Ölkə iqtisadiyyatı qlobal maliyyə böhranı şəraitində belə dinamik inkişaf edir

Təcrübə göstərir ki, elmi əsaslara söykənən sosial-iqtisadi strategiya əsasında qarşıda duran hədəfləri düzgün müəyyənləşdirən liderlər həm də ümumilikdə cəmiyyəti davamlı inkişafa aparan strateji məqsədləri reallaşdırmağa nail olurlar. 2008-ci ilin 15 oktyabrında xalqın iradəsilə ikinci müddətə Azərbaycan Prezidenti seçilmiş cənab İlham Əliyev də çağdaş dövrün tələblərinə uyğun praqmatik siyasət yeritməklə, ölkənin bütün potensialını vətəndaşların mənafeyinə cavab verən çoxşaxəli islahatların gerçəkləşdirilməsi istiqamətində səfərbər edir. İdarəçilikdə xalqa hesabat ənənəsinin əsasını qoymuş dövlət başçısı vətəndaşları qarşıdakı vəzifə və planlar, strateji əhəmiyyətli layihələr barədə məlumatlandırır.

Nazirlər Kabinetinin 2009-cu ilin 9 ayının yekunlarına həsr olunmuş iclasının yekunları deməyə əsas verir ki, ulu öndər Heydər Əliyevin müəllifi olduğu yeni neft strategiyasının davam etdirilməsi, Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsi, qeyri-neft sektorunun inkişafı, ölkədə əlverişli biznes və investisiya mühitinin formalaşdırılması, işsizlik, yoxsulluq problemlərinin həlli, əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, infrastrukturun yeniləşdirilməsi kimi prioritet hədəflər hesabat dövründə İlham Əliyevin yeritdiyi iqtisadi siyasətin əsasını təşkil etmişdir. İclasda səslənən məlumatlardan bəlli olur ki, son bir ildə bütün dünya ölkələrində iqtisadi inkişafa ciddi zərbə vuran qlobal maliyyə böhranına baxmayaraq, Azərbaycanın bütün sahələrdə qazandığı yüksək nailiyyətlər ilk növbədə sistemli və düzgün koordinasiya olunmuş fəaliyyətin məntiqi nəticəsidir.

Ötən 9 ayın statistikası Azərbaycanın bütövlükdə MDB məkanında rasional siyasət yeridərək iqtisadiyyatını qlobal böhranın mənfi təsirlərindən maksimum dərəcədə hifz edən, eyni zamanda, ciddi artıma nail olan lider dövlətlərdən olduğunu təsdiqləyir. 2009-cu ildə MDB dövlətlərinin əksəriyyətində iqtisadi vəziyyətin pisləşməsi - ümumi daxili məhsulun Rusiyada 14, Qazaxıstanda 1,5, Belarusda 4,6, Qırğızıstanda 12,7, Moldovada 24,6, Tacikistanda 11,4, Ukraynada 29,6 faiz azalması fonunda Azərbaycanda 6,1 faiz artıma nail olunması inkişafın bariz göstəricisi sayıla bilər. Hesabat dövründə sənayedə 5, kənd təsərrüfatında 3 faiz artımın baş verməsi də dünya iqtisadiyyatının tənəzzülə uğradığı hazırkı mərhələdə kifayət qədər diqqətəlayiq rəqəmlərdir. Mühüm nəticələrdən biri də respublikanın strateji valyuta ehtiyatlarının ilin əvvəli ilə müqayisədə 1 milyard dollar artaraq 19,1 milyard dollara çatmasıdır.

2008-2009-cu illəri əhatə edən qlobal maliyyə böhranının Azərbaycan iqtisadiyyatına digər dövlətlərlə müqayisədə ciddi təsir göstərmədiyini bank sektorunun normal və ahəngdar fəaliyyəti bir daha təsdiqləyir. Mərkəzi Bankın həyata keçirdiyi preventiv tədbirlər nəticəsində cari ildə respublika bankları likvidlik problemi ilə bağlı istehlak və biznes kreditlərinin verilməsi prosesini dayandırmamış, perspektivli biznes layihələri maliyyələşdirilmiş, hətta ipoteka kreditləşməsi yenidən bərpa olunmuşdur. 2009-cu ildə əhalinin banklardakı əmanətlərinin 11 faiz artması da bank sisteminə ictimai inamın, habelə əmanət bazasının, xüsusilə, xırda əmanətçilərin depozitlərinin dayanıqlı olduğunu göstərir. Qlobal likvidlik böhranına baxmayaraq, həyata keçirilmiş preventiv tədbirlər sayəsində bank sistemində maliyyə sabitliyi qorunmuş, banklar yüksək maliyyə dayanıqlığı nümayiş etdirmişdir. Azərbaycan manatı məzənnəsini qoruyub saxlamış, hökumət məhz əhalinin sosial mənafeyini əsas tutaraq manatın devolvasiyasına imkan verməmişdir.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Nazirlər Kabinetinin bu günlərdə keçirilən iclasında manatın devolvasiya edilməməsini hökumətin düzgün siyasəti kimi dəyərləndirmişdir: "Mərkəzi Bankın səyləri nəticəsində manatın məzənnəsinin sabit vəziyyətdə saxlanılması bax, bu vəziyyəti şərtləndiribdir. Əgər biz başqa ölkələr kimi milli valyutanı devalvasiyaya uğratsaydıq, o zaman manata inam azalardı, banklara qoyulan əmanət azalardı və beləliklə, həm inam, həm də ki, bankların maliyyə resursları azalardı. Düzgün siyasətimiz nəticəsində, baxmayaraq ki, demək olar, bölgədə yerləşən bütün ölkələrdə milli valyuta devalvasiya edilib, biz manatı sabit saxladıq. Bu, düzgün siyasət idi".

Hesabat dövründə Mərkəzi Bank maliyyə risklərini çevik idarə etmək üçün respublika banklarının xarici borclanmasının idarəedilən təhlükəsiz səviyyədə saxlanılması üzrə konkret addımlar atmış və səmərəli nəticələr əldə etmişdir. 2009-cu ildə ölkədə inflyasiya gözləntilərinin azalması nəzərə alınaraq işgüzar aktivliyin yüksəldilməsi məqsədilə mərkəzləşdirilmiş kredit üzrə uçot dərəcəsinin 8 faizdən 2 faizə, faiz dəhlizinin yuxarı həddinin 13 faizdən 7 faizə, məcburi ehtiyat normalarının isə 6 faizdən 0,5 faizə endirilməsi qlobal böhran şəraitində bank sektorunun fəaliyyətinə ciddi dəstək olmuşdur. Həm manat, həm də xarici valyuta ilə məcburi ehtiyat normasının azaldılması hesabına bu dövrdə bank sisteminə əlavə 250 milyon manat likvidlik verilmişdir. Nəticədə son illər ərzində ilk dəfə olaraq likvidliyin verilməsi alətlərinin fərqini xarakterizə edən likvidlik saldosu pozitiv zonaya keçmişdir. Təkcə 2009-cu ilin 6 ayının yekunu üzrə Mərkəzi Bank bank sisteminə 600 milyon manat likvidlik dəstəyi vermişdir.

Mərkəzi Bank 2009-cu il üçün bəyan etdiyi pul siyasətinin əsas istiqamətlərinə uyğun olaraq hesabat dövründə makroiqtisadi tarazlığın və dayanıqlığın təmin olunmasına, habelə bank sistemində maliyyə sabitliyinin qorunmasına yönəldilmiş pul və məzənnə siyasəti yeritmişdir. Bu siyasət eyni zamanda, bank sisteminə etimadın, sistemin sağlamlığı və dayanıqlığının, bank sektorunun iqtisadiyyatda maliyyə vasitəçisi rolunun dəstəklənməsinə yönəlmişdir. İqtisadi subyektlərin banklara inamını qorumaq və daha da artırmaq mühüm vəzifələrdən biri olaraq qalmış, bank sisteminin likvidliyinin adekvat səviyyədə saxlanması siyasəti davam etdirilmişdir. Mərkəzi Bankın Kredit Təşkilatlarına Nəzarət Departamenti bu məqsədlə hesabat dövründə bank sektorunun fəaliyyətini nəzarətdə saxlamış, tənzimləyici funksiya həyata keçirilməklə bankların likvidliyinin, kapitalının adekvatlıq parametrlərinin ardıcıl təhlili aparılmışdır. Bankların maliyyə ehtiyatlanması səviyyəsinin artırılması məqsədilə bank sektorunun aktivlərinin keyfiyyətinə və təminatlılığına tələblər artırılmış, eyni zamanda, bu sektorda xarici borclanmanın idarə oluna bilən, təhlükəsiz səviyyədə saxlanılması üçün müəyyən addımlar atılmışdır. Bankların idarəetmə, xüsusilə, risklərin idarəedilməsi potensiallarının artırılmasına yönəlmiş tədbirlər davam etdirilmiş, bank nəzarətinin maliyyə sabitliyi, risklərin qabaqlayıcı rejimdə aşkarlanması potensialı gücləndirilmişdir.

Bank sistemində likvidlik səviyyəsinin məqbul həddə saxlanması 2009-cu ilin son 9 ayında bankların kredit fəaliyyətinin davamlılığını təmin etməklə yanaşı, qeyri-neft sektorunda iqtisadi artım dinamikasının qorunmasında da mühüm rol oynamışdır. Hökumətin bank və sığorta təşkilatlarının mənfəətlərinin kapitala yönəldilən hissəsinin 2009-cu ildən vergidən azad edilməsi barədə qərarı isə real sektorun inkişafına ciddi dəstək olmuşdur. Hesabat dövründə real sektorun, istehsalla məşğul olan müəssisələrin hərtərəfli dəstəklənməsi, sahibkarlıq fəaliyyətinə dövlətin maliyyə yardımının gücləndirilməsi istiqamətində də mühüm addımlar atılmışdır. Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu müvəkkil banklar vasitəsilə iş adamlarına kreditlərin verilməsi prosesini daha da genişləndirmiş, eyni zamanda, Mərkəzi Bankın dəstəyi ilə Azərbaycan İpoteka Fondu 2009-cu ilin iyun ayında ipoteka kreditləşməsini bərpa etmişdir. Bütün bunlar isə işgüzar fəallığı artırmış, xüsusən də, tikinti sektorunda müşahidə olunan durğunluğu aradan qaldırmışdır.

2008-ci ildən başlanan maliyyə böhranına rəğmən, Azərbaycanın ən güvənli, əmniyyətli banklarından olan "Texnikabank" da sürətlə inkişaf etmiş, qarşıda qoyduğu bir sıra məqsədləri uğurla gerçəkləşdirmişdir. Bank təşəbbüskarlıq nümayiş etdirməklə, məqsədyönlü kreditləşmə siyasəti həyata keçirmiş, hər bir riski ciddiliklə nəzərə almış, real sektorun maliyyə resurslarına ehtiyaclarını təmin etməyə çalışmışdır. Bankın risk menecmenti real sektorun tələblərini ətraflı öyrənmiş, müvafiq qiymətləndirmə işi aparmış, yaranan çətinlikləri maliyyə resursları hesabına həll etməyə çalışmışdır.

2008-ci ildə "Texnikabank" London birjasında avro istiqrazlarını yerləşdirmiş, bu, Azərbaycan bank sisteminin inkişafında zirvə mərhələ olmuşdur. İlk dəfə olaraq Azərbaycan bankı London birjasına çıxmış, bu məqsədlə sistemli, gərgin və məhsuldar hazırlıq tədbirləri görülmüşdür. Dünyanın 8 şəhərində - Sinqapur, Honkonq, London, Sürix, Cenevrə, Nyu-York, Boston və Los-Ancelesdə 64 investor üçün ayrı-ayrılıqda təqdimatlar keçirilmişdir. Beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində ötən il bank müxbir əlaqələri genişləndirilmiş, beynəlxalq maliyyə institutları ilə əməkdaşlığı yeni mərhələyə qədəm qoymuş, habelə xarici özəl investisiya bankları və fondları ilə qarşılıqlı faydalı əlaqələr qurulmuşdur. Maliyyə böhranı şəraitində vəsaitlərin diversifikasiyası da "Texnikabank"ın fəaliyyətində prioritet istiqamətlərdən olmuşdur. Bankın öhdəliklərində xarici borcların xüsusi çəkisi 5,5 faiz təşkil edir ki, bu da son dərəcə yaxşı göstəricidir. Yerli vəsaitlər 3 mənbə - əhalinin əmanətləri, dövlət vəsaitləri və nəhayət, korporativ müştərilərin hesablarındakı qalıqlar hesabına təmin olunur. Bu üç mənbə, eyni zamanda, xarici borclanma hesabına formalaşdırdığımız maliyyə vəsaitləri "Texnikabank"a kreditləşmə siyasətini 2009-cu ildə də inamla davam etdirmək imkanı yaratmışdır. Bu il "Texnikabank"ın başlıca hədəfləri yüksək likvidliyin təmini, institusional inkişafın davam etdirilməsi, risklərin idarə olunması sisteminin təkmilləşdirilməsi, cəlb olunmuş vəsaitlərin geniş diversifikasiyası olmuşdur.

2009-cu ildə maliyyə böhranının dərinləşməsinə baxmayaraq, bank öz aktivlərinin həcmini qoruyub saxlaya bilmiş, eyni zamanda, 5 milyon manat artıma nail olmuşdur. Bununla bərabər, aktivlərin keyfiyyətində də əhəmiyyətli irəliləyişlər baş vermişdir. Cari ildə də "Texnikabank"ın fəaliyyətinin əsas istiqamətini korporativ müştərilərə keyfiyyətli xidmət təşkil edir. Apardığımız ümumi kreditləşmədə korporativ müştərilərə verilən kreditlərin payı 70 faizdən çoxdur. Real sektorda çalışan müştərilərlə əməkdaşlığa daha çox üstünlük verilir: bu sektorda risklərin cəmləşməsi aşağı səviyyədə olduğu üçün istehsal müəssisələri ilə işləmək maliyyə böhranı şəraitində daha məqsədəuyğun sayılır. İstehsal müəssisələri ilə əməkdaşlıq çərçivəsində həm şirkətlərin kredit ehtiyacları ödənir, həm də onların əməkdaşlarına plastik kartlar vasitəsilə məvacib verilməsi təmin olunur. Hesabat dövründə "Texnikabank" real sektorun kreditləşdirilməsini uğurla davam etdirmiş, bu istiqamətdə 16 milyon manatdan çox vəsait yönəldilmişdir. Ümumilikdə, bankın müştərilərə verilmiş kredit portfelinin həcmi hazırda 350 milyon manata çatmışdır.

Müştərilərə göstərilən xidmətin səviyyəsinin yüksəldilməsi baxımından "Texnikabank" bu il filialları üçün inzibati binalarının tikintisinə diqqəti artırmış, habelə mövcud filial və şöbələrin ən müasir tələblərə cavab verən inventar, kompüter və rabitə-informasiya avadanlıqları ilə təchiz etmiş, bu tədbirlərə 7 milyon manatdan artıq investisiya yönəldilmişdir. 2009-cu ilin oktyabr ayında bankın Baş Əməliyyat İdarəsinin əsaslı təmirdən çıxmış yeni ofisi istifadəyə verilmiş, burada bank müştərilərinə operativ və keyfiyyətli xidmət göstərilməsi üçün hər cür şərait yaradılmışdır. Ofisin yeniləşdirilməsi zamanı ən modern beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmış, idarə ən yeni kompüter və rabitə avadanlıqları ilə təchiz edilmişdir.

2009-cu ildə "Texnikabank"ın bankomatlarının sayı da artmış, əhaliyə daha keyfiyyətli xidmət göstərilməsi üçün ayrı-ayrı metro stansiyalarında, habelə əhalinin daha sıx olduğu ərazilərdə 60-dan çox bankomat, 350-dən çox postterminal quraşdırılmışdır. Bu da önədiş sisteminin təşkmilləşdirilməsi və plastik kartlardan istifadə ilə bağlı Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin verdiyi göstəriş və tövsiyələrin yerinə yetirilməsi istiqamətində mühüm addımdır.

Cari ilin noyabr ayında isə bankın prosesinq mərkəzi "Texkart" MMC fəaliyyətə başlayacaqdır. Prosesinqin fəaliyyətə başlaması üçün beynəlxalq ödəniş sistemləri olan "Master kart" və "Viza"dan müvafiq lisenziyalar alınmışdır. Həmin prosesinq mərkəzi də müasir tələblərə cavab verən müasir avadanlıqlarla təchiz olunmuş, yüksək səviyyədə proqram təminatı yaradılmışdır.

Daim yeniliyə can atan, sürətlə inkişaf edən, işçilərinin sayı 600-ə çatan "Texnikabank"da əməkhaqqı da mütəmadi olaraq qaldırılır, işçilərin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində əlavə tədbirlər həyata keçirilir.

Ümumiyyətlə, Nazirlər Kabinetinin 2009-cu ilin 9 ayının sosial-iqtisadi yekunlarına həsr olunmuş iclası ilə bağlı yekun qənaət bundan ibarətdir ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev indiyə qədər sosial-iqtisadi sahədə həyata keçirilmiş tədbirlərlə kifayətlənmir və ölkə vətəndaşlarının sosial rifah halının yüksəldilməsi məqsədinə xidmət edən islahatların sistemli olaraq həyata keçirilməsini vacib sayır. Dövlət başçısı hesab edir ki, dövlətin sosial sahədə həyata keçirdiyi islahatların son hədd göstəricisi olmamalı, insanların firavan yaşayışı, problemlərinin həlli üçün atılan addımlar sistemli və ardıcıl xarakter daşımalıdır. Məhz bu mütərəqqi yanaşma da Azərbaycan vətəndaşlarında ölkənin inkişafı ilə bağlı nikbin qənaətləri gücləndirir və mövcud siyasi kursa rəğbəti artırır.

Etibar ƏLİYEV,

"Texnikabank" ASC-nin

Müşahidə Şurasının sədri,

iqtisad elmləri namizədi

Azərbaycan.- 2009.- 29 oktyabr.- S. 4.