Məktəblər və internet

Birincilər ikincidən necə istifadə edir?

Təhsil müəssisələrinin informasiya-kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı sahəsində həyata keçirilən tədbirlər uğurlu nəticəsini verir. Artıq hər şagirdə 20 kompüter nisbəti təmin edilib. Xatırladaq ki, 5 il əvvələ qədər bu nisbət 1:1000 kimi dəyərləndirilirdi. Məktəblərin kompüterlərlə, İKT avadanlıqlarıyla təmini ilə yanaşı internetə qoşulması istiqamətində də tədbirlər davam etdirilir. Təhsil Nazirliyinin məlumatına görə, artıq 500-ə yaxın məktəb internetə qoşulub. “Bakı Təhsili” olaraq günümüzün prioritet mövzularından olan İKT təminatını daim diqqətdə saxlamışıq. Bu dəfə də ənənəmizi davam etdirərək “Reyd” rubrikasında informatika dərslərinin tədrisi, məktəblərdə internetdən istifadə, bu sahədə şagird və müəllimləri maraqlandıran məsələləri önə çəkdik. Onu da bildirək ki, reyd üçün getdiyimiz məktəbləri mərkəzdən uzaqda, Suraxanı və Sabunçu rayonlarından seçdik.

Evdə oyun, məktəbdə dərs

İlk olaraq baş çəkdiyimiz 278 saylı məktəb oldu. 1620 şagirdin təhsil aldığı, 186 müəllimin çalışdığı müəssisə 2 il əvvəl əsaslı təmir edilib. Təmir kompüter otaqlarının yaradılmasına da müsbət təsirini göstərib. 56 kompüterin olduğu məktəbdə 4 kompüter otağı fəaliyyət göstərir. İnformatika fənninin tədrisinə gəlincə, direktor Məlahət Əliyeva bildirir ki, qeyri-ixtisaslı kadrlar olmasa da, bir vakant yer var. İbtidai siniflərdə də informatika müəllimləri dərs keçir, sadəcə I sinifdə bu iş sinif müəlliminə tapşırılıb ki, o da müvafiq kursdan keçib. Məktəbin kitabxanasında və müəllimlər otağında da kompüter qoyulub. Müəllimlərin çoxu kursdan keçdiyindən kompüterdən istifadə bacarığına malikdir. Hazırda isə bir neçə müəllim kurs keçir. Siniflərə baş çəkirik. Əvvəlcə ibtidailərlə söhbətləşirik. İnformatika müəllimlərinin adından tutmuş, kompüterin nə olduğuna dair bir neçə sual veririk. Balacalar nabələd qonağı kompüter otağında məmnuniyyətlə müşayiət edirlər. Öyrənirik ki, II sinifdən başlayaraq Word proqramında yazmağı öyrənirlər. “Birincilər” isə hələlik kompüterin nə olduğunu öyrənməklə başlayıblar. Onlar müəllimin öyrətdiyi qaydada kompüteri yandırıb söndürməyi nümayiş etdirirlər. III sinfin şagirdləri isə həm də kompüterdən ölçü vahidlərinin öyrənilməsində istifadə edirlər. Mövzu riyaziyyatdan eyni mövzu ilə paralel olduğundan uşaqlara kitabdan oxuduqlarını kompüter ekranında da izləmək maraqlı görünür. Uşaqlar kompüterdə oyun oynamağı çox sevsələr də məktəbdə bu imkanın olmadığını bildirirlər. Çünki məktəb kompüterlərində oyun yoxdur. Daha sonra bu mövzunu informatika müəllimləri ilə davam etdiririk. Bildirirlər ki, şagirdlərin oyunlar oynamağa, musiqi dinləməyə maraqları çox olsa da məktəbdə kənardan gətirilən elektron informasiya daşıyıcılarından istifadəyə icazə verilmir. XI z sinfinin informatika dərsini izləyirik. Təcrübə saatı olduğundan şagirdlər kompüterdə cədvəllər üzərində işləyirdi. Yazı yazanlar da vardı. Bizimlə söhbətdə bildirirlər ki, internetdən istifadədə heç bir məhdudiyyət yoxdur. Məktəbin internetə qoşulmasında da çətinliklər yaranmır. O ki qaldı internetdən daha çox nə məqsədlə istifadə edilməsinə, “onbirincilər” bu məqsədlər sırasında musiqiyə qulaq asmaqdan tutmuş dostları ilə yazışmalara qədər çox şeyləri sadalayırlar. Amma bunun üçün məktəb kompüterlərindən istifadə etmirlər. Hər halda özləri belə deyir. “Onbirincilər”i maraqlandıran əsas məsələ imtahanlar olduğundan daha çox bu mövzu ilə bağlı məlumatlar ala biləcəkləri saytlara müraciət edirlər. İnformatika müəllimi Sona xanım bildirir ki, internetə çıxışda problem yaranmır. Yuxarı sinif şagirdləri təcrübə dərsində əsasən internetdə bilikli.az saytına daxil olurlar, çünki həmin saytda test sualları verilir. Sona xanımın sözlərinə görə, kompüterlərdə problem olmasa da, siçanların işləməsində çətinliklər var. Odur ki, kompüterlərin siçanlarının dəyişdirilməsi yaxşı olardı.

“İnternet klublara ehtiyac qalmır”

“Doqquzuncular”la söhbətimizdən də aydın olur ki, onlar üçün imtahanlar prioritet mövzudur. İnternetdə isə əsasən TN, TQDK-nın saytlarına baxırlar.

Məktəbdə olduğumuz müddətdə informatika kabinetində IX a sinfinin ədəbiyyatdan açıq dərsini də izləyirik. Dərs həm də ona görə maraqlıdır ki, şagirdlər ədəbiyyat müəllimi Cəmilə Rüstəmova başda olmaqla kompüter tərtibatçıları Əhmədova Lalə və Səmədli Günəşlə birlikdə “Beynəlxalq Ana Dili Günü” münasibətilə xüsusi jurnal hazırlayıblar. Jurnalda internetdən əldə edilən məlumatlardan, şəkillərdən də istifadə olunub. Dərsə hazırlıq prosesini izləyirik. Şagirdlərdən biri kompüter və proyektordan istifadə ediləcək dərs üçün avadanlıqları hazırlayır, kompüter arxasına keçib məlumatları bir daha gözdən keçirir, texniki məsələlərin həllində laborant xanıma yardım göstərir. Söhbətdən aydın olur ki, kompüterdə sərbəst işləməyi bacardıqlarından bu onlar üçün problem yaratmır. Bu arada onu da öyrənirik ki, şagirdlər onları maraqlandıran məsələlərlə bağlı məlumatları məktəbdə öyrənirlər: “Hamının evində kompüter yoxdur. İmtahanlarla əlaqədar məlumatları almaq, referat hazırlamaq üçün internet klublara getməyə daha ehtiyac qalmır. Ədəbiyyat, coğrafiya ilə bağlı referatları məktəbdə internetdən istifadə edib hazırlamışıq. İndi də Xocalı soyqırımı ilə bağlı keçiriləcək tədbir üçün məlumatlar toplayırıq”.

Açıq dərsdə müəllim Azərbaycan dilinin təşəkkül və inkişaf tarixi barədə məlumat verdi. Müəllimin çıxışının slaydlarla müşayiət olunması diqqəti cəlb edirdi. Ekranda Azərbaycanın görkəmli şair və dilçiləri barədə məlumatlar bir - birini əvəzlədi. Uşaqlar ana dili ilə bağlı şeirlər söyləyib, səhnəciklər nümayiş etdirdilər. Güney Azərbaycanda ana dili uğrunda mübarizə barədə məlumatları əks etdirən slaydlar maraqla qarşılandı. Məlum oldu ki, bütün bunlar internetdən istifadə edilərək toplanılıb.

Müəllimlər kömək istəyir

Getdiyimiz növbəti təhsil müəssisəsi 285 saylı məktəb oldu. 928 şagirdin təhsil aldığı, onların təlim-tərbiyəsi ilə 170 müəllimin məşğul olduğu müəssisəyə 55 kompüter verilib. 3 kompüter otağı fəaliyyət göstərir, hazırda həmin kompüterlərdən bir neçəsi işlək vəziyyətdə deyil. Direktor Malik Qurbanov bildirir ki, Təhsil Nazirliyinin təmir briqadasına bu barədə məlumat verilib və qısa zamanda onlar kompüterlərə baxış keçirəcəklər. İnternetə çıxışın təmin edildiyi məktəbdə 4 informatika müəllimi çalışır. Onlardan ikisi riyaziyyat-informatika ixtisası üzrə təhsil alıb. Digərləri isə müvafiq kurslardan keçib. I və II siniflərdə informatika fənninin tədrisi sinif müəllimlərinə həvalə olunub. III sinifdən başlayaraq fənni informatika müəllimləri tədris edir. Direktorla söhbətdən onu da öyrənirik ki, məktəbdə müxtəlif məsələlərin müzakirə edildiyi toplantıların təşkili ənənə halını alıb. Gələn həftə keçiriləcək toplantıda informatika fənninin tədrisi müzakirə olunacaq: “Bundan öncə isə həftə boyunca informatika fənninin tədrisi vəziyyətinin öyrənilməsi məqsədilə dərslərdə iştirak edəcəyəm”.

Məktəbin 120 müəllimi kompüter kursundan keçib, İKT-dən istifadə bacarığına müəyyən qədər də olsa yiyələniblər. Elektron dərsliklərdən istifadə edilir, üstəlik bu dərslər şagirdlərin daha çox marağına səbəb olur.

X e sinfində informatika dərsini izləyirik. Təcrübə saatı olduğundan şagirdlər kompüter masası arxasında idilər. Otaqda diqqətimizi çəkən ilk şey darısqallıq oldu. Şagirdlər bir masa arxasında cüt oturmalı olmuşdu. Direktor bildirir ki, bu ilin mayında başlayacaq əsaslı təmirdən sonra kompüter otağı dəyişdiriləcək. Şagirdlərlə danışırıq. Deyirlər ki, layihə üzərində işləyirlər. Belə ki, hər bir şagird ona verilən mövzu ətrafında məlumat hazırlayır. Mövzular isə tarix, ədəbiyyat, biologiyaya aiddir. Şagirdlərdən biri Azərbaycanın tarixi abidələri barədə məlumat toplayır, başqa biri isə insan gözü haqqında topladığı elmi bilikləri sistemləşdirir. Axtarış saytları arasında əsasən “Google”-dən istifadə edirlər. Burada Azərbaycan dilində məlumatların çox olduğunu bildirirlər. İnformatika müəllimi Rəna Məmmədova kompüterlərlə bağlı bir problemi dilə gətirir. Serverdən istifadənin öyrədildiyi kursların təşkilinin vacib olduğunu deyir. Bildirir ki, serveri öyrənmək problemləri dərhal həll etməyə yardımçı olar: “Görürsən şagirdlər işlədiyi vaxt kompüterlər donur. Serveri bilmək lazımdır ki, problemi həll edək. Bu məsələ diqqətdə saxlanılsa yaxşı olar. Lap ödənişli kurslar da təşkil edilsə iştirak edərik. Çünki bu bizim üçün çox vacibdir. İndi bilmirik ki, kimdən məlumat alaq”.

Bir məsələ də proyektorların azlığıdır. Məktəbdə cəmi bir proyektor var ki, müəllimlər bu sayın artırılmasını istəyirlər. Çünki proyektordan istifadə zamanı növbəlilik kimi bir çətinlik meydana çıxır. Digər bir kompüter otağında da işlək olmayan kompüterlər var. Söhbət zamanı öyrənirik ki, şagirdlərin internetdən istifadəsində bəzi saytlara girişin filtrlə qarşısının alınması nəzərdə tutulsa da, bu iş hələ tam başa çatdırılmayıb. Odur ki, dərs prosesində şagirdlərə müəllimlər nəzarət edir.

“Onbirincilərin” yarışma və yazışma marağı

Yeni Günəşlidə baş çəkdiyimiz digər təhsil müəssisəsi 275 saylı məktəb olur. 1670 şagirdin təhsil aldığı məktəbdə 45 kompüter var. Direktor Elmira İsmayılova bildirir ki, ixtisaslı kadrlarla təminat baxımından problem olmadığı kimi, informatika müəllimləri üçün vakant yer də yoxdur. İbtidai siniflərdə informatika fənnini kursdan keçən müəllimlər tədris edir, ümumiyyətlə isə məktəbdə 5 informatika müəllimi fəaliyyət göstərir. Məktəbdə müxtəlif fənlərdən “açıq dərs”lərdə İKT-dən istifadə olunduğunu vurğulayan direktor deyir ki, həmin “açıq dərs”lər daha sonra “Fəal təlim üsulları keyfiyyətin başlıca amili” mövzusunda dəyirmi masada müzakirə edilib.

Söhbətin ardınca kompüter otaqlarına baş çəkirik. XI j sinfində şagirdlər kompüter masası arxasındadır. Diqqəti ilk çəkən Türkiyə kanallarından birində yayımlanan “Yetənək sizsiniz, Türkiyə” proqramı olur. Şagird dərs zamanı internetdə yarışma proqramı izləməsinin səbəbini belə izah edir ki, kompüter həm də bunun üçündür. Başqa bir şagird isə internetdə xalası qızı ilə yazışır. Səbəbi belə izah olunur ki, həmin şagird bir neçə dəqiqə öncə özünü pis hiss etdiyindən bu barədə xalası qızına məlumat verir. Müəllimə şagirdlərin dərsdə internetdən hansısa bilikləri əldə etmək üçün yox, yazışmaq, yarışma proqramlarını izləmək üçün istifadə etməsinin səbəbini böyümələri ilə izah edir. Ümumilikdə isə məktəbin şagirdləri Excell, Pover-Point, Word kimi proqramlarda sərbəst işləyə bilirlər. Kompüterlərin hamısının işlək vəziyyətdə olduğunu bildirən müəllimin sözlərindən o da aydın olur ki, internetə çıxışda heç bir problem yaranmır.

Rus bölməsinin XI sinif şagirdləri də kompüterin keyfiyyətindən və internetin sürətindən razılıqla danışırlar. Dərs zamanı kompüterdən hansı məqsədlərlə istifadəyə gəlincə, şagirdlərdən biri “biz kompüteri elə bilirik ki, öyrənməyə ehtiyac yoxdur” cavabını verir. Digərlərindən fərqli olaraq bir kompüter otağı şəbəkədədir. Ona görə də müəyyən çətinliklər yaranır. İnternetə çıxışda da digər otaqlarda rastlaşdığımız sürəti təmin etmək mümkün olmur.

Şagirdlər internetin açılacağı günü gözləyirlər

Son olaraq vəziyyətini öyrəndiyimiz 170 saylı məktəb oldu. Məktəbin həyətinə daxil olarkən şagirdlərin idman dərsini müşahidə etdik. Havanın yağışlı olmasına baxmayaraq, idman dərsinin açıq havada keçirilməsinin səbəbi məktəbdə idman zalının olmamasıdır. Uşaqlar bildirir ki, tədbirləri də əsasən dəhlizlərdə təşkil edirlər. Çünki məktəbdə heç akt zalı da yoxdur. Səbəb isə məktəbin uyğunlaşdırılmış binada yerləşməsidir. Uzun illərdən bəri fəaliyyət göstərən məktəb bu müddət ərzində bir dəfə də olsun əsaslı təmir edilməyib. 1928-ci ildə inşa edilən binanın əsaslı təmirə ehtiyacının olduğunu ilk baxışdan müəyyən etmək mümkündür. Doğrudur, son 10 ildə məktəbdə cari təmir işləri aparılıb, qapılar, pəncərələr dəyişdirilib. Amma bu bütün binaya şamil edilə bilməz. Xüsusilə dam örtüyündəki problemi həll etmək məktəbin imkanı xaricindədir. Yağışlı havada məktəbdəki vəziyyəti təsəvvür etmək çətin deyil. Eləcə də birinci mərtəbədə pəncərələr tamamilə dəyişdirilməlidir. Şagirdlər və valideynlər məktəbdəki nizam - intizam, təlim - tərbiyənin vəziyyətindən razılıqla danışırlar. Deyirlər ki, məktəb təmir olunarsa, problemlər aradan qalxar. Məktəb istiliklə təmin edilir, bu da davamiyyətə və məktəbli formasına müsbət təsir göstərir. Məktəbdə olduğumuz müddətdə davamiyyətlə maraqlandıq. Məlum oldu ki, X və XI sinif şagirdləri arasında dərs buraxma halları azdır.

Məktəb paytaxtın bir çox məktəbi kimi internetə qoşulmaq ərəfəsindədir. Artıq bu məqsədlə lazımi bütün işlər görülüb, yaxın günlərdə internetə çıxış təmin ediləcək. Direktor Xədicə Eminovanın sözlərinə görə, 1128 şagirdin təhsil aldığı məktəbdə 122 müəllim çalışır. Vaxtilə məktəb 4 növbədə fəaliyyət göstərib. Hazırda iki növbədə dərslərin keçildiyi məktəbə 32 kompüter verilib. Bunun da hesabına 2 otaq yaradılıb. İbtidai siniflərdə informatika fənnini kursdan keçən sinif müəllimləri tədris edir. Kompüterlərin hamısının işlək vəziyyətdə olduğu məktəbdə IX d sinfində informatika dərsini izləyirik. Məlum olur ki, dərsin mövzusu “Elektron cədvəl obyektləri”dir. “Doqquzuncular” məktəb kompüterlərinin internetə qoşulacağı günü səbirsizliklə gözləyirlər. Dediklərinə görə, internetdən test sualları ilə tanış olmaq üçün də istifadə edəcəklər. İlk sınağa hazırlaşan “doqquzuncular”ın həyəcanı gözdən qaçmır. Onlarla söhbətdə həmçinin informatika dərsində təcrübəyə daha çox vaxt ayrılmasını istəyirlər.

“Yaxşı ki məktəblərə kompüter verilib”

Bu dəfə də “birincilər”lə söhbətləşirik. Bizə bələdçilik edib o biri korpusdakı informatika kabinetinə gətirirlər. Bundan əvvəl isə aramızda qısa bir sual - cavab başlayır. Kompüteri televizora bənzədirlər, şagirdlərdən biri isə deyir ki, kompüterdə işləməyi çox xoşladığından qohumları ona bir kompüter hədiyyə edib. Dediklərinə görə, kompüterin bütün hissələri ilə tanış olduqdan sonra müəllimləri onlara yazı yazmağı, şəkillər çəkməyi də öyrədəcək. Hələlik isə onlar yalnız kompüterlə ilk tanışlıqla kifayətlənirlər, kompüter otağında davranış qaydalarını öyrənirlər. “Birincilər” internetin nə olduğunu hələ tam anlamır, amma deyirlər ki, müəllimləri və bəzi yoldaşları internet barədə danışır.

Məktəbi tərk etməyə hazırlaşırıq. Bu dəfə də valideynlərlə söhbətləşirik. Bildirirlər ki, uşaqları kompüterin təkcə oyun üçün olmadığını məhz məktəbdəki kompüterlərin köməyi ilə anlayır: “Hər dəfə deyəndə ki, kompüterdə yazı yazırlar, şəkil, cədvəl çəkirlər sevinirik. Hamının evinə kompüter almağa imkanı yoxdur. Yaxşı ki, məktəblərə kompüter verilib, heç olmasa uşaqlarımız məktəbdə kompüterdə işləməyi öyrənir. İndi hara getsən, nə iş görmək istəsən kompüterdə işləməyi bacarıb-bacarmadığını soruşurlar. Uşaqlar klublara kompüterdə işləməyi öyrənmək üçün getmir, oyun oynamaq üçün gedir. Kompüterdə işlədikləri yer məktəbdir”.

Son olaraq qeyd edək ki, bu il “İlin ən yaxşı ümumtəhsil məktəbi” müsabiqəsinə sənəd təqdim edən təhsil müəssisəsinin 3 şagirdi hazırda fənn olimpiadasının respublika turuna hazırlaşır. Onlar da daxil olmaqla bütün şagirdlər, müəllim kollektivi məktəbin təmir ediləcəyi günü gözləyirlər. Uğurların bundan sonra daha da artacağına əmindirlər.

ELNARƏ

Bakı təhsili.- 2010.- 2 fevral.- S. 4-5.