İki damla göz yaşı

Göz yaşı hər tərəfdən bəla və müsibətlərə düçar olub, "yox"larla əhatə olunduğunu düşünən bir dərdlinin könül iztirabıdır. İxləsli və səmimi insanların göz yaşları qəlbini Rəbbin məskəni etmək üçün bir saflaşdırma, boşalma hissinin nəticəsidir.

Göz yaşı Cəhənnəm odunun dəhşətindən hüzünlü qəlbin alışıb-yandırdığı hiss və duyğuların xaricə çıxmasıdır. Həmin səbəbdən, Rəsuli-Əkrəm(ə) tərəfindən Cəhənnəm və göz yaşı arasında bir tarazlıq qurulmuşdu. Belə ki, Cəhənnəm qığılcımlarının insanları Məhşərdə qovlayacağı zaman Cəbrayıl(ə) əlində bir bardaq su ilə görünər. Və Allah Rəsulu ondan soruşar: "Əlindəki nədir?". Həz.Cəbrayıl belə cavab verər: "Cəhənnəm odunu söndürmək üçün möminlərin göz yaşıdır".

"İki göz Cəhənnəm odu görməz"

Digər bir hədisdə isə deyilir: "İki göz Cəhənnəm odu görməz: həmişə düşmənə qarşı baxan göz və Allahu-Təalə qorxusundan ağlayan göz". Hədisdən göründüyü kimi, Peyğəmbər(ə) xarici düşmənlərə qarşı mücadilə edən insanın durumunu, nəfsilə əlbəyaxa olarkən, içindən göz yaşı çıxardan bəndənin durumu ilə eyniləşdirib. Əslində, bunlardan biri kiçik cihad, digəri isə böyük cihaddır. Qurani-Kərimdə ağlayan insanların durumunu, az gülüb, çox düşünməyi, günahlar qarşısında ikiqat olub, tövbə etməyi əmr edən kifayət qədər ayələr var.

Hər damlası ilə ruh həssaslığına şahidlik edən göz yaşları, əslində, riqqətli qəlb həyəcanının cövhəri kimi Cənnətdəki bulaqları təşkil edən müqəddəs damlaları xatırladır. Göz yaşının olmaması, onun quruması isə təkəbbürün sona yetişdirdiyi bir zavallılıq durumu - Cəhənnəmin irinli suyudur. Həmin səbəbdən, Peyğəmbər(ə) Şeytandan sığındığı kimi, qurumuş gözdən də Allaha pənaha aparırdı. Kaş, hər bir mömin də bu tarazlığa sahib olub deyərdi: əslində, mən yoxdan yaradılan bir varlığam, dönüşüm də Yaradanadır. Əgər Yaradanın bir neçə lütflərinə nail olmuşamsa, onlar mənim ləyaqətimdən yox, əksinə ona möhtac oluşumdan, Onun izzətindən irəli gəlir.

Təbir caizsə, iki damla göz yaşı daxili təlatümünü xaricə çıxardan vulkanın qərarlaşmış vəziyyəti kimidir. İki damla göz yaşı: Ey günahları Bağışlayan! Günahlarımı bağışla! İmkanları tükənən, üzünə qapılar bağlanan, ömrünün tükənməsinə rəğmən nəfsi qəflət, günah və fadasız işlərlə məşğul olmuş quluna rəhm et. Rəhmətinə sığınıb, qapına gəlmişəm, qovma məni!Əgər rəhm edib bağışlasan, bu Sənin şanındır. Çünki Ərhamərrahiminsən. Əgər qəbul etməsən, Sənin qapından başqa hansı qapıya gedim? Hansı qapı var ki? Səndən başqa Rəbb yox ki dərgahına gedim. Səndən başqa heç bir iləh yoxdur ki, qapısına gedim. Ya Rəbb, inayətinə sığınıb, lütfünə gəlmişəm, qovma məni! - deyən bəndənin, Rəbb qapısında boynu bükük vəziyyətdə növbəsini gözləyərkən halını, heçliyini ətrafdakılara göstərməsidir.

Məlumdur ki, maddi zəkat malı təmizə çıxartdığı kimi, mənəvi zəkat da mənəviyyatı saflaşdırır. Əslində, maddi zəkatı reallaşdıran mənəvi zəkatdır. Çünki qəlb və vicdanın diqtəsi olmadan heç kim könül xoşluğu ilə maddi zəkat verə bilməz. Bəzən vicdan və qəlb heyvani nəfslə mübarizədə acizliyindən utanaraq, elə streslər keçirir ki, insan bu zaman vulkan kimi daxilini boşaltmağa macal tapmayıb, hətta intihara cəhd edir. Lakin vicdan və qəlb, məhz vaxtında gözdən çıxardığı o iki damla yaşla ruh və bədən vəhdətində olan sahibini sakitləşdirərək, onu intihar kimi haramlardan uzaqlaşdırır. Əslində, bununla qeyb aləminə məxsus olan vicdan və qəlb, tapdığı yeganə alətlə - göz yaşı vasitəsilə Rəbbinə sadiqliyini şəhadət aləminə çıxardır.

"Mən Sənə qul olanda azadam"

İnsanın xəta və günahlardan qaçmasının əvvəli, qüsurlarının qüsur olmasını dərk etməsidir. Və bu dərk etmə də daim onu təqib etməlidir. İmana aid məsələləri sevmək, küfr, üsyan və günahlara nifrət etmək, Allahın insanlara, xüsusən möminlərə verdiyi ən böyük nemətlərdir. Bəndə məhz bu nemətlər sahəsində onu aşağılayan əksər problemlərdən xilas olur. "Allah sizə imanı sevdirmiş, onu ürəklərinizdə süsləmiş, küfrə, itaətdən çıxmağa, (Allaha) asi olmağa qarşı sizdə nifrət oyatmışdır. Məhz belələri doğru yolda olanlardır. Bu isə Allah dərgahından olan lütf və nemət sahəsindədir. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!" (Hucurat 7,8).

Deməli, Allah insanlara imanı sevdirmiş və qəlblərində imanı gözəl göstərmişdir. Bəndə məhz süslənmiş həzin qəlb və onun məskəni olan iman vasitəsilə sanki Cənnəti, oradakı mənzərəni və Rəbbin camalını görürmüş kimi duruma yetişir.

Hüznlü qəlbin gözdən çıxartdığı iki damla yaşa - mənəvi zəkata toxunan hədisdə deyilir: "Bir gün həz.Peyğəmbər Aişəni ağlayarkən görüb soruşdu: "Nə üçün ağlayırsan". Aişə "Hamınız Cəhənnəmə gedəcəksiniz" ayəsini oxuduqdan sonra çox qorxdum - deyib, Peyğəmbər(ə)-dən soruşub: "O gün əhlinizi xatırlayacaqsan?". Rəsuli-Əkrəm(ə) buyurdu: "Üç yer var ki, orada heç kimi xatırlamayacağam: siratda, mizanda və əməl dəftərlərinin hər kəsə verildiyi anda". Bəli, əgər şəfaətinə inandığımız həz.Məhəmmədin həyat yoldaşı Aişə bu qorxu içində yaşayıbsa, görəsən başqalarının halı necə olacaq?

Fərz üstü fərz sayılan cihad, mal, əl, dil və qələmlə fədakarlıq, namaz, oruc, könül həyəcanı, həya, göz yaşı insanın mənəvi həyatını paklaşdıran ülvi lətifələrdir. Lakin o da bir həqiqətdir ki, onlardan biri yox olarsa, insanın Rəbbi ilə əlaqəsinə xələl gələr. Əslində, həmin dəyərlər bir qıfılın içinə girən açarın dişləri kimidir. Dişlərin biri hər hansı deformasiyaya uğrayan zaman o qıfıl açılmadığı kimi, bəndənin də həmin dəyərlər olmadan Onun qapısını açması müşkül olur. Deməli, Allah rizasına nail olmaq istəyən bəndə həmişə "qıfıla görə açar" axtarmalı, Onun qapısında durub gözləməli, qapını tərk etməməli, hətta buna bir ömür kifayət etməsə belə. Bax, elə qulluq, Allaha qul olmaq da budur desək, yanılmarıq: "İman gətirənlərin qəlblərini Allahın zikri və haqqdan nazil olan (Quran) üçün yumşalması vaxtı gəlib çatmadımı?! Onlar özlərindən əvvəl kitab verilən kimsələr kimi olmasınlar. Onların (peyğəmbərlərilə birlikdə olduqları dövrün) üstündən uzun bir müddət keçmiş və (öyüd-nəsihət unutduqları üçün)qəlbləri sərtləşmişdir. Onların çoxu fasiqlərdir!" (Hədid 16). Deməli, qəlbimizin yumşalması, vicdanımızın həmişə tətikdə olması üçün, biz bu qapının azadlığı qəbul etməyən kölələri olmalıyıq. Çünki həqiqi azadlıq bəndənin yox, Onun qulu olmaq deməkdir. Onun qulu olmaq isə Onun, Peyğəmbər(ə)-nin kəlamlarına və bu kəlamlardan qaynaqlanan dünyavi qanunlara hörmət etmək, onlara tabe və qul olmaq deməkdir. Elə "hamı azad olarkən sevinir, mən isə Sənə qul olanda azadam" peyğəmbərlər kəlamı da bu hikmətdən doğub.

Qəlb və vicdanın oyanması, saflaşması, etiraf və utanmağın xarici çıxarılmasının büllur nümunəsidir iki damla göz yaşı. Bu iki damla yaş buludlu havanın nəticəsi olan yağışı xatırladır. Yağış yağdıqdan sonra hava necə sakit, təmiz, günəşli və aydın olursa, iki damla göz yaşı da tutqun qəlbi təmizləyir, nurlandırır. Qəlbə rəvanlıq, vicdana şadlıq gətirən bu hal ilə əlaqədar Peyğəmbər(ə) buyurub: "Titrəməyən qəlbdən, yaşarmayan gözdən Sənə sığınıram, Ya Rəbbim!".

Mən qəlbində hüzün gəzdirənləyəm

Quran hüznlə nazil olduğu üçün, hüznlə də oxunur. Həmin səbəbdən, bəndə Quranı oxuduqca, oxuyub dərk etdikcə istər-istəməz axirətdəki sorğudan dəhşətə gələrək üzü-üstə düşüb, göz yaşlarını axıdar. Buna səcdədə ikən ağlamaq da demək olar. "Elmə çatmış kəslər, yanlarında Quran oxunduğu zaman üzü üstə səcdəyə qapanarlar" (İsra 107). Digər bir ayədə Rəbbimiz buyurur: "Cəhənnəm odu daha istidir! Kaş biləydilər! Qazandıqları günahların cəzası (əvəzi) olaraq az gülüb, çox ağlasınlar" (Tövbə 81, 82). Yəni düşünün və qazandığınız bəzi şeylər qarşısında ürəkləriniz titrəsin. Ölüm vaxtı, qəbir əzabı və hesab günündəki durumunuzu təfəkkür edib, az gülüb çox ağlayın. Həmin səbəbdən, kainatın Fəxri(ə) buyurub: "Mənim bildiyimi bilsəydiniz, az gülüb çox ağlayardınız".

Əlbəttə, "az gülüb çox ağlayın" - kəlamı heç də o demək deyil ki, insan bütün ömrü boyu ağlamalıdır. Əks halda, Peyğəmbər(ə): "Evlənin, çoxalın, şənlənin, ancaq əndazəni aşmayın" kəlamı ilə ümmətinə müraciət etməzdi. Kəlamdan doğan hikmət odur ki, ey ümmətim, düşünün, ibrət alın, qəlbinizi həzin və hüznlə doldurun, həya edin. Yeri gəlmişkən, qəlbin xüsusi halı olan hüzn, insanın insanlığı idrakından qaynaqlanır ki, bu da bəndənin Rəbbini və özünü dərk etməsidir. Özünün zəif, köməksiz olduğunu dərk edən bəndə, məhz hüzünlü qəlbilə qüdrətli və heç bir köməyə ehtiyacı olmayan Allaha sığınır. Cavab isə sox gözləmir. Zira Rəbbimiz buyurub: "Bizim nəzərimiz şəkilə, surətə yox, qəlblərədir. Mən qəlbində hüzn gəzdirənləyəm". Bu baxımdan, Allah bəzən qəmli bir qəlbin ağlaması ilə bütöv bir millətə mərhəmət edər. Təsadüfi deyil ki, Allah sakin olacağı yeri - insan qəlbini ciddi, hüznlü görmək istər. Tövratda deyilir: "Allah bir qulunu sevərsə, onun qəlbini hüznlü edər".

"Qəlb yanmasa, gözdən yaş çıxmaz" xalqın həmişəyaşar kəlamlarındadır. Həz.Peyğəmbər oğlu İbrahimin ölümünə ağlayaraq buyurdu: "Göz yaş tökür, qəlb yanır. Allahın rizasına uyğun olandan başqa bir söz söyləyə bilmərik. "Ey İbrahim, səni itirdiyimiz üçün dərin bir hüzn içindəyik". Yanındakılar Peyğəmbər(ə)-nin ağladığını görərək ona, bunu qadağan etdiyini söylədilər. Rəsuli Əkrəm(ə) onlara bu cavabı verdi: "Mən hüznü qadağan etmədim. Bağıra-bağıra ağlamağı yasaq etdim. Məndə gördüyünüz bu göz yaşları qəlbdəki sevgi və mərhəmətin əsəridir. Qəlb yanar, göz yaş tökər. Kim ki, mərhəmət göstərməz, başqaları da ona mərhəmət göstərməz".

"Həyasız insan camaat içində çılpaq oturan kimsə kimidir"

Qəlb və vicdanın zəkatı olan göz yaşı, həm də həyanın reallaşdırdığı ülvi bir dəyərdir. Həya Allahu-Təaləyə təzim etmək üçün qəlbin sıxılması, pis şeylərdən ar edib utanmaq, xəcalət çəkmək, pərdəli dolanmaqdır. Həya həm də tövbənin qəbulu üçün bir stimuldur. Əgər bu stimul Allah rizası üçün gözdən yaş çıxarırsa, deməli, həmin gözün sahibinin duası inşəəlləh, qəbul olunar. Həya imandandır. Həyası olmayanın imanı da olmaz. "Utanmasan, hər şey edə bilərsən" Peyğəmbər(ə) kəlamıdır. Həya olmayan yerdə göz quru olar. Göz quru olarsa, qəlb qatılaşar. Qəlbin qatılaşması isə küfrün başlanğıcıdır. "Həyasız insan camaat içində çılpaq oturan adam kimidir" (Həz.Əbu Bəkr). Bəs, milyonlarla tamaşaçıya, on minlərlə oxucuya çılpaq bədənlərini nümayiş etdirənlərə və buna şərait yaradanlara nə ad vermək olar? Həyasız üstü həyasızmı? Gözləri quru, qəlbləri qatılarmı? Allahın tərk etdiyi qəlblərin sahiblərimi?

İki damla göz yaşı... Bu elə bir haldır ki, insan daxili dünyasının iztirablarını məhz onunla xaricə çıxardıb, bəyan edir: dərdliyəm, ey məni aldadıb toruna salan dünya... Son iki damla göz yaşı isə can verən insanın qəlbinin son iniltisi, vicdanın son etirafı, dilinin son "heyhat, kaş, kaş" deməsidir ki, bunun da sancısını ancaq həmin adam özü bilir. "Doğrudan da siz aranızda ölən bir adamın gördüyünü görsəydiniz, fəryad edər, ağlayıb-sızlayardınız, qorxardınız, qulaq asardınız, itaət edərdiniz, amma onların gördüyünü görə bilmirsiniz, çünki gözləriniz qarşısında pərdə var. O pərdənin qaldırılıb açılmasına az qalıb, doğrudan da deyirəm: tutduğunuz işlərdən sizi çəkindirəcək, öyüd verəcək sözlər, xəbərlər deyildi, bildirildi sizə. Göydən əmr alan peyğəmbərlərdən sonra artıq Allahdan xəbər gəlməz sizə" (həz.Əli). Həqiqətən, insan can verən adamın nələr çəkdiyini bilsəydi, heç kimin kömək edə bilməyəcəyi o dəhşətli anları təsəvvür etsəydi, az gülüb, çox ağlayardı. Bu baxımdan, Allahın ən sevimli bəndəsi və peyğəmbəri həz.Məhəmmədin can verərkən dediyi axırıncı sözlər son dərəcədə ibrətamizdir: "Ya Rəbbim, ölümün şiddətinə qarşı mənə asanlıq ver. Canımı rahatlıqla al".

Ağıl sahibi bilməlidir ki, "Allahın bir mələyi var, hər gün bağırır: doğulun ölmək üçün. Toplayın, dağılmaq üçün. Vurun, yıxılmaq üçün" (həz.Əli). Ağıl sahibi həm də bilməlidir ki, doğulan hər körpə ölümə doğru getdiyi kimi, hər alınıb-verilən nəfəs də ölümə aparır. Həmin səbəbdən, ağıl sahibi kiçik günahı böyük, böyük savabı isə kiçik bilib, axirət əməlini sabaha saxlamamalıdır: "O qədər olub ki, axirət əməlini sabaha saxlayıb, ölüm isə bu gün yaxalayıb" (həz.Əli). Başqa sözlə, vay o haldan ki, namaz və orucun olmaması ilə yanaşı, gözdə yaş, qəlbdə həyəcan, üzdə həya olmasın.

Vaqif Cəliloğlu

Bakı xəbər.- 2010.- 8 noyabr.- S.15.