Dünyanın hər yerində azərbaycanlı kimi davranıb Azərbaycan üçün çalışa bilirikmi...

Vətən hər bir insanın ürəyindən ruhundan başlayır. Qəlbi olmayan duyğudan həssaslıqdan məhrum olan heç bir şəxs vətəni sevə onun bütövlüyünü əzəmətini qoruya təbliğ edə bilməz. Vətən-Azərbaycan ana sevgisi dünyada hər şeydən öncədir. Başqa sevgilər bu ağacın budaqlarıdır insanlar isə onun köksünə sığınıb yaşayır.

Yer kürəsinin hansı nöqtəsində yaşamağımızdan asılı olmayaraq heç bir vaxt azərbaycanlılığımızı və Vətənimiz Azərbaycan üçün mücadilə verməli olduğumuzu unutmamalıyıq.

Dünyanın istənilən qitəsini qütbünü materikini axtarsaq orada heç olmasa bir nəfər azərbaycanlı tapmış olarıq. Bunların sırasında millətin qürur mənbəyi olanlar da onun adına şərəfinə ləkə gətirənlər də var. Düşünürük ki sonuncuların sayı elə də çox deyil.

Müxtəlif dövrlərdə Azərbaycan dünya səyyahlarının diplomatlarının tarixçilərinin neft maqnatlarının maraq göstərdiyi məmləkət olub. Heç azərbaycanlılar da inkişaf etmiş xarici ölkələrə səyahət eləmək təhsil almaq orada işləmək fürsətini fövtə verməyib. XIX əsrdən başlayaraq Azərbaycan gəncləri təhsil dalınca bir sıra Avropa ölkələrinə getməyə başlayıb. Sonra həmin şəxslərin böyük əksəriyyəti müxtəlif ixtisaslara yiyələnərək bir mütəxəssis kimi Vətənə qayıdıb. Xaricdə qalıb çalışanlar da az olmayıb. Azərbaycanlılar dünyanın dörd bir yanına səpələnib.

Soydaşlarımızın heç də hamısı eyni səbəbdən xarici ölkələrə üz tutmayıb. Onları bu qərib ellərə taleləri qismətləri aparıb çıxarıb. Yoxsa kim durduğu yerdə Azərbaycanı tərk edər?

Bir qisim azərbaycanlılar xarici ölkələrə XX əsrin iyirminci illərindən sonra yəni Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqda gedib. Onlar mühacirlərdir. Bu gün onların ailələri də qeyri-rəsmi olaraq mühacir adlandırılır. Bir məsələ var ki əsasən Amerikada Avropa ölkələrində yaşayan bu azərbaycanlıların böyük bir qismi heç bir zaman azərbaycanlı olduqlarını unutmayıb övladlarına da böyük Azərbaycan sevgisini təlqin ediblər. Müəyyən bir qisim azərbaycan mühaciri isə müəyyən səbəblər üzündən özündə Azərbaycandan və azərbaycançılıqdan heç bir iz saxlaya bilməyib. Çox güman ki belələrinin sayı çox azdır.

XX əsrin sonları XXI yüzilliyin əvvəllərində də Azərbaycandan əcnəbi ölkələrə böyük köç gedib. Ölkəmizi tərk edən bu şəxslərin əksəriyyəti mühacirət etdiyi ölkələrdə vətəndaşlıq statusu alıb. Bəziləri isə sadəcə işləmək üçün qürbəti özünə müvəqqəti məskən seçib. Sirr deyil ki axır illər respublikamızdan xaricə güclü beyin axını da olub. Azərbaycanın müxtəlif sahələrdə şöhrət qazanmış elm adamları musiqi xadimləri digər sahələr üzrə mütəxəssisləri hazırda dünyanın ayrı-ayrı ali məktəblərində dərs deyir elm-istehsalat müəssisələrində işləyir. Acınacaqlı haldır ki bəzi elm adamları xaricdə öz ixtisasına uyğun iş tapa bilməyərək orada özünə aid olmayan sahədə çalışır.

Azərbaycandan xaricə turist qismində gedənlər də az deyil. Bu insanlar da ölkəmizi ayaq basdıqları dövlətdə geniş şəkildə təbliğ etməlidir. Məlumatlara görə turistlərin əksəriyyəti gəzməyə getdiyi ölkəyə Azərbaycanın simvolu sayılan müxtəlif suvsnirlər milli bayrağımızı xəritəmizi kiçik ölçülü xalçalarımızı məmləkətimizlə xüsusən də Qarabağla bağlı ingilis dilində nəşr edilmiş kitab və jurnallar digər maarifləndirici nümunələr aparır. Deyilənə görə Azərbaycanla bağlı təqdim edilən bu vəsaitlər əcnəbilərin dərin marağına səbəb olur. Düzdür ölkədən xaricə biznes məqsədilə gedənlər yalnız alış-veriş haqda düşünənlər də yox deyil. Ümumiyyətlə Azərbaycandan əcnəbi məmləkətlərə üz tutan istənilən azərbaycanlı vətənimizi layiqincə təmsil etmək üçün əlindən gələni etməlidir.

Xaricdə yaşayan işləyən hər bir azərbaycanlı heç vaxt azərbaycanlı olduğunu böyük bir xalqı təmsil etdiyini unutmamalıdır.

Rusiyadan Türkiyədən Amerikadan tutmuş Avropa və digər ölkələrdə yaşayan azərbaycanlıların həyat tərzinə sosial durumuna vəziyyətinə nəzər salsaq görərik ki onların çoxu bu millətin bir parçası olması ilə qürur duyur.

Bu gün dili ayrı dini ayrı insanlar arasında yaşasalar da soydaşlarımızın böyük hissəsi öz milli mədəniyyətinə milli kimliyinə sahib çıxır. Azərbaycanın bütün milli və dini rəsmi bayramlarını əlamətdar tarixlərimizi qeyd edir. Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Gününü Novruz bayramını 28 may Respublika Gününü keçirir. Sözsüz ki burada xarici ölkələrdəki diplomatik nümayəndəliklərin diaspor təşkilatlarının da rolu var. Onlar soydaşlarımızı bir bayraq altında birləşdirərək onları Azərbaycan azərbaycançılıq naminə səfərbər edir.

Məsələn Rusiyada Ukraynada Almaniyada İspaniyada Fransada Norveçdə yaşayan elə azəraycanlı ailələr tanıyırıq ki onların həyat tərzi sırf azərbaycançılıq çərçivəsində keçir. Yəni onlar ənənələrimizi elə möhkəm şəkildə mühafizə edir ki yad meyllər adətlər mədəniyyətlər ora daxil ola bilmir. Ukrayna respublikasının Poltava vilayətində yaşayan Həsənovlar ailəsini dediklərimizə nümunə göstərə bilərik. Bu ailə ermənilər tərəfindən doğma dədə-baba yurdundan Qərbi Azərbaycandan (indiki Ermənistan) deportasiya edildikdən sonra Poltavada yaşayır. Ailə 20 ildən yuxarıdır ki həmin vilayətdə yurd-yuva salıb iş qurub amma bir an da olsa azərbaycanlı olduqlarını unutmur. Özləri demiş qızları evdə qarıyıb un çuvalına tay olur ancaq övladlarının ukraynalı rus oğlanlarla evlənməsinə razı olmurlar. Heç qızlar özləri də əcnəbiləri ömür-gün yoldaşı seçmək istəmir. Ailənin başçısı Əsgər Həsənov deyir ki hər il böyük təmtəraqla Novruz bayramını Ramazan bayramını Qurban bayramını qeyd edirlər. Evlərində milli alətlərimizin qorunduğunu deyən Ə.Həsənovun sözlərinə görə qonşuluqlarında yaşayan xalqların nümayəndələri hər bir zaman Azərbaycan mədəniyyətinə qonaqpərvərliyinə heyran qalır. Hər dəfə Azərbaycana gələndə buradan ora müxtəlif hədiyyələr Azərbaycanla bağlı tarixi materiallar kitablar aparıb Ukraynada payladıqlarını bildirən Həsənovun dediyinə görə onlar heç zaman azərbaycanlı olduqlarını unutmur. Belə ailələr kifayət qədərdir. Bu ailələr həm milli həm dini baxımdan o qədər mühafizəkar olur ki oğlan uşaqlarını vaxtında sünnət etdirir övladlarının azərbaycanlı ilə ailə qurmasına çalışırlar. Əcnəbilərlə ailə quran soydaşlarımız isə nikaha daxil olduqları şəxsi az da olsa milli mədəniyyətimizlə dinimizlə onun tələblərilə tanış edə bilir. Elələri var ki həyat yoldaşını qeyri-rəsmi olaraq azərbaycanlı etməyə də nail olur. Yəni bizim dilimiz mədəniyyətimiz adətlərimiz dinə bağlılığımız bu insanları qeyri-ixtiyari olaraq bizim ənənələrlə hesablaşmağa vadar edir. Onu da qeyd edək ki soydaşlarımızın böyük qismi milli toy ənənələrimizə yaşadıqları ölkələrdə incəliyinə kimi əməl edir. Qızlarını köçürəndə el adətilə "Vağzalı" səsləndirilir gəlinin ayağı altında qurban kəsilir və s.

Azərbaycan həqiqətlərinin Qarabağ probleminin Xocalı soyqırımının dünyaya çatdırılmasında milli mədəniyyətimizin tariximizin təbliğində xaricdə təhsil alan tələbələrimizin də rolu az deyil. Tələbələrin heç də hamısı gününü gecə barlarında əyləncə yerlərində keçirən gənclərdən ibarət deyil. Onların sırasında kifayət qədər Azərbaycana bağlı gənclər var.

Vətənimizi qarış-qarış gəzən əcnəbi səyyahlar tarixçilər Azərbaycan kişisi insanı haqda hər zaman maraqlı fikirlər söyləyib onun mərdliyini qonaqpərvərliyini öyüb göylərə qaldırıb. Bəlkə də elə bunun nəticəsidir ki azərbaycanlılar dünyada ən istiqanlı qonaqpərvər əliaçıq ürəyiaçıq bir xalq kimi tanınır. Böyük fransız Aleksandr Düma Ata Azərbaycanı gəzib dolaşarkən bu xalqın xislətinə dərindən bələd olmaq imkanı qazanmışdı. O demişdi ki burada kişilərin bir sözü yüz möhürlü kağızdan etibarlıdır mötəbərdir. Amma sirr deyil ki soydaşlarımız sırasında millətimizi layiqincə təmsil edən insanlarla yanaşı bizə üzqarası olanlar da var.

Xaricdə meşşan xislətli azərbaycanlılar da yaşayır. Bu adamların hansı yolla o ölkələrə getdiyini deyə bilmərik. Ancaq onlar əcnəbi məmləkətlərdə özlərin yurd-yuva qurduqdan sonra birdəflik Azərbaycandan azərbaycanlılıqdan üz çevirir. Tezliklə dilini dinini milli mənsubiyyətini unudur ailəsində Azərbaycan dilində bircə kəlmə də danışmır. Belələri Azərbaycanı biabır edir onun müqəddəs adına ləkə gətirir. Hər bir azərbaycanlının vəzifəsi əsas işi özünü yaşadığı ölkədə yüksək səviyyədə təqdim etməkdən ibarətdir. Meşşan xasiyyətlilər isə bu vəzifəni birdəfəlik unudur. Müqəddəs Qurandan üz çevirib müxtəlif missioner təşkilatlara qoşulur onların təbliğatı ilə məşğul olur.

Xoşagəlməz başqa bir fakt da var ki bu barədə xəbər portallarında saytlarında kifayət qədər məlumatlara rast gəlinir. Məlumatlara görə ölkədən xaricə mühacirət edənlərin cüzi bir qismi buradan erməni adı ilə gedib. Özlərini belə qələmə veriblər ki guya onlar ermənidir və Azərbaycanda onlara milli mənəvi dini etiqad məsələsində ciddi təpki hücum var. Təəssüf ki bu adla qürbəti özünə əbədi məskən seçənlər azərbaycanlılardır.

Beş-üç günlük xaricə dincəlməyə əylənməyə yaxud toya gedən sənətçilər arasında da adımızı rüsvay edənlərə rast gəlirik. Xocalı soyqırımının ildönümündə İsrailin Hayfa şəhərində konsert verən toyda iştirak edən ifaçıları çoxumuz tanıyırıq. Onların bu biabırçı hərəkəti sözün əsl mənasında Azərbaycan və azərbaycanlı adına xələl gətirən bir faktdır.

Vaxtilə "Azərbaycan Azərbaycan" deyərək Vətən həsrətilə alışıb-yanan onlara ayrılıq qürbət ağrısı yaşadan sərhədlərə lənət oxuyan insanlar ölkəmiz müstəqil olana qədər nisgilli şərqilər oxuyurdu.

Azərbaycan! Qibləgahım son ümidim son pənahım

Səndən ayrı həyatmı var? Qollarımda qandal olsa

Ayağımda buxov olsa yenə dizin-dizin sürünərəm qucağına!

Gözlərimə pərdə ensə işıq gələr sürtsəm sənin pak müqəddəs torpağına.

"Mən öləndə məzarıma tutya kimi bircə ovuc Vətən torpağı səpərsən" vəsiyyətilə dünyadan köçənlərin övladları nəvə-nəticələri müstəqil Azərbaycana gəlir burada istədiyi qədər yaşayır. Babalarının könlündə illərlə özünə yuva quran Vətən həsrətini bu yolla boğurlar.

Bu gün Xaricdə Yaşayanlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi dünyanın müxtəlif yerlərində fəaliyyət göstərən diaspor təşkilatları azərbaycançılıq dərnəkləri soydaşlarımızla böyük işlər aparır. Məlumdur ki diaspor qurumlarının xəttilə Azərbaycan dilinin mədəniyyətinin əlifbasının tarixinin unudulmaması bu dəyərlərin uşaqların yaddaşına hopdurulması üçün əksər ölkələrdə şəhərlərdə "bazar günü" məktəbləri fəaliyyət göstərir. Uşaq və yeniyetmələr bu məktəblərdə həm Azərbaycan dilini öyrənir həm də onun tarixini mədəniyyətini mənimsəyir. Bundan əlavə kiçik yaşlı soydaşlarımıza rəqslərimiz musiqimiz də öyrədilir.

2001-ci ildə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Bakıda keçirilən Dünya Azərbaycanlılarının I Qurultayı da soydaşlarımızın bir araya gəlməsində önəmli rol oynadı. Mərhum prezident həmin yığıncaqda çıxış edərək Azərbaycanın bütün azərbaycanlıların vətəni olması faktını soydaşlarımıza xatırlatdı.

Soydaşlarımızın qarşısına Azərbaycanı dünyada layiqincə təmsil etməyi tələb kimi qoyan H.Əliyev eyni zamanda "hər bir şəxsin milli mənsubiyyəti onun qürur mənbəyidir. Mən fəxr edirəm ki azərbaycanlıyam" deyərək bütün dünya azərbaycanlılarını bu adla fəxr etməyə qürur duymağa çağırdı. İndi bu ifadə dünya azərbaycanlılarının istinad və qürur yerinə çevrilib. Müəyyən insanları çıxmaq şərtilə demək olar ki soydaşlarımızın böyük qismi azərbaycanlı olmağın məsuliyyətini dərk edir və milli dəyərlərimizi mədəniyyətimizi sevə-sevə tərənnüm edir. İndi dünyada azərbaycanlı kimi və Azərbaycan üçün Azərbaycan naminə yaşayanların mücadilə verənlərin mübarizə aparanların sırası genişlənir...

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2010.- 23 iyun.- S. 12.