Gənc nəslin milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsi və vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsi

Gənclik zamanın, dövrün hərəkətverici qüvvəsidir. Hər bir cəmiyyətin sağlam düşüncəli, təfəkkürlü gənclərə böyük ehtiyacı var. Bu gənclərin yetişməsi üçün isə, cəmiyyət özü zəmin yaratmalıdır. Milli mənlik şüuruna malik olan gənclərin formalaşması üçün beş-on il bəs etmir, bunun üçün illər lazımdır. Gənc nəslin milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsi və vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsi ideoloqların qarşısında duran böyük bir vəzifədir.

Bütün cəmiyyətlərdə bu ali hissin yüksək səviyyədə tərbiyə edilməsi tələb olunur. Azərbaycan da istisna deyil. Azərbaycan gəncliyi bölgədə öz vətənpərvərliyi, milli mənlik şüuruna sahib olan gənclər kimi həmişə sayılıb-seçilib. Deyərdik ki, çox zaman başqalarına nümunə olub.

Baxmayaraq ki, maddiyyatın mənəviyyatı ötüb keçdiyi bir dövrdə yaşayırıq. Ancaq gənclərimizin heç də hamısı pul qazanmaq naminə dəyərlərimizin üstündən xətt çəkmir. Sağlam ruhlu gəncləri cəmiyyət yetişdirir, ictimaiyyət tərbiyə edir. Cəmiyyətdə nöqsan varsa, bu istər-istəməz, gənclərin əxlaqına, onların vətənpərvərlik hisslərinin zədələnməsinə səbəb olur. Hər bir gənc öz doğulduğu ailənin, yaşadığı mühitin ab-havasına uyğun böyüyüb tərbiyə alır.

Tərbiyə insanın bütün yaş dövrləri üçün gərək olan yüksək bir keyfiyyətdir. Övladlarının tərbiyəli böyüməsi, vətənpərvər, yurdsevər olması hər bir valideynlərin arzusudur.

Azərbaycan xalqı milli adət-ənənələrə, dəyərlərə sadiq qalmağı sevir. Yəni həyat tərzi də, vətənpərvərlik hissləri də, milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsi də ənənəvilik çərçivəsində həyata keçirilir. Daha doğrusu, yaşlılar bunu təlqin edir.

Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini qazanmasında gənclərimizin rolu az olmayıb. Milli Azadlıq Hərkatında yüzlərlə gənc Azərbaycan Respublikasının SSRİ-nin tərkibindən çıxarılmasına çalışıb və bunun üçün meydanlara axışıb. Günlərlə, aylarla mitnq və piketlər keçirib.

Qonşu respublikalarla müqayisədə Azərbaycanda həmişə gənc nəslin tərbiyəsinə xüsusi önəm verilib. Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti dövründə gənclərdə milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsi və onlarda vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyə edilməsi istiqamətində böyük işlər görülürdü. Gənclərin mədəni səviyyəsinin yüksəldilməsi, onların təhsilə, idmana, musiqiyə cəlb edilməsi üçün cəhdlər edilirdi. Bu dövrdə çoxlu sayda milli mənlik şüurunun və yüksək vətənpərvərlik tərbiyəsinin daşıyıcıları olan gənclər yetişib. Gənclərin yaradıcılığının məhsulu olan böyük ədəbiyyat yaranıb bu illərdə. Orada həm milli şüur hissi, həm də Azərbaycan sevgisi var.

Sovet dönəmində milli şüurun inkişafına çalışanlar barmaqla sayılacaq qədər idi. Bu da milli şüurun formalaşdırılmasının Sovet ideologiyası ilə ziddiyyət təşkil etməsindən irəli gəlirdi. Amma vətənpərvərlik məktəbi olduqca ciddi şəkildə formalaşmışdı. Bu tərbiyəni daşıyan gənclər çox böyük uğurlara imza atıb. Onların nailiyyətlərilə indinin özündə də öyünürük.

XX əsrin sonlarında Azərbaycan cəmiyyətində ciddi dəyişikliklər nəzərə çarpmağa başladı. Yeni nəsil gənclər özlərilə yeni nəfəs gətirmişdi. Orta ümumtəhsil məktəblərində, texnikumlarda, ali məktəblərdə vətənpərvərlik təbliğ olunurdu. Kimdə vətənpərvərlik hissi zəif nəzərə çarpırdısa, ona qarşı qınaq kampaniyası başlanırdı.

Azərbaycan 20 ildir ki, imperiya zəncirlərindən azad olunub. Müstəqil dövlət kimi formalaşıb. Bu iyirmi ildə Azərbaycanda milli mənlik şüuruna sahib olan yüzlərlə vətənpərvər gənc yetişib. Onların çoxu ana dilimizə, soy-kökümüzə, vətənimizə münasibətini Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsi nəticəsində başlayan Qarabağ müharibəsində bildirdi. Bu cavanlar "uf" demədən öz canını, sağlamlığını, gələcəyini ana torpağa fəda etdi. Bu faktın özü göstərir ki, Azərbaycanda sağlam şüura malik gənclərin yetişdirilməsi üçün şərait var. Amma təlimatçılar, ideoloqlar hansısa səbəbə görə bu missiyanı yerinə yetirmək istəmir. Hər halda, bu belə görünür. Dövlətimizin gənclər siyasəti bəllidir. Bu siyasət aidiyyəti qurumlar tərəfindən həyata keçirilməlidir. Qurumlar müəyyən işlər görsə də, hələ də tam olaraq müasir gənclərdə milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsinə və onlarda vətənpərvərlik ruhunun geniş mənada tərbiyə edilməsinə nail olmayıb. Məsələ burasındadır ki, Gənclər və İdman Nazirliyi bu istiqamətdə bir sıra layihələr həyata keçirib. Gənclərin tərəqqisinə hesablanan bu proqramlar birbaşa gənclərlə bağlı olub.

Dövrümüzdə yaşayan, təhsil alan gənclərin müəyyən qrupu milli şüur daşıyıcısı ola bilmir. Qloballaşma tərəfdarı olan bu gənclər hesab edir ki, milliliyin yerini qloballaşma tutmalıdır. Axır vaxtlar yaşlı adamlar, orta məktəb müəllimləri, hətta bağça tərbiyəçiləri belə gənclərin böyük hissəsinin tərbiyə sahəsində geri qaldığını deyir. Narazılıq doğuran məqamlardan biri isə cavanların böyüyün sözünə qulaq asmamasıdır. Bəzi gənclər özlərini nəinki ailədə, heç cəmiyyətdə də normal apara bilmir.

Gənclərin formalaşmasına məsul olan şəxslər bu işi yerinə yetirmək əvəzinə bir tərəfə çəkilib dövlətdən pul almaq istəyir. Deyirlər ki, gənclərdə milli şüur formalaşdırmaq üçün külli məbləğdə vəsait gərəkdir. Guya ki, küçələrə, meydanlara təlimat stendləri vurulmalıdır. Gənclərin üzərinə düşən bütün vəzitfələr orada əks olunmalıdır. Tamamilə yanlış məsələdir.

Təhsil aldıqları ali məktəblərdə də onlara milli mənlik şüuru təlqin edilə bilər. Gənclərdə vətənpərvərlik tərbiyəsinin yaranmasında universitet müəllimlərinin də rolu böyükdür. Onlar auditoriyalara girib bu mövzuda söhbət açsa, mütləq onun nəticəsi olacaq. Hansısa bir Sovet İttifaqı Qəhrəmanının, yaxud Azərbaycanın Milli Qəhrəmanının, adicə bir şəhid əsgərin həyatı, döyüş yolu haqda danışılsa tələbə sabah o qəhrəmanlara oxşamaq istəyəcək. Amma auditriyalarda tamam başqa şeylər danışılır. Televiziyalar da bu sahədə əvəzsiz işlər görə bilər. Gənclər televiziya və internetlə daha çox ünsiyyətdə olur. Onların xidmətlərindən yararlanaraq ideoloji fikirlər səsləndirmək mümkündür. Milli mənlik şüuru daşıyıcıları və vətənpərvər gənclərin həyat yoluna baxsaq görərik ki, bu onlarda yeni yaranan hiss deyil. Onlar bağçadan, məktəbdən ali məktəbə qədərki dövrdə bu tərbiyəni zərrə-zərrə canına yığıb. Bu gün də öz hərəkətlərilə bir nümunədir.

Gənclərdə bu müqəddəs hisslərin tərbiyələnməsində qələm adamlarının da rolu danılmazdır. Onlar mütamadi olaraq gənclərlə iş aparırdı. Yazıçılar, şairlər, bəstəkarlar, rəssamlar və digər incəsənət sahəsində çalışan yaradıcı insanlar orta və ali məktəblərdə, istehsalat müəssisələrində gənclərlə görüşlər keçirirdi. Onların gənclərlə ünsiyyəti cavanların həyatını, arzularının yönünü büsbütün dəyişirdi. Gənclərdə yüksək mənəvi keyfiyyətləri tərbiyələndirən yaradıcı şəxslər bundan ləzzət alırdı. Gənclərin həyatından gözəl, ibratəmiz ədəbiyyat nümunələri yaranırdı. Yazıçıların bu əsərləri çox müsbət nəticələr verirdi. O dövr gənclərin xarakterinə, dünya görüşünə, maraqlarına, istəyinə uyğun əsərlər dərhal da öz oxucusunu tapırdı. Çünki bu əsərlərin başlıca məqsədi gənclərin tərbiyəvi ruhda formalaşmasını təmin etmək idi. Gəncin tərbiyəsində nöqsan yox idisə, o birmənalı olaraq Vətəni, torpağı, insanları, dostluğu, sülhü sevirdi. Gələcəkdə də normal bir vətəndaş kimi özünü göstərirdi. Yazıçılar, uşaq bəstəkarları, rejissorlar gəncləri yetişdirirdi. Əlfi Hacıyev, Salam Qədirzadə, Ələviyyə Babayeva, Vidadi Babanlı, İsi Məlikzadə, Gülhüseyn Hüseynoğlu və başqaları gənclər üçün ədəbiyyat yaradırdı.

Çağdaş yazarlar isə, sanki gənclərlə ünsiyyətdə olmaqdan qaçır. Heç gənclərin bir qismi də yaradıcı adamları qəbul etmək istəmir. Bəlkə də gəncləri bu ünsiyyətə yazıçılar, şairlər, musiqiçilər və digər sənət sahibləri özləri cəlb etməlidir. Onlarla müxtəlif mövzular əsasında diskussiyalar, müzakirələr keçirməlidir. Şükür Allaha ki, cavanlara deyiləcək sözlər çoxdur. Bu həm gənclərin cəmiyyət üçün yararlı olmasına istiqamət verə bilər, həm də onların vətənpərvərlik hissini artırar. Bu eyni zamanda da bəzi gənclərin əyri yollara düşməməsinin qarşısını alar. Həyatda belə təcrübələr yüzlərlədir. Sənət adamlarınvn ibrətamiz çıxışlarını eşidib onlardan nəticə çıxaranlar xoşbəxtliyin açarını tapır.

Sovet dövründə gənclərin düzgün istiqamətdə formalaşdırılması üçün aparılan təbliğat və təşviqat işinə külli məbləğdə vəsait ayrılırdı. Hazırda da gənclərin bədii-estektik zövqünün, tərbiyəsinin formalaşmasına yardım etməsinə görə dövlət yazıçı və şairlərə vəsait ayırır. Daha doğrusu, məlumatlara görə, bu iş üçün nəzərdə tutulan vəsait Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə verilir. Qurumun gənclər ədəbiyyatı ilə bağlı fəaliyyət göstərən bölümü bu vəsaitdən istifadə edərək təbliğat aparmalıdır. Bu gün bu vacib işdə yazıçı və şairlərin, bəstəkarların, rəssamların rolu çox cüzi görünür. Təsadüfən hansısa bir yazıçısı ali məktəblərdən birinə gedir və burada kiçik bir görüş keçirilir. Halbuki, sənət adamlarının özləri bu görüşlərdə maraqlı olmalıdır. Nəzərə alaq ki, müharibə vəziyyətində yaşayırıq və bizə vətənpərvər uşaqlar, yeniyetmələr, gənclər lazımdır. Bu şəraitdə olan dövlətlərin, demək olar ki, hamısında sənət adamları insanlara milli mənlik şüuru, vətənvərvərlik ruhu aşılayır.

Azərbaycan gənclərinin milli soy-kökə qırılmaz tellərlə bağlı olmasının şahidiyik. Hətta xaricə təhsil almaq məqsədilə gedən gənclərin də milli mənlik şüuru inkişaf edib. Bəzi təsirə düşənləri nəzərə almasaq, bütövlükdə gənclərimizin milli məfkurəyə bağlılığı çox etibarlıdır. Onlar yaxşı bilir ki, torpaqları yağılar tərəfindən işğal edilən, oğlu-qızı aparılan, şəhid edilən bir torpağın övladlarıdır. O torpaqların azad edilməsində gənclərin rolu çox böyük olacaq.

Gənclərdə milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsi və vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsində ziyalalırla, qələm adamları ilə, sənətkarlarla yanaşı, pedaqoqların da çox böyük rolu tələb olunur. Hər bir insanın tərbiyəsi körpəlikdən formalaşmağa başlayır. Məktəbdə yetişir ilk vətənpərvərlər.

Azərbaycan məktəblərinin bir çoxu şəhid və Milli Qəhrəmanların adını daşısa da, bu təhsil ocaqlarında vətənpərvərlik tərbiyəsi çox zəif şəkildə həyata keçirilir. Görəcəyi iş şagirdlərdə milli şüuru formalaşdırmaq, onlarda hərbi-vətənpərvərlik ruhunu qaldırmaq olsa da, hərbi dərslər haqda danışmağa dəyməz. Bu fənnin tədrisi həddindən artıq pis vəziyyətdədir. Müharibə şəraitində olan bir ölkənin məktəblərində bu sahənin kölgədə qalması bizə utanc gətirir. Bayaq qeyd etdik ki, yazıçı və şairlər məktəblərdə, universitetlərdə görüşlər keçirmir. Heç sağ qalan Milli Qəhrəmanlar, müharibə veteranları, hərbçilərlə gənclər də ünsiyyətdə olmur. Onların döyüş yolu gənclərin mübariz bir vətəndaş kimi yetişməsinə təsir edə bilər. Bu birmənalı belədir. Torpaq uğrunda mücadilə verənlərin hər birində ilk növbədə yüksək milli mənlik şüuru formalaşıb. Milli məfkurəyə bağlı olanların isə vətənpərvərlik tərbiyəsinə malik olması şübhəsizdir.

Cəmiyyətin aynası sayılan mətbuatın, xüsusən də televiziyaların bu sahədə görəcəyi işlər çoxdur. Gənclərin milli kök üstə, vətənsevər, humanist bir insan kimi yetişdirilməsində müasir KİV-lərin böyük rolu ola bilər. Televiziyalar, qəzetlər milli mənlik şüurunun təbliğatına daha çox yer ayırmalıdır. Bu mövzuda filmlər, proqramlar, intellekt oyunları, diskussiyalar keçirilməlidir ki, gənclər oradan nə isə götürsün. Gənclər bu dövlətin, xalqın gələcəyini quran, onun təəssübünü çəkən, yurdumuzun sınırlarını qoruyan vətəndaşlarımızdır. Onlar sağlam, qayğısız şəkildə yetişdirilməlidir. Bəzi gəncləri müxtəlif ziyanlı dini cərəyanların, gərəksiz ictimai-sosial təşkilatların toruna düşməkdən hifz etməlidir cəmiyyətimiz. Onlar nə qədər milli ruhda inkişaf etsə, bir o qədər vətənpərvər olar. Dövlət gənclərə qayğı göstərir, ictimaiyyət də bu qayğıya dəstək verməlidir ki, gələcəyimiz etibarlı əllərdə olsun.

Namiq Quliyev

Bakı xəbər.- 2011.- 6 iyun.- S. 12.