Şəkərli diabet düzgün
idarə edilsə, ağır fəsadlar törətməz
Düzgün həyat tərzi,
normal qidalanma və xəstəliyin, o cümlədən şəkərli
diabetin vaxtında aşkarlanaraq qarşısının
alınması sağlamlığı təmin edən əsas
amillərdəndir.
Ümumdünya Səhiyyə
Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə,
2007-ci ildə dünyada 246 milyon insanda ŞD qeydə
alınmışdır. Hazırda bu rəqəm 300 milyonu təşkil
edir. ÜST-nin hesablamalarına görə, 2025-ci ildə
onların sayının 380 milyona çatacağı gözlənilir.
Azərbaycanda 2008-ci ildə 72 min insan bu epidemiyadan əziyyət
çəkib. Artıq bu rəqəm 108 mini
keçmişdir. Onlardan 700-nü uşaqlar təşkil edir.
Ailə, ölkə və bütün dünya
üçün diabet ciddi təhlükədir. Şəkərli
diabetə tutulmuş insanlar daim həkimin və özlərinin
şəxsi nəzarətləri altında olmalıdırlar.
Düzgün qidalanma (pəhriz), fiziki hərəkət, pis vərdişlərdən
kənarlaşmalar (siqaret, alkoqollu içkilər və s.)
epidemiyanın idarə edilməsində əsas şərtlərdir.
Son illər respublikada bu kateqoriyadan olan insanlar dövlət qayğısı ilə əhatə olunmuşlar. Həmin sahəyə ayrılan vəsait ilbəil artırılır.
Onların hüquqlarının qorunması istiqamətində
bir sıra qanun və proqramlar
qəbul edilmiş, layihələr həyata keçirilmişdir. 2004-cü ildə
Azərbaycanda "Şəkərli
diabet xəstəliyinə
tutulmuş şəxslərə
dövlət qayğısı
haqqında" qanun qəbul edilmişdir.
Bu, MDB məkanında bu sahədə ilk qanun olduğu üçün həmin ölkələrin Parlamentlərarası
Assambleyasının təklifi
ilə bu ölkələrin parlamentlərinə
düzgün model kimi tövsiyə edilmişdir. "2005-2009-cu illər
üçün şəkərli
diabetlə bağlı
Dövlət Proqramı"nın qəbulu, Nazirlər Kabineti və Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən
imzalanan sənədlərdə
bu sahədə atılan mühüm addımlardandır. İndi
şəkərli diabetlə
bağlı "2011-2015-ci illər üçün Dövlət Proqramı"
hazırlanmaqdadır.
Heydər Əliyev Fondunun 2004-cü ildən başlayaraq bu sahədə həyata keçirdiyi tədbirlər
olduqca təqdirəlayiqdir.
Fondun, Azərbaycan Diabet Liqasının və Danimarkanın "Novo Nordisk" şirkətinin birgə hazırladıqları "Diabetli
uşaqlara ən yüksək qayğı"
layihəsi çərçivəsində
son illər uşaqlar üçün
xeyli miqdarda dərman preparatları göndərilmişdir. Bu humanitar
layihənin birgə hazırlanmasında əsas
məqsəd ictimaiyyətin,
yerli və xarici şirkətlərin
diqqətini uşaqların
sağlamlığının qorunmasına, ölkədə
diabetli uşaqların
problemlərinin həllində
Beynəlxalq Diabet Federasiyasının iştirakının
fəallaşdırılmasına yönəltmək idi. Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri
Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü
ilə Lənkəran
şəhərindəki "Qafqaz" sahil otelində diabetli uşaqların psixo-sosial reabilitasiyası məqsədilə
düşərgə təşkil
edilmişdir. Burada dincələn 25 xəstə
uşağa 4 həkim-diabetoloq, 5 tərbiyəçi-müəllim və 3 psixoloq xidmət göstərmişdir.
2006-cı ildə Bakı Şəhər Baş Səhiyyə İdarəsində
fondun təşəbbüsü
ilə keçirilən
xeyriyyə tədbirində
217 diabetli uşağa
insulin və xüsusi ağrısızlaşdırıcı
şpris-qələmlər
verilmişdir. Mehriban xanım
Əliyevanın şəxsi
yardımı və eyni zamanda, Gənclər
və İdman Nazirliyinin, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin, "Sanofi Aventis" və "Novo Nordisk" farmaseptik şirkətlərinin
dəstəyi ilə
2000-ci ildən Azərbaycan
Diabet Liqası ŞD-yə tutulmuş uşaq və yeniyetmələr üçün
xüsusi yay düşərgələri təşkil
edir.
Azərbaycan Diabet Liqası bu qeyri-infeksion epidemiyaya qarşı mübarizədə
dövlətə, vətəndaşlara
yaxından yardım göstərən ictimai birlikdir. Birlik üç proqram - tibbi-humanitar, sosial-hüquqi
yardım və reabilitasiya proqramları çərçivəsində fəaliyyət göstərməklə
yanaşı, maraqlı
layihələr də
həyata keçirir.
Tibbi humanitar layihə çərçivəsində
pasientlərin təlimi,
onlara pulsuz yardım, əhali arasında maarifləndirmə
işi aparılır.
Cari ildə Səhiyyə Nazirliyinin himayəsi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin,
Ombudsman aparatının
dəstəyi və
"Sanofi Aventis" şirkətinin maliyyə
köməyi ilə
"Cəmiyyətimiz üçün
sağlam, əmək
qabiliyyətli vətəndaşlar"
layihəsi uğurla həyata keçirilir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında QHT-yə Dövlət Dəstəyi Şurasının
yardımı ilə ölkədə şəkərli
diabetlə bağlı
ilk dəfə olaraq Azərbaycan dilli (ingilis dilindən tərcümə
ilə) analitik informasiya saytı yaradılmışdır. 2008-ci ildə diabetli insanların hüquqlarından
bəhs edən "Azərbaycan Respublikasında
şəkərli diabetlə
xəstə olan şəxslərin hüquqları",
2009-cu ildə isə
"I tip ŞD-si olan uşaq və yeniyetmələr üçün məlumat
kitabçası" və
"I tip ŞD xəstələri
üçün qidalanma
və fiziki iş barədə məlumat kitabçası"
buraxılmışdır.
Respublikanın ayrı-ayrı bölgələrində
yaşayan insanlar həmin ərazilərdəki
poliklinikaların əməkdaşları
tərəfindən daim
nəzarətdə saxlanılırlar.
Onların müalicəsi
yerli büdcələr
hesabına maliyyələşdirilir.
Bəzi rayonlarda, xüsusilə, Dəvəçi,
Siyəzən, İmişli,
Masallı rayonlarında
şəkərli diabetə
tutulmuş insanların
müalicəsi üçün
lazımi şərait
olmasa da, onlar daim nəzarət
altındadırlar. Dövlətimizin
bu istiqamətdə gördüyü işlərin
əsas məqsədi
diabetli insanları normal vəziyyətdə saxlamaqdır.
Yeri gəlmişkən,
şəkərli diabet
xroniki qeyri-infeksion epidemiyadır. Bununla belə, bu epidemiyanın
nəzarət altında
olması və onun idarə edilməsi insanlarda baş verə biləcək ağır fəsadların qarşısının
alınmasında başlıca
rol oynayır.
Adilə QOCAYEVA
Azərbaycan.- 2009.-14
noyabr.- S. 6.