Kitaba həsrət oxucu, yoxsa oxucuya həsrət kitabxanalar

Böyük fransız yazıçısı Viktor Hüqo yazırdı ki, "Bəşəriyyətin ən dəyərli kəşfi məhz kitabdır". Dahi mütəfəkkirin mənəvi aləmindən rişələnən bu fikir qloballaşmanın qaçılmaz həyat gerçəkliyinə çevrildiyi bizim günlərdə belə, aktuallığını itirmir: sivilizasiyanın ən müdrik, nəcib kəşflərindən sayılan kitab tarixin böyük ərməğanı olmaqdan savayı, həm də insanların mənəvi sirdaşı, yaxın simsarı, istinad mənbəyidir. Kitab həm də ona görə əvəzsiz vasitədir ki, zəngin tarixi-ideoloji, mənəvi fikir xəzinəsini özündə daşıyır. Erkən yaşlarından uşaqlarda kitaba həvəs və məhəbbət oyatmaq, ilk növbədə, onların sağlam ruhda böyüməsini, mədəni səviyyəsini, zəngin mənəvi aləmini təmin edir. Belə uşaqlar təhsili və davranış normaları, insanlara, milli-bəşəri dəyərlərə münasibəti, bir sözlə, intellektual səviyyəsi ilə fərqlənirlər. Etiraf etməliyik ki, əvvəllər ən çox kitab oxunan respublikalardan biri kimi tanınan, zəngin kitabxanaları ilə seçilən Azərbaycanda ötən əsrin səksəninci illərinin axırlarından başlayaraq mütaliənin səviyyəsinin nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağı düşməsi cəmiyyətin düşünən təbəqəsini ciddi narahat edir.

Ölkəmizdə kitabxanaların yenidən qurulması, habelə milli kitab fondunun qorunub saxlanılması və zənginləşdirilməsi istiqamətində atılan addımlar da məhz zəmanənin çağırışından irəli gəlir. Dövlət başçısı İlham Əliyev hələ prezidentliyinin birinci dövrü səlahiyyətlərinin icrasına başladığı ilk aylarda Azərbaycan və dünya klassiklərinin əsərlərinin latın qrafikalı əlifba ilə nəşrini nəzərdə tutan sərəncam imzalamış, bununla da, milli irsə böyük qayğı ilə yanaşdığını sübut etmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin "Azərbaycanda kitabxanaların fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması haqqında" sərəncamı da bu sahədə həllini gözləyən problemlərin kompleks icrası baxımından konseptual əhəmiyyətə malik sənəddir. "Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı"nın təsdiq edilməsi barədə sərəncam isə bir daha göstərir ki, ölkə başçısı kitabxana işinə dövlət qayğısını vacib sayır.

Bəs, bu diqqət və qayğı müqabilində orta məktəb kitabxanalarının vəziyyəti, şagirdlər arasında kitaba maraq hansı səviyyədədir?

Bakı şəhəri, Səbail Rayon İcra Hakimiyyəti ilə "Azərbaycan" qəzetinin birlikdə 239 saylı orta məktəbdə təşkil etdiyi "dəyirmi masa"da bu və digər məsələlər ətrafında geniş fikir mübadiləsi, müzakirələr aparıldı, maraqlı təkliflər irəli sürüldü.

"Dəyirmi masa"da Səbail Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Sahib ƏLƏKBƏROV, "Azərbaycan" qəzetinin baş redaktoru, Milli Məclisin deputatı Bəxtiyar SADIQOV, Nazirlər Kabinetinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Akif ƏLİ, Təhsil Nazirliyinin dərslik və nəşriyyat şöbəsinin müdiri Faiq ŞAHBAZLI, "Göyərçin" jurnalının baş redaktoru Rafiq YUSİFOĞLU, "Azərbaycan məktəbi" jurnalının baş redaktoru Nəcəf NƏCƏFOV, uşaq yazarları - Gülarə MUNİS, Gülzar İBRAHİMOVA, N.Nərimanov adına Kütləvi Kitabxananın direktoru Arzu SOLTAN, M.Seyidzadə adına Mərkəzi Uşaq Kitabxanasının direktoru Rahilə RZAYEVA, M.Qorki adına Səyyar Kitabxana Fondunun direktoru Nüşabə ƏLƏKBƏROVA, Bibiheybət qəsəbə kitabxanasının direktoru Yeganə RZAYEVA, habelə rayondakı orta məktəblərin direktorları, ədəbiyyat müəllimləri, kitabxanaçıları və şagirdlər iştirak edirdilər. "Dəyirmi masa"nın keçirilməsində məqsəd müasir informasiya bolluğu dövründə kitaba, mütaliəyə marağın artırılması, habelə kitabxanaların işinin yeni dövrün tələbləri səviyyəsində qurulması kimi aktual məsələlər ətrafında geniş fikir mübadiləsi aparmaq, təhsil orqanlarının, ziyalıların, valideynlərin diqqətini bu mühüm məsələyə cəlb etmək idi.

Sahib Ələkbərov: Kitab tarixən ciddi mənəvi-ideoloji, bədii, əxlaqi-tərbiyəvi məzmun kəsb edən qüdrətli vasitədir. Çox oxuyan, mütaliə edən insan çox bilir, geniş dünyagörüşünə malik olur, cəmiyyətdə özününün layiqli yerini tapır. Faydalı məlumatları biz, ilk növbədə, kitablardan alırıq. Azərbaycan həmişə yüksək bilikli, mütaliəyə, kitaba maraq göstərən insanların vətəni olub. Amma son illərdə, xüsusən də uşaq, yeniyetmə və gənclərin kitaba meyilinın azalması prosesinin şahidi oluruq. Televiziya ekranlarından izlədiyimiz rəy sorğularının nəticələri də göstərir ki, bəzən gənclər ədəbiyyat, tarix, coğrafiya ilə bağlı elementar suallara belə, cavab verə bilmirlər. Bu da ilk növbədə həmin gənclərin az oxumasından irəli gəlir. Şübhəsiz, bunu hamıya şamil etmək olmaz - Azərbaycanda oxuyan gənclik həmişə olub, bu gün də var, gələcəkdə də olacaq. Ancaq təəssüflər olsun ki, bu fikri heç də bütün gəncliyə şamil etmək mümkün deyil.

Hamımıza yaxşı məlumdur ki, ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində ölkədə baş verən hadisələr kitabxanaların da fəaliyyətinə mənfi təsir göstərdi, kitab nəşri və təchizatı sistemi iflic vəziyyətinə düşdü, onların maddi-texniki bazası zəiflədi. Bu sahənin tənəzzülə uğraması nəticəsində kitabxanalar real və potensial oxucularını itirmiş, bəzi kitabxanalar bağlanmışdı. Ulu öndər Heydər Əliyev xalqın arzu və tələbi ilə yenidən Azərbaycan rəhbərliyinə qayıtdıqdan sonra bu istiqamətdə vəziyyət ciddi şəkildə dəyişsə də, obyektiv səbəblər, ilk növbədə, maliyyə çətinlikləri üzündən kitabxanaların problemlərinin tam həlli mümkün deyildi. Əlifba islahatı ilə bağlı da kitabxanaların işində müəyyən çətinliklər yaranmışdı. Ümumilikdə, kitabxanaların fəaliyyətinin günün tələbinə cavab verməməsi - maddi-texniki bazanın zəifliyi, binalarının yararsız və qəza vəziyyətində olması, istilik və ventilyasiya sisteminin işləməməsi, cəmiyyətdə və insanların şüurunda baş verən ciddi dəyişikliklər oxucu kontingentinin itirilməsinə, mütaliəyə marağın azalmasına səbəb olmuşdu.

Son vaxtlar bu sahədə əhəmiyyətli dönüş hiss olunur, kitabxana işinin müasirləşdirilməsi prosesi ardıcıl və sistemli şəkildə həyata keçirilir. Hələ 2003-cü il oktyabrın 12-də - Azərbaycan Respublikası prezidentliyinə seçkilər ərəfəsində cənab İlham Əliyevin ziyalılarla Musiqili Komediya Teatrında keçirilən görüşündə bu sahədə yaranmış problemlərin qısa zamanda aradan qaldırılmasının vacibliyi xüsusi qeyd edilmişdi.

Ötən dövr ərzində dövlət başçısının xüsusi diqqət və qayğısı ilə kitabxana işinin inkişafı sahəsində bir sıra mühüm sənədlər qəbul edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 12 yanvar 2004-cü il tarixli "Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında", habelə "Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə çapı nəzərdə tutulan əsərlərin siyahısının təsdiq edilməsi haqqında" sərəncamlarına uyğun olaraq 48 adda 1 milyon 200 mindən çox kitab çap olunaraq bütün kitabxanalara, o cümlədən Səbail rayon məktəblərinin kitabxanalarına hədiyyə edilmişdir. Elə bu gün tədbirə gəlməzdən bir az əvvəl mənə məlumat verildi ki, rayonumuzun məktəblərinin kitabxanaları üçün 2000 kitab ayrılmışdır.

2008-ci ilin dekabrında Nazirlər Kabinetinin məktəb kitabxanalarının maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi ilə bağlı xüsusi qərarı olub. Orada əksini tapmış məsələlər həll olunduqdan sonra kitabxanaların maddi-texniki bazası ilə bağlı elə bir problemi qalmayacaq. Hazırda Səbail rayonunda cəmi bir məktəbin kitabxanası zirzəmidə yerləşir, digərləri normal iş şəraiti ilə təmin olunublar. Orada çalışan kitabxanaçıların əksəriyyəti ali təhsilli, bu işə marağı olan insanlardır. Lakin bütün bu görülən tədbirlərə baxmayaraq, şagirdlərin kitaba, mütaliəyə marağı yenə də arzuolunan səviyyədə deyil. Kitabxanaçıdan soruşanda ki, neçə abonentiniz var, bir çox hallarda məktəbdə təhsil alan şagirdlərin ümumi sayını göstərirlər ki, bu da real və inandırıcı deyil. Biz çox istərdik belə olsun, amma problemi həll etmək arzusundayıqsa, səmimi danışmalıyıq. Ümid edirəm ki, bugünkü "dəyirmi masa" problemlərin həlli yollarının tapılması baxımından əhəmiyyətli olacaqdır.

Bəxtiyar Sadıqov: Rayon rəhbərliyi səviyyəsində belə bir aktual, əhəmiyyətli mövzuya həsr olunmuş tədbirin keçirilməsi təqdirəlayiqdir.

Biz hərəmiz bir tale, bir ömür yaşayırıq. Həmin ömür hara qədərdir - bunu heç kim bilmir. Və biz öz ömrümüzdə nə yaşayırıq, onu görürük. Ən yaxşı halda bizə yaxın olan insanların ömür yolunu görürük. Amma minlərlə kitab oxuyan, mütaliə edən insanlar minlərlə ömür "görür", minlərlə insanın həyat yolundan xəbərdar olur.

Məşhur bir deyimə görə, ağıllı insan öz səhvindən, müdrik insan isə özgələrinin səhvindən nəticə çıxarır. Biz kitab oxumaqla həyatda düzgün yol seçməyi, səhvə yol verməməyi də öyrənə bilirik. Ümumiyyətlə, insanın kitabı oxuyub faydalanması üçün birincisi, kitabın özü, ikincisi, onu oxuyan, üçüncüsü isə kitabla oxuyan arasında, belə demək mümkünsə, "körpü yaradan" olmalıdır. Kitabla bağlı problem tədricən aradan qalxır. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamı əsasında kitabların latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası ilə təkrar nəşri prosesi geniş vüsət alıb. Azərbaycan və dünya klassiklərinin əsərləri yenidən nəşr olunur. Eyni zamanda, kitabxanaların təmiri və yenidənqurulması, onların maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi istiqamətində addımlar atılır. Bizim gələcəyinə biganə olmadığımız müasir, ağıllı gəncliyimiz də yetişir. Amma, mənim fikrimcə, kitab oxumaq üçün bir növ, kitabla "xəstələnmək", ona aludə olmaq lazımdır. Bundan sonra kitab oxumaq insan üçün həyati tələbata çevrilir, mütaliədən uzaqlaşmaq mümkün olmur.

Xatırlayıram ki, biz cavan olanda kitab oxumaqda bir-birimizlə bəhsləşərdik. Əgər bir kitabı kimsə oxumurdusa, buna yaxşı hal kimi baxmırdıq və iradımızı bildirirdik. Təəssüf ki, bu yarışma indi tamam başqa səmtə yönəlib, daha çox internetə meyil artıb. Sovetlər dövrünün bütün mənfi cəhətləri ilə yanaşı, bir uğuru da var idi: ən ucqar kənddə, ən kasıb ailənin övladı gəlib ali məktəbə daxil olurdu, oxuyurdu, vəzifə tuturdu. Ulu öndər Heydər Əliyev də həmin insanları pillə-pillə qaldırır, onların inkişafına kömək göstərirdi. Beləcə, bəzən ucqar kəndin yoxsul bir ailəsindən çıxmış insan gəlib professor, akademik, nazir ola bilirdi. Bu, şübhəsiz, kitabın, biliyin, intellektual səviyyənin hesabına mümkün olurdu. Buna görə də hər bir gənc, məktəbli kitabın nə demək olduğunu, onun əhəmiyyətini düzgün dərk etməlidir.

Sonda bir kəlamı yada salıb fikrimi yekunlaşdırıram: "Məndə olan bütün müsbət cəhətlərə görə kitaba borcluyam". Bu kəlam indi də aktuallığını itirməyib.

Faiq Şahbazov: Mən ilk növbədə, kitab nəşri ilə bağlı bəzi informasiyaları diqqətinizə çatdırmaq istərdim. Bizim müasir gəncliyimiz latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçiddən heç də əziyyət çəkmir. Çünki hazırda birinci sinifdən on birinci sinfədək bütün dərsliklər yeni əlifba ilə nəşr edilib. Kitab oxumağa marağın azalması isə keçid dövrünün bəzi obyektiv problemləri ilə bağlıdır. İndi həm kitab nəşri, həm də kitabxanaların vəziyyəti ilə əlaqədar problemlərin böyük qismi həllini tapıb. Uşaqlarda və yeniyetmələrdə kitaba marağın gücləndirilməsi, mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması məqsədilə ilk növbədə müəllimlərin üzərinə böyük yük düşür. Mən deyərdim ki, bu baxımdan Səbail rayonunda vəziyyət yaxşıdır.

Hazırda Təhsil Nazirliyi Dünya Bankı ilə islahatlar çərçivəsində məktəb kitabxanalarının inkişafı ilə bağlı layihə həyata keçirir. Respublika üzrə 500 kitabxana müəyyənləşdirmişik.

Bunlardan onu Dünya Bankının vəsaiti hesabına həm təmir edilir, həm də kitabxana ləvazimatı ilə təchiz olunur. Qalan 490 məktəbin kitabxanasını da müasir tələblər səviyyəsinə gətirib çıxarmaq istəyirik.

Kitabxanaların yeni çap olunan əsərlər haqqında qısa xülasə şəklində informasiyalar hazırlaması olduqca vacibdir. Bu praktika şagirddə kitaba müəyyən maraq oyada bilər.

Arzu Soltan: Bugünkü tədbirdə məktəblilərin kitabxanaya, mütaliəyə necə cəlb olunması sualına cavab axtarırıq. Belə bir məsəl var ki, balıqçı balığı tutmaq üçün öz maraqlarını yox, balığın maraqlarını nəzərə almalıdır. Bu mənada, biz məktəbliləri kitabxanaya cəlb etmək üçün onların maraq və tələbatını öyrənməliyik. Təhsil sisteminin üzərinə bu məsələdə böyük məsuliyyət düşür. Məktəblilərə yaradıcı - interaktiv tapşırıqlar verməklə, onların hansı kitaba, ədəbiyyata ehtiyac duyduğunu aşkarlamaq olar. Yəni, dərslikdən əlavə hansısa yazıçı, şair, filosof haqqında məlumat öyrənmək tapşırığı verildikdə, şagird istər-istəməz kitabxanaya üz tutacaq. Bəzən biz kitabların çoxunun kiril əlifbası ilə olmasını ciddi problem kimi qabardırıq. Amma nəzərə almalıyıq ki, oxucu informasiyaya ciddi ehtiyac hiss etsə, onu kiril əlifbası ilə də oxuyacaq.

Belə fikirlərə də geniş rast gəlinir ki, müasir dövrdə informasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı, internetin yayılması uşaqları kitabxanadan uzaq salır. Amma unutmayaq ki, Rusiyada, Türkiyədə informasiya əldə etmək üçün daha mükəmməl internet saytları var. Həmin saytlardan hər cür informasiya əldə etmək mümkündür. Buna baxmayaraq, həm Rusiyada, həm də Türkiyədə kitab sənayesi yüksək inkişaf edir. Amma bizdə nə elə bir internet resursu, nə də tələb olunan sayda və keyfiyyətdə kitab var ki, uşaqlar ondan səmərəli şəkildə istifadə edə bilsinlər.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Kitabxanaların fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması haqqında Dövlət Proqramı"na əsasən hazırda dövlət səviyyəsində müəyyən tədbirlər həyata keçirilir. Fikrimcə, ilk növbədə, kitabxanaların sosial infrastrukturu müasir tələblərə uyğunlaşdırılmalıdır. Kitabxanaların çoxunda istilik və ventilyasiya sistemi yoxdur. Bu həm kitabxanaçıların işinə mane olur, həm uşaqları kitabxanadan soyudur, həm də kitab fondunun qorunub saxlanmasına problem yaradır. Kitabların təxminən 80-90 faizi kiril əlifbası ilə yazıldığından, yeni ədəbiyyat azlıq təşkil edir. Kitabxana fondunu, demək olar ki, sırf çap məhsulları təşkil edir, heç bir audio-vizual material yoxdur. Bundan əlavə, yeni kitabların oxuculara verilməsində mexanizmlər müəyyənləşdirilməyib. Dövlət başçısının sərəncamı əsasında yeni çap olunmuş nəşrləri uşaqlara verərkən bəzən ya onların özünün, ya da valideynlərinin şəxsiyyətini müəyyən edən sənədləri alıb saxlamalı oluruq. Bundan başqa, bizim elmi ədəbiyyata ciddi ehtiyacımız var. İqtisadiyyat, gömrük işi ilə yanaşı, vergi, təbiət elmləri ilə bağlı kitablara ciddi ehtiyac duyulur.

İ.Əliyeva, "Azərbaycan" qəzetinin şöbə redaktoru: Burada bir çox problemlərdən söhbət getdi. Amma mən 2 məsələyə münasibət bildirmək istərdim. Qeyd olundu ki, uşaqların kitablardan, mütaliədən uzaq düşmələrinin səbəblərindən biri əlifba problemi ilə bağlıdır. Kiril əlifbası ilə ədəbiyyat çoxluq təşkil edir, latın qrafikası ilə azdır. Bu təbiidir, çünki biz latın qrafikasına yeni keçmişik. Əvvəllər bizim məktəblərdə rus dili yüksək səviyyədə tədris olunurdu. Bu gün isə həmin dərslərin tədrisi səviyyəsi aşağı düşüb. Unuduruq ki, bizim ədəbiyyat kiril əlifbası ilədir. Rus dilinin tədris səviyyəsi yüksəlsə, uşaqlar kiril əlifbasını öyrənərək keçmiş SSRİ dövründə çap edilmiş ədəbiyyatdan geniş istifadə edə bilərlər.

İkincisi, yazıçılarımız elə əsərləri qələmə almalıdırlar ki, uşaqlar onları həvəslə oxusunlar. Yəni, uşaq yazarları hər bir şagirdin yaş və maraq dairəsinə uyğun əsərlər yazmalıdırlar.

Mücərrəd, uşaqların səviyyəsi ilə üst-üstə düşməyən kitabların, təbii ki, oxucusu olmayacaq və onlar kitabxanalara artıq yükdür. Digər problem isə şagirdlərin mütaliə mədəniyyəti ilə bağlıdır. Biz çalışmalıyıq ki, uşaqlara kitabxanalarda oturub məşğul olmaq vərdişləri aşılayaq. Dəfələrlə müşahidə edirik ki, şagirdlər, tələbələr kitabxanalara gəlib onlara lazım olan kitabın müəyyən səhifələrinin surətini çıxarır, evə aparırlar. Oxu zallarında düzgün işləmək vərdişini erkən yaşlarından uşaqlara aşılamaq vacibdir.

Bu gün ölkədə aparılan dərslik islahatı ictimaiyyət tərəfindən maraqla izlənir. Bu sahədə islahatların dönmədən aparılmasına baxmayaraq, problemlər hələ də mövcuddur. Ötən ildən milli kurrikulumlar üzrə bəzi dərsliklər çap edilmiş və tədris həmin dərsliklər üzrə aparılmışdır. Adətən, müəyyən bir islahatı başlamazdan əvvəl onun təxmini proqnozları da verilir. Dərs ili başa çatmaq üzrədir, amma yeni dərsliklərin hansı nəticələrlə yadda qalacağı bəlli deyil. Fikrimcə, biz bu barədə də ciddi düşünməliyik.

Nəcəf Nəcəfov: YUNESKO-nun hesablamalarına görə bütün dünyada mütaliə mədəniyyəti çox aşağı düşüb. Hətta Kanada kimi ölkə savadsızlar diyarına çevrilir. Azərbaycan Prezidentinin 2004-cü il 12 yanvar tarixli sərəncamı isə Azərbaycanda kitab və kitabxana işinə yeni nəfəs verdi. Klassik ədəbiyyat nümunələrinin yenidən latın qrafikası ilə çapı məsələsi ortaya çıxanda, bizə bu siyahıya əlavələr etmək imkanı yaradıldı. Elə bir klassik yazıçı-şairimiz qalmadı ki, onun əsərləri yenidən çap olunmaq üçün siyahıya düşməsin. Fikrimcə, son illərdə kitabxana işinin müasirləşdirilməsi sahəsində çox iş görülüb, kitabxanalarımız xeyli zənginləşib. Biz indi uşaqları kitabxanalara cəlb etmək üçün geniş maarifləndirmə və təbliğat işi aparmalıyıq.

Sara Xanlarova, Beynəlxalq Təhsil Kompleksinin direktoru: Vaxtilə biz kitabı ona görə acgözlüklə oxuyurduq ki, o, bizim əsas və yeganə mənbəyimiz idi. Müəllimlərin, valideynin sözünü, bir də kitabda yazılanları aksiom kimi qəbul edirdik. Bu gün isə informasiya əsrində yaşayırıq. İndi hər yazıçı özündə hünər tapıb deyə bilmir ki, mənim yazdığımı hamı oxuyacaq. Yəni, yeni əsərlər qlobal dünyanın çağırışlarına cavab verməlidir. Bu gün yazılan yeni əsərlərin təbliği də olduqca zəifdir. Kitabla bağlı piyar və menecment işi müasir tələblərə cavab vermir. Ona görə də biz məktəbimizin nəzdində informasiya-resurs mərkəzi yaratmışıq. Uşaqları mütaliəyə cəlb etmək məqsədilə əvvəlcə seçilmiş müəyyən bir kitabı onlara oxumağa veririk. Sonra həmin əsərlə bağlı çəkilmiş filmi uşaqlara göstəririk və filmlə əsər arasındakı fərqlə bağlı müzakirələr aparırıq. Bu proses uşaqlar arasında kitab oxumağa, mütaliəyə marağı artırır.

Kifayət Cəfərova, 239 saylı məktəbin kitabxanaçısı: Həqiqətən də, son illər məktəb kitabxanalarının maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi istiqamətində ciddi işlər görülməkdədir və bugünkü "dəyirmi masa"nın iştirakçıları bizim kitabxanamızın timsalında bunu aydın gördülər. Lakin hələ də kitab fondumuzun əsasını kiril əlifbasında olan köhnə kitablar təşkil edir, latın qrafikası ilə çap olunmuş kitablara, kitab rəflərinə, şkaflarına ciddi ehtiyac duyulur. Burada bəzi kitabxanalarda oxucuların qeydiyyatının aparılması məsələsinə toxunuldu. Kitabxanalarda istifadə olunan xüsusi dəftərxana ləvazimatları, yəni, oxucu formulyarları, cibliklər, müddət vərəqələri və s. olmadığından həmin ləvazimatları adi kağızdan, dəftər vərəqlərindən düzəltməyə məcbur oluruq. Kitabxananın xidmətlərindən istifadə edən şagirdlərimiz isə təbii ki, bütün bunlara fikir verirlər. Yaxşı olardı ki, Təhsil Nazirliyinin müvafiq şöbəsi bu məsələdə bizə kömək göstərsin. Çünki biz doğrudan da, şagirdlərin kitabxanalara geniş cəlb olunmasını istəyiriksə, çalışmalıyıq burada hər şey gözəl və cəlbedici olsun.

Faiq Şahbazov: Kitabxanalardakı kitabların 80 faizə qədərinin kiril əlifbasında olmasının səbəbi odur ki, biz vaxtilə İttifaqın tərkibində yaşayırdıq.

Hər il Azərbaycan dövləti dərsliklərin uşaqlara pulsuz verilməsi üçün 8 milyon manat vəsait ayırır. Azərbaycan MDB-də yeganə dövlətdir ki, bazar iqtisadiyyatı şəraitində bu xərci üzərinə götürür. Eyni zamanda, dünya ədəbiyyatı seriyasından 18 cildlik kitab məktəblərə hədiyyə kimi paylanıb. Lakin bəzən həmin ədəbiyyatın heç üzünü açmırlar, uşaqlara vermirlər. Mən Sumqayıtda müşahidə etdiyim yaxşı bir təcrübəni qeyd etmək istərdim. Orada kitablar məktəb-məktəb oxunur, sonra şagirdlərin iştirakı ilə onun müzakirəsi keçirilir.

O ki qaldı dəftərxana ləvazimatı məsələsinə, əgər məktəblər bizə müraciət etsələr, onların sifarişlərini yerinə yetirməyə hazırıq.

Sahib Ələkbərov: Hörmətli Faiq müəllim, çox yaxşı haldır ki, siz bu məsələyə müsbət reaksiya verirsiniz. Amma gəlin problemə başqa bir tərəfdən yanaşaq.

Hazırda Azərbaycanda 4500-dən çox orta məktəb var. Vacibdirmi ki, onların hamısı bu adi bir məsələ üçün Təhsil Nazirliyinə məktubla müraciət etsinlər, sonra da nazirlik onlara yazılı cavab göndərsin ki, sifarişiniz qəbul olunub və filan vaxtda yerinə yetiriləcək! Görün buna nə qədər vaxt, kağız, poçt xərcləri və s. tələb olunur. Məncə, Təhsil Nazirliyi lazımi ləvazimatları mərkəzləşmiş qaydada hazırlatdırıb bütün məktəblərə göndərsəydi, daha düzgün olardı. Çünki bizdə olan məlumatlara görə, latın qrafikasına keçəndən sonra bu ləvazimatlar indiyə kimi hazırlanıb məktəblərimizə çatdırılmayıb.

Akif Əli: Belə bir tədbirin keçirilməsi kitabxanaların problemlərinin həlli baxımından vacib əhəmiyyət kəsb edir. Fikrimcə, icra strukturu tərəfindən kitaba, kitabxanaya belə yüksək diqqətin ayrılması çox sevindirici haldir. Kitab işi Azərbaycanda mədəniyyət siyasətinin mühüm tərkib hissələrindən biridir. Azərbaycan dövləti də yeni nəslin formalaşdırılması baxımından kitabların yeniləşdirilməsini zəruri hesab edir. Səbail Rayon İcra Hakimiyyətinin kitabxanalara, kitab işinə göstərdiyi qayğı da bu siyasətin yerlərdə uğurla icra olunduğunu göstərir.

Burada qeyd olundu ki, bəzən yeni çap olunmuş kitabları məktəblərdə uşaqların istifadəsinə vermirlər. Onların rəflərdə əl dəyməmiş qalması arzuolunmaz haldır. Həm Təhsil Nazirliyi, həm də məktəb direktorları bu məsələyə ciddi diqqət yetirməlidir. Bu kitablar dövlətin vəsaiti hesabına ona görə çap olunub ki, məktəblilər onları oxusunlar.

Ümumiyyətlə, bu gün təhsilin qarşısında duran ən başlıca məsələ şagirdləri şəxsiyyət kimi yetişdirməkdir. Bunun üçünsə, mütaliə, qiraət olduqca vacibdir. Kitabxanalar kiçik yaşlarından uşaqların "mütaliə mexanizmini" işə salmalıdırlar. Əgər şagirdlər uşaqlıqdan mütaliə etsələr, bu, sonradan onlarda yaxşı bir vərdişə, tələbata çevriləcək. Kitab oxumaq şəxsiyyət kimi formalaşmaq üçün əsas şərtdir. Uşaqları başa salmalıyıq ki, kitab oxumasalar, həyatda öz məqsədlərinə yetişə bilməyəcəklər.

Faina Ələkbərova, Klassik Gimnaziyanın direktoru: Ulu öndər Heydər Əliyevin vaxtilə söylədiyi bir fikri xatırlatmaq istərdim: "Mən istəyirəm bizim uşaqlar Nizamini Azərbaycan dilində, Puşkini rus dilində, Şekspiri ingilis dilində sərbəst oxuya bilsinlər". Lakin etiraf etməliyik ki, biz hələ də bu məqsədə nail ola bilməmişik. Hər bir insan onda yaxşı alınan şeyi etmək istəyir. İnsanın onun üçün çətin olan işlərdən xoşu gəlmir. Buna görə də məktəbin ilkin vəzifəsi birinci sinifdən uşaqlara yaxşı oxumağı öyrətməkdir. İldə iki dəfə birinci sinif şagirdlərinin üzündən oxumaq qabiliyyətini yoxlamaq lazımdır. Bir dəqiqəyə 120-125 söz oxuya bilməyən uşağın ikinci sinifdə yaxşı oxuması qətiyyən mümkün deyil.

Kitaba gəlincə, uşaqlarda erkən yaşlarından onun əhəmiyyətini başa salmaq lazımdır. İnsan mətbuatdan, jurnallardan yalnız informasiya alır. Bədii ədəbiyyat isə insanı düşündürür, mənəviyyatını zənginləşdirir, onun həyat həqiqətlərini dolğun başa düşməsinə kömək edir. Bədii ədəbiyyatı internetdən oxumaq o qədər də effektli və səmərəli olmur. Çünki internet nisbətən dinamik bir vasitədir. Bu baxımdan internet qətiyyən kitaba ciddi rəqib ola bilməz.

Gülzar İbrahimova: Fikrimcə, hazırda əsas problemlərdən biri uşaqlara kitabların çatdırılması ilə bağlıdır. Biz imkan daxilində uşaq evlərində olur, uşaqlara kitablar hədiyyə edirik. Onlar kitablara böyük maraq göstərir, oxumaq istəyirlər. Uşaq evlərinə, məktəblərə kitabların çatdırılması hazırda ən vacib məsələlərdən biridir.

Təklif edirəm ki, Təhsil Nazirliyində yazıçıların əsərlərini dəyərləndirən xüsusi komissiya yaradılsın. Həmin komissiyanın rəyi əsasında kitablar nəşr olunaraq yerlərə çatdırılsın. Bu, uşaq əbədiyyatı probleminin həlli baxımından mühüm addım olardı.

Bəxtiyar Sadıqov: Burada kitabxana işi ilə əlaqədar bir-birindən dəyərli fikirlər səsləndi. Kitabla qazanılan bilik, savad elə böyük sərvətdir ki, onu insanın əlindən heç vaxt, heç kəs ala bilməz. Bugünkü tədbirin də əsas məqsədi budur ki, biz uşaqları kitablara, kitabxanalara yönəldək. Bununla həm onların, həm də dövlətimizin etibarlı gələcəyini təmin edə bilərik. Mən inanıram ki, yaxın gələcəkdə Azərbaycanda kitabxanalar ən müasir tələblər səviyyəsinə gəlib çatacaq və ölkədə kitab mütaliəsinə olan maraq da əvvəlki kimi yüksək səviyyəyə qalxacaq.

Sahib Ələkbərov: İnsanın kamilləşməsi, şəxsiyyət kimi formalaşması, cəmiyyət üçün layiqli vətəndaşa çevrilməsi üçün yüksək biliyi, savadı, təfəkkürü olmalıdır. Bu biliyi və savadı isə ona yalnız kitablar verə bilər. Kitab oxumaq insanı saflaşdırır, onu xoşagəlməz addımlardan çəkindirir. İnternet və digər informasiya texnologiyaları nə qədər inkişaf etsə belə, hələ uzun illər bundan sonra kitabı, xüsusilə də, bədii əsərləri əvəz edə bilməyəcək. Ona görə də biz hamımız, ilk növbədə, valideynlər, uşaq bağçalarındakı tərbiyəçilər, müəllimlər, kitabxanaçılar, bütün ziyalılarımız uşaqlarımızı və gənclərimizi mütaliəyə həvəsləndirməli, onlara lazımi şərait yaratmalıyıq. Bunu Azərbaycan xalqının və dövlətinin milli maraqları tələb edir.

Tədbirdə çıxış edən 189 saylı məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi Təranə Rzayeva, M.Seyidzadə adına Mərkəzi Uşaq Kitabxanasının direktoru Rahilə Rzayeva, "Göyərçin" jurnalının baş redaktoru Rafiq Yusifoğlu, 162 saylı məktəbin direktoru Ələkbər Əliyev, 160 saylı Klassik Gimnaziyanın Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi, 2008-ci ilin ən yaxşı müəllimi müsabiqəsinin qalibi İradə Əfəndiyeva, 49 saylı İntellekt Liseyindən Asiman Xəlilli, 91 saylı məktəbdən Nərgiz Yarməmmədova və digərləri respublikada kitabxana işinin müasir tələblər səviyyəsində təşkili, uşaqlarda kitaba marağın artırılması sahəsində həyata keçirilən tədbirlərdən söz açdılar. Ümumi fikir bundan ibarət oldu ki, bəzi çətinliklərə, problemlərə rəğmən, respublikada kitabxana işinin müasirləşdirilməsi istiqamətində uğurlu addımlar atılır. Həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində kitabxanaların infrastrukturunun və kitab fondunun yenilənməsi gənc nəslin mütaliəyə olan marağını daha da gücləndirəcək, beləliklə, kitab əsas bilik mənbəyi kimi üstün mövqeyini daim qoruyub saxlayacaqdır.

İ.ƏLİYEVA

Azərbaycan.- 2009.- 21 may.- S. 6.