Türkdilli ölkələrin birliyi daha da möhkəmlənir

"Biz çox istəyirik ki, türkdilli xalqlar, ölkələr arasında birlik daha da güclənsin. Bu bizim tariximizdir, bizim mədəniyyətimizdir, bizim köklərimizdir. Eyni zamanda, bu, bugünkü vəziyyətin reallıqlarıdır".

İlham ƏLİYEV

Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatların işində fəal iştirak etməsi onun təhlükəsizliyi və xarici siyasəti üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Miqyas və nüfuzundan asılı olmayaraq, universal və regional beynəlxalq təşkilatlar dünyada yaranan yeni təhdidlərlə mübarizədə getdikcə daha çox rol oynayırlar. Belə ki, beynəlxalq təşkilatlar təhdidlərin aradan qaldırılmasına və ya onların qarşısının alınmasına yardım etməklə yanaşı, ölkəmizin milli maraqlarının qlobal siyasətdə müdafiəsinə imkanlar yaradırlar. Eyni zamanda, beynəlxalq təşkilatlar Azərbaycan Respublikasının üzləşdiyi təhlükəsizlik probleminə tərəfdaş dövlətlərin diqqətini cəlb etmək üçün əlverişli forum rolunu oynayırlar.

Dövlətçiliyin, müstəqilliyin, ərazi bütövlüyünün, milli təhlükəsizliyin qorunması, beynəlxalq aləmə çoxşaxəli inteqrasiyanın təmin olunması, enerji asılılığının azaldılması, iqtisadi və geostrateji maraqların ödənməsi, vətəndaşların firavan yaşayışının təmin olunması xarici siyasətdə mühüm istiqamətlər kimi nəzərdən keçirilir. Xarici siyasət və diplomatik münasibətlər eyni zamanda hər bir dövlətin beynəlxalq arenada nüfuz və mövqelərinin möhkəmlənməsinə, ümummilli problemlərinin həllinə yönəlir.

Azərbaycan Respublikası üzvü olduğu BMT, ATƏT, Avropa Şurası, İslam Konfransı Təşkilatı və digər nüfuzlu qurumlarla beynəlxalq hüquq norma və prinsiplərinə uyğun səmərəli əməkdaşlıq edərək öz diplomatik mənafelərini layiqincə müdafiə edə bilir, həlledici uğurlara imza atır. Bu sahədə müsbət nəticələri təmin edən vacib şərtlər isə milli və ümumbəşəri mənafelərin mümkün dərəcədə uzlaşdırılması, eləcə də dəqiq hədəflərə hesablanmış xarici siyasət prioritetlərinin müəyyənləşdirilməsidir.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi və inkişaf etdirdiyi xarici siyasət strategiyasının əsasında da dünyanın aparıcı dövlətləri və beynəlxalq təşkilatları ilə əlaqələrin ümummilli mənafelərə əsaslanan xətlə inkişafı durur. Türkdilli dövlətlərlə siyasi, iqtisadi, humanitar, mədəni sahədə əlaqələrin inkişaf etdirilməsi ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasətinin prioritet istiqamətidir.

Xatırladaq ki, türkdilli ölkələrin dövlət başçıları arasında ilk zirvə görüşü 1992-ci ildə Ankarada, sonrakı toplantılar isə 1994-cü ildə İstanbulda, 1995-ci ildə Bişkekdə, 1996-cı ildə Daşkənddə, 1998-ci ildə Astanada, 2000-ci ildə Bakıda, 2001-ci ildə İstanbulda və 2006-cı ildə Antalyada keçirilmişdir.

Türkdilli ölkələrin tarixi, mədəni, dini və dil birliyinə arxalanan əlaqələrin müasir mərhələdə daha da inkişaf etdirilməsi, dövlətlərin mənafelərinə uyğun çoxtərəfli əməkdaşlığın genişləndirilməsində bu zirvə toplantılarının mühüm əhəmiyyəti olmuşdur.

Türkdilli ölkələrin dövlət başçılarının 28 avqust 1995-ci il tarixdə Bişkek şəhərində keçirilən III zirvə toplantısında ümummilli lider Heydər Əliyev bu dövlətlərin bir-biri ilə siyasi, iqtisadi münasibətlərini çox yüksək qiymətləndirmişdir. Bu qəbildən olan görüşlərin tarixi əhəmiyyəti ondadır ki, dövlət başçıları təcrübə mübadiləsi zamanı qarşıya çıxan problemlərin həlli yollarını birgə axtarıb tapır və onu dövlətlərin ümumi mənafeyi baxımından həll etməyə çalışırlar. Belə görüşlərdə məhz bu amillər xüsusi diqqət mərkəzində saxlanılır. Türkdilli dövlət başçılarının keçirdikləri görüşlərdə belə bir fikir yekdil olaraq vurğulanmışdır ki, dünyada baş verən böyük tarixi, geosiyasi dəyişikliklər məhz türk dövlətlərinin qarşılıqlı şəkildə davam etdirilən əlaqələrinə böyük təkan verməli və bu dövlətlərin hər biri bundan səmərəli istifadə etməyi bacarmalıdır. Bu əlaqələr müstəqil, suveren əsaslar üzərində qurulmalı və dövlətlərin maraqlarına cavab verməlidir.

Bişkek görüşündə dövlət başçıları belə bir mühüm fikrə gəlmişlər ki, onların rəhbərlik etdikləri ölkələr dünya iqtisadi birliyi ilə bərabərhüquqlu inteqrasiyaya doğru mühüm addımlar atmalıdır. Ümummilli lider Heydər Əliyev bildirmişdir: "Bizim respublikalarımız Sovet İttifaqına daxil olarkən həm iqtisadi baxımdan, həm də mədəni dəyərlərlə mübadilə baxımından görüşlər keçirilməsi, bir-birinə nümayəndə heyəti göndərilməsi baxımından daha sıx bağlı idilər. İndi bu əlaqələr zəifləmişdir. Amma biz istəyirik ki, bu əlaqələr geniş olsun. Tarixi keçmişimizi, ümumi köklərimizi, bizi bu görüşə toplayan zəmini əsas tutaraq Azərbaycan dövləti istəyir ki, Mərkəzi Asiyanın bütün ölkələri daha sıx iqtisadi, mədəni, elmi-texniki əməkdaşlıq yaratsın və bu inteqrasiyaya daxil olsun".

Ümummilli lider Heydər Əliyev siyasi kursunun layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyev türkdilli dövlətlər arasında bütün sahələrdə əlaqələrin inkişafı istiqamətində mühüm addımlar atmaqdadır. 2006-cı ildə Antalyada keçirilən zirvə toplantısında türkdilli dövlətlərin parlamentlərinin bir araya gəlməsi ideyası irəli sürülmüşdür. Parlament Assambleyasının yaradılması ideyasının türkdilli dövlətlərin rəhbərləri tərəfindən dəstəklənməsi bu ideyanın gerçəkləşməsinə zəmin yaratdı. Bu assambleya parlamentlərarası əlaqələrin daha da inkişafına öz təsirini göstərəcəkdir.

Türkdilli Ölkələrin Parlament Assambleyasının (TÖPA) sentyabrın 28-29-da Bakıda keçirilən ilk iclasında qurumun daimi katibliyi yaradıldı və Bakı Bəyannaməsi imzalandı. TÖPA-ya üzv olan ölkələrin qarşılıqlı ticarət və iqtisadi əlaqələrinin genişləndirilməsi əsas fəaliyyət istiqaməti kimi müəyyənləşdirildi. TÖPA-nın ikinci ümumi iclasının 2010-cu ilin oktyabrında Qazaxıstanın Astana şəhərində keçirilməsi nəzərdə tutulub.

Oktyabrın 2-3-də Naxçıvanda türkdilli ölkələrin dövlət başçılarının IX zirvə görüşü keçirildi. Zirvə toplantısında Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev, Qırğızıstan Prezidenti Kurmanbek Bakiyev, Türkiyə Prezidenti Abdullah Gül, Türkmənistan Nazirlər Kabineti sədrinin müavini Xıdır Saparlıyev iştirak etmişlər. Görüşün yekunu olaraq Türkdilli Ölkələrin Əməkdaşlıq Şurasının yaradılması haqqında Naxçıvan Sazişi imzalandı. Sonra türkdilli dövlət başçıları zirvə görüşünun yekunu olaraq Naxçıvan Bəyannaməsini imzaladlar.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Naxçıvanda keçirilən türkdilli ölkələrin dövlət başçılarının IX zirvə görüşündə bildirmişdir: "Bu yaxınlarda Bakıda bizim birliyimizi daha da möhkəmləndirən önəmli hadisə baş vermişdir. Bakıda Türkdilli Ölkələrin Parlament Assambleyasının birinci toplantısı keçirilmişdir. Bu da çox önəmli hadisədir. Bizim qanunvericilik orqanlarımız da bir-birilə daha sıx əlaqədə olacaqlar. Düzdür, ölkələrimizi təmsil edən deputatlar bu vaxta qədər bir-biri ilə daha sıx əlaqədə olmuşlar, müxtəlif beynəlxalq qurumlar çərçivəsində əməkdaşlıq etmişlər. Ancaq türkdilli ölkələrin Parlament Assambleyasının yaradılması tam başqa bir hadisədir. Bunun çox böyük mənası vardır. Bu onu göstərir ki, türkdilli ölkələr arasında əlaqələr geniş formatda daha da sürətlə inkişaf edir. Biz buna çox sevinirik, buna çox böyük dəstəyimizi veririk. Əgər gələcəkdə bütün siyasi məsələlərdə, beynəlxalq təşkilatlarda, beynəlxalq müstəvidə bir-birimizə öz dəstəyimizi verməyə davam etsək, iqtisadi sahədə əməkdaşlığımızı konkret layihələrlə zənginləşdirsək, humanitar və mədəniyyət sahəsində TÜRKSOY vasitəsilə, konkret layihələr vasitəsilə bu birliyi daha da gücləndirsək, bizim xalqlarımız bundan ancaq fayda götürəcəklər".

Türkdilli ölkələrin dövlət başçıları IX zirvə görüşündə imzaladıqları mühüm sənədlərlə əlaqələrin perspektiv inkişafına yeni təkan verdilər. Əldə olunan razılaşma ölkələrimiz arasında bütün istiqamətlərdə əməkdaşlığın daha da genişlənməsinə imkan verəcəkdir.

E.HACIALIYEV

Azərbaycan.- 2009.- 13 oktyabr.- S. 2, 4.