Azərbaycan-Litva münasibətləri: zirvəyə doğru

2007-ci il sentyabr ayının 13-də Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev Litvaya rəsmi səfər etmişdir. Səfər çərçivəsində bir sıra ikitərəfli görüşlər keçirilmiş, danışıqlar aparılmış, rəsmi sənədlərin imzalanma mərasimi olmuşdur. İmzalanan sənədlərdən ən mühümü "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və Litva Respublikası Prezidentinin tərəfdaşlıq münasibətlərinin inkişafı haqqında" birgə bəyannaməsi idi. Ölkələrimiz arasında imzalanmış sənədlər Azərbaycan-Litva əlaqələrinin daha da inkişaf etdirilməsinə zəmin yaradan və bu münasibətlərə yeni impuls verən hüquqi bazaya çevrildi. Azərbaycan Prezidentinin Litvaya 2007-ci ildəki səfəri Azərbaycan-Litva münasibətlərinin yüksələn xətlə inkişafına geniş perspektivlər açdı.

Həmin vaxt dövlət başçılarının geniş tərkibdə görüşündə Prezident İlham Əliyev demişdir: "Biz Litva ilə münasibətlərə böyük əhəmiyyət veririk və bu münasibətlər son vaxtlar xeyli inkişaf etmişdir. Litva və Azərbaycan vahid mövqelərdən çıxış edirlər, ölkələrimiz arasında heç bir problem yoxdur və əlaqələrimiz yüksələn xətlə inkişaf edəcəkdir."

Litva Prezidenti Valdas Adamkus Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Vilnüsə ilk rəsmi səfərini yüksək qiymətləndirərək demişdir ki, ölkələrimiz arasında münasibətlər qısa müddətdə intensiv inkişaf etməyə başlamışdır. Ölkələrimiz arasında hansısa fikir ayrılığı yoxdur.

Hər iki dövlət başçısının söylədiyi fikirlər xalqlarımızın həyatında öz real həllini tapıb və bu istiqamətdə işlər davam etməkdədir. Müşahidələr onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan-Litva münasibətləri, həqiqətən də, inkişafın zirvəsinə doğru irəliləyir. Bu günlərdə Litvada rəsmi səfərdə olduğu müddətdə Azərbaycan parlament nümayəndə heyətinin hər bir üzvü bunun canlı şahidinə çevrildi. Səfər təəssüratlarına keçməzdən əvvəl Prezident İlham Əliyevin 2007-ci ildə bu ölkəyə rəsmi səfəri çərçivəsində söylədiyi fikirlərdən bəzi məqamları bir daha xatırlatmaq istərdim.

Prezidentlər İlham Əliyev və Valdas Adamkus Azərbaycan dövlət başçısının rəsmi səfərinin yekunlarına dair mətbuat üçün bəyanatla çıxış etmişdilər. Həmin çıxış zamanı Prezident İlham Əliyev əmin olduğunu bildirmişdir ki, onun bu səfərindən sonra iki ölkənin parlamentləri, müxtəlif nazirliklər və idarələr arasında əlaqələr müntəzəm xarakter alacaq, humanitar sahədə əməkdaşlıq genişlənəcəkdir. Tövsiyə və proqram xarakterli bu fikirlər dövlətimizin ayrı-ayrı strukturları tərəfindən uğurla həyata keçirilir, ikitərəfli münasibətlər çərçivəsində qarşıya qoyulan vəzifələr yerinə yetirilir və əldə olunan nəticələr daha geniş perspektivlər vəd edir.

Milli Məclisin Sədri Oqtay Əsədovun rəhbərliyi ilə parlament nümayəndə heyətinin 2009-cu il mayın 14-də Litvaya rəsmi səfəri, səfər zamanı keçirilən görüşlər, aparılan danışıqlar, dövlətimizin başçısının bu sahədə qarşıya qoyduğu vəzifələrin həyata keçirilməsi istiqamətində mühüm addım kimi qiymətləndirilə bilər.

Ölkələrimiz arasında rəsmi qaydada qurulmuş yüksək əlaqələr isti, mehriban və dostluq münasibətlərinin yaranmasına da zəmin yaratmışdır desək, yanılmarıq. Bunu Azərbaycan parlament nümayəndə heyətinin hər bir üzvü bütün səfər boyu hiss etdi. Əlbəttə, bu, Azərbaycana - dövlətimizə və onun rəhbərinə olan hörmətin, rəğbətin təcəssümü idi. Bu isə hər birimizdə xoş təəssürat və duyğular yaradırdı.

Mayın 15-də nümayəndə heyətimizin ilk görüşü Litva Prezidenti Valdas Adamkusla oldu. Litvanın dövlət başçısı Milli Məclisin Sədri Oqtay Əsədovu səmimiyyətlə və böyük hörmətlə qarşıladı, nümayəndə heyətimizlə birgə xatirə şəkli çəkdirmək təklifini etdi. Xatirə şəkli çəkdirildikdən sonra nümayəndə heyətləri arasında geniş tərkibdə görüş keçirildi.

Görüşdə ikitərəfli münasibətlərin bir sıra istiqamətləri, əməkdaşlığın bugünü və inkişaf perspektivləri barədə fikir mübadiləsi aparıldı. Söhbətdə Litva Prezidenti Azərbaycanın dövlət başçısı cənab İlham Əliyevlə görüşlərini xatırlatdı. Qeyd olundu ki, Prezident İlham Əliyevin 2007-ci ildə Litvaya rəsmi səfərindən sonra ölkələrimiz arasında bütün sahələrdə ələqələr daha da genişlənir, indi münasibətlərimiz strateji tərəfdaşlıq zirvəsinə qədər yüksəlmişdir. Prezident Valdas Adamkus Azərbaycanın daxili və xarici siyasətini, xüsusilə də, ölkəmizin Avropanın enerji təhlükəsizliyinin qorunması istiqamətində atdığı addımları yüksək dəyərləndirdi. O, ümidvar olduğunu bildirdi ki, hər iki ölkənin parlamenti dövlətlərarası münasibətlərin daha da dərinləşməsinə öz töhfəsini verəcək və bu cür qarşılıqlı səfərlər daha intensiv xarakter alacaq.

Litva Prezidenti ilə görüş zamanı diqqətimizi xüsusilə bir məqam cəlb etdi. Görüş zamanı Prezident Valdas Adamkus söhbətinin əvvəlində də, sonunda da bu günlərdə Parisdə YUNESKO-nun xoşməramlı səfirlərinin illik toplantısında Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyeva ilə görüşdüyünü və bu görüşdən məmnun qaldığını təkrar-təkrar söylədi. O, Mehriban xanım Əliyeva ilə səmərəli söhbətlər apardığını deyərək, Heydər Əliyev Fondunun həyata keçirdiyi tədbirləri təqdir etdiyini bildirdi. Buradan aydın görünür ki, artıq Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyəti nəinki ölkəmizdə, onun hüdudlarından kənarda da izlənilir, təqdir olunur və yüksək qiymətləndirilir. Bəşəri ideyaların daşıyıcısı və təbliğatçısı olan Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə gerçəkləşən layihələr ən yüksək humanizm ənənələrinə söykənir. Fonda rəhbərlik edən Mehriban xanım Əliyeva öz fəaliyyəti ilə artıq Avropada və bütün dünyada müasir Azərbaycan qadınının şərəfli və qəhrəman obrazına çevrilmişdir.

Xarakterik cəhətlərdən biri də budur ki, Qərb Azərbaycanın ümummilli lider Heydər Əliyevin dövlətçilik ənənələrinə, bu dahi şəxsiyyətin yaratdığı daxili və xarici siyasətə sadiqlik nümayiş etdirərək inkişaf etməsini görür. Ulu öndərin bu ideyaları həm də onun adını daşıyan fond və bu fondun rəhbəri Mehriban xanım Əliyevanın qurmaq, yaratmaq, insan amilini hər şeydən üstün tutmaq, milli, mənəvi dəyərlərimizi, mədəniyyətimizi inkişaf etdirmək və dünyada tanıtmaq səylərində öz əksini yüksək səviyyədə tapır. Bütün bunların hər hansı bir Avropa ölkəsi və onun dövlət başçısı tərəfindən yüksək qiymətləndirilməsi hər bir Azərbaycan vətəndaşında yüksək duyğular yaradır. Litva Prezidentinin söylədikləri Azərbaycan parlament nümayəndə heyətinin hər bir üzvündə məmnunluq hissi doğurdu. Litva Prezidenti Azərbaycanı etibarlı tərəfdaş kimi xarakterizə etdi. Bu isə bir daha Azərbaycana və onun dövlətinin həyata keçirdiyi siyasətə Qərbin inamının və rəğbətinin bir nümunəsi idi.

Səmimi qəbula və xoş sözlərə görə Litva Prezidentinə təşəkkürünü bildirən Milli Məclisin Sədri Oqtay Əsədov qeyd etdi ki, biz burada yüksək qonaqpərvərliklə qarşılandıq və xoş münasibəti gözəl ölkənizdə hər addımda hiss edirik. Sədr bildirdi ki, Azərbaycan Litva ilə əlaqələrin daha da dərinləşməsinə böyük əhəmiyyət verir. Son vaxtlar ölkələrimiz arasında müşahidə olunan intensiv əlaqələri böyük məmnuniyyətlə qeyd etmək lazımdır. Litva Prezidentinin bir neçə dəfə Azərbaycana səfəri, eləcə də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2007-ci ilin sentyabrında Litvaya səfəri münasibətlərimizin inkişafında dərin izlər buraxmış və bu səfərlərin nəticəsi əlaqələrimizin inkişafını zirvəyə doğru aparmaqdadır.

Vilnüsdə bir neçə Azərbaycan cəmiyyətlərinin yaradılması ümumilikdə Azərbaycan, onun iqtisadi, siyasi, mədəni və digər sahələri və bu sahələrin inkişafı ilə bağlı Litva cəmiyyətinin məlumatlandırılmasında böyük əhəmiyyətə malikdir. Sədr qeyd etdi ki, dövlətlərarası əlaqələrin inkişafında parlamentlər böyük rol oynayır. Hazırda Azərbaycan və Litva parlamentlərində dostluq qrupları fəaliyyət göstərir. Bu qruplar parlamentlərarası əlaqələrin inkişafında əhəmiyyətli rol oynayır. Azərbaycan və Litva beynəlxalq terrorizmə, kütləvi qırğın silahlarına, insan ticarətinə, qanunsuz silah alverinə və bu kimi beynəlxalq ictimaiyyəti narahat edən hallara qarşı mübarizədə fəal iştirak edirlər. Dövlətlərimiz Avropa İttifaqının "Avropa mehriban qonşuluq siyasəti" və NATO-nun "Sülh naminə tərəfdaşlıq" proqramları çərçivəsində yaxşı səviyyədə əlaqələrə malikdirlər. Bir sözlə, əlaqələrimizin daha da inkişaf etdirilməsi üçün geniş imkanlar mövcuddur. Biz bu imkanlardan hərtərəfli istifadə etməyə nail olmalıyıq. Görüşdə bir sıra digər qarşılıqlı maraq doğuran məsələlər də müzakirə olundu.

Nümayəndə heyətimizin Litvada hər bir görüşü bu ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni cəhətdən bir daha öyrənilməsi və qarşılıqlı maraq doğuran məsələlərin eyni müstəvidə müzakirəsi böyük əhəmiyyət daşıyırdı.

Milli Məclisin Sədri Oqtay Əsədovun Litva Respublikasının Baş naziri Andrius Kubiliusla görüşü bu mənada əhəmiyyətli görüşlərdən oldu. Baş nazir bu cür səfərlərin qarşılıqlı əməkdaşlığın genişləndirilməsi baxımından əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirdi, ümumi maraqlarımızın həyata keçirilməsində geniş perspektivlər açacağına əminliyini ifadə etdi. O, Azərbaycanın iqtisadi cəhətdən sürətlə inkişaf etməsi, ölkəmizdə iqtisadi sabitliyin mövcudluğu, dünyada baş verən iqtisadi böhrana baxmayaraq, digər ölkələrlə müqayisədə bu sahədə Azərbaycanın məğrur dayanması barədə məlumatı olduğunu bildirdi və ölkəmizin bu mövqeyini yüksək dəyərləndirdi.

Milli Məclisin Sədri Oqtay Əsədov Azərbaycan-Litva əlaqələrinin bəzi aspektlərini müzakirə etmək üçün yaradılmış imkana görə Baş nazirə təşəkkürünü bildirdi. Qeyd etdi ki, hələ keçmiş Sovet İttifaqının tərkibində olarkən ölkələrimizi ümumi tarix birləşdirirdi. Lakin ötən əsrin sonlarında müstəqillik qazandıqdan sonra əlaqələrimiz yeni məna və məzmun kəsb etməyə, müstəqil dövlətlərimiz arasında ikitərəfli münasibətlər inkişaf etməyə başladı. Azərbaycan Baltikyanı ölkələr, o cümlədən Litva ilə bundan sonra əlaqələrin daha da inkişafında maraqlıdır. Biz Litvanın hüquqi, demokratik dövlət quruculuğu yolunda atdığı addımları yüksək qiymətləndiririk. Litva Avropa İttifaqının və NATO-nun tamhüquqlu üzvüdür. Bu baxımdan Azərbaycan Litva ilə əməkdaşlığı, bu sahədə onun təcrübəsini əhəmiyyətli hesab edir. Avropaya və Avratlantik strukturlara inteqrasiya Azərbaycan siyasətinin prioritet sahələrindəndir.

Azərbaycan Litva ilə iqtisadi əlaqələrin genişləndirilməsinə, kapital qoyuluşuna, müxtəlif iqtisadi layihələrin birgə həyata keçirilməsinə xüsusi əhəmiyyət verir. Yəqin ki, Litvanın xarici işlər naziri Viqaudas Uşautskasın bu ilin aprelində Azərbaycana səfəri çərçivəsində keçirilən biznes-forum bu işin həyata keçirilməsinə yeni impuls verəcək. O da sevindiricidir ki, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Litva şirkətlərinin sayı artmaqdadır. Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan və Litva iqtisadi tərəfdaş kimi daha yüksək zirvələrə qalxmaq imkanı qazana bilər.

Azərbaycan parlament nümayəndə heyətinin Litva Respublikası Seyminin Sədri Arunas Valinskas ilə görüşündə, əvvəlcə hər iki ölkə parlamentinin sədrləri Azərbaycan və Litvanın dövlət bayraqları önündə xatirə şəkli çəkdirdilər. Nümayəndə heyətimiz Litva Seymi ilə tanış oldu. Litva parlamentinin deputatlarının, eləcə də, parlament aparatının əməkdaşlarının iş şəraitini izlədilər. Bəlkə də burada müqayisə etmək yerinə düşməz, amma orada olarkən, istər-istəməz, Azərbaycan parlamentində aparılan yenidənqurma işləri, deputatlar və əməkdaşlar üçün yaradılan şərait göz önünə gəldi. Litva Seyminin ölkəmizdə səfərdə olan nümayəndələri Milli Məclislə tanış olanlar özləri də etiraf edirdilər ki, həqiqətən, Azərbaycan parlamentində yaradılan şərait daha müasir və yüksək standartlar səviyyəsindədir.

Nümayəndə heyətlərinin geniş tərkibdə görüşlərində bu və ya digər qarşılıqlı maraq doğuran məsələlər, xüsusilə də, parlamentlərarası əlaqələrin inkişaf perspektivləri, bu sahədə əməkdaşlığın daha da dərinləşməsi ətrafında geniş fikir mübadiləsi aparıldı. Hər iki ölkə parlamentinin dostluq qruplarının fəaliyyətinin gücləndirilməsi, beynəlxalq təşkilatlarda, parlament assambleyalarında qarşılıqlı əməkdaşlığın genişləndirilməsi, təcrübə mübadiləsi, TVİNİNQ layihəsinin əhəmiyyəti və digər məsələlər əsas müzakirə obyekti oldu.

Milli Məclisin Sədri Oqtay Əsədov qeyd etdi ki, biz müxtəlif beynəlxalq parlament strukturlarında, o cümlədən ATƏT, Avropa Şurası, NATO, Avropa İttifaqı və digər təşkilatlarda fəal əməkdaşlıq edirik. Bu cür mötəbər beynəlxalq təşkilatlarda hər iki ölkənin parlamentariləri dövlətlərimizin mənafeyi baxımından eyni mövqedən çıxış edir və bir-birlərini dəstəkləyirlər.

Sədr qeyd etdi ki, biz regional təşkilatlar çərçivəsində, o cümlədən GUAM-ın Demokratiya və İqtisadi İnkişaf Naminə Təşkilatı çərçivəsində əlaqələrə böyük önəm veririk və bu baxımdan Qara dəniz, Xəzər dənizi və Baltik dənizi regionunda gedən inkişaf prosesləri və əməkdaşlıq bizim diqqətimizdədir. Görüşdə qeyd olundu ki, parlament dostluq qruplarının fəaliyyəti daha da gücləndirilməlidir. Qanunverici orqanlarımız təcrübə mübadiləsi məsələlərinə də xüsusi diqqət yetirməlidirlər. Bütün bunlar əməkdaşlığımızın gələcək inkişafı üçün mühüm məqamları təşkil edir.

Səfər çərçivəsində keçirilən görüşlər zamanı müzakirə olunan bir məsələni də xüsusi qeyd etmək istərdik. Bütün görüşlərdə və söhbətlərdə Azərbaycanın üzləşdiyi ən ağrılı problem - Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin beynəlxalq hüquq normalarına uyğun həlli, Ermənistanın təcavüzkar siyasətinin acı nəticələri və Azərbaycan həqiqətləri bir daha diqqətə çatdırıldı. Hər zaman qarşı tərəfdən Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə böyük hörmət nümayiş olunurdu.

Bildirilirdi ki, bu münaqişə BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının, ATƏT-in və Avropa Şurasının qəbul etdiyi sənədlər əsasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində öz həllini tapmalıdır. Ümumiyyətlə, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq-Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı aparılan müzakirələrdən belə bir qənaəti söyləmək mümkündür ki, Litva dövləti Azərbaycan torpaqlarının Ermənistan tərəfindən təcavüzə məruz qalmasını, Ermənistanın işğalçı dövlət olduğunu düzgün başa düşür və Azərbaycan reallıqları bu ölkədə aydın şəkildə dərk edilir.

Bu gün dünya iqtisadiyyatında baş verən bir həqiqət danılmazdır - dünyanın ayrı-ayrı ölkələri iqtisadi böhran burulğanında bir sıra çətinliklərlə üz-üzə dayanıblar. Amma Azərbaycan dövlətinin həyata keçirdiyi iqtisadi siyasət və əvvəlcədən düşünülmüş qabaqlayıcı tədbirlər ölkəmizi bu böhrandan maksimum dərəcədə qorumağa qadirdir. Ona görə də dünya iqtisadi sisteminin bu böhranı Azərbaycan iqtisadiyyatına o dərəcədə də təsir etmək gücünə malik deyil. Bunu ölkəmizin hər bir vətəndaşı çox yaxşı görür və bilir. Sevindirici hal budur ki, Azərbaycan parlament nümayəndə heyəti Litvada səfərdə olarkən istər rəsmi, istərsə də qeyri-rəsmi tədbirlərdə bu məsələ Litva rəsmiləri tərəfindən xüsusilə qeyd olunurdu. Onlar hətta bu məsələnin iqtisadi, siyasi və mənəvi yükünü nəzərə alaraq, nümayəndə heyətimizin üzvlərinə bu münasibətlə öz təbriklərini ünvanlayırdılar. Bu da, təbii ki, Azərbaycan vətəndaşı olaraq, hər birimizdə fəxarət hissi yaradırdı.

Ümumiyyətlə, hər hansı bir ölkəyə səfər etmək və o ölkə ilə yaxından tanış olmaq, yəqin ki, hər kəsin arzusudur və zənn edirəm ki, bu, çox yaxşıdır. Getdiyin ölkədə təmsil olunduğun ölkəyə yüksək hörmət və rəğbəti görmək isə əvəzsiz və qiymətsiz bir işdir. İstər-istəməz, tarixə çevrilən həmin səfər barədə xoş təəssüratlar yaranır.

Milli Məclisin Sədri Oqtay Əsədovun başçılığı ilə Azərbaycan parlament nümayəndə heyətinin Litvaya səfəri bu baxımdan dəyərli oldu, yaddaqalan oldu və nümayəndə heyətinin hər bir üzvündə xoş anlar yaşatdı. Nümayəndə heyətimizin səfər çərçivəsində Azərbaycanın Vilnüsdəki səfirliyinə getməsi, oradakı tanışlıq, diasporun üzvləri ilə görüşlər, onların qayğı və problemlərini dinləmək və buna diqqətlə yanaşmaq, bir sıra məsələlərin müzakirəsi səfərin xoş məqamlarından birinə çevrildi. Nümayəndə heyətimizin Litvaya səfəri Vilnüs şəhərinin tarixi yerləri ilə tanışlıqla başa çatdı.

Azərbaycan parlament nümayəndə heyətinin tərkibinə deputatlardan Musa Quliyev, Əhməd Vəliyev, Milli Məclis Aparatının rəhbəri Səfa Mirzəyev və digər rəsmi şəxslər daxil idilər.

Akif TƏVƏKKÜLOĞLU,

Milli Məclisin mətbuat katibi

Azərbaycan.- 2009.- 19 may.- S. 3.