Frankfurt sərgisindən xoş təəssüratla

Hər il Almaniyanın Frankfurt şəhərində ənənəvi olaraq dünya kitab sərgisi keçirilir. Bəşəriyyətin intellektual inkişafına və dünya xalqlarının bir-birilə kitab əlaqələrinin yaranmasına və genişlənməsinə xidmət edən bu cür tədbirlər həm də poliqrafiya işinin keyfiyyətinin daha da yaxşılaşmasına, dünyada kitab biznesinin genişlənməsinə səbəb olur. Azərbaycan da son bir neçə ildir ki, nəşr etdiyi müxtəlif mövzuda keyfiyyətli kitablarla bu sərgidə təmsil olunur.

Bir neçə gün öncə həmin şəhərdə keçirilən beynəlxalq kitab yarmarkasında Azərbaycan bir neçə nəşriyyat və beş yüzədək adda kitabla təmsil olunub. Sərgidə iştirak edən nümayəndə heyəti üzvlərindən biri "Azərnəşr"in baş redaktoru Əlövsət Ağalarov belə tədbirlərin kitab mədəniyyətinin təbliğində və inkişafında böyük rola malik olduğunu vurğulayır:

- Çox möhtəşəm sərgi idi, dünyanın bütün ölkələri, dövlət və özəl nəşriyyatları çap məhsulları ilə təmsil olunurdu. Bir fikri xüsusilə vurğulayım ki, bu ilin sentyabr ayında Bakıda keçirilən beynəlxalq kitab sərgisindən sonra Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ölkədə kitab mədəniyyətinin inkişafına çox böyük diqqət yetirir. Bir naşir kimi deyə bilərəm ki, son illər kitaba maraq artıb, oxucu auditoriyası genişlənib. Frankfurtdakı sərgidə ölkəmizi təmsil edən bütün dövlət və özəl nəşriyyatların hamısı dövlət hesabına maliyyələşdirildi. Biz bu yarmarkada beş nəşriyyatla təmsil olunurduq. Bunlar Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı - "Azərnəşr", Avrasiya Kitab Fondu, "El", "Təhsil" və "Nurlan" nəşriyyatlarıdır. Qeyd edim ki, nəşriyyatlar da, apardığımız kitablar da Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən seçilmişdi. Bu və digər nəşriyyatlar son illər ölkəmizdə keyfiyyətli kitab nəşrində çox uğurlu addımlar atıblar. Xüsusən, Qarabağ mövzusunda, tariximizlə bağlı poliqrafik cəhətdən çox keyfiyyətli kitablar nəşr ediblər. Onların da bir neçəsinin kitabları sərgidə təmsil olunurdu. Bundan başqa, bir müstəqil müəllif də nazirliyin təşkilati dəstəyilə öz hesabına getmişdi. Bu, dinşünas alim Zirəddin Tağıyev idi. O, sərgiyə öz kitablarını aparsa da, daha çox Azərbaycan kitablarını təbliğ edirdi. Z.Tağıyev Quranın uşaqlar üçün rusca-Azərbaycanca variantını işləyib. Onun islam dini haqqında apardığı kitabları və mütərəqqi fikirləri son illər Qərbdə bu dinə qarşı yaranmış neqativ fikirlərə bir aydınlıq gətirirdi. Hətta sərgiyə gələnlər müəllifdən telefon və ünvanını götürürdülər ki, qayıdanda həmin kitablardan onlara göndərsin.

Sərgi-yarmarkanın başlandığı gün Azərbaycan nümayəndə heyəti çox aktiv iştirak etdi. Bizim üçün ayrılan yer olduqca əlverişli idi, apardığımız kitabları rahat sərgiləyə bildik. Broşür və bukletlərlə bir yerdə beş yüz adda kitabla təmsil olunurduq. Hər kitabdan da bir neçə nüsxə götürmüşdük. Onların arasında müasir Azərbaycan dövlətinin banisi Heydər Əliyevin "Azərnəşr" tərəfindən çap olunan dünyada ən keyfiyyətli kitab standartlarına cavab verən "Müstəqilliyimiz əbədidir" çoxcildliyi, həmçinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin yenə də bizim nəşriyyat tərəfindən yüksək səviyyədə dərc olunan "İnkişaf məqsədimizdir" üçcildliyi, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə, tarixinə, orada törədilən terror hadisələrinə, Xocalı faciəsinə, şəhidlərə həsr olunmuş çox dəyərli, sanballı və poliqrafik cəhətdən yüksək keyfiyyətli kitablar var idi. "Azərnəşr"in hazırladığı 20-dən artıq buklet və broşürlər də yüksək keyfiyyətdə tərtib olunmuşdu. BMT-nin Qarabağla bağlı qətnamələri, "Qarabağı unutma" plakatı, Azərbaycanın gözəl təbiəti, Qobustan qayaüstü rəsmləri, bir sözlə, turizm imkanları barədə geniş məlumat verən bukletləri (Azərbaycan, alman və ingilis dillərində) sərgiyə gələnlərə paylayırdıq.

"Təhsil" nəşriyyatında alman, rus və ingilis dillərində nəfis şəkildə nəşr olunmuş "Qarabağ" adlı kitab çox böyük maraq yaratdı. Yaşlı bir xanım macar tarixçisi bu kitabla çox maraqlandı. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, həmin sərgidə kitablar satılırdı. Qadın bu kitabı almaq üçün pul çıxaranda biz dedik ki, bunu sizə hədiyyə edirik. Təki Siz bu kitabdan istifadə edin, həqiqəti bilin, mənbələrdən yararlanın, dərs dediyiniz auditoriyada tələbələrinizə həqiqəti çatdırın. O, da bundan çox məmnun qaldı və dedi ki, sizin nazirlilyə və nəşriyyata təşəkkür məktubu göndərəcək. Avstriya tarixçi-alimi Erik Fayqlın ermənilərin iç üzünü açan "Terror haqqında həqiqətlər" adlı kitabı da maraqla qarşılandı. Bu kitabda tarixin müxtəlif dönəmlərində ermənilərin türklərə və azərbaycanlılara qarşı törətdikləri kütləvi qırğınları, türk ziyalılarına, diplomatlarına, səfirlərinə qarşı terror aktları xronoloji ardıcıllıqla verilib. "Azərnəşr" bu kitabı kütləvi tirajla çap etsə də, indi əldə qalmayıb. Çox güman ki, biz o kitabı yenidən yuksək tirajla çap etməli olacağıq. Çünki tələbat böyükdür. Almaniyalı naşirlər də bu kitabla çox maraqlanırdılar. Apardığımız bukletlərin əksəriyyəti ağrılı mövzumuz olan Qarabağ müharibəsinə həsr olunmuşdu. Müxtəlif dövrlərdə dünyanın məşhur alimlərinin, tarixçilərinin, siyasətçilərinin, səyyahlarının, məsələn, Qriboyedovun, Simensin, Çavçavadzenin, Veliçkonun, I Pyotrun, Puşkinin və başqalarının ermənilər haqqında dedikləri fikirləri bir neçə dildə buklet şəklində çap edib aparmışdıq. Bukletləri sərgiyə gələnlərə paylayırdıq. Erməni nümayəndə heyəti bundan narahat oldular. Biz onlara dedik ki, bu sözləri biz deyil, zaman-zaman sizi görüb tanıyan, xislətinizi bilən görkəmli tarixçilər, alimlər, səyyahlar söyləyib, biz də nəşr etmişik.

Sərgiyə gələn insanlar daha çox Xocalı soyqırımına aid kitablara, Azərbaycan və ingilis dillərində "Qarabağı unutma" adlı plakata diqqət yetirirdilər. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyindən gedən Elbəy Əli adlı gənc mütəxəssis ingilis dilində Xocalı soyqırımı haqqında geniş məlumat verir, plakatın mənasını insanlara izah edirdi. Elbəy Əli bir neçə dili çox yaxşı bildiyindən kitablarımızın təbliği işində sərgidə çox böyük iş gördü. Sərginin başladığı ilk gündən sonadək nümayəndə heyətimizin hər bir üzvü Azərbaycan tarixinin, mədəniyyətinin, poeziyasının təbliği, Qarabağ faciəsinin, bu hadisələrdə xalqımızın başına gətirilən faciələr və dünyanın məsələyə ikili münasibəti barədə ətraflı məlumat verirdi.

"El" nəşriyyatının direktoru Cəfər Bağırov Ermənistanla, Qarabağla bağlı bütün tarixi həqiqətləri, eyni zamanda, mədəniyyətimiz, poeziyamız haqqında məlumatları insanlara çatdırır, Avrasiya Kitab Fondunın rəhbəri Umud Rəhimoğlu beynəlxalq təşkilatlarla bu sahədə iş aparırdı. "Nurlan" nəşriyyatından təmsil olunan dilçi alim professor Nadir Məmmədli isə bir alim və naşir kimi Azərbaycan kitabının təbliğində çox böyük fəallıq göstərdi. "Azərnəşr"in əməkdaşı İslam Sadıq alman alimi Smitin ermənilər haqqında dediyi fikirləri toplayıb broşür şəklində alman dilində nəşr etdirmişdi. Bizim pavilyona gələn erməni nümayəndə heyəti sərgidə bu kitabı görəndə bizdən xahiş etdilər ki, onu yığışdıraq.

- Yeri gəlmişkən, ermənilər daha çox hansı kitabları sərgiyə gətirmişdilər? Yenə də saxtalaşdırılmış tarixdən, "bədbəxt erməni xalqı"ndan, qondarma Qarabağ məsələsindən, oğurluq erməni musiqisindən bəhs edən kitabları üzə çıxarmışdılar?

- Çox deyildi. Bir bukletləri var idi, arasında da xəritə. Bu xəritədə Qarabağı Ermənistana birləşdirmişdilər. Biz sərginin təşkilat komitəsinə protest verdik və izah etdik ki, Azərbaycanın xəritəsini saxtalaşdırmaq BMT-nin qəbul etdiyi 4 qətnaməyə ziddir. Səfirliyimizə də bu barədə rəsmi məlumat verdik. Onlar da bizə bildirdilər ki, həmin bukletdən bir neçə nüsxəni bizə çatdırın. Nazirilyin nümayəndəsi sürətli poçt vasitəsilə səfirliyə bir neçə nümunə göndərdi. Məqsəd o idi ki, bu cür saxtakarlıqların qarşısı rəsmi şəkildə alınsın və gələcək sərgilərdə buna yol verilməsin.

- Başqa sahələrlə bağlı, məsələn, fundamental elmlərlə, neftlə bağlı hansı kitablar aparmışdınız?

- Azərbaycanın Rumınyadakı səfiri Eldar Həsənovun narkotika əleyhinə Azərbaycan, rus və ingilis dillərində yazdığı "Narkotik cinayətkarlıq və Avropa İttifaqında onunla mübarizə" adlı kitabıyla çox maraqlanırdılar. Bu kitabda Avropada narkotizmlə mübarizə üsulları, metodları izah olunurdu. İnanırsınız, kitablara o qədər maraq göstərirdilər ki, Avropa ölkələrindən, Türkiyədən olan nümayəndə heyətləri onları bizdən təkidlə istəyirdilər. Hər kitabdan yalnız iki-üç nüsxə aparmışdıq. Sərgiyə gələn insanlar kitabları bizdən almaq istəyirdilər. "Petrol" kitabı, "Molla Nəsrəddin"in cildləri, Bəxtiyar Sadıqovun "Ömrün söz yadigarı" və başqa kitablar sərgiyə gələnləri çox maraqlandırırdı. Sərgiyə çox güclü uşaq nəşrlərini də çıxarmışdıq. Onu da vurğulayım ki, bu gün uşaq ədəbiyyatına, uşaq nəşrlərinə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi çox böyük diqqət ayırır və nəticəsi də göz qabağındadır. Uşaq nəşrləri çox yüksək səviyyədə çap olunur. Bütövlükdə bizim kitabların tematikası, səviyyəsi, poliqrafik cəhətdən keyfiyyəti o biri ölkələrin kitablarından nəinki geri qalmırdı, çoxlarından öndə idi. Türkiyəli dostlarımız hətta buna inanmırdılar, deyirdilər ki, siz vaxtilə yaxşı kitabları İstanbulda nəşr edib aparırdınız. Biz də izah edirdik ki, bəli, on-on beş il öncə belə idi. İndi Azərbaycanın poliqrafiya, kitab nəşri dünya səviyyəsində inkişaf edib.

Frankfurt sərgisində bir maraqlı faktın da şahidi olduq. Türkiyədən gedən nümayəndə heyəti çox böyük bir ərazini götürmüşdü. Ölkənin bütün nəşriyyatları sərgidə təmsil olunurdu. Özlərilə musiqiçilər də aparmışdılar. Musiqiçilər həzin-həzin çalır, sərgiyə gələnlərə də çay-qəhvə, şirniyyat, kiçik hədiyyələr, suvenirlər verirdilər. Bunun çox böyük effekti var idi, demək olar ki, sərgiyə gələnlərin çoxu onların yanında ayaq saxlayır, musiqi dinləyir, bir fincan qəhvə içir və gedərkən xeyli kitab alırdılar. İnsanlar onlara bu cür diqqətdən məmnun idilər. Gələcəkdə biz də bu təcrübədən yararlana bilərik. Məsələn, sərgi harada keçirilsə, həmin şəhərin emblemi olan çantalar hazırlayıb içərisinə bir kəlağayı, milli suvenirlər, başqa xırda hədiyyələr, tariximizlə, mədəniyyətimizlə bağlı bukletlər qoyub paylaya bilərik. Bunlar həm gözəl ünsiyyət vasitəsi, həm də yaxşı kitab bazarı olar.

Qarşıdakı illərdə beynəlxalq kitab yarmarkalarına daha ciddi hazırlaşmağın vacibliyindən danışan Əlövsət Ağalarov Azərbaycanda son illər kitab nəşrinin ürəkaçan olduğunu və oxucu auditoriyasının genişləndiyini xüsusi vurğuladı. Hətta belə bir təkliflə çıxış etdi ki, dirçəlməkdə olan kitabçılığın inkişafı üçün Mədəniyyət və Turizm Nazirliyində Naşirlər və Poliqrafçılar Assosiasiyası yaradılsa, bu, ölkəmizdə kitab mədəniyyətinin və təbliğinin inkişafına güclü təkan verər. Onun fikrincə, belə bir qurum kitabların koordinasiyasına, tematikasının müxtəlifliyinə xidmət edər, təkrar nəşrin qarşısını alar: "Belə, assosiasiya kitab nəşri ilə məşğul olan nəşriyyatların əlaqə saxladığı mərkəz ola bilər. Məlumdur ki, ölkəmizdə altmışdan çox nəşriyyat qeydiyyatdan keçib. Onların arasında Azərbaycanın tarixinə, mədəniyyətinə, elminə və digər sahələrə aid çox unikal kitablar çap edən nəşriyyatlar var. Gələcəkdə keçirilən beynəlxalq sərgilərdə onların da məhsulundan istifadə olunmalıdır. Kitab gəlir gətirən sahədir, bu, tarixən belə olub. Bu gün kitabın nüfuzunu özünə qaytarmağın zamanıdır. Təəssüflə bildirirəm ki, ölkəmizdə kitab mağazalarının az olması Azərbaycanda kitab mədəniyyətinin və təbliğinin qarşısında ən böyük maneədir. Hazırda bədii ədəbiyyatla da bağlı bir problem yaşanır. Bütün dövrlərdə cəmiyyətin intellektual inkişafında bədii ədəbiyyatın böyük rolu olub. Bunun inkişafı üçün də güclü ədəbiyyat yaranmalı, eyni zamanda, onu oxucuya çatdıran kitab mağazaları olmalıdır. Həmin assosiasiya bu məsələlərə, o cümlədən çap olunmuş kitabların ölkənin bütün kitabxanalarına göndərilməsinə nəzarəti də üzərinə götürər. Belə olarsa, həm ölkədə kitab mədəniyyəti inkişaf edər, ən ucqar kitabxanalarımız da son nəşrlərlə təmin olunar, həmçinin güclü biznes sahəsi kimi kitabçılıq da inkişaf edər".

Rəsmiyyə RZALI

Azərbaycan.- 2009.-5 noyabr.- S.11.