Elm ölkənin sosial-iqtisadi dirçəlişinə və müdafiə qüdrətinin artmasına xidmət etməlidir

Müstəqil Azərbaycan hazırda özünün sürətli inkişaf dövrünü yaşayır. Sosial-iqtisadi sahədə elmin, mədəniyyətin, səhiyyənin, təhsilin, idmanın inkişafında, bir sıra regional layihələrin tətbiqində, əhalinin sosial rifahının yaxşılaşdırılmasında, işsizliyin aradan qaldırılmasında, ümumən ölkə başçısının son vaxtlar imzaladığı bir sıra dövlət proqramlarının reallaşdırılmasında nəzərəçarpan nailiyyətlər qazanılmışdır. Bu inkişaf özünün çoxspektrliliyi, əhatəliliyi və miqyası ilə dünyanın bir sıra aparıcı dövlətlərində qeydə alınan nəticələr fonunda diqqəti daha çox çəkir.

Ölkəmizdə həyata keçirilən sosial-iqtisadi islahatların yüksək səmərə verməsi, insanların sosial güzəranının yaxşılaşdırılması istiqamətində atılan addımların uğurla nəticələnməsi xeyli dərəcədə alim və konstruktorlarımızın yaradıcılıq axtarışlarının intensivləşdirilməsini, əldə olunan nailiyyətlərin istehsalata ardıcıllıqla tətbiqini zəruri edir. AMEA-nın birinci vitse-prezidenti, MEA Fizika İnstitutunun direktoru, akademik Arif Həşimov başçılıq etdiyi kollektivin öz işini məhz bu prinsiplər əsasında qurduğunu, elmi kəşflərin və axtarışların Azərbaycan vətəndaşlarının daha xoş gələcəyinə hesablandığını bildirir:

- Son illər kollektivimiz yaradıcılıq imkanlarını daha geniş radiusda reallaşdırmaq istiqamətində uğurlu nəticələr əldə edib. 2008-ci ildə üç əsas istiqaməti əhatə edən fundamental və tətbiqi xarakterli elmi-tədqiqat işlərinin yerinə yetirilməsində 7 akademikin, 3 müxbir üzvün, 78 elmlər doktorunun, 197 elmlər namizədinin, 443 elmi işçinin, o cümlədən 34 aspirant və 37 dissertantın iştirak etməsi fəaliyyətimizin miqyasını aydın əks etdirir.

Kondensə olunmuş hal fizikası, optoelektronikanın fiziki əsasları və texnikası, nüvə fizikası və energetikanın fiziki-texniki problemləri ötənilki elmi fəaliyyətimizin əsas istiqamətlərindəndir. AMEA-nın elmi müəssisələrində başa çatdırılmış elmi-tədqiqat və təcrübi-konstruktor işlərinin 2008-ci il tətbiq planına Fizika İnstitutunun 8 işi daxil edilmişdi. Bunların arasında akustooptik razılaşdırılmış süzgəc qəbuledicini, ionlaşdırıcı şuaların dedektorları üçün yeni spisilyator materiallarının, mikropikselli selvari fotodiodların nümunələrinin hazırlanmasını, yüksək tezlikli ifrat gərginlikdən mühafizə tədbirlərinin ilkin variantının tətbiqini və digərlərini misal çəkmək olar. Alınmış nəticələr sınaqdan uğurla çıxmış, tətbiqinə yaşıl işıq yandırılmışdır. Fizika İnstitutu əməkdaşlarının ixtiralarına dair iddia sənədləri Patent işi şöbəsi tərəfindən sənədləşdirilmiş və Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinə göndərilmişdir. Hazırda bu qurumda əməkdaşlarımızın ixtiralarına dair 16 sənədin ekspertizası aparılır. 11 ixtiraya ilkinlik haqqında sənəd verilmişdir. Onu da deyim ki, hesabat ilində institutumuzun əməkdaşları Azərbaycan Respublikasının 4 patentini alıblar.

AMEA-nın Fizika İnstitutunun kollektivi xarici ölkələrin nüfuzlu elmi-tədqiqat və təhsil mərkəzləri ilə əməkdaşlığa da üstünlük verir. Akademik Arif Həşimov bildirir ki, bu cür əlaqələr elmi axtarışların səmərəsini artırır, alimlərimizin beynəlxalq arenada daha yaxşı tanınmasına stimul yaradır. İnstitutun alimləri 2008-ci ildə bir sıra xarici ölkələrdə qısa və uzunmüddətli ezamiyyətlərdə olmuş, beynəlxalq konfranslarda, seminarlarda və simpoziumlarda məruzələrlə çıxış etmişlər. Azərbaycan alimləri elmi əməkdaşlıq haqqında ikitərəfli müqavilələr əsasında elmi-tədqiqat işləri aparmış, gənc alimlər üçün təşkil olunmuş xüsusi kurslarda iştirak etmişlər. Xatırladaq ki, hesabat ilində institutun 50 alimi və 10 gənc mütəxəssisi 20 xarici ölkədə ezamiyyətdə olub. 2008-ci ilin mayında Vyana şəhərində Azərbaycan Respublikası ilə Avstriya Respublikası arasında iqtisadiyyat, kənd təsərrüfatı, sənaye, texnika və texnologiya sahələrində əməkdaşlıq üzrə Qarışıq Komissiyanın V iclası keçirilmişdir. Dövlət başçısının müvafiq sərəncamına əsasən Azərbaycan tərəfindən komissiya üzvlərinin və respublikanın digər qurumlarının səlahiyyətli nümayəndələri arasında AMEA-nın birinci vitse-prezidenti, akademik Arif Həşimovun da olması iki ölkə arasında elmi əlaqələrin perspektivlərindən xəbər verir. Akademik A.Həşimov ötən ilin martında ABŞ-da keçirilən Beynəlxalq Vaşinqton Konfransında da iştirak etmişdir. Bu tədbirdə ABŞ Prezidenti Corc Buşun da məruzəsi dinlənilmişdir. Həmin konfransın nümayəndələri tərəfindən bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadənin genişləndirilməsi haqqında öhdəlik götürülmüşdür.

Beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində AMEA-nın birinci vitse-prezidenti, akademik A.Həşimovun və MEA-nın Fizika İnstitutunun laboratoriya rəhbəri, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru Ö.Abdinovun ötən ilin oktyabrında İsveçrənin Cenevrə şəhərindəki Avropa Nüvə Tədqiqatları Mərkəzində (CERN) Böyük Adron Kollayderin (LHC) rəsmi açılışında iştirakını da qeyd etmək lazımdır. Açılışda İsveçrənin Prezidenti Paskal Konsepin, Fransanın Baş naziri Fransua Fillon və CERN-ə daxil olan iştirakçı ölkələrin - Türkiyənin, ABŞ-ın, Avstriyanın, Belçikanın, Bolqarıstanın, Çexiyanın, Danimarkanın, Finlandiyanın, Fransanın, Almaniyanın, İtaliyanın, İsveçin, İngiltərənin və digər nüfuzlu dövlətlərin nümayəndə heyətləri iştirak edirdilər. Tədbirdə çıxış edənlər bildiriblər ki LHC-nin işə salınması elementar zərrəciklər fizikasının inkişafında yeni tarix olaraq kütlənin, qara maddənin və kainatın yaranmasına aydınlıq gətirə biləcək. Bir faktı da xatırladaq ki, 2007-ci il mayın 22-də AMEA-nın prezidenti, akademik Mahmud Kərimov, Fizika İnstitutunun direktoru, akademik Arif Həşimov və Cenevrə şəhərindəki Avropa Nüvə Tədqiqatları Mərkəzinin baş direktoru, doktor Robert Aymar tərəfindən CERN ilə Azərbaycan Respublikası arasında əməkdaşlıq haqqında imzalanmış müqaviləyə əsasən 2008-ci ildə Böyük Adron Kollayderin layihəsində iştirak etmək üçün Fizika İnstitutunda Güclü İdarəolunan İnformasiya Sistemi və təcrübi qiymətlərin öyrənilməsi məqsədilə GRİD sisteminin yaradılması və kadr hazırlığı nəzərdə tutulmuşdu. Bu məqsədlə CERN-dən 347 prosessorlu kompüter və müvafiq avadanlıq alınıb, institutun ikinci korpusunda quraşdırılmışdır. Bu mərkəzin tam gücü ilə işləməsi və "Atlas" qurğusundan alınan təcrübi nəticələrin tətbiqi üçün beynəlxalq GRİD sisteminə qoşulmaq lazımdır. Akademik A.Həşimov bildirir ki, buna görə institutda 5 Cbe/san ayrıca optolifli xəttin olması vacibdir. Akademik onu da vurğulayır ki, gənc kadrların hazırlanması məqsədilə xarici ölkələrin elmi mərkəzlərində müasir qurğuların işləmə prinsiplərinin öyrənilməsi, təcrübələrdə yaxından iştirakı, birgə elmi tədqiqatların aparılması və alınan nəticələrin müzakirəsi üçün əlavə maliyyə vəsaitinin ayrılması da məqsədəuyğun olardı.

Ötən il bir sıra xarici ölkələrin alimləri, elmi təşkilatların nümayəndələri AMEA-nın Fizika İnstitutunda olmuş, institut rəhbərliyi və alimlərlə bir sıra görüşlər keçirmişlər. 2008-ci ilin may ayında Ukrayna Elmi Texnoloji Mərkəzinin bir qrup alimi Bakıya gəlmiş, Fizika İnstitutunda aparılan elmi-tədqiqat işləri ilə maraqlanmışdır. İnstitutun elmi işlər üzrə direktor müavini K.Qurbanov qonaqlara aparılan elmi tədqiqatların istiqamətləri və problemləri, tətbiq olunmuş işlər barədə məlumat vermişdir. Elmi katib Z.Süleymanovun elmi şuranın, elmi-texniki şuranın və dissertasiya şurasının fəaliyyəti, aspirantura və dissertantura yolu ilə elmi kadrların hazırlanması, Bakı Dövlət Universitetinin və digər təhsil ocaqlarının magistr pilləsini bitirən gənc kadrların Fizika İnstitutuna cəlb edilməsi, beynəlxalq elmi əlaqələrin genişlənməsi, beynəlxalq qrantların alınması, patent və elmi-təşkilati işin vəziyyəti haqqında məlumatlar ukraynalı qonaqlarda böyük maraq doğurmuşdur.

Hesabat ilində yüksək ixtisaslı elmi kadrların hazırlanması aspirantura, dissertantura, dünyanın tanınmış elm mərkəzlərindəki məktəb-seminarlar, ali kurslar, gənc alimlər üçün nəzərdə tutulan beynəlxalq layihələrdə və qrantlarda iştirak etmək yolu ilə həyata keçirilmişdir.

AMEA-nın Fizika İnstitutunun kollektivi 2009-cu ildə bir sıra problemlər üzrə elmi-tədqiqat işlərini uğurla davam etdirmək, bundan sonra da öz yaradıcılıq potensialını Azərbaycan elminin inkişafına həsr etmək, ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafına və müdafiə qüdrətinin möhkəmlənməsinə yeni-yeni töhfələr vermək niyyətindədir.

Akif CABBARLI

Azərbaycan.-2009.-16 yanvar.-S.7.