5. Azərbaycan regionda elektrik enerjisinin də əsas ixracatçısına çevrilir

"Bizim üçün ilk prioritet ondan ibarət idi ki, öz enerji təhlükəsizliyimizi təmin edək. Azərbaycanda son illər ərzində tikilən yeni elektrik stansiyaları bu məsələni həll edibdir. Biz bu gün artıq nəinki xarici enerji mənbələrindən asılı deyilik, eyni zamanda, ilk dəfədir ki, qonşu ölkələrə - Rusiyaya, İrana, Gürcüstana və Türkiyəyə elektrik enerjisi ixrac edirik".

İlham ƏLİYEV

Azərbaycan iqtisadiyyatının qlobal maliyyə böhranı şəraitində davamlı və dinamik inkişafına səbəb olan ən mühüm faktorlardan biri də ölkənin enerji təhlükəsizliyinin tam təmin edilməsidir. Enerji təhlükəsizliyinin özülü ölkənin malik olduğu zəngin karbohidrogen ehtiyatları əsasında qoyulsa da, proseslərin sonrakı inkişaf mərhələsində hadisələrə kompleks şəkildə yanaşılmış və Azərbaycan elektrik enejisinə olan tələbatını da yerli istehsal hesabına ödənilməsinə nail olmuşdur. Əgər əvvəllər Azərbaycan qonşu ölkələrdən, məsələn, Rusiyadan, İrandan elektrik enerjisi idxal edirdisə, bu gün artıq sözügedən məhsulun əsas ixracatçılarından birinə çevrilməkdədir. Bunun nəticəsidir ki, artıq dünya miqyasında Azərbaycan təkcə neft-qaz yox, həm də elektrik enerjisinin ixracatçısı statusunu qazanmaqdadır.

Elektrik enerjisi ilə fasiləsiz təminata yol açan stansiyalar

Hazırda ölkədə elektrik enerjisinin istehsal gücünün artırılması istiqamətində görülən işlər, inşa edilən yeni stansiyalar perspektivdə Azərbaycana daha böyük həcmdə bu məhsulu ixrac etmək imkanı verəcək. Onu da bildirək ki, Azərbaycan son iki ildən etibarən elektrik enerjisinin ixracatçısına çevrilib. Aparılan araşdırmalar göstərir ki, ölkənin elektrik stansiyalarında ildə orta hesabla 21 milyard kilovat-saat elektrik enerjisi istehsal olunur. Bu da respublikada elektrik enerjisinə olan tələbatın tam təmin edilməsinə kifayət edir. Ötən ilin yekunlarına əsasən məlum olub ki, ölkənin enerji sistemində 21,2 milyard kilovat-saata yaxın elektrik enerjisi istehsal edilib. Göstərilən həcmdən istilik elektrik stansiyalarının (İES) payına 19 milyard kilovat-saata yaxın, su elektrik stansiyalarının (SES) payına isə 2,2 milyard kilovat-saatdan artıq elektrik enerjisi istehsalı düşüb. Hazırda respublika iqtisadiyyatının elektrik enerjisinə olan tələbatı 12 istilik elektrik stansiyası hesabına tamamilə ödənilir. Onların ümumilikdə gücü 5900 meqavata (MVt) yaxındır. Hələlik elektrik enerjisi istehsalının 90 faizi İES-lərin, 10 faizi isə SES-lərin payına düşür.

Bununla yanaşı, o da xüsusi olaraq qeyd edilməlidir ki, elektrik enerjisi istehsal edən müəssisələr vahid ərazidə cəmləşməyərək ölkənin müxtəlif yerlərində inşa olunub və olunmaqdadır. Özü də həmin stansiyaların bir çoxunun istehsal göstəricisi kifayət qədər böyük rəqəmlə ifadə olunur. Məsələn, Sumqayıt şəhərində təməli qoyulan və noyabrın 19-da açılışında Prezident İlham Əliyevin iştirak etdiyi istilik elektrik stansiyasının gücü 525 MVt təşkil edir. Hazırda tikintisi gedən "Cənub" Elektrik Stansiyasının gücü isə 800 MVt təşkil edəcək.

Kür çayı üzərində ümumi gücü 550 MVt-a yaxın və illik hasilatı 1,5 milyard kilovat-saat olan Tovuz, Şıxlı və Poylu su elektrik stansiyalarının tikintisi nəzərdə tutulmuşdur. 2008-ci ilin aprel ayında təməli qoyulmuş 25 MVt gücündə Füzuli su elektrik stansiyasının tikintisi Aran bölgəsinin enerji təhlükəsizliyinin daha da möhkəmləndirilməsi ilə yanaşı, pik güclərinin artırılmasına da kömək edəcək. Eyni zamanda, ümumi gücü 500 MVt-a yaxın olan kiçik su elektrik stansiyalarının da tikintisi planlaşdırılmışdır. Azərbaycanda dağ çaylarının çoxluğunu nəzərə alan ölkə rəhbərliyi istehsal gücü böyük olmayan, lakin ucqarların enerjiyə olan tələbatının daha yüksək səviyyədə ödənilməsi üçün kiçik su elektrik stansiyalarının inşasına da xüsusi önəm verir. Bununla əlaqədar Prezident İlham Əliyev bildirmişdir: "Biz dağ çaylarının imkanlarından tam şəkildə istifadə etməliyik və hesab edirəm ki, gələn il praktiki işlər başlanmalıdır. Lap 2-3 meqavat da olsa, biz bunu etməliyik".

Ümumiyyətlə isə qarşıdakı dövr ərzində Azərbaycanda xeyli sayda su elektrik stansiyalarının istifadəyə verilməsi proqnozlaşdırılır. Xatırladaq ki, artıq Azərbaycanın su resurslarının xəritəsi tərtib edilib və enerji resurslarını yaratmaq üçün hansı çaylardan istifadə ediləcəyi müəyyənləşib. Bundan başqa yaradılmaqda olan bir sıra su anbarlarından həm də elektrik enerjisinin istehsalı nəzərdə tutulub. Məsələn, tikilməkdə olan Taxtakörpü, Şəmkirçay kimi su anbarlarından elektrik enerjisi istehsalı üçün istifadə olunacaq. Eyni zamanda, Azərbaycan elektrik enejisinin istehsalında bir sıra yeniliklərə də imza atmaqdadır. Belə ki, MDB məkanında ilk dəfə olaraq Azərbaycan enerji sistemində yeraltı variantda "Babək" prospektində 110 kV-lıq yarımstansiya inşa edir və obyektin cari ilin sonunda istismara verilməsi planlaşdırılır.

Onu da qeyd edək ki, son illər ərzində tikilib istifadəyə verilən "Astara", "Xaçmaz", "Şəki", "Naxçıvan", "Bakı", "Səngəçal", "Şahdağ" kimi modul tipli elektrik stansiyaları hesabına artıq Azərbaycan ölkə daxilində bu məhsula olan tələbatının etibarlı şəkildə ödənilməsinə nail olub. Həmçinin, ölkənin elektroenergetika sisteminin dayanıqlığının təmin edilməsi məqsədilə nəzərdə tutulmuş tədbirlərin, ötürücü və paylayıcı elektrik şəbəkələrinin yenidənqurulması işlərinin uğurla yerinə yetirilməsi əhalinin və sənayenin elektrik enerjisi ilə fasiləsiz təminatına imkan yaradıb.

Hazırda təbii olaraq Azərbaycanın qarşısında elektrik enerjisilə bağlı duran əsas məsələlərdən biri onun xarici satış bazarlarının müəyyən olunmasıdır. Qeyd edək ki, Gürcüstan, Türkiyə, Rusiya, İran kimi qonşu ölkələr Azərbaycandan elektrik enerjisi alır. Perspektivdə isə Azərbaycan bu ölkələrə daha böyük həcmdə elektrik enerjisi satmaq niyyətindədir, bunun üçün müvafiq işlər görülür. Belə ki, Azərbaycanı qonşu ölkələrlə birləşdirən elektrik xətlərində yenidənqurma işləri aparılır və yüksək gərginlikli elektrik şəbəkələrinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində layihələr həyata keçirilir. Bunun nəticəsi olaraq İranla enerji mübadiləsinin həcminin 200 meqavatdan 700 meqavata çatdırılmasına xidmət edəcək 220 kilovoltluq Salyan yarımstansiyasının və müvafiq yüksək gərginlikli xətlərin tikintisi əsasən başa çatdırılıb. Bu yaxınlarda istifadəyə veriləcək İmişli-Parsabad elektrik xətti böyük həcmdə elektrik enerjisinin ixracına imkan verəcək.

Azərbaycanı Gürcüstanla birləşdirən yeni enerji xətləri çəkilməsi üçün də müvafiq işlər görülməkdədir və bu, ölkəmizin qərb istiqamətinə elektrik enerjisinin ixracı baxımından kifayət qədər üstün mövqe sahibi kimi çıxış etməsinə şərait yaradacaq. Rusiyaya gəlincə, Azərbaycan enerji sistemi ilə bu ölkənin müvafiq sistemi arasında enerji mübadiləsini 250 MVt-dan 500 MVt-a çatdırmaq üçün gücü 400 MVA, gərginliyi 330 kV olan "Xaçmaz" yarımstansiyasında son sınaq-sazlama işləri sona yetib. Naxçıvandan isə Türkiyəyə hələlik 20 meqavata yaxın elektrik enerjisi ixrac edilir.

Beləliklə, bütün bunlar göstərir ki, iqtisadi inkişaf sahəsində öz dəst-xətti olan Azərbaycanın regionda lider olduğunu göstərən daha bir məqam ölkəmizin elektrik enerjisi sferasında da əsas ixracatçı statusunu daşımağa başlamasıdır. Cari il ərzində elektrik enerjisinin ixracatçısı kimi mövqeyini daha da gücləndirən Azərbaycan bu sahədə getdikcə daha böyük uğurlara imza atmaqdadır. Bir məqama da xüsusi diqqət yetirmək lazım gəlir ki, Azərbaycanın ixrac etdiyi elektrik enerjisi, idxalı həm fiziki, həm də maliyyə göstəriciləri baxımından dəfələrlə üstələyir. Bu da yekun nəticədə elektrik enerjisinin ixracından Azərbaycanın böyük həcmdə gəlir əldə etməsi ilə nəticələnir.

Aparılan araşdırmalardan o da aydın olur ki, son iki ildə Azərbaycanın elektrik enerjisinin ixracı baxımından imkanları artan xətt üzrə inkişaf etməkdədir. Məsələn, 2007-ci il ərzində Azərbaycanın idxal etdiyi elektrik enerjisi ixracı 1,75 dəfə üstələyirdi və bu səbəbdən maliyyə nisbəti də 2,42 dəfəlik fərqlə idxalın xeyrinə dəyişirdi. Lakin ötən ildən etibarən bu sahədə vəziyyət köklü surətdə dəyişməyə başladı. 2008-ci il ərzində Azərbaycan idxal etdiyindən 3,03 dəfə çox elektrik enerjisi satdı və maliyyə nisbətində 2,6 dəfəlik müsbət saldo qeydə alındı. Cari ilin ilk 9 ayı ərzində də elektrik enerjisinin idxalı və ixracı arasında fərq nisbəti böyük rəqəmlərlə ifadə olunmaqdadır və bu, Azərbaycanın qüdrətli elektrik enerjisi ixracatçısına çevrildiyini göstərməklə yanaşı, ölkəmizin bu sahədə böyük gəlir götürməsini təmin edir.

Alternativ enerji mənbələrinin yaradılması prosesi genişlənir

Azərbaycan enerji sferasında uğurlarını göstərilənlərlə məhdudlaşdırmaq niyyətində deyil. Zəngin neft-qaz ehtiyatlarına malik olan ölkəmizdə alternativ enerji mənbələrinin yaradılması istiqamətində də fəal iş aparılır və bu böyük perspektivə hesablanmış bir stategiya hesab olunur. Bilindiyi kimi, ənənəvi enerji mənbələri tükənməz deyil, zaman keçdikcə onların azalması prosesi baş verir. Bu amil və onlardan istifadə zamanı ətraf mühitə külli miqdarda zərər vurulduğunu nəzərə alaraq dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində ekoloji cəhətdən təmiz enerji mənbələrindən (günəş, külək enerjisi, kiçik SES-lər, termal sular, biokütlə enerjisi) geniş istifadə olunur. Tədqiqatlar göstərir ki, dünya üzrə istehsal olunan elektrik enerjisinin 15 faizə yaxını alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə edilməklə əldə edilir.

Zəngin karbohidrogen ehtiyatlarına malik Azərbaycanda alternativ üsullarla enerji alınması üçün kifayət qədər əlverişli mühit var. Belə ki, Azərbaycanın yerləşdiyi əlverişli coğrafi mövqe və iqlim şəraiti dünyanın inkişaf etmiş ölkərində olduğu kimi respublikamızda da ekoloji cəhətdən təmiz və bərpa olunan alternativ enerji mənbələrindən geniş istifadə edilməsinə imkan verir. Belə mənbələrdən istifadə edilməsi istilik enerji stansiyalarında yandırılan böyük miqdarda yanacağa qənaət edilməsi və ətraf mühitə atılan zərərli maddələrin miqdarının azaldılması deməkdir. Bütün bunları nəzərə alan Azərbaycan rəhbərliyi tərəfindən alternativ enerji mənbələrinin yaradılması istiqamətində konkret addımlar atılmaqdadır. Azərbaycanın ənənəvi enerji növləri sahəsində malik olduğu zəngin potensial ölkəmizin tələbatına tam cavab versə də, perspektiv inkişaf baxımından mütləq alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə istiqamətində Prezident İlham Əliyev tərəfindən artıq qarşıya konkret vəzifələr qoyulub və müvafiq göstərişlər verilib. Bu mənada Prezident İlham Əliyevin alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə edilməsi üçün müvafiq agentliyin yaradılması məqsədilə imzaladığı fərman xüsusi qeyd olunmalıdır. Həmin fərmana əsasən, Sənaye və Energetika Nazirliyinin Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi yaradılıb. Onu da xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyevin 2004-cü il 21 oktyabr tarixli 462 nömrəli sərəncamı ilə "Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı" təsdiq edilib. Həmin proqrama uyğun olaraq müvafiq dövlət agentliyinin yaradılması ölkəmizdə tezliklə alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrini istismara cəlb etməklə enerji resurslarından istifadədə səmərəliliyin daha da yüksəlməsi ilə nəticələnəcək. Bu, həm də Azərbaycanın daha böyük həcmdə enerji istehsal etməsini və beləliklə, daha böyük miqdarda elektrik enerjisi satmasını şərtləndirir.

Onu da qeyd edək ki, "Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı"nda öz əksini tapan tapşırıqlarla yanaşı, Prezident İlham Əliyevin imzaladığı bir sıra digər dövlət proqramlarında da alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə ilə bağlı konkret müddəalar var. Məsələn, dövlət başçısının 14 aprel 2009-cu il tarixli fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı"nda bu vacib məsələyə geniş yer ayrılmışdır. Yeni regional inkişaf proqramında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadənin genişləndirilməsi də nəzərdə tutulur ki, bu da ölkənin enerji təhlükəsizliyinin təminatına mühüm töhfələr verəcək. Bu məqsədlə ölkənin ayrı-ayrı regionlarında günəş və külək enerjisi istehsal edən qurğuların inşası planlaşdırılır. Məsələn, ilkin təcrübə kimi Naxçıvan iqtisadi rayonuna daxil olan Ordubad və Culfa rayonlarının Arazboyu düzənlik ərazilərində külək elektrik qurğuları, eləcə də muxtar respublikanın ayrı-ayrı yerlərində günəş enerjisi ilə qidalanan müasir tipli elektrik stansiyaları tikilib istismara veriləcək.

Aparılan hesablamalar göstərir ki, alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə etməklə yaxın perspektivdə Azərbaycanda istehsal olunan elektrik enerjisinin 5-7 faizini, istilik enerjisinin isə 10 faizə qədərini bu mənbələr hesabına ödəmək mümkündür. Bundan başqa, Azərbaycanda coğrafi mövqeyinə görə günəşli günlərin sayının çox olması bu mənbə hesabına alternativ yolla enerji alınması üçün müvafiq təbii şəraitin olduğunu göstərir. Qeyd edək ki, araşdırmalara əsasən, Abşeron yarımadasında və Xəzər dənizinin sahilboyu ərazisində günəş işığının müddəti il ərzində 2500 saata, Naxçıvan Muxtar Respublikasında isə 2900 saata bərabərdir. Mütəxəssislər bildirir ki, muxtar respublikanın enerji ehtiyatlarının təxminən yarısını alternativ enerji mənbələri hesabına ödəmək mümkündür.

Külək enerjisinə gəldikdə isə Abşeron yarımadası və Xəzər dənizinin sahilboyu ərazində il ərzində ən azı 270 gündən artıq güclü küləklər əsir. Bu mənada belə hesab olunur ki, Abşeron yarımadasında külək qurğularının tətbiqi ölkə iqtisadiyyatına mühüm töhfə olardı. Bu ərazidə külək enerjisindən geniş miqyaslı istifadə ümumi enerji balansının 20 faizini təmin edərdi ki, bu da həmin qədər üzvü yanacağa qənaət olunması deməkdir. Hesablamalar göstərir ki, 20 il ərzində külək enerjisindən istifadə etməklə 2,4 milyon ton mazuta qənaət etmək olar. Bu isə 7,5 milyon ton karbon qazının atmosferə atılmasının qarşısını almaq deməkdir. Qeyd olunan məqamlara toxunarkən Prezident İlham Əliyev bildirmişdir: "Külək və günəş enerjisinin istehsalı üçün indi əməli işlər görülür, ilkin təcrübə vardır və biz bu təcrübəni daha da genişləndirməliyik. Gələn il bu məqsədlər üçün xüsusi vəsait ayrılacaqdır".

Artıq bir sıra həm xarici, həm də yerli şirkətlər Azərbaycanda külək və günəş enerjisindən istifadə edilməsinə maraq göstərir. Gələn ildən etibarən hökumət dövlət büdcəsi hesabına pilot layihələr kimi həm külək, həm də günəş elektrik enerjisinin istehsalı üçün bir sıra digər praktik işlər də görməyə hazırlaşır.

Hələlik isə bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərdən biri kimi, Asiya İnkişaf Bankı ilə Sənaye və Energetika Nazirliyi arasında imzalanmış alternativ enerji mənbələrinin istifadəsi barədə müqavilə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu çərçivədə kiçik su elektrik stansiyalarının inşası layihəsinin həyata keçirilməsi çərçivəsində onların quraşdırılması üçün müvafiq ərazilər seçilmiş və layihənin texniki-iqtisadi əsaslandırılması hazırlanmışdır.

Həmçinin, BMT-nin İnkişaf Proqramı çərçivəsində Azərbaycan Respublikası ərazisində kiçik su elektrik stansiyalarına texniki yardım layihəsi və külək enerjisi potensialının araşdırılması layihələri həyata keçirilir. BMT-nin İnkişaf Proqramı çərçivəsində olan digər bir layihə Azərbaycanda külək enerjisi potensialının araşdırılmasından ibarətdir. Yəni külək enerjisinin istifadəsi üçün müvafiq zonaların təyin olunması və bu zonalarda külək enerjisinin istifadə olunmasının həyata keçirilməsidir. Bu istiqamətdə artıq müəyyən işlər görülüb. Məsələn, Quba rayonunun Xınalıq kəndində alternativ enerji mənbələrindən istifadə etmək üçün "Ekoenergetika Akademiyası" ilə birgə müvafiq ərazilərin seçilməsi və avadanlıqların quraşdırılması məqsədilə bir sıra tədqiqat işləri aparılıb. Eləcə də "Quba rayonunun Xınalıq kəndinin elektrik enerjisi və qaz təchizatı üçün alternativ enerji mənbələrindən istifadə etməklə hibrid sisteminin yaradılması" layihəsinin ilkin texniki-iqtisadi əsaslandırılması hazırlanıb.

Ekoloji problemlərin həllində qazanılan uğurlar

Ölkəmizdə alternativ enerji mənbələrindən istifadəyə belə geniş diqqət ayrılmasının Azərbaycana verəcəyi mühüm töhfələrdən biri də şübhəsiz ki, ekoloji problemlərin həlli ilə bağlı olacaq. Bu sahənin hamı üçün prioritet əhəmiyyətini vurğulayan Prezident İlham Əliyev qeyd edir: "Gələn il ekoloji tədbirlərin gücləndirilməsi nəzərdə tutulur. Biz bu sahəyə böyük əhəmiyyət veririk. Biz bu torpaqda yaşayırıq, bu havanı uduruq, bu suyu içirik. Azərbaycanda ekoloji tədbirlərin gücləndirilməsi insanların sağlamlığı üçün başlıca şərtdir".

Xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyev gələn ilin Azərbaycanda "Ekologiya ili" elan edilməsini təklif edib və "Ekologiya ili"ni yüksək səviyyədə keçirmək üçün müvafiq tədbirlər planı hazırlanması, dövlət büdcəsində bunun öz əksini tapması, eləcə də beynəlxalq maliyyə qurumları ilə əməkdaşlıqda bu amilin nəzərə alınması üçün göstərişlər verilib.

Ümumiyyətlə, Azərbaycanda son illər ərzində ekoloji məsələlərin həllinə xüsusi diqqət yetirilməsi beynəlxalq dairələr tərəfindən etiraf və təqdir olunur. Xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyev ölkədə ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində həyata keçirdiyi uğurlu siyasətə görə Almaniyanın Mixael Zukkov Fondunun ali mükafatına da layiq görülüb. Həmin vaxt fond Prezident İlham Əliyevi ali mükafata layiq görməsinin səbəbini dövlət başçısına ünvanladığı məktubda belə açıqlayırdı: "Mixael Zukkov Fondu, Sizin cənab Prezident, dayanıqlı inkişaf, Qafqaz və Xəzər regionunda biomüxtəlifliyin mühafizəsi istiqamətində əldə etdiyiniz nailiyyətləri və müsbət nəticələri təqdir edir. Siz təbiət gözəlliyinin və zənginliyinin vurğunu olmuş müdrik atanız, Prezident Heydər Əliyevin yolunu davam etdirirsiniz. Sizin ekoloji siyasətiniz isə möhkəm özülə malik olmaqla ciddi əsaslara söykənir. Sizin qəti qərarlarınız bu sahədə əzmkar fəaliyyətinizi nümayiş etdirir".

Son illər ərzində də ekoloji sahədə mövcud problemlərin həlli istiqamətində mühüm işlər görülməkdədir və bu xüsusda ən çox diqqət çəkən məqamlardan biri də Prezident İlham Əliyev tərəfindən 3 milyon ağacın əkilməsinə dair verilən göstərişdir. Dövlət başçısının qeyd olunan göstərişi və bununla bağlı görülən işlər beynəlxalq ekoloji təşkilatlar tərəfindən yenidən böyük məmnuniyyət, razılıq hissi ilə qarşılanıb. Bütün bunların fonunda isə Azərbaycanda alternativ enerji mənbələrinin yaradılması və onlardan istifadə ilə bağlı görülən işlər şübhəsiz ki, Azərbaycanda ekoloji durumun daha da yaxşılaşmasına xidmət edəcək. Digər tərəfdən bu, Azərbaycanın enerji müstəqilliyinin daha da möhkəmlənməsində özünəməxsus rol oynayaraq qeyd olunan sahə üzrə də ölkəmizin mövcud olduğu regionda lider statusunu daşımasını təmin edəcək.

Beləliklə, qeyd edilənlər aydın göstərir ki, Azərbaycanın enerji müstəqilliyi təkcə ölkənin malik olduğu karbohidrogen ehtiyatları yox, həm də qabaqcıl texnologiyaya əsaslanan yeni mənbələr hesabına təmin olunur. Elə bu məqam da bir daha enerji müstəqilliyi ilə bağlı həyata keçirilən siyasətin nə qədər dəqiq və əhatəli düşünüldüyünü və kompleks xarakter daşıdığını deməyə əsas verir.

Rasim BAYRAMOV

Azərbaycan.- 2009.-22 noyabr.- S. 3.