Azərbaycanın müdafiə sənayesinin təməli ümummilli lider tərəfindən qoyulmuşdur

 

Dünya sivilizasiyasına görkəmli şəxsiyyətlər bəxş etmiş xalqlar tarixdə daim xatırlanırlar. Müdrik insan təkcə öz milləti üçün deyil, bütün dünya xalqlarının rifahı, xoş gələcəyi naminə dəyərli işlər həyata keçirir, misilsiz xidmətlər göstərir. Məhz belə böyük xalqlardan biri Azərbaycan xalqı, qüdrətli şəxsiyyətlərdən biri də dünyada öz dəst-xətti ilə tanınmış ulu öndər Heydər Əliyev olmuşdur. Heydər Əliyevin bənzərsiz ömür yolu, gərgin ictimai-siyasi fəaliyyəti Azərbaycanın müasir inkişaf tarixində mühüm və şərəfli mərhələ təşkil edir. Ölkəmizin müstəqilliyinin qorunub saxlanılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edən Azərbaycan dövlətinin hərbi sənaye kompleksinin təməlinin qoyulması və inkişafı da bilavasitə ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.

1969-cu ilin 14 iyulunda dahi şəxsiyyət Heydər Əliyev Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi seçildikdən sonra respublika iqtisadiyyatının digər sahələrində olduğu kimi, hərbi-sənaye sahəsində də mühüm işlər görülmüşdür. Məhz həmin dövrdə SSRİ Elektronika Nazirliyinin tərkibində olan Bakı "Mikrosxematexnika" Xüsusi Konstruktor Bürosunun bazasında "Azon" zavodu, 1975-ci ildə isə Bakı şəhərində Elektron Hesablama Maşınları zavodu qısa müddət ərzində tikilib istismara verilmişdir. Bütövlükdə, 1970-1982-ci illərdə respublika ərazisində (Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Əli Bayramlı, Mingəçevir şəhərlərində) onlarla müdafiə təyinatlı elmi və istehsal müəssisələri yaradılmışdır.

Azərbaycanda olan demoqrafik artımı və mövcud elmi potensialı nəzərə alan Heydər Əliyev SSRİ-nin ağır maşınqayırma və hərbi sənaye kompleksi müəssisələrinin respublikada yaradılması məsələsini Sov.İKP MK-nın Siyasi Bürosu qarşısında qaldırır. Sov.İKP MK-nın 27 iyun 1976-cı il tarixli qərarı ilə təsdiq olunmuş beşillik plana (1975-1980-ci illər) Azərbaycanda bir sıra iri həcmli yeni hərbi sənaye və elmi müəssisələrin yaradılması daxil edilmişdir. Həmin qərar əsasında Azərbaycanda radiotexnika və cihazqayırma sənayesi üzrə üç yeni müəssisənin: Radio Maşınqayırma zavodunun ("Robot" zavodu); Tərtərdə Lionozov Elektromexaniki zavodunun filialının və Elektron Hesablama Maşınları zavodunun "II növbəsinin" tikintisi; elektron sənayesi üzrə dörd zavodun: Gəncədə "Billur" zavodunun, Xaçmaz, Siyəzən və Lənkəranda isə "Kondesator" zavodlarının tikilməsi; müdafiə sənayesi üzrə Azov Optika-Mexanika (Alov) zavodunun filialının yaradılması, Alunit zavodunun tikintisi; gəmiqayırma sənayesi üzrə Bakı Elektro-Mexaniki İnstitutunda yeni istehsal sahələri yaradılaraq sonradan onun bazasında "Nord" EİB-nin yaradılması; aviasiya sənayesi üzrə istehsal sahələrinin genişləndirilməsi və digər işlər həyata keçirilmişdir.

1980-1990-cı illərdə "Nord" EİB-də elmi-tədqiqat, konstruktor-texnoloji və təcrübə-istehsalat sahələrində 4 minə qədər alim və mütəxəssis çalışmışdır. "Nord" EİB-də keçmiş SSRİ Hərbi Dəniz Donanmasının bütün növ sualtı və suüstü gəmiləri üçün elmi tutumlu cihazlar, komplekslər, sistemlər yaradılmış və istehsal edilmişdir.

Neftlə zəngin olan respublikamızda neft maşınqayırması müəssisələrinin yaradılmasının zəruri olduğu nəzərə alınaraq Sov.İKP MK-nın həmin qərarına uyğun "Bakı fəhləsi", Bakı, Sabunçu və Zabrat maşınqayırma zavodlarının genişləndirilməsi və yeni istehsal sahələrinin yaradılması da daxil edilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, həmin dövrdə tikilən əksər maşınqayırma zavodlarının qurulmasında müharibə şəraitinə uyğun istehsal profilini dəyişmək imkanı nəzərdə tutulmuşdu. Eləcə də Azərbaycanda "Uzaq rabitə" Leninqrad Elmi İstehsal Birliyinin bir neçə müəssisəsi ("Ulduz" EİB, Əli Bayramlı "Araz" zavodu, "Rabitə" Elmi-Tədqiqat İnstitutu və s.) yaradılmışdır. Belə müəssisə və zavodların tikilib istismara verilməsi Azərbaycan Respublikasında hərbi sənaye kompleksinin və ağır maşınqayırma sənayesinin inkişafına təkan vermişdir. Bu iri sənaye müəssisələrində istehsal olunan ikili təyinatlı məhsullar respublika iqtisadiyyatının inkişafında mühüm rol oynamışdır. Respublikada ağır maşınqayırma və hərbi sənaye kompleksinin yaradılması sahəsində görülmüş işlər öz bəhrəsini 1992-1994-cü illərdə mənfur qonşumuz olan ermənilərə qarşı aparılan döyüşlərdə həmin müəssisələrdə istehsal edilmiş silah, sursat və ehtiyat hissələrindən istifadə zamanı vermişdir.

Azərbaycan Respublikası öz dövlət müstəqilliyini bərpa edərkən artıq Ermənistan Respublikası ilə müharibə vəziyyətində idi. Tarix boyu Azərbaycana qarşı ərazi iddiasında olan ermənilər onlara havadarlıq edən və ölkəmizi parçalamaq, onun müstəqilliyinə mane olmaq istəyən digər qüvvələrlə birlikdə torpaqlarımızın bir hissəsini işğal etmişdilər. O zaman Azərbaycana rəhbərlik edən şəxslər qətiyyətsizlik və iradəsizlik nümayiş etdirərək Silahlı Qüvvələri yarada bilmədilər. Ordu quruculuğunda düzgün siyasətin yeridilməməsi nəticəsində xalqın orduya etdiyi yardımlara, ayrı-ayrı döyüşlərdə xalqımızın vətənpərvər və igid oğullarının düşmənə layiqli müqavimət göstərmələrinə baxmayaraq, ölkəmiz bütövlükdə uğursuzluğa düçar olmuşdur. Bütün bunların nəticəsində erməni silahlı qüvvələri doğma dədə-baba torpaqlarımızın 20 faizini zəbt etmiş, bir milyondan artıq vətəndaşımızı öz yurdlarından didərgin salmış, on minlərlə insanı qətlə yetirmişdir.

Heydər Əliyevin 1993-cü ildə xalqın tələbi ilə hakimiyyətə gəlməsi və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilməsi vəziyyəti kökündən dəyişərək respublikamızda ordu quruculuğu sahəsində mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsinə və cəbhədə vəziyyətin müsbət istiqamətdə dəyişməsinə güclü təkan verdi. Silahlı Qüvvələrə diqqət və qayğının nəticəsində ordunun mərkəzləşdirilmiş maddi-texniki təminatı əvvəlki illərdən fərqli olaraq əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırıldı. Silahlı Qüvvələrə tələb olunan silah, hərbi texnika, döyüş sursatı, arxa xidmət əmlakı və digər maddi vasitələrin istehsal olunması üçün sifarişlərin Azərbaycan Respublikasının müdafiə sənayesi müəssisələrində yerləşdirilməsi ölkə iqtisadiyyatının inkişafına da təkan verdi.

Müstəqilliyinin ilk illərində bütövlükdə tənəzzülə uğramış Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatı və onun tərkib hissəsi olan respublika sənayesi, o cümlədən müdafiə sənayesi 1993-cü ildən sonra dirçəlməyə başlamışdır. Keçmiş SSRİ-nin hərbi sənaye kompleksi üçün fəaliyyət göstərən, indiki Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyində olan müəssisələr SSRİ-nin dağılmasından sonra bir sıra problemlərlə qarşı-qarşıya qalmışdılar. Belə ki, mövcud xammal və satış bazarının itirilməsi, qarşılıqlı əlaqələrin kəsilməsi, regionda qeyri və digər problemlər müəssisələrin tənəzzülə uğramasına səbəb olmuşdur. Əsasən müdafiə təyinatlı məmulatların istehsalı üzrə ixtisaslaşmış bu müəssisələrin fəaliyyətlərini bərpa etmək və respublikada müdafiə sənayesi kompleksinin inkişafına nail olmaq məqsədilə 1993-cü ildə Dövlət Xüsusi Maşınqayırma və Konversiya Komitəsi yaradılmışdır. Dövlət Xüsusi Maşınqayırma və Konversiya Komitəsinin tərkibində fəaliyyət göstərən müəssisələr Müdafiə Nazirliyinin sifarişlərinə əsasən qəbul olunmuş dövlət proqramlarına uyğun müdafiə təyinatlı məmulatların yaradılması ilə məşğul olublar.

Vətənin müdafiəsini təmin edən ordumuzun hərbi-texniki bazasının gücləndirilməsi məqsədilə 2003-cü ildə "Azərbaycan Respublikası müdafiə sənayesi müəssisələrənin 2003-2005-ci illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı" təsdiq edildi. Bu proqramda ölkəmizin hərb sahəsinin kənardan asılılığının azaldılması və ordumuzun yerli məhsullarla təminatı nəzərdə tutulurdu. Əsası ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan və yeni mərhələdə uğurla davam etdirilən iqtisadi inkişaf strategiyası, iqtisadi islahatların aparılması, mövcud potensialın gücləndirilməsi və ondan istifadənin səmərəliliyinin yüksəldilməsi bütün sahələrdə çox böyük uğurlarla müşayiət olunur ki, bu da ölkə iqtisadiyyatının sürətli və davamlı inkişafına zəmin yaradır.

Bu istiqamətdə aparılan məqsədyönlü işlərdən biri də müharibə şəraitində olan ölkəmizdə ordumuzun təminatında yerli istehsalın genişləndirilməsini təmin etmək üçün müdafiə sənayesinin inkişaf etdirilməsidir. Bu məqsədlə ölkə başçısının sərəncamı ilə 16 dekabr 2005-ci il tarixdən Azərbaycan Respublikasında müdafiə sənayesinin təkmilləşdirilməsi və ordumuzun müasir silahlarla təmin olunması üçün Azərbaycan Respublikası Dövlət Xüsusi Maşınqayırma və Konvensiya Komitəsi ləğv edilərək onun bazasında Müdafiə Sənayesi Nazirliyi yaradıldı.

Keçən müddət ərzində Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin strukturu formalaşdırılmış, ilk növbədə, nazirliyin bütün tabeli müəssisələrinin problemləri yerində təhlil olunmuş, mövcud texnologiyalar, avadanlıq parkı, kadr potensialı öyrənilmiş və müəssisələrin son illərdəki fəaliyyətləri müzakirə edilmişdir. Sahədə dönüş yaratmaq məqsədilə müəssisələrin fəaliyyətlərinin ilkin bərpa proqramları hazırlanmış, nazirlik üzrə önəmli sahələr müəyyən edilmiş, respublikaının müxtəlif qurumlarının müdafiə təyinatlı məmulatlara və maşınqayırma sənayesi məhsullarına olan tələbatı müəyyən edilmiş, zəruri sayılan xarici-iqtisadi əlaqələrin bərpa edilməsi və yeni əlaqələrin qurulması üçün müvafiq işlər aparılmışdır.

Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrinin müasir tələblərə cavab verən müdafiə təyinatlı məmulatların və xalq təsərrüfatının maşınqayırma, cihazqayırma, elektrotexnika, rabitə sahələrində istifadə olunan avadanlıq və ehtiyat hissələrinin istehsalını təmin etmək üçün nazirliyin müəssisələrində yeni istehsal sahələri yaradılmış və bu sahələr beynəlxalq standartlara cavab verən avadanlıq və texnologiyalarla təmin edilmişdir.

Bu gün Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin müəssisələri aviasiya, naviqasiya, cihazqayırma və digər istiqamətlər üzrə bir çox xarici dövlətlərin müəssisələri ilə əməkdaşlıq edir. Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin fəaliyyəti dövründə Elmi-Tədqiqat İnstitutu yaradılmış, 6 müəssisənin isə əsaslı yenidənqurmadan sonra açılışı olmuşdur. 2009-cu ilin mart ayında nazirliyin üç müəssisəsinin açılışında iştirak edən Prezident İlham Əliyevə müəssisələrdə yaradılıb və istehsal edilmiş yeni müdafiə təyinatlı məhsulların nümunələri təqdim edilmişdir.

Bu ilin aprel ayında Türkiyənin İstanbul şəhərində keçirilən müdafiə sənayesi sərgisində (İDEF-2009) Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin müəssisələrində yaradılıb və istehsal edilmiş 27 adda müdafiə təyinatlı məmulatlar nümayiş etdirilmişdir. Avropa ölkələri arasında beynəlxalq əhəmiyyətə malik olan 10 ən iri sərgidən biri sayılan İDEF-in 2009-cu il nümayişində müxtəlif ölkələrdən 460-dan çox şirkət iştirak edirdi. Nazirliyin nümayiş etdirdiyi məmulatlardan - "İstiqlal" tipli snayper tüfəngi, atıcı silahlar üçün müxtəlif növ döyüş sursatları, artilleriya minaları və optik cihazlar xarici ölkə nümayəndələrində xüsusi maraq doğurmuşdur. Bu sərgi müstəqil Azərbaycan Respublikasının müdafiə sənayesi sahəsində təmsil olunduğu ilk beynəlxalq əhəmiyyətli sərgi idi.

Ulu öndər Heydər Əliyevin şah əsəri olan müasir Azərbaycan bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən daha da inkişaf etdirilir və qüdrətlənir. Əminik ki, xalqımızın və dövlətimizin daha da güclənməsinə xidmət edən Heydər Əliyev siyasəti Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında misilsiz uğurlara, böyük müvəffəqiyyətlərə təkan verəcəkdir.

 

 

Yavər Camalov,

müdafiə sənayesi naziri

 

Azərbaycan.-2009.-7 may.-S.3.