Qlobal maliyyə böhranının Azərbaycana ciddi təsiri gözlənilmir

Müxtəlif beynəlxalq maliyyə qurumlarının proqnozları da bunu birmənalı təsdiqləyir

Müasir qloballaşma dövründə hər bir dövlətin milli təhlükəsizliyi həm də iqtisadi sahədə qazanılan nailiyyətlərlə ölçülür. İqtisadi cəhətdən güclü olmayan dövlətin beynəlxalq miqyasda maraq və mənafelərini, təhlükəsizliyini lazımi səviyyədə qoruması da mümkün deyildir. Təcrübə göstərir ki, dəqiq sosial-iqtisadi strategiya əsasında qarşıda duran hədəfləri düzgün müəyyənləşdirən siyasi liderlər həm də ümumilikdə ölkəsinin iqtisadi təhlükəsizliyini təmin etməyə nail olurlar. Hazırda bir çox dünya ölkələrində özünü qabarıq göstərən qlobal maliyyə böhranının Azərbaycana ciddi təsir göstərməməsi respublikamızın yeritdiyi iqtisadi siyasətin düzgünlüyünü, habelə ölkənin və xalqın milli maraqlarına cavab verdiyini bir daha təsdiqləyir.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev müasir dünyada iqtisadi inkişaf potensialının hər bir dövlətin gücünü müəyyən edən başlıca amil olduğunu yaxşı bilir və hökumətin bütün səylərini də məhz bu istiqamətdə səfərbər etməyə çalışır. Ötən beş ildə iqtisadi sahədə həlledici uğurların qazanılmasını təmin edən dövlət başçısı 2008-ci ilin ortalarından özünü qabarıq göstərməyə başlayan qlobal maliyyə böhranının respublikamıza ciddi təsir göstərməməsi üçün lazımi tapşırıq və tövsiyələrini vermiş, bu sahədə preventiv tədbirlərin görülməsini zəruri saymışdır. 2008-ci ilin 9 ayı ərzində ölkədə ümumi daxili məhsulun 15 faiz, adambaşına düşən milli gəlirin 5800 ABŞ dolları təşkil etməsi, əhalinin pul gəlirlərində 34 faiz, sənayedə 12, kənd təsərrüfatında 8 faiz artımın baş verməsi deyilənləri bir daha təsdiqləyir.

Nazirlər Kabinetinin 2008-ci ilin 9 aylıq sosial-iqtisadi yekunlarına həsr olunmuş iclasında çıxış edən dövlət başçısı İlham Əliyev Azərbaycanın qlobal böhrana qarşı bütün zəruri tədbirləri həyata keçirdiyini razılıqla vurğulamışdır: "Biz düşünülmüş siyasətlə və yaradılan güclü iqtisadiyyatla özümüzü bu böhranlı vəziyyətdən qoruyuruq. Nə Azərbaycan dövləti, nə Azərbaycan iqtisadiyyatı, nə də Azərbaycan vətəndaşı bu böhranı hiss edir. Bu, böyük nailiyyətdir və bir daha onu göstərir ki, bizim düşünülmüş iqtisadi siyasətimiz, risklərə çox ehtiyatlı yanaşmağımız ən düzgün siyasətdir. Əlbəttə, biz indi belə yüksək sürətlə inkişaf etdiyimizə görə dünya iqtisadiyyatına çox sürətlə inteqrasiya edirik və bu inteqrasiya özünü bütün sahələrdə göstərir. Azərbaycan dünya iqtisadiyyatının bir parçasıdır. Ancaq buna baxmayaraq, biz öz siyasətimizi elə aparmalıyıq və aparırıq ki, istənilən iqtisadi, yaxud da siyasi böhran Azərbaycana təsir etməsin və buna nail olmuşuq. Həm siyasi böhran, həm də iqtisadi böhran - bütün dünyanı silkələyən bu böhranlar Azərbaycana heç bir təsir göstərmədi, biz ölkəmizi qorumuşuq və bundan sonra da qoruyacağıq".

2009-ci ilin dövlət büdcəsi də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirilən iqtisadi strategiyanın məntiqi nəticəsi olmaqla, ölkə iqtisadiyyatının yeniləşməsini, dinamik xarakter daşıyan sosial-iqtisadi inkişaf meyillərini, geniş vüsət alan struktur dəyişikliklərini özündə əks etdirir. Beynəlxalq Valyuta Fondunun açıqlamalarına əsasən, 2009-cu ildə Azərbaycanda ümumi iqtisadi artım 12 faiz təşkil edəcəkdir və bu da MDB-də ən yüksək göstəricilərdən sayılır. Bu rəqəm, eyni zamanda Azərbaycan iqtisadiyyatının yeni keyfiyyət mərhələsinə qədəm qoyduğunu göstərir. Respublikamızın bir çox xarici dövlətlərlə, hətta inkişaf etmiş qabaqcıl ölkələrlə müqayisədə qlobal iqtisadi böhrana yaxşı hazırlaşdığı nüfuzlu beynəlxalq qurumlar tərəfindən də etiraf olunur. Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) Azərbaycanda səfərdə olan missiyasının rəhbəri, fondun Yaxın Şərq və Mərkəzi Asiya Departamentinin direktor müavini Valeriya Fikera ölkənin qlobal maliyyə böhranı fonunda 2009-cu ili də arxayınlıqla başa vuracağını və bu böhranın yarada biləcəyi çətinliklərə hazır olduğunu bildirmişdir.

BVF missiyasının respublikamıza səfəri zamanı Azərbaycan hökuməti ilə 2008-ci il ərzində iqtisadi proseslər, 2009-cu ilin dövlət büdcəsi, habelə böhranın milli iqtisadiyyata təsirinə dair qısamüddətli proqnozlar və profilaktik tədbirlər müzakirə olunmuşdur. Fond hesab edir ki, Azərbaycanın iqtisadi siyasəti qlobal böhrana davam gətirəcək - respublika iqtisadiyyatı 2008-ci ilin 10 ayında çox güclü inkişaf sürəti ilə yadda qalmışdır. Xarici təsirlər və neft hasilatında baş verən texniki səbəblərə görə avqust ayından müşahidə olunan ləngiməyə baxmayaraq, neft sektorunun artım tempi 10 faiz civarında qiymətləndirilir. Eyni zamanda qeyri-neft sektoruna maliyyə dəstəyi nəticəsində tikintidə, xidmət sahələrində və kənd təsərrüfatında 15 faizlik artım olmuşdur. Bu da ölkənin beynəlxalq aləmdə mövqeyinin və xarici aktivlərinin möhkəmlənməsinə böyük təsir göstərmişdir.

Qlobal iqtisadi böhranın respublikamıza ciddi təsir göstərməməsinin səbəblərindən biri də ölkədə qeyri-neft sektorunun, sahibkarlığın inkişafı istiqamətində həyata keçirilən kompleks tədbirlərdir. Dövlət başçısının ötən beş illik fəaliyyətində iqtisadiyyatın neftdən asılılıq dərəcəsinin azaldılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər ardıcıllığı, səmərəliyi və sistemliliyi ilə diqqəti cəlb edir. Ölkə rəhbərliyinə gəlişinin ilk günlərindən Azərbaycanda yerli və xarici sahibkarların hamisinə çevrilmiş dövlət rəhbərinin həyata keçirdiyi məqsədyönlü siyasət hesabına Azərbaycanda real sektor yeni inkişaf dönəminə qədəm qoymuş, sahibkarlığın inkişafına diqqət daha da artırılmışdır. Kiçik və orta sahibkarlığın güzəştli kreditlərlə maliyyələşdirilməsi, sahibkarların fəaliyyətinə yersiz müdaxilələrin qarşısının alınması, özəl sektorda inkişafa mane olan problemlərin həlli istiqamətində mühüm addımlar atılmışdır. Nəticədə bu gün özəl sektorun ÜDM-dəki xüsusi çəkisi 84 faizə yüksəlmişdir.
Ölkədə müstəqil iqtisadi siyasət yeridilməsi, maliyyə təhlükəsizliyinin təmini baxımından beynəlxalq fond birjalarında, qiymətli kağızlar bazarında fəal iştirakdan çəkinmək qlobal iqtisadi böhranın respublikamıza təsirlərini zəiflədən əsas amillərdir. Azərbaycanın dünya maliyyə institutlarına kapitalı, fond aktivləri və qiymətli kağızları ilə fəal inteqrasiya etməməsi də ölkəmizi qlobal böhrandan hifz edir. Bundan başqa respublika iqtisadiyyatında müşahidə olunan dinamik artımın fiktiv gəlirlərə, maliyyə iqtisadiyyatına deyil, real əmtəəyə, istehsala əsaslanması qlobal böhrana qarşı etibarlı sipər rolunu oynayır.

Bir müddət əvvəl respublikanın bəzi kommersiya bankları likvidlik problemi üzündən istehlak və biznes kreditlərinin verilməsini dayandırsa da, Milli Bankın həyata keçirdiyi preventiv tədbirlər nəticəsində bu problem müsbət həllini tapmışdır. Milli Bankın İdarə Heyətinin qərarı ilə 2008-ci il dekabr ayının 1-dən etibarən bankın uçot dərəcəsi 10 faizdən 8 faizə, həmçinin faiz dəhlizinin yuxarı həddi 15 faizdən 13 faizədək azaldılmışdır. Eyni zamanda bankların həm manat, həm də xarici valyutada öhdəlikləri üzrə məcburi ehtiyat normaları 9 faizdən 6 faizə endirilmişdir. Uçot dərəcəsinin aşağı salınması pul-kredit siyasətinin yumşaldılmasına istiqamətlənmiş addım olmaqla, maliyyə böhranının respublikanın bank sektoruna ciddi təsir göstərməsinin qarşısını alır. Milli Bank kommersiya bankları üçün maliyyə vəsaitlərinin ucuzlaşdırılması, habelə ehtiyatların azaldılması siyasətini irəli sürərək likvidlik probleminin aradan qaldırılmasına çalışır. Bank sistemində likvidlik səviyyəsinin məqbul həddə saxlanması bankların kredit fəaliyyətinin davamlığını təmin etməklə yanaşı, qeyri-neft sektorunda iqtisadi artım dinamikasının qorunmasında mühüm rol oynayır. Görülən tədbirlər nəticəsində mərkəzləşdirilmiş kredit bazarında da yenidən fəallaşma müşahidə olunur.
Ümumilikdə respublikamızın uğurla həyata keçirdiyi preventiv tədbirlər deməyə əsas verir ki, qlobal maliyyə böhranının cari ildə Azərbaycana ciddi təsirləri olmayacaqdır. Ötən illərdən başlanmış qlobal layihələr 2009-cu ildə uğurla davam etdiriləcək, sosial infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsində hər hansı problem yaranmayacaqdır.

Elmanoğlu S.

Azərbaycan.- 2009.- 9 yanvar.- S.1, 4.