Böyük öndərin iqtisadi siyasət strategiyası

İctimai-siyasi həyatın bütün sahələri üzrə sabitliyin, vətəndaş həmrəyliyinin və dinamik iqtisadi inkişafın təmin edilməsi böyük öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Böyük öndər siyasi hakimiyyətə qayıdışı ilə dövlət müstəqilliyini möhkəmləndirdi, ölkənin ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi, elmi-mədəni həyatında, beynəlxalq əlaqələrdə dönüş yaratdı, və bununla da, elmi əsaslara, beynəlxalq norma və prinsiplərə uyğun müstəqil dövlət quruculuğu prosesi başlandı.

1994-cü ilin 20 sentyabrında "Əsrin müqaviləsi" adlandırılan ilk neft müqaviləsi imzalanmaqla Azərbaycanın iqtisadi inkişaf konsepsiyasını təşkil edən yeni neft strategiyası həyata keçirilməyə başlandı. Xəzər dənizinin Azərbaycana aid sektorunda yerləşən "Azəri", "Çıraq" və "Günəşli" yataqlarının birgə istismarı ilə bağlı neft hasilatı üzrə tanınmış yüksək nüfuza malik dünya dövlətlərini təmsil edən 12 iri neft şirkəti arasında beynəlxalq müqavilə imzalandı. Ölkəmizin iqtisadi inkişafında böyük rol oynayan bu qlobal layihənin uğurla reallaşdırılması Azərbaycanın dünyadakı rolunu və yerini möhkəmləndirdi. Böyük öndər Heydər Əliyev "Əsrin müqaviləsi"nin 5 illik yubileyi ilə əlaqədar keçirilən mərasimdə bildirmişdi: "Biz ölkəmizi iqtisadi cəhətdən inkişaf edən ölkə etmək istəyirik. Biz ölkəmizin vətəndaşlarına firavan həyat yaratmaq istəyirik. Biz müstəqil dövlət kimi daim yaşamaq istəyirik. Bütün bu işlər - təkcə neft sahəsində deyil, Azərbaycanın iqtisadiyyatının, həyatının bütün başqa sahələrində də gördüyümüz işlər məhz bu məqsədi daşıyır".

"Əsrin müqaviləsi"nin həyata keçirilməsi Azərbaycan iqtisadiyyatında əsaslı dönüş yaratdı və daha iri layihələrin reallaşdırılmasına geniş imkanlar açdı. Neftdən əldə edilən vəsaitlər böyük öndər Heydər Əliyev tərəfindən yaradılmış Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunda toplanaraq ölkənin taleyüklü məsələlərinin həllinə və sosial problemlərin aradan qaldırılmasına yönəldildi.

Heydər Əliyevin yeni neft strategiyasının davamlı uğurları Azərbaycan dövlətinin dinamik iqtisadi tərəqqisinə çevrildi. Neft siyasətinin əsasını da məhz ölkənin proporsional iqtisadi inkişafı, sosial problemlərin həlli, vətəndaş azadlığının və digər demokratik dəyərlərin təmin olunması təşkil edirdi.

Böyük öndər Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi iqtisadi inkişaf konsepsiyasının əsasını neftdən əldə olunan gəlirlərin qeyri-neft sektorunun inkişafına yönəltmək və bu sahəninin də tərəqqisinə nail olmaq idi. Uğurla aparılan iqtisadi islahatlar nəticəsində 1996-cı ildə respublika iqtisadiyyatında sabitlik təmin edildi, 1997-ci ildən sosial-iqtisadi inkişafda müsbət meyillər özünü göstərməyə başladı. Xalqın mənafeyinə uyğun formada özəlləşdirilmə prosesinin aparılması, sərbəst bazar rəqabəti prinsiplərinin, xüsusi mülkiyyətçiliyin bərqərar olması, habelə milli iqtisadiyyatın dünya iqtisadi sisteminə inteqrasiyası müsbət nəticələr verdi. Ölkədə həyata keçirilmiş özəlləşdirmə prosesinin məqsədi də məhz hər bir vətəndaşın iqtisadi islahatlarda şəxsi marağını təmin etmək, əhalinin həyat səviyyəsini yaxşılaşdırmaq, sağlam rəqabətə əsaslanan istehsal üçün şərait yaratmaq olmuşdur. İqtisadiyyatın bütün sahələrini əhatə edən özəlləşdirmə prosesi müstəqil respublikamızda bazar iqtisadiyyatı meyarlarının sürətlə formalaşmasına, ölkənin xarici iqtisadi əlaqələrinin yüksəlməsinə ciddi zəmin yaratmışdır.

Özəlləşdirmə prosesi ilə paralel respublikamızda həyata keçirilən struktur islahatları Azərbaycanda iqtisadiyyatın bütün sahələrinin sürətli inkişafına, o cümlədən yerli və xarici investisiyalar, müasir texnologiyalar, idarəetmə təcrübəsi cəlb etməklə rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsal edən müəssisələrin yaradılmasına, infrastrukturun yeniləşməsinə, yeni is yerlərinin açılmasına imkan vermişdir. Ümummilli lider respublika iqtisadiyyatının keyfiyyətcə yeni mərhələsində məhz özəl sektoru sosial-iqtisadi inkişafın başlıca təminatçısı kimi dəyərləndirmiş, güclü sahibkarlar təbəqəsinin formalaşmasına, onların cəmiyyətdəki mövqelərinin güclənməsinə xüsusi diqqət yetirmişdir. 1997-2002-ci illərdə respublikada sahibkarlığın inkişafı üçün zəruri maliyyə təminatı yaradılmış, süni maneələrin aradan qaldırılması məqsədi ilə mükəmməl qanunvericilik bazası formalaşdırılmış, fəaliyyətin bu növü ilə məşğul olanların hərtərəfli stimullaşdırılması məsələsi nəzarətdə saxlanılmışdır. İnvestisiyaların təşviqi üçün respublikada daha münbit sərait yaratmaq, daxili və xarici sərmayəni stimullaşdıran səmərəli metodlardan istifadə etmək, xarici kapital qoyuluşunun başlıca istiqamətini regionların, qeyri-neft sektorunun inkişafına yönəltmək, habelə maddiləşən işgüzar fəallığı gücləndirmək üçün kompleks tədbirlər həyata keçirilmişdir.

1997-ci ildə qəbul edilmiş "Azərbaycan Respublikasında kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı (1997-2000-ci illər) Dövlət Proqramı" əhəmiyyətinə, aktuallığına və miqyasına görə ölkədə sahibkarlığın inkişafında yeni mərhələnin başlanğıcı olmuş, bu sahədə dövlət siyasətinin başlıca prinsiplərini müəyyənləşdirmişdir. Dövlət proqramında ilk dəfə olaraq sahibkarlığın stimullaşdırılması və onun dövlət maliyyə təminatı mexanizmlərinin formalaşdırılması, daxili bazarın qorunması yolu ilə istehsal sahibkarlığının inkişaf etdirilməsi, qeyri-neft sektorunun ümumi daxili məhsuldakı çəkisinin artırılması ilə bağlı kompleks tədbirlər planı öz əksini tapmışdır. Dövlət proqramı çərçivəsində həyata keçirilmiş tədbirlər nəticəsində sahibkarlıq subyektlərində əsassız yoxlamaların aparılması qadağan edilmiş, iş adamlarının fəaliyyətinə əngəl yaradan problemlərin aradan qaldırılması yolları göstərilmişdir. Kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin normal fəaliyyəti üçün sonrakı mərhələdə "Azərbaycan Respublikasında kiçik sahibkarlığa dövlət köməyi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa bir sıra mütərəqqi dəyişiklik və əlavələr edilmiş, habelə "Haqsız rəqabət haqqında", "İnvestisiyaların qorunması haqqında", "İstehlak bazarı haqqında" və digər zəruri qanunlar qəbul edilmişdir. Bu qanunlar yerli və xarici sahibkarların təhlükəsiz və xüsusi risklilik tələb etməyən biznes fəaliyyətinə dövlət tərəfindən verilən hüquqi təminatı daha da gücləndirmiş, investisiyaların qarşılıqlı təşviqinə və qorunmasına əsaslı zəmin formalaşdırmışdır.

"Aqrar sahədə islahatların sürətləndirilməsinə dair əlavə tədbirlər haqqında" böyük öndər Heydər Əliyevin 1999-cu il 22 mart tarixli fərmanından sonra torpaq-istehsal münasibətlərinin formalaşmasında və daha da dərinləşməsində köklü irəliləyişlərə nail olunmuşdur. Bu fərmanla kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalçıları, o cümlədən mülkiyyətə əvəzsiz pay torpağı almış Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları Vergi Məcəlləsi ilə tənzimlənən bir sıra vergilərdən azad olunmuş, kolxoz və sovxozların milyardlarla ölçülən qarşılıqlı borcları silinmişdir. Eyni zamanda, kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalçılarına kənd təsərrüfatı texnikası üçün yanacaq və sürtkü materialları güzəştli qiymətlərlə satılmağa başlanmışdır. Torpaq islahatlarının, habelə aqrar sektorda aparılmış digər köklü islahatların nəticəsidir ki, respublikamızda istehsal olunan kənd təsərrüfatı məhsullarında hər il dinamik artım müşahidə edilməkdədir.

Böyük öndər Heydər Əliyevin layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyev fəaliyyətə başladığı dövrdən ölkənin sürətli sosial-iqtisadi inkişafına hesablanan mühüm fərman və sərəncamlar imzalamaqla yeni bir inkişaf mərhələsinin əsasını qoydu. Ölkə başçısının imzaladığı "Azərbaycan Respublikasında sosial-iqtisadi inkişafın sürətləndirilməsi tədbirləri haqqında" və "Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının (2004-2008-ci illər) təsdiq edilməsi haqqında" fərmanları digər əhəmiyyətli sahələrdə olduğu kimi, aqrar sektorun inkişafına da müsbət təsir göstərmişdir.

Dövlət proqramında ölkənin iqtisadi inkişaf strategiyasının mühüm tərkib hissəsi olan torpaq ehtiyatlarının davamlı və dayanıqlı istifadəsi ön plana çəkilmiş, kənd təsərrüfatının dinamik inkişaf etməsi, kənd əhalisinin sosial həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi, xüsusilə, insanların yerlərdə məşğulluğunun təmin edilməsi sahəsində görüləcək işlər qeyd olunmuşdur. Regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramının vaxtından əvvəl və uğurla yerinə yetirilməsi kənd əhalisinin maddi rifahını, sosial-məişət şəraitini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırmış, dağ regionlarının inkişafına, işləməyən müəssisələrin fəaliyyətinin bərpasına və yeni iş yerlərinin açılmasına gətirib çıxarmışdır.

Kənd təsərrüfatının maddi-texniki bazasını möhkəmləndirmək, istehsalçılara texniki xidməti daha da genişləndirmək məqsədilə ölkə başçısı İlham Əliyevin "Aqrar bölmədə lizinqin genişləndirilməsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında" 23 oktyabr 2004-cü il tarixli sərəncamı ilə "Aqrolizinq" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin yaradılması da aqrar sektorun inkişafına mühüm töhfə olmuşdur.

Prezident İlham Əliyev ölkədə davamlı sosial-iqtisadi tərəqqinin təmin edilməsi məqsədilə "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı"nı təsdiq etməsi aqrar sektorun daha da inkişafına, bölgələrdə yeni infrastrukturların yaradılmasına, sahibkarlıq mühitinin genişləndirilməsinə, yeni iş yerlərinin açılmasına və əhalinin sosial rifah halının daha da yüksəldilməsinə gətirib çıxaracaqdır. Əldə olunmuş makroiqtisadi nailiyyətlər əsası Heydər Əliyev tərəfindən möhkəm təməl üzərində qurulmuş iqtisadi siyasət strategiyasının müasir mərhələdə uğurla davam etdirilməsinin nəticəsində mümükün olmuşdur.

Tahir Süleymanov,

Milli Məclisin deputatı

Azərbaycan.-2009.-7 may.-S.2.