"Azərbaycan! Azərbaycan! Ey qəhrəman övladların şanlı Vətəni!"

Asif Rüstəmli: "Xalqımızın öz ərazisini, vətənini işğalçılardan qorumaq ənənəsinin tarixi çox qədimdir"

"Daim Mübariz kimi oğullarımız işğalçılara qarşı mübarizənin ön cəbhəsində olacaq"

Şanlı Vətən Azərbaycan! Sənin mövcudluğunu, müstəqil dövlətlər sırasında öz yerini tutmağını səni canından əziz sevən, göz bəbəyi kimi qoruyan övladların mücadilələr verərək həyata keçirib. Azərbaycan xalqı tarixdə bir neçə dəfə müstəqil dövlətə sahib olub. Dilimiz dəfələrlə rəsmi dövlət dili statusunda çıxış edib. Üç rəngli bayrağımız həm XX əsrin əvvəllərində, həm də sonlarında müstəqil Azərbaycanın bağrı başından göyərib. Himnimiz bir əsrdə iki dəfə xalqımızın varlığına, dövlətimizin bağımsızlığına şahid olub.

"Qorxaq diləksiz yaşar, millətim qəhrəmandır" - bütün dövrlərdə Azərbaycan xalqı cəsarətli, yadelli işğalçılara, istilaya, zülmə qarşı mübariz olduğunu sübüt edib. Dövlətimizin müstəqil olması da müqəddəs bir dilək, istək kimi millətimizin daim ürəyindən keçib. Nəhayət, 1918-ci ildə ilk dəfə dövlət müstəqilliyimiz elan edildi və insanların azad yaşamaq arzusu reallaşdı. Həm Cənubi, həm də Şimali Azərbaycanda onlarca qəhrəman oğullar, qızlar yaşayıb, qılınc-qalxan götürüb, tüfəngə sarılıb düşmənə layiqincə cavab verib. Tarixə qızıl həflərlə yazılan Şeyx Xiyabani, Səttərxan, Bağırxan, Seyid Cəfər Pişəvərinin qəhrəmanlığı indiki nəsil tərəfindən də böyük sevgi və sayğı ilə qeyd edilir.

Azərbaycanın şimalında da düşmənə qarşı döyüşlərdə mübarizə aparan yüzlərlə insan olub. İstər Birinci Dünya Müharibəsində, istər İkinci Dünya Müharibəsində, istərsə də Qarabağ savaşında canını qurban edən minlərlə, on minlərlə vətən övladları bununla xalqımızın başını həmişə uca edib. Çar müstəmləkəsinə qarşı mübarizə aparan Cavad Xan və oğullarının, Qubalı Fətəli xanın, Bakı xanı Hüseynqulu xanın adlarını da qəhrəmanlar sırasına daxil edə bilərik. Fətəli xanın həyat yoldaşı Tuti Bikə də ərilə çiyin-çiyinə düşmənə qarşı vuruşub. Cənubi Azərbaycanda şah rejiminə qarşı barışmaz mübarizə aparanlardan bir neçəsi də qızlarımız idi. Cənublu qəhrəman Mərziyənin şücaətini heç cür unutmaq mümkün deyil. Mərhum xalq şairimiz Bəxtiyar Vahabzadə bu qorxmaz vətən qızının obrazını özünün "Mərziyə" poemalarından birində yaradıb.

Birinci Dünya Müharibəsində qəhrəmanlıq göstərərək şəhidliyə qovuşan ilk təyyarəçimiz Fərrux Ağa Qayıbov, "artilleriya Allahı" Əliağa Şıxlinski, general Səməd bəy Mehmandarov qəhrəmanlıq tariximizə öz adlarını yazdırıb.

İkinci Dünya Müharibəsində faşizmə qarşı vuruşan və Sovet İttifaqı Qəhramanı adına layiq görülən Azərbaycan oğulları-Ziya Bünyadov, Nəcəf Nərimanov, Məlik Məhərrəmov, Həzi Aslanov, Mehdi Hüseynzadə, Adil Quliyev, Hüseynbala Əliyev, Qəzənfər Məmmədov, Qafur Məmmədov, Gəray Əsədov və başqalarının keçdiyi döyüş yolu, vətənpərvərliyi əsl Vətən sevgisi məktəbidir. Fransa Müqavimət Hərəkatının üzvü Əhmədiyyə Cəbrayılovun (Xarqo) fəaliyyətini unutmaq ədalətsizlik olardı. Böyük Azərbaycan oğlu bu gün Fransanın Milli Qəhrəmanı kimi əbədilik qazanıb. Mixaylo ləqəbli Mehdi Hüseynzadənin də bir partizan kimi İtaliya və keçmiş Yuqaslaviyada (Slovakiya) göstərdiyi şücaət unudulmayıb. O indi də Slovakiyanın Milli Qəhrəmanıdır. Məlumat üçün bildirək ki, Böyük Vətən Müharibəsi iştirakçısı, Mixaylo ilə çiyin-çiyinə cəbhə həyatı yaşayan əslən Qərbi Azərbaycandan olan Cəlal Həkimli özünün "İntiqam" adlı kitabında oxuculara dostu haqda müfəssəl məlumatlar verir.

Sovet dövründə yüzlərlə Azərbaycan övladı əmək qəhrəmanı kimi ucaldı, elm, mədəniyyət, incəsənət, ədəbiyyat, səhiyyə, təhsil sahəsində fərqləndi. Respublikamızda neçə-neçə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı yetişdi. Biz Bəsti Bağırovanın, Sevil Qazıyevanın, Şamama Həsənovanın, Bilqeyis Məmmədovanın, Qüdrət Səmədovun və başqalarının adlarını böyük ehtiramla çəkə bilərik. Bu insanlar torpağı əkib-becərməklə, bol məhsuldarlıq əldə etməklə əmək qəhrəmanları kimi şöhrət tapdı.

Ermənilərin öz havadarlarının köməyilə bir neçə istiqamətdən ölkəmizə hücum etməsi Azərbaycan oğul və qızlarını silaha sarılmağa vadar elədi. Həm birinci, həm də ikinci Qarabağ müharibəsində yüzlərlə insan qəhrəmanlıq göstərdi. Vətən oğul və qızlarının bir qismi şəhidliyə, bir qismi isə qaziliyə ucaldı. Bakıda, Sumqayıtda, Gəncədə, Naxçıvanda və digər iri şəhər və rayonlarda Şəhidlər Xiyabanları salınıb. Burada Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü öz həyatından dəyərli hesab edən şanlı qəhrəmanlar uyuyur.

"Azərbaycan! Azərbaycan! Ey qəhrəman övladın şanlı Vətəni!" sözü Azərbaycanın dövlət himninin bir misrasıdır. Xatırladaq ki, bu, 1918-1920-ci illərdə fəaliyyət göstərmiş Azərbaycan Demokratik Respublikasının himni olub, ölkəmiz ikinci dəfə müstəqillik əldə etdikdən sonra o yenidən bizim himnimiz kimi qəbul edilib.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA) N.Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş elmi işçisi, filologiya elmləri namizədi Asif Rüstəmli bizimlə söhbətində himnimizin yaranış tarixindən danışdı. Onun sözlərinə görə, himnimiz 1919-cu ildə yazılıb: "1919-cu ilin yanvar ayında Azərbaycanın üçrəngli bayrağı təsdiq edildikdən sonra himn və gerblə bağlı təşəbbüslər irəli sürülüb. Bu təşəbbüs də o dövrün Nazirlər Kabinetinin dövlət himininin yaradılması haqqında elanı ilə nəticələndi. 1919-cu ildən başlayaraq Azərbaycan dövlətinin müstəqillik, azadlıq, hürriyyət ideyalarını özündə əks etdirən çoxlu şeirlər yazıldı. Bu təşəbbüsə qoşulanlar bunu könüllü şəkildə edirdi. Dövlət himninin yazılması üçün 1919-cu ilin avqustunda həm himnlə, həm də dövlət gerbilə bağlı müsabiqə elan edildi. Xeyli gənc və yaşlı yazar dövlət himni yazmağa qoşuldu. Onların sıralarında elə adamlar var ki, onların heç biri sonradan şair kimi tanınmayıb. Məsələn, Xədicə xanım adlı bir şairənin o dövrdə yazdığı şeirə Zülfüqar Hacıbəyli marş musiqisi yaratmışdı. "Övraqi Nəfisə" jurnalında onun mətni çap olunmuşdu. O marş da milli himinin yaradılması istiqamətində bünövrə idi. Himnimiz ilk dəfə milli marş kimi 1919-cu ilin may ayının 28-də - Azərbaycanın istiqlal günündə səsləndirilib. O dövrün "Azərbaycan" qəzeti "Parlaman önündə bir saat" adlı bir reportaj çap eləmişdi. Orada qeyd olunmuşdu ki, 30 nəfərə qədər 7-10 yaşlarında uşaq bir əlində taxtadan hazırlanmış silah, o birində isə kiçik ölçülü üçrəngli bayraq "Şanlı Vətən" mahnısı oxuya-oxuya parlament qarşısından fəxarətlə keçirdi. Bu, təbii ki, himnimizin ilk variantıdır. Bu himnin musiqisi, şübhəsiz ki, birmənalı şəkildə Üzeyirbəy Hacıbəyova aiddir. Mətn hissəsi Əhməd Cavadın adına verilsə də, müəllifliyi mübahisəlidir..."

A.Rüstəmli bildirdi ki, bütün zamanlarda Azərbaycan oğulları, qızları Vətənin bütövlüyü, azadlığı uğrunda canını əsirgəməyib. Ədəbiyyatşünas alimin sözlərinə görə, hər bir qəhrəmanımız "Azərbaycan! Azərbaycan! Ey qəhrəman övladın şanlı Vətəni" ifadəsinin köynəyindən keçərək əbədiliyə ucalıb: "Fikrimcə, Azərbaycan türklərinin qəhrəmanlıq tarixi Babəkdən-Xürrəmilər Hərəkatından başlayır. Xalqımızın öz ərazisini, vətənini (dəxli yoxdur kimlər hansı adlarla) işğalçılardan qorumaq ənənəsinin tarixi çox qədimdir. Tariximizin müxtəlif dövrlərini, müxtəlif mərhələlərini nəzərdən keçirdikdə doğrudan da işğalçılara qarşı müqavimətin, mübarizənin şahidi oluruq. Bu baxımdan Azərbaycan xalqı, min şükür ki, özünün qəhrəman oğullarını yetirib və onlarla da fəxr edir. Təkcə XIX-XX əsrlərə baxsaq görərik ki, Rusiya imperiyası ilə mübarizədə xalqımızın nə qədər döyüşkən oğulları həlak olub, imza qoyub. Məsələn, mənə elə gəlir, Cavad xanı xatırlamaq kifayətdir ki, Azərbaycan xalqının həmişə istilaya, işğala müqavimət göstərdiyini deyək. Oğullar həlak olub, amma əqidəsindən dönməyib. Fərz edin ki, Rusiyanın canişini Sisyanovun İçəri Şəhərin Qoşa Qala Qapısı ağzında qətlə yetirilməsi işğalçılığa "yox" deyilməsidir. Yaxud 1920-ci ilin may ayında baş verən Gəncə hadisəsini yada salaq. Qırmızı Sovet Ordusunun Azərbaycana qarşı yürütdüyü işğalçılıq siyasətinə həmin üsyan çox sərt bir cavabdır. Azərbaycan xalqının özü zəhmətkeşdir, sülhsevərdir. Dəfələrlə müxtəlif ordulara arxalanaraq Azərbaycana qarşı işğalçılıq və soyqırım siyasəti həyata keçirən, təcavüzkar ermənilərin hərəkətlərini heç bir vaxt xalqımız müqavimətsiz qarşılamayıb. İşğalçıların məqamı çatdıqca cavabını verib və öz haqq işini bütün dünyada nümayiş etdirib. Yəni bu baxımdan hesab edirəm ki, ermənilərin hazırkı işğalçılığı da cavabsız qalmayacaq. Bizim Mübariz İbrahimov, Ramil Səfərov kimi oğullarımız var ki, onlar işğalçılıq faktını sükutla, sakitliklə qəbul etməyəcək. Daim Mübariz kimi oğullarımız işğalçılara qarşı mübarizənin ön cəbhəsində olacaq".

A.Rüstəmlinin dediyinə görə, Sovet İttifaqı Qəhrəmanları da, əmək qəhrəmanları da hər bir yerdə xalqımızın adını yüksəklərə qaldırıb: "Ümumiyyətlə, Azərbaycan xalqı son yüz ildə Çar imperiyası dövründə də, ADR dönəmində də, Sovetlər Birliyinin tərkibində də müstəqil dövlətin sahibi kimi yaşayıb. O bu illərdə zəhmətlə, namusla, şərəflə ömür sürüb. Bu tarixlərdə əmək qəhrəmanlarımız da var, faşizmə qarşı döyüşdə öz sərkərdəliyilə, igidliyi, zəkası ilə mübarizə aparan qəhrəmanlarımız da var, Qarabağ savaşında bizim 211 nəfər Milli Qəhrəmanımız var. Mənə elə gəlir ki, onların hamısını bir amal birləşdirir. Hamısı Azərbaycan xalqının, Azərbaycan torpağının uğrunda aparılmış mübarizədə şəhid olub. Həlak olanlara Allah rəhmət eləsin. Onlar şəhidlik zirvəsinə ucalmış insanlardır ki, bu günkü gənclərimiz üçün onların həyat yolu örnəkdir, nümunədir".

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2011.- 22 fevral.- S.12.