəyir. Onlar rayonun yaşı yüzdən artıq olan sakinləridir.

Səfalı Gədəbəy uzun ömürlülər diyarıdır. Hamıdan böyüyü Bəyaz Xəlilovadır. 129 yaşı tamam olur. Bir nəslin ağbirçəyidir. Beş övladı, 23 nəvəsi, 47 nəticəsi, 5 kötücəsi var. Maraq bizi sərhəd bölgəsindəki Şınığa apardı. Səliqə-sahmanlı kənd həyətində Bəyaz nənə asta yerişlə toyuq-cücəyə dən səpirdi. Eşitməyi, görməyi yerli-yerindədir. Söhbət etdik. "Məni yaşadan bu dağların saf təbiətidir" - dedi.

Rayonda bu cür ağsaqqalları, ağbirçəkləri arayır, axtarır, imkan daxilində onlara qayğı və kömək göstərirlər. Regionların inkişafı ictimai birliyinin dəstəyi ilə nəfis şəkildə buraxılmış "Hər kim yüz il yaşamasa..." kitabı çox şeydən xəbər verir, oxucunu yüzdən artıq ağsaqqalla, ağbirçəklə tanış edir.

Gədəbəydə hər bir insana beləcə qayğı və diqqət göstərilir. Qadınlar şurasının, veteranlar birliyinin, aşıqlar məclisinin ətrafına xeyli adam cəmlənib. Heç kəs unudulmur, hamı diqqət mərkəzindədir. Rayondan kənarda fəaliyyət göstərən həmyerlilərlə vaxtaşırı görüşlər keçirilir, onların doğma diyarla əlaqələrinin daha da möhkəmlənməsinə səy göstərilir. Təsadüfi deyildir ki, ölkəmizdən kənarda yaşayan xeyriyyəçilərin hərəsi imkan daxilində doğma diyarda faydalı bir iş görməyə çalışır. Məhz belə xeyirxahların əli ilə bir neçə kənddə məktəb binası, rayonun mərkəzində hər şəraiti olan avtovağzal tikilib, Kiçik Qaramurad çayı üzərində altmış metr uzunluğunda körpü salınıb. Ağamalı və Qoşabulaq kəndlərindəki körpülər əsaslı təmir edilib, Slavyanka-Qoşabulaq yolunda cari təmir işləri aparılıb.

Rayon icra hakimiyyətinin başçısı Kamran Rzazadə deyir ki, adamlarla əlaqə, ünsiyyət nə qədər çox olarsa, işlərimiz bir o qədər yaxşı gedər. Hamı istər siyasi məsələlərdə, istərsə də təsərrüfat tədbirlərində fəal iştirak edir. Mart ayında keçirilən referendum zamanı biz bu birliyi, bu mütəşəkkilliyi bir daha dərindən hiss elədik. Həmişə, hər sahədə belədir. Başqa bir misal, bu yaxınlarda yaşıllaşdırma həftəsi keçirirdik. Qısa müddətdə otuz mindən çox ağac və gül kolu əkildi. Yaxud mətbuata abunə yazılışını yada salaq. Nəzərdə tutulduğundan iki dəfə çox adam abunə yazılıb, özü də yarım illik yox, illik. Bu o deməkdir ki, adamlar siyasi ab-hava ilə yaxından maraqlanır, mənəvi cəhətcə getdikcə mətinləşir, möhkəmlənirlər.

Gədəbəy aşıqlar diyarı, söz-sənət məskənidir. Şairlər, aşıqlar həmişə diqqət mərkəzində, hər bir tədbirin, hər məclisin başında olurlar. "Gədəbəy şairləri və aşıqları" kitabının nəşri bu sahədə sistemli surətdə görülən işlərin bir hissəsidir. Prezident təqaüdçüsü İsfəndiyar Rüstəmov deyir ki, son illərdə aşıqlara göstərilən qayğı və diqqət hamını qəlbən fərəhləndirir, doğma diyarın adını daha da ucaltmağa ruhlandırır. Rayon icra hakimiyyətində bizə yaraşıqlı bir binanın maketini göstərdilər. Dedilər ki, şəhərin ən səfalı guşələrindən birində "Aşıq-musiqi mərkəzi"nin inşası nəzərdə tutulub.

Rayonda gənc nəslin tərbiyəsinə, istedadların üzə çıxarılmasına, idmanın inkişafına xüsusi diqqət yetirilir. Mərkəzi stadion əsaslı təmir edildi, Novosaratovkada Avropa tipli minifutbol meydanı yaradıldı, bir sıra təhsil ocağında idman zalları düzəldildi.

Gədəbəy rayonunda dövlətə, dövlətçiliyə sədaqət, məhəbbət çox böyükdür. Qarabağ savaşı dövründə düşmənə bir qarış belə torpaq verilməmişdir. Əksinə, bir zaman nadan qonşuların kök saldıqları Başkənd azad edilmişdir. Yaralar tədricən sağalır. Ermənilərin yandırıb viran etdikləri Mutudərə kəndi bərpa olundu. Qəsəbə və kəndlərdə yol-iz sahmana salındı, rayon əsl yüksəliş yoluna qədəm qoydu. Bir sözlə, hər sahədə uğurlar göz qabağındadır.

Bu gün-sabah isə qızıl zavodunun istifadəyə verilməsi gözlənilir. Gədəbəylilər deyirlər ki, bütün bunlara görə ümummilli lider Heydər Əliyevə minnətdardırlar. Ulu öndərin 85 illiyi ilə əlaqədar olaraq məktəblərdə keçirilən inşa yazı işlərində hər kəs dövlətə, dövlətçiliyə olan məhəbbətini özünəməxsus sadə, səmimi sözlərlə ifadə edir. Ümumrayon məhəbbəti isə yaşıllıqlar qoynunda salınmış Heydər Əliyev parkında daha aydın duyulur. Burada genişmiqyaslı yenidənqurma işləri aparılır. Enli, yaraşıqlı mərmər pillələr ulu öndərin abidəsinə doğru qalxır. El ağsaqqalı İkram Məmmədov deyir ki, Gədəbəy rayonu məhz Heydər Əliyevin və onun yolunun uğurlu davamçısı İlham Əliyevin qayğısı və diqqəti ilə beləcə ucalır.

Rayonun Güzgüsü

Büdcə rayonun güzgüsüdür. Faktlar, rəqəmlər sanki dil açıb danışır. Yerlərdə görülən işlər barədə ətraflı məlumat verir. Gədəbəyin büdcəsi son beş ildə beş dəfə artıb. Bu vəsaitin xeyli hissəsi yerli mənbələrdən daxilolmalar hesabına olub. Əgər 2004-cü ildə rayon üzrə cəmi 93 milyon manatlıq ümumdaxili məhsul istehsal edilmişdisə, keçən il bu rəqəm 107,6 milyon manata çatıb. Aqrar bölmənin, sənaye-emal sahəsinin və ümumən özəl sektorun inkişafı hesabına büdcəyə daxilolmalar ilbəil artır. Beş il bundan əvvəl yerlərdən büdcəyə 356 min manat daxil olmuşdusa, keçən il bu rəqəm üç milyon manata çatıb. Rayon üzrə orta aylıq əməkhaqqı üç dəfə artıb.

Ən əsası odur ki, dövlətimiz əhalinin gün-güzəranının daha da yaxşılaşması üçün daim qayğı, kömək göstərir. Son bir ildə Gədəbəydə pensiya və sosial yardımlar kimi əhaliyə nə qədər vəsait verilsə yaxşıdır? Düz 20,9 milyon manat! Müstəqil ölkəmizin öz sakinlərinə qayğısının və diqqətinin mənzərəsi bax, belədir!

Rayonda iqtisadiyyat hər sahədə, xüsusən aqrar bölmədə sürətlə inkişaf edir. İcra hakimiyyətinin başçısı Kamran Rzazadə deyir ki, bu yüksəliş ümummilli lider Heydər Əliyevin böyük ustalıqla apardığı aqrar islahatların bəhrəsidir. Torpaq əsl sahibinə verildi, əmlak özəlləşdirildi, sahibkarlığın inkişafı üçün hər cür şərait yaradıldı.

İndi hər sahədə məhsul istehsalı ilbəil artır. Kartof sahələrindən ötən il 200 min ton məhsul götürülüb ki, bu da beş-altı il əvvəl olduğundan iki dəfə çoxdur. Gədəbəy rayonu ən böyük qoyunçuluq bölgələrindən biri sayılır. Bu yerlər məşhur dağ merinosunun vətənidir. Ənənə bu gün də davam edir. Mal-qaranın sayı sürətlə artır. Hazırda dağlar qoynunda 80,5 min baş qaramal, 344 min baş qoyun-quzu bəslənilir. Təkcə Dəyəqaramurad kəndində mal-qaranın sayı 10 min başa çatır ki, bu da sovet dövründə bütövlükdə rayon üzrə olduğundan xeyli çoxdur. Gədəbəylilərin bir narahatlığı var. Qoyun-quzu, əsasən, Ceyrançöldə qışlayır. Uzun illər Gədəbəy rayonunun istifadəsində olan Ceyrançöl qış otlaq sahəsi 2006-cı ildə Tovuz rayonuna verilib. Niyə, nə üçün? Bilinmir. Gədəbəylilər bu uyğunsuzluğun aradan qaldırılmasını tələb edirlər.

Rayonda bir sıra sosial problemlər uğurla həll olunur. Gəlir-qazanc artdıqca, abadlıq və quruculuq işlərinin miqyası genişlənir. Respublikanın hər yerində olduğu kimi, Gədəbəydə də elektrik enerjisinin fasiləsiz təchizatı bərpa edilib. Ən ucqar kəndlərə, ilk öncə sərhəd bölgələrinə təbii qaz xətləri çəkilib. Yollar bərpa olunur, ictimai binalar, fərdi evlər tikilir, abadlıq-quruculuq işləri geniş miqyas alır.

Hər Gün Bir Yenilik

Bu günlərdə Qaramurad və Xarxar kəndlərində hər şəraiti olan məktəb binaları istifadəyə verildi. Arısu və Dəyə Qaramurad kəndlərində inşa edilən məktəb binalarında tamamlama işləri gedir. Ümumiyyətlə, son illərdə iyirmi dörd məktəb binası tikilib, onlarca bina əsaslı təmir olunub, otuz iki yerdə əlavə sinif otaqları istifadəyə verilib. Təkcə bir neçə il ərzində rayonda 182 sosial obyekt istifadəyə verilib. Bu yerlərdə hər gün bir yeniliyin şahidi olursan.

Şəmkir-Gədəbəy yolunun yenidən qurulması başa çatmaq üzrədir. Küçələrə, yollara asfalt döşənib. Təhsil, səhiyyə, mədəniyyət ocaqları sistemli surətdə yenidən qurulur.

Akademik Zərifə Əliyeva adına Mərkəzi rayon xəstəxanasında genişləndirmə işləri aparılıb. Rüstəm Əliyev kənd xəstəxanası müasir avadanlıqla təchiz olunub. Qoşabulaq, Slavyanka, Düz Rəsullu, Novosaratovka kənd sahə xəstəxanaları əsaslı təmir edilib.

Mədəniyyət obyektlərinin də görkəmi dəyişilir. Qaraməmmədli və Zəhmət kənd mədəniyyət evləri bərpa olunub. Kənd kitabxanaları daha müvafiq binalara köçürülür. Musiqi məktəbləri və kitabxanalar üçün yeni avadanlıq alınır.

Telekommunikasiya və rabitə obyektlərinin inşasına diqqət xeyli artıb. Rüstəm Əliyev kəndində, Slavyanka, Ağamalı, Nərimankənd, Samanlıq, Qoşabulaq kəndlərində və başqa yerlərdə elektron avtomat telefon stansiyaları quraşdırılıb. Cari ildə isə daha doqquz kənddə müasir tipli elektron ATS-nin inşası nəzərdə tutulub.

İndi ilin ən gözəl çağıdır. Çöl-çəmən gül-çiçəyə bürünüb. Uca dağlar, səfalı yaylaqlar, sərin bulaqlar, məxməri şəlalələr, çox yerdə bənzəri olmayan tarixi memarlıq abidələri "gəl-gəl" deyir. Hər dağın döşündə, hər dərədə, düzdə bir bulaq çağlayır. Turşsu, Mor-mor, Çaldaş... hərəsi bir can dərmanı. Prezident İlham Əliyev bu yerlərdə olarkən demişdir: "Gədəbəyin çox gözəl təbiəti, çox gözəl iqlimi var. Burada turizmin inkişafı üçün çox böyük işlər görmək olar. Mən hesab edirəm ki, əgər biz bu məsələlər üzərində birlikdə, səmərəli işləsək, qısa müddət ərzində bu gözəl diyar turizm üçün də çox cəlbedici ola bilər".

Prezidentin bu müdrik tövsiyəsindən sonra rayonda turizmin inkişafı üçün sistemli şəkildə işlər görülür. Neçə vaxtdır burada "Bala Narzan", "Şirxan", "Böyük Narzan" ailə istirahət mərkəzləri fəaliyyət göstərir. İndi də keçmiş yağ-pendir zavodunun iki hektarlıq ərazisində müsafirlər üçün istirahət-sağlamlıq mərkəzi yaradılır. Burada bir, iki, üç yerlik otaqlar, restoran, disko-bar, idman zalı, habelə voleybol, mini-futbol və kord meydançası inşa edilir. Yeni istirahət-sağlamlıq mərkəzinin bir hissəsinin yay-turizm mövsümünə kimi istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulub.

Torpağın Altı Da Qızıldır, Üstü Də

Hələ neçə yüz il bundan əvvəl bu yerlərin şöhrəti hər yana yayılmışdı. Gədəbəyin yeraltı sərvətinin sorağına alman sahibkarları da gəldilər. 1849-cu ildə mis filizi kəşf edildi. 1855-1856-cı illərdə misəritmə zavodu tikildi. 1865-ci ildə müəssisə yenidən quruldu. 1883-cü ildə isə ikinci obyekt - Qalakənd misəritmə zavodu inşa edildi.

Sənayenin inkişafı bu yerlərə yeni ab-hava gətirdi. Gədəbəy şəhərinin təməli qoyuldu. Gədəbəylə Qalakənd arasında ensiz dəmir yolu xətti çəkildi. Qalakənddə misi elektrik üsulu ilə əritmək üçün su elektrik stansiyası quruldu. Beləcə, Gədəbəyin sərvəti dünya bazarına çıxarıldı. On doqquzuncu yüzilliyin sonlarında Rusiya imperiyasında istehsal edilən misin dörddə bir hissəsi Gədəbəy-Qalakəndin payına düşürdü.

Bu yerlərin tarixi böyük, taleyi mürəkkəb olmuşdur. Yadellilər mislə bərabər xeyli miqdarda qızıl-gümüş də əldə edirdilər. Diqqəti yayındırmaq üçün guya elmi məqsədlərlə arxeoloji qazıntılar aparılırdı. Bizə qalanı bu oldu ki, həmin axtarışlar zamanı "Qalakənd qalaları" adlı dəyərli elmi əsər meydana gəldi. "Folker Şpis" nəşriyyatı tərəfindən çapdan buraxılmış həmin kitab indi də Berlin Dövlət Muzeyində saxlanılır.

Yeraltı, yerüstü sərvətlərimizin taleyi beləcə, yadlar tərəfindən həll edilir, xeyrini onlar görürdülər. Yalnız Azərbaycanda müstəqillik əldə olunandan sonra Gədəbəyin sərvəti öz xalqının ixtiyarına verildi.

Ümummilli lider Heydər Əliyev bu sərvətləri aramaq, axtarmaq, ondan gələn gəlirləri xalqın güzəranının yaxşılaşmasına yönəltmək yolunda əvəzsiz xidmətlər göstərdi.

Ulu öndər 1996-cı il fevralın 5-də "Azərbaycan Respublikasının bir sıra qızıl yataqlarının kəşfiyyatı və işlənməsi barədə" sərəncam verdi. Həmin sərəncama uyğun olaraq 1997-ci il avqustun 20-də "Azərqızıl" Dövlət Şirkəti ilə R.V.INVESTMENT GROUP SERVIJES, LLJ USA arasında qızıl filiz yataqlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında Saziş bağlandı. Buna müvafiq bir sıra məsələlər nizama salındı. Nəhayət, 17 mart 1998-ci ildə ölkə Prezidenti Heydər Əliyev tərəfindən "Gədəbəy, Qoşa, Ordubad qrupu (Piyazbaşı, Ağyurd, Şəkərdərə, Kələki), Söyüdlü, Qızılbulaq və Vejnəli perspektiv qızıl filiz yataqlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında" Azərbaycan Respublikasının "Azərqızıl" Dövlət Şirkəti ilə R.V.INVESTMENT GROUP SERVIJES, LLJ USA arasında sazişin qəbul və təsdiq edilməsi, həyata keçirilməsinə icazə verilməsi barədə" Azərbaycan Respublikasının Qanunu" təsdiq edildi. Bir sözlə, Gədəbəy dağlarında aparılan genişmiqyaslı işlər Heydər Əliyevin məqsədyönlü iqtisadi siyasətinin bəhrəsidir.

2005-ci ilin fevral ayından etibarən Azərbaycan Beynəlxalq Mədən Əməliyyat Şirkəti yeni yataqların axtarışına, kəşfiyyat-qazma işlərinə başladı.

Ulu öndər Heydər Əliyevin yolunu uğurla davam etdirən İlham Əliyev Gədəbəyə tarixi səfəri zamanı bu mühüm işə güclü təkan verdi. Prezident İlham Əliyev ərazini seyr etdi, yatağın iş planı, filiz nümunələri ilə tanış oldu, aparılan kəşfiyyat-qazma proseslərini əks etdirən fotoşəkillərə baxdı. Mədənçilərlə söhbət etdi, onlara müəyyən tövsiyələr və tapşırıqlar verdi.

Hazırda "Gədəbəy" filiz yatağında və zavodun inşasında işlər başa çatmaq üzrədir. Avadanlıq Kanada və Avstraliyadan alınıb. Bir azdan qızılın sənaye üsulu ilə istehsalına başlanacaq. Bu barədə Azərbaycan Beynəlxalq Mədən Əməliyyat Şirkətinin prezidenti Rza Vəziri məlumat verir.

- "Gədəbəy" yatağında bir ton torpaqdan 1,7 qram qızılın alınacağı gözlənilir. İstehsal prosesi zamanı əldə olunan gümüş və misi də təmizləyib satışa çıxaracağıq. Yatağın kəşfiyyat-istismar işlərinə bu günədək 60 milyon ABŞ dollarına yaxın investisiya yatırılıb. Aparılan son qiymətləndirmələrə əsasən "Gədəbəy" yatağının qızıl ekvivalentində çıxarıla bilən ümumi ehtiyatı bir milyon unsiyadır.

Mineral ehtiyatların istismarına dair bağlanmış otuz illik müqavilədə Azərbaycan Hökumətinin iştirak payı 51, Böyük Britaniyanın "Anglo Asian Mining Plc." şirkətinin payı isə 49 faiz təşkil edir.

Rayon əhalisi işgüzardır, hünərvərdir. Aylar, illər keçəcək. Heç şübhəsiz ki, dövlət proqramında göstərilən tədbirlər uğurla yerinə yetiriləcək, ölkə başçısı İlham Əliyevin dediyi kimi, Gədəbəyin infrastrukturu daha da yeniləşəcək, müasirləşəcəkdir. Havası saf, sərvəti bol bu dağlar diyarının yaşayışı daha xoş, daha firavan olacaqdır.

Əhməd İsayev

Azərbaycan.-2009.-2 may.-S.6.