Tarixi örnək

Müasir Azərbaycan dövlətinin banisi Heydər Əliyev ölkəmizin inkişaf yolunu, milli strategiya və taktikasının əsaslarını, xarici siyasətinin başlıca istiqamətlərini, milli ideologiyanın təməl prinsiplərini, sosial-iqtisadi sahədə qarşıda dayanan vəzifələri, ümumilikdə, xalqımızın gələcək inkişafı ilə bağlı məsələləri elmi-nəzəri və praktik şəkildə müəyyən etmiş və bununla əlaqədar çox böyük irs qoymuşdur.

1993-cü ildə xalqın tələbi ilə Heydər Əliyevin Azərbaycanda siyasi hakimiyyətə qayıdışı ilə ölkə dağılmaqdan və fəlakətdən xilas oldu. Həmin illərdə Azərbaycanın siyasi və iqtisadi vəziyyətinin nə qədər ağır olduğu yaddaşlardan silinməyib. Ermənistanın Azərbaycana qarşı davam edən təcavüzü, digər tərəfdən ölkənin daxilində hökm sürən hərc-mərclik və anarxiya, iqtisadi tənəzzül, mənəvi-psixoloji düşkünlük, gələcəyə inamsızlıq, vətəndaş qarşıdurmasının dərinləşməsi və digər bu tipli problemlər vəziyyəti daha da gərginləşdirmişdi.

Çətin və mürəkkəb problemlərin həlli istiqamətində Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi siyasət böyük bir təcrübə məktəbidir.

Azərbaycanı üzləşdiyi ağır çətinliklərdən qurtarmaq, ölkədə ictimai-siyasi sabitliyi bərpa etmək üçün görülmüş işlər və əldə edilmiş müsbət nəticələr Heydər Əliyev siyasətinin gücünü və qüdrətini bariz şəkildə nümayiş etdirir. Böyük dövlət idarəçiliyi təcrübəsinə malik olan Heydər Əliyev Azərbaycanı məruz qaldığı dərin böhran girdabından xilas etmək məqsədilə çox mühüm və təxirəsalınmaz tədbirləri həyata keçirdi. Elmi və nəzəri əsaslara, praktik fəaliyyətə söykənən plan əsasında Azərbaycan Respublikası böhrandan qurtula bildi. Ulu öndərin həyata keçirdiyi siyasət sayəsində ilk növbədə ölkədə qanunçuluq bərqərar edildi. Məlumdur ki, dövlət müstəqilliyinin ilk illərində yaranmış anarxiyadan istifadə edən kriminal qruplaşmalar daha da fəallaşmış, siyasi dairələrin öz məqsədlərinə çatmaq üçün silahlı dəstələr yaratması adi hala çevrilmişdi. Hətta, hakimiyyətdə olan siyasi qüvvələr də, dövlətin nəzarətindən kənarda qalan silahlı tərəfdarlarını yaratmışdılar. AXC-Müsavat cütlüyünün iqtidarda olduğu zaman AXC-nin dövlətə tabe olmayan silahlı dəstələr yaratmasını buna misal göstərmək olar.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı ilə bu kimi anormal hallara son qoyuldu. Dövlətə tabe olmayan silahlı dəstələrin zərərsizləşdirilməsi 1993-1995-ci illərdə baş vermiş müxtəlif hadisələr zamanı başa çatdırıldı. Bu məsələdə Heydər Əliyev böyük bir nümunə və örnək olan siyasətin əsasını qoydu. 1993-cü ildə Lənkəranda baş verən hadisələr zamanı, 1994-cü il oktyabr və 1995-ci ilin mart aylarında Azərbaycanda dövlət çevrilişinə cəhdlər edilərkən qeyri-qanuni silahlı birləşmələrin tərk-silah olunması və ləğv edilməsi üçün mühüm və qətiyyətli addımlar atıldı. Xalqın və qanunun gücündən istifadə olunaraq siyasi mübarizədə, siyasi prosesdə silahdan istifadəyə birdəfəlik son qoyuldu. Xalqa arxalanmaq və bütün məsələləri qanun çərçivəsində həll etmək Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi siyasətin qayəsini təşkil edirdi. Ümummilli liderimizin bu yöndə gördüyü işlər az vaxt içərisində öz bəhrəsini verdi - Azərbaycanda siyasi və ictimai sabitlik bərqərar oldu.

Ulu öndər Heydər Əliyev siyasətinin digər örnəyi həyata keçirilən sosial-iqtisadi islahatlar və onun istiqamətləri ilə bağlıdır. Ölkəmizin siyasi və iqtisadi həyatında ciddi dəyişikliklər və böyük islahatlar aparıldı. Bu dəyişikliklər zamanı vətəndaşların sosial baxımdan müdafiəsi çox mühüm məsələ kimi diqqətdə saxlanıldı. Müstəqil dövlət olaraq Azərbaycanın dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası baş verməli idi. Dövlət və ictimai mülkiyyətə, inzibati - amirlik sisteminə əsaslanan iqtisadi münasibətlərin bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun dəyişməsi zərurətə çevrilmişdi. İqtisadi modelin yeniləşməsi, mülkiyyət münasibətlərinin dəyişməsi böyük islahatlar proqramının reallaşdırılmasını, bu yöndə möhkəm və davamlı sistemin yaradılmasını tələb edirdi. Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi böyük islahatların ardıcıllığı, səmərəliliyi, elmi əsaslara və sosial ədalətə söykənməsi bu prosesin ümumilikdə ölkə və hər bir vətəndaş üçün faydalı olmasını təmin etmişdir. Müəyyən olunmuş sosial ədalət prinsipi dövlət idarəçiliyində və iqtisadi islahatların həyata keçirilməsində bu gün də davam etdirilir. Məhz bu prinsipin ardıcıllığı naminə bu il mart ayının 18-də keçirilmiş referendumda Konstitusiyanın 15-ci maddəsinə dəyişikliklər təklif olunmuş və bu dəyişiklik xalq tərəfindən müdafiə edilmişdir. Referendumda Konstitusiyanın 15-ci maddəsinə edilmiş dəyişiklik dövlətin sosialyönümlü siyasət yeritməsini təsbit edir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində belə bir müddəanın Əsas Qanuna daxil edilməsi dövlətin, hakimiyyətin vətəndaşa qayğısının göstəricisi kimi qeyd olunmalıdır.

Müstəqillk əldə etdikdən sonra ölkədə geniş və hərtərəfli islahatların aparılması üçün ilk öncə bu yöndə yeni qanunların qəbul olunması zəruri idi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanan və 1995-ci ilin noyabr ayında referendum yolu ilə qəbul edilən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası mülkiyyət münasibətlərinin yeni formasını müəyyən etdi. Konstitusiyaya görə mülkiyyətin üç əsas forması: dövlət, xüsusi və bələdiyyə mülkiyyəti müəyyən edilmişdir. Sosial-iqtisadi islahatlar həyata keçirilərkən mülkiyyət formaları nəzərə alınır.

Azərbaycanda həyata keçirilən böyük islahatlar sırasında aqrar islahat və özəlləşdirmə xüsusi yer tutmuşdur. Məlumdur ki, ən çətin və mürəkkəb islahat torpaq islahatı hesab olunur. Dünyanın əksər ölkələrində torpaq islahatları aparılarkən böyük problemlər və ziddiyyətlər özünü qabarıq şəkildə büruzə vermişdir. Azərbaycanda aqrar islahat proqramı həyata keçirilərkən digər ölkələrin təcrübəsi öyrənilmiş, məsələ ətraflı müzakirə edildikdən sonra bu yöndə müvafiq qanunlar, sərəncam və fərmanlar imzalanmışdır. Torpaq islahatı həyata keçirilərkən hər bir ailənin, torpağa bağlı olan hər vətəndaşın marağı və hüquqları qorunmaqla, bu islahatların iqtisadi səmərəliliyi həmişə diqqət mərkəzində saxlanılmışdır. Məhz bu cür yanaşma və ədalət prinsipinin qorunması nəticəsində islahatlar Azərbaycanda əhəmiyyətli səmərə vermişdir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi aqrar islahatlar proqramı həm siyasi, həm də iqtisadi əhəmiyyətinə görə çox böyük bir örnəkdir.

Azərbaycanın sürətli inkişaf strategiyasının əsası Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuşdur. Bu strategiya indi də uğurla davam etdirilir. Azərbaycanda 1993-2003-cü illər ərzində həyata keçirilən iqtisadi layihələrin və proqramların uğurlu nəticələri sonrakı mərhələdə ölkənin sürətli inkişafına ciddi və əsaslı təsir göstərdi. Heydər Əliyevin müəyyən etdiyi siyasi xətt əsasında çox böyük işlər görülmüş, Azərbaycanın milli təhlükəsizliyi, enerji təminatı, ərzaq təhlükəsizliyi sahəsində əhəmiyyətli nəticələr əldə olunmuşdur.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin dövlət idarəçiliyi ilə əlaqədar keçirdiyi hər bir tədbir, qəbul etdiyi qərar, söylədiyi fikirlər müstəqil dövlətimizin bu günü və gələcəyi üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Ulu öndərin müstəqil dövlətimizin inkişafı ilə əlaqədar müəyyən etdiyi təməl prinsipləri xüsusi olaraq qeyd olunmalıdır. Bu prinsiplər içərisində azərbaycançılığın özünəməxsus yeri var. Bu gün azərbaycançılıq yalnız müstəqil Azərbaycan vətəndaşını deyil, dünyanın harasında yaşamasından və məskunlaşmasından asılı olmayaraq hər bir azərbaycanlını həmin ideya ətrafında birləşdirir. Azərbaycançılıqla yanaşı, digər prinsiplər də dövlətimizin inkişafı, ideya-siyasi və vətənpərvərlik tərbiyəsi, dövlət idarəçiliyi üçün əhəmiyyətlidir. Heydər Əliyevin ideyaları əsasında qurulan və inkişaf edən müstəqil Azərbaycana onun verdiyi töhfələrə və siyasi örnəklərə həyatımızın müxtəlif sahələrindən çoxsaylı nümunələr göstərmək olar.

Müstəqil dövlətimizin xarici siyasət doktrinası və konsepsiyası məhz Heydər Əliyev zəkasının məhsuludur. Azərbaycanın yerləşdiyi mürəkkəb və ziddiyyətli bir bölgədə milli maraqları qorumağa qadir qətiyyətli və cəsarətli xarici siyasət xəttini uğurla və böyük məharətlə reallaşdıran Heydər Əliyev milli diplomatiyamızın ən bariz örnəyini yaratmışdır. Onun hər bir səfəri, apardığı danışıqlar, xarici siyasət sahəsində qəbul etdiyi qərarlar böyük diplomatiya məktəbidir. 1993-cü ildə Heydər Əliyev Azərbayanda ali siyasi hakimiyyətə qayıdarkən, ölkənin bütün sahələrində olduğu kimi, xarici siyasət sahəsində də böyük boşluq və böhran yaşanmaqdaydı. Ümummilli liderin Azərbaycanı həmin dövrdə böhrandan çıxarmaq üçün gördüyü böyük işlərdən bəhs edən Prezident İlham Əliyev demişdir: "1993-cü ildə Azərbaycanda yaşanan böhran, əslində, gənc Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyinə son qoya bilərdi... Məhz Heydər Əliyevin fəaliyyəti nəticəsində bunun qarşısı alındı, böhrana son qoyuldu, bütün qanunsuz silahlı birləşmələr tərk-silah edildi və ölkə inkişaf etməyə başladı. 1993-2003-cü illər bizim hamımızın yaxşı xatirindədir: sabitlik və inkişaf illəri, Azərbaycanın dirçəliş illəri, Azərbaycanın xarici mövqelərinin möhkəmlənməsi illəri, neft müqavilələrinin imzalanması illəri. Bu gün Azərbaycanın uğurlu inkişafında o vaxt Heydər Əliyev tərəfindən atılmış addımlar müstəsna rol oynayır".

Azərbaycanın milli təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsi istiqamətində Heydər Əliyevin yeritdiyi siyasətin uğurları hazırkı mərhələdə özünün müsbət təsirini göstərir. Məhz bu siyasətin sayəsində Azərbaycan öz sərvətlərinə sahib ola bilmişdir. Müstəqillik əldə edildikdən sonra Azərbaycanın xarici ölkələrlə birbaşa iqtisadi-ticarət əlaqələri yarandı. Bu əlaqələrdə başlıca istiqamətlərdən biri Xəzər dənizinin karbohidrogen ehtiyatlarının dünya bazarına çıxarılması idi. Neftlə zəngin olan Xəzər hövzəsinə nəzarət uğrunda ötən əsrin 90-cı illərinin əvəllərində gərgin mübarizə gedirdi. Belə bir şəraitdə Azərbaycanın maraqlarını qoruyan dəqiq və praqmatik siyasətin həyata keçirilməsi olduqca zəruri və vacib məsələ kimi qarşıda dayanırdı. Müstəqil Azərbaycan dövlətinin müstəqil enerji siyasətinə mane olmaq istəyən xarici dairələr müxtəlif təxribatlar törədirdilər. Ümummilli lider Heydər Əliyevin məharətli və çevik siyasəti sayəsində Azərbaycan bütün maneələri dəf edərək 1994-cü ilin sentyabr ayında "Əsrin müqaviləsi" kimi tarixə düşmüş neft müqavilələrini imzalaya bildi. Bu, tarixi bir addım olmaqla Heydər Əliyevin yeni neft strategiyasının uğurlu təntənəsi idi. Həyata keçirilən bu strategiya Prezident İlham Əliyev tərəfindən yeni şəraitə uyğun olaraq qətiyyətlə davam etdirilir. Əsası Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş yeni neft strategiyası siyasi münasibətlər baxımından böyük bir nümunədir. Ulu öndərin neft strategiyasının uğurları göz önündədir. Bunun nəticəsində Azərbaycan bir-biri ilə rəqabət aparan siyasi, maliyyə güclərinin və neft şirkətlərinin döyüş meydanına deyil, əməkdaşlıq mərkəzinə çevrilmişdir. Sonrakı mərhələdə bir çox yeni müqavilələr imzalanmış və neft strategiyasının tərkib hissəsi olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri istifadəyə verilmiş, Azərbaycanın təbii qaz ehtiyatlarının dünya bazarına çıxarılması üçün Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri çəkilmiş və digər infrastruktur layihələri həyata keçirilmişdir. Bütün bu layihələri reallaşdırmaq yenicə müstəqillik əldə etmiş Azərbaycan üçün o qədər də asan məsələ deyildi. Yalnız Heydər Əliyevin böyük siyasi təcrübəsi, uzaqgörən siyasəti və qətiyyəti sayəsində bunlara nail olmaq mümkün olmuşdur. Həmin dövrdə beynəlxalq aləmdə dövlətimizin nüfuzu yüksələn xətlə inkişaf edirdi. Azərbaycan öz neftini ixrac etmək məqsədilə Bakı-Supsa və Bakı-Novorossiysk boru kəmərlərinin işə salınmasına nail olmuşdu. Heydər Əliyevin müəyyən etdiyi balanslaşdırılmış xarici siyasət xəttinə söykənən Azərbaycan dövləti iqtisadi sahədə qazandığı nailiyyətlərlə yanaşı beynəlxalq aləmdə Ermənistanın təcavüzünü ifşa etmək istiqamətində də əhəmiyyətli irəliləyişə nail oldu.

Əlamətdar haldır ki, ümummilli lider Heydər Əliyevin milli təhlükəsizlik və balanslaşdırılmış xarici siyasət xətti Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir, ona yeni dövrün sürətlə dəyişən konyukturasına uyğun konstruktiv və konseptual əlavələr edilir. Xarici siyasət sahəsində ötən dövr ərzində nəzərəçarpacaq uğurlar əldə edilmişdir. Balanslaşdırılmış xarici siyasət kursu nəticəsində geopolitik baxımdan olduqca həssas bölgədə yerləşən ölkəmiz nəinki öz mənafelərini uğurla qoruya bilmiş, eyni zamanda regionun ən vacib ölkəsinə çevrilmişdir. 2008-ci ilin avqust ayında baş verən Gürcüstan-Rusiya münaqişəsi zamanı ölkəmizin tutduğu düzgün və rasional mövqe onun beynəlxalq nüfuzunu daha da artırmış, regionun lideri olduğu bir daha təsdiqini tapmışdır. Azərbaycanın artan beynəlxalq nüfuzu hazırda ölkəmizin ən ağır problemi olan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində aparılan danışıqlarda özünü qabarıq şəkildə göstərmişdir. Belə ki, təcavüzkar Ermənistan beynəlxalq aləmdəki mövqelərini getdikcə itirməkdə və tədricən dünya birliyinin qınaq obyektinə çevrilməkdədir. Azərbaycanın iqtisadi tərəqqisi beynəlxalq maliyyə qurumlarında onun əhəmiyyətini və nüfuzunu xeyli yüksəltmişdir. Ölkəmizin BMT, ATƏT, Avropa Şurası, İslam Konfransı Təşkilatı, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlığı, MDB və digər beynəlxalq və regional təşkilatlarda fəaliyyəti daha da genişlənmişdir.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin dövlət idarəçilik məktəbi Azərbaycanı yaxın tariximizin ən keşməkeşli sınaqlarından uğurla çıxarmaqla yanaşı, ölkəmizin perspektiv inkişafının da təməl konturlarını əsaslı şəkildə müəyyənləşdirmişdir. Prezident İlham Əliyev ulu öndərin parlaq şəxsiyyətini və zəngin siyasi irsini çox yüksək qiymətləndirərək mükəmməl şəkildə belə xarakterizə edir: "Heydər Əliyev qalib idi. O, bütün döyüşlərdən qalib kimi çıxıb, heç kim ona qalib gələ bilməmişdir. Ona zaman da qalib gələ bilmədi. Bu gün Heydər Əliyev bizimlə deyil, ancaq O, bizim ürəyimizdə yaşayır, qəlbimizdə yaşayır, Onun əməlləri, ideyaları yaşayır, Onun siyasəti yaşayır və əbədi yaşayacaqdır!"

Mübariz Qurbanlı,

Milli Məclisin deputatı,

YAP İdarə Heyətinin üzvü

Azərbaycan.-2009.-6 may.-S.5.