Azərbaycan-Türkiyə birliyindən Ermənistana növbəti sarsıdıcı zərbə

Cənubi Qafqazın lider dövləti olan Azərbaycan dünya miqyasında təkcə bu regiona deyil, əslində, daha böyük coğrafi məkana açılan bir qapı hesab edilir. Belə əlverişli strateji mövqe, zəngin enerji qaynaqları, eləcə də digər sahələrdə böyük potensialı olan Azərbaycanın dünyanın ən böyük dövlətləri üçün də önəmini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Təbii ki, bütün bunlardan faydalanan Azərbaycan istər region, istərsə də uzaq xarici dövlətlərlə maraqlarının tam qorunması əsasında əməkdaşlıq qurmaqda və onu inkişaf etdirməkdədir. Bu əməkdaşlıq fonunda həm də Azərbaycanın strateji mütəffiqləri də yaranmışdır ki, onların da önündə eyni tarixi, mədəni kökə malik Türkiyə gəlir.

Prezident İlham Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, Türkiyə-Azərbaycan əlaqələri çoxşaxəlidir, bunun çox böyük tarixi var: "Bizim xalqlarımız qardaş xalqlardır və bu birlik, qardaşlıq, əlbəttə ki, ikitərəfli əlaqələrin inkişafına xüsusi önəm verir. Bütün dövrlərdə bizim xalqlarımız bir yerdə yaşayıb-yaratmışlar. Bu gün isə iki müstəqil dövlət kimi biz öz imkanlarımızı ortaya qoyaraq, həm ikitərəfli münasibətlərin inkişafı üçün çalışırıq, həm də ki, bölgədə sülhün təmin olunması üçün birgə səylər göstəririk".

Lakin o da sirr deyil ki, son dövrlər iki qardaş ölkənin münasibətlərinin inkişafında müəyyən narahatedici məqamlar da yaranmışdı ki, bu da Türkiyə-Ermənistan sərhədlərinin açılması ilə əlaqədar yayılan məlumatlarla bağlı idi. Bu narahatlığın xronologiyası və konkret səbəbləri isə Prezideni İlham Əliyev tərəfindən Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanla keçirilən birgə mətbuat konfransında çox dəqiq ifadə olundu: "Erməni mətbuatında Türkiyə-Ermənistan sərhədlərinin açılması ilə bağlı məlumatlar fevral ayının birinci yarısından yayımlanmağa başlamışdır və bu məlumatlar bir müddət bir növ cavabsız qaldı. Yəni bu məlumatlara lazımi səviyyədə cavabı hər halda Azərbaycan cəmiyyəti görmədi, yəni heç bir şərh verilməmişdir. Yəqin ki, müəyyən şübhələrin ortaya çıxmasının birinci səbəbi budur. Digər tərəfdən, müxtəlif ölkələri təmsil edən yüksək vəzifəli şəxslər öz çıxışlarında və öz sözlərində yenə də, bir növ, Türkiyə-Ermənistan əlaqələrinin normallaşması məsələlərinə əldə edilmiş bir fakt kimi yanaşırdılar və belə olan halda, əlbəttə ki, Azərbaycanda müəyyən fikirlər ortaya çıxdı, müəyyən şübhələr oyandı. Aprel ayının ortalarında bu şübhələrə son qoyuldu. Məhz Türkiyənin yüksək vəzifəli şəxsləri - Baş nazirin, Prezidentin birmənalı sözlərindən sonra bu məsələyə son qoyuldu. Artıq mən hesab edirəm ki, bu, tarixdir və biz bu tarixə qayıtmamalıyıq".

Həqiqətən də Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın ölkəmizə reallaşan son səfərində verdiyi açıqlamalar Azərbaycan-Türkiyə birliyinin sarsılmaz olduğunu göstərməklə yanaşı, qeyd olunan məsələ ətrafında yaranan bütün şübhələrə də son qoydu. Baş nazir Azərbaycan əraziləri işğaldan azad edilməyənə qədər Ermənistanla Türkiyə sərhədlərinin açılmasının mümkünsüzlüyünə dair Bakıdan konkret və aydın mesajlar verdi: "Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ məsələsindəki həssaslığı həmçinin bizim də həssaslığımızdır. Dağlıq Qarabağ məsələsində bugünə qədər yol verilmiş bəzi möhtəkirlikləri Türkiyə olaraq, Türkiyə Cümhuriyyətinin hazırkı hökuməti olaraq bizim qəbul etməyimiz mümkün deyildir. Bugünə qədər necə qəbul edilməyibsə, bu gün də eyni şəkildə qəbul edilə bilməz. İnanıram ki, belə bir şey bundan sonra da əsla qəbul edilməyəcəkdir. Çünki burada bir səbəb-nəticə bağlılığı vardır. Dağlıq Qarabağın işğalı bir səbəbdir. Sərhədlərin bağlanması bir nəticədir. Dağlıq Qarabağ işğal edildiyi üçün Türkiyə sərhədləri bağlamışdır. İşğala son qoyulmayınca bilavasitə sərhədlərin açılması da mümkün deyildir. Bunu çox açıq şəkildə bir çox yerdə ifadə etdiyim kimi, Bakıda da bunu ifadə edirəm".

Ərdoğanın Bakı səfərindən sonra Polşa və Rusiyada da verdiyi açıqlamalar cəmiyyətdə Ermənistan işğalına son qoyulmayana qədər sərhədlərin açılmayacağına dair qəti əminlik yaranmasında mühüm rol oynadı. Polşada Qdansk Universitetinin tələbələri qarşısında çıxış edərkən Türkiyənin Baş naziri bir daha qeyd edib ki, Ermənistan təcavüzkar dövlətdir və Türkiyə bu ölkə ilə sərhədləri Azərbaycanın işğal olunmuş əraziləri azad edildikdən sonra açacaq. Ərdoğanın sözlərinə görə, erməni qoşunlarının Azərbaycandan çıxarılması Türkiyənin şərti deyil, BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsində irəli sürülən tələbdir.

Rusiyaya səfəri çərçivəsində isə Ərdoğan bir daha qeyd edib ki, Cənubi Qafqazda sülh və sabitliyin olması istiqamətində Azərbaycanın dövlət başçısı ilə eyni baxışlara malikdir. O bildirib ki, "Türkiyə Azərbaycanı haqlı davasında yalnız buraxacaq" iddiaları ilə bağlı yayılan xəbərlərin həqiqətə uyğun olmadığını həm Azərbaycanda keçirilən mətbuat konfransında, həm də Milli Məclisdəki çıxışında ifadə edib: "Bizim bu ifadələrimizə mətbuatda geniş yer verilərkən bəziləri hələ də buna başqa don geydirmək istəyir. Türkiyənin qardaş ölkə olan Azərbaycanı yalnız buraxması müzakirə mövzusu ola bilməz".

Bütün bunların nəticəsidir ki, Rəcəb Tayyib Ərdoğanın həm Bakı səfəri, həm də Dağlıq Qarabağ münaqişəsilə bağlı verdiyi son açıqlamalar Türkiyə mediası tərəfindən də yüksək dəyərləndirilməkdədir. Məsələn, Türkiyənin nüfuzlu mətbu orqanlarından biri olan "Hürriyət" qəzeti yazır: "Baş nazir Ərdoğan Bakıda doğru şeylər dedi, doğru siyasət açıqladı. Türkiyənin adından önəmli öhdəliklər verdi. Beləliklə, yeni bir "Qırmızı çizgi hadisəsi yaşadıqmı?" - deyə soruşsanız, "Hə" demərik. Bu dəfə qatar bir müddətdir ki, olduğu yanlış relsdən doğru olan relsə girdi". Türkiyənin digər nüfuzlu media orqanlarından sayılan "Posta" qəzeti də yazır ki, Ərdoğan Azərbaycana vaxtında getdi: "Bizlər də, azərilər də xətri nazik insanlarıq. Əgər incə balans yapmaqda geciksəydik, azərilərin könlünü almaq daha çətin olacaqdı. Yenə də hər şeyin bitdiyini və problemlərin tamamilə aradan qaldırıldığını zənn etməyin. Hələ gediləcək çox uzun yolumuz var.

Bakıya çox vaxtında səyahət edildi. Ermənilər bir an əvvəl sərhədin açılmasını istəyir. Azərilər isə Qarabağ problemi həll edilmədən Türkiyənin bu məsələdə addım atmamasını arzu edir. Nə olursa-olsun Türkiyənin mənafeyini nəzərə alması və dəstəkləməsi lazım olan ən önəmli ölkə yenə Azərbaycandır".

"Yeni şafak" qəzetinin yazarı da bildirir ki, Ərdoğan Bakıya tam təminat verdi: "Baş nazirin səfəri ərəfəsində Azərbaycandakı müşahidələrim və etdiyim qeydlər belə idi: azərilərin Türkiyədən, Baş nazir Ərdoğandan gözləntisi - "İşğal altındakı torpaqlar məsələsi həll edilmədən Ermənistanla sərhəd qapısı açılmayacaq" - sözü idi. Baş nazirin Türkiyədə dəfələrlə fərqli platformalarda dediyi bu prinsipial yanaşmanı Bakıda da ondan eşitmək istədilər. Açıqlama Azərbaycan ictimaiyyətini rahatladacaqdı. Ərdoğanın səfəri həftələrdən bəri əsən neqativ küləkləri dağıtdı. Azəri rəhbərləri də, ictimaiyyət də istədiyi cavabı aldı".

Vaşinqtondakı Beynəlxalq Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin eksperti Bülənt Əlirza isə qeyd edir ki, Rəcəb Tayyib Ərdoğan Bakıya gedib bu sözləri söyləməklə Azərbaycanın önəmini qeyd etmiş oldu: "Qarşıdakı dövrdə Bakı ilə Ankara arasında münasibətlər daha yaxşı vəziyyətə gələcək".

Bütün bunlar Türkiyə və Azərbaycan arasında münasibətlərin sarsılmaz olduğunu bir daha meydana çıxarmaqla yanaşı, iki ölkənin Dağlıq Qarabağ məsələsində də əvvəlki kimi vahid mövqedən çıxış etdiyini əyani nümayiş etdirdi. Əlbəttə, belə vəziyyət daha çox Ermənistanın mənafelərinin zərbə altında qalması deməkdir. Təsadüfi deyil ki, Türkiyənin Dağlıq Qarabağ məsələsində bundan sonra da Azərbaycanla birgə olacağını bildirməsinə dair rəsmi səviyyədə verilən açıqlamalara ilk və narahatlıqla dolu reaksiya Ermənistandan gəldi. Ermənistan Prezidenti Serj Sarkisyan Böyük Britaniyanın Cənubi Qafqazdakı xüsusi nümayəndəsi Brayn Folla görüşündə bildirdi ki, əgər Türkiyə Dağlıq Qarabağ probleminin həll olunmasına kömək etmək istəyirsə, bu prosesə qarışmamalıdır. Onun sözlərinə görə, Türkiyənin münaqişənin həlli istiqamətində istənilən cəhdi ancaq danışıqlar prosesinə təhlükə yarada bilər. Lakin görünən odur ki, əslində, Sarkisyan özü də bu istiqamətdə verdiyi açıqlamaların boş söz yığınından başqa bir şey olmadığını yaxşı bilir. Çünki Ərdoğanın Bakı səfəri bir daha Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsində Türkiyənin Azərbaycanın yanında olduğunu açıq nümayiş etdirdi. Buna görədir ki, erməni politoloq David Şahnazaryan Azərbaycan-Turkiyə birliyinin yenə də Ermənistana zərbə vurduğunu bildirir: "Yəqin ki, Ermənistan rəhbərliyi Dağlıq Qarabağ münaqişəsi həll edilmədən daha Türkiyə ilə sərhədlərin açılacağına dair gurultulu vədlər verməz".

Azərbaycan isə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı indiyə qədər tutduğu qəti və prinsipial mövqeyini sonadək davam etdirəcəyini, bu xüsusda nəinki Ermənistana, hətta strateji müttəfiqlərinə ən xırda güzəştə belə getməyəcəyini son hadisələr fonunda bir daha sübut etdi. Regional proseslərin yenə də Azərbaycanın maraqları çərçivəsində cərəyan etməsində ölkə rəhbərliyinin bu qətiyyətli mövqeyi kifayət qədər mühüm rol oynadı.

R.İslamoğlu

Azərbaycan.-2009.-20 may.-S.4.