Mövcud inkişaf modeli və Azərbaycanın dünya miqyasında təqdimatı arasında sıx əlaqə var

Musa Qasımlı: "Azərbaycan təkcə təbii sərvətlərlə deyil, özünün intellektual səviyyəsilə də..."

Əliməmməd Nuriyev: "Təbii sərvətlərimiz Qərb iqtisadiyyatının sabitləşməsində iştirak edir"

Ölkəmiz artıq 20 ildir ki, müstəqil şəraitdə yaşayır. Bu müddət ərzində Azərbaycan müxtəlif keşməkeşli yollardan keçərək inkişaf yoluna qədəm qoyub. Düzdür, ölkə ərazisinin 20 faizi hələ də Ermənistan tərəfinin işğalı altındadır. Əhalinin doqquz nəfərindən biri, yəni 1 milyona yaxın insan hələ də qaçqın və məcburi köçkün şəraitində yaşayır. Buna baxmayaraq, Azərbaycan son 5-6 ildə inkişaf baxımından hərtərəfli irəliləyişlərə nail olub.

Milli sərvətimiz olan neftdən gələn gəlirlərin düzgün bölüşdürülməsi nəticəsində həmin kapital ölkəmizdə artıq insan amili üçün işləməyə, insan kapitalına çevrilməyə başlayıb. Ölkəmiz hər bir sahədə uğurlar əldə edib və etməkdə davam edir. İqtisadi inkişaf olan yerdə əmin-amanlıq, sabitlik və insanların xoşbəxtliyi hökm sürür. Bu mənada ölkəmizin adını da xoşbəxt dövlətlər sırasında çəkmək olar. Çünki iqtisadi sahədə əldə olunan uğurlar nəticəsində əhali onun bəhrəsini görməyə başlayıb. Dövlət büdcəsinin artması nəticəsində əhalinin əmək haqlarında da əməlli-başlı artım baş verib. İndi orta aylıq əmək haqqı 400 manata yaxınlaşır. Azərbaycan illik iqtisadi artım faizinə görə, neçə ildir ki, liderliyini saxlayır. Hətta maliyyə böhranı dövründə dünyanın aparıcı ölkələrində iqtisadi gerilik müşahidə olunduğu halda, Azərbaycanda əks proseslər, yəni inkişaf tempi davam edirdi. İndi də vəziyyət eynidir. Belə ki, əksər dövlətlər iqtisadi böhrandan çıxmadığı halda, ölkəmiz sürətlə inkişaf etməkdədir. Artıq paytaxt Bakını tanımaq qeyri-mümkündür. 10 il bundan qabaqkı şəhərlə indiki arasında yerlə-göy qədər fərq var. Bakı az qala dünyanın ən möcüzəli və ecazkar şəhərinə çevrilməkdədir. Analoji fikirləri bölgələrə də şamil etmək mümkündür. Yəni inkişaf nəinki təkcə paytaxt və onun ətrafında, hətta istisnasız olaraq ölkənin bütün bölgələrində də özünü göstərir. Əldə olunan uğurların nəticəsində işsizlik səviyyəsi xeyli azalıb, 10-11 faizə enib. Son üç ildə 1 milyona yaxın iş yeri açılıb ki, onun da əksəriyyəti daimi iş yerləridir. Yoxsulluq səviyyəsi 9,1 faizə düşüb. Əhalinin son bir ildə gəlirləri 12 faiz qalxıb. Bir sözlə - ölkəmiz son illərdə aparıcı dünya dövlətlərinin qibtə edə biləcəyi səviyyədə yüksək inkişaf tempinə nail olub. Adətən hər bir ölkə dünya arenasında özünün yüksək inkişafı, potensialı ilə seçilir. Bu tip ölkələr dünyada yüksək səviyyədə qarşılanır, onlara hörmət edir, daim onlarla hesablaşırlar. Azərbaycan son illər əldə etdiyi uğurlar nəticəsində elə vəziyyət yaradıb ki, ən azından yerləşdiyi məkanda onun iştirakı olmadan hər hansı bir regional əhəmiyyətli iqtisadi, sosial layihəsi həyata keçirmək qeyri-mümkündür. Bu isə o deməkdir ki, regionda marağı olan dünya gücləri bu mənafelərini reallaşdırmaq üçün bütün hallarda Azərbaycanla hesablaşmağa məhkumdur. Bunu etmədən onların regionumuzda hər hansı bir uğur əldə etməsi inandırıcı görünmür. Bundan başqa, ölkəmiz son illər incəsənət, musiqi sahəsində də böyük uğurlara imza atıb. Ölkəmizin beynəlxalq arenada tanınmasında milli müsiqi incəsənətimiz, muğam sənətimizin özünəməxsus əhəmiyyəti var. Siyasi və diplomatik sahədə əldə olunan uğurlar da Azərbaycanın dünya imicinin formalaşması və inkişafına töhfə verib. 10 il bundan əvvələ kimi dünya dövlətləri, əsasən erməni yalanlarına uyaraq, Azərbaycanın haqq səsini elə də ciddi surətdə müdafiə etmirdi. İndi isə vəziyyət tam başqadır. Aparılan düzgün siyasət və diplomatiya sahəsində bəşər cəmiyyəti Azərbaycan həqiqətlərini indi daha dərindən qavramağa başlayıb. Bütün bu uğurları ölkəmiz son illər əldə etdiyi iqtisadi-sosial nailiyyətlər nəticəsində qazanıb. Aydındır ki, iqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir. Digərləri nə qədər böyük dövlət olsalar da, iqtisadi cəhətdən güclü olanlarla hər zaman hesablaşmağa məcburdur. Görünür, buna görədir ki, indi bütün dünyanın başlıca diqqət mərkəzində olan regionlar arasında bizim yerləşdiyimiz məkan mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bunun belə olmasında başlıca rolu isə məhz ölkəmiz oynayır - özünün əldə etdiyi yüksək inkişaf modeli ilə. Söhbətləşdiyimiz tanınmış şəxslər də Azərbaycanın müasir inkişafının ölkənin beynəlxalq miqyasda tanınmasında mühüm əhəmiyyət daşıdığını etiraf etdilər.

Millət vəkili, professor, tarix elmləri doktoru Musa Qasımlı da bildirdi ki, hazırda Azərbaycan sözün həqiqi mənasında dünyanın başlıca diqqət mərkəzində olan dövlətlərindən biridir: "Bu gün Azərbaycanın iqtisadi, siyasi, mədəni və sosial həyatda inkişafı, şübhəsiz, dünyanın müxtəlif araşdırma mərkəzləri tərəfindən qeydə alınır, öyrənilir, təhlil edilir və müvafiq nəticələr çıxarılır. Çünki indi dünya qloballaşıb, kiçilib. Hər hansı bir ölkənin inkişafı digərlərinin diqqətindən kənarda qalmır. Konkret olaraq müstəqillik illərində Azərbaycanın keçdiyi yol onun tanınmasında bir sıra amilləri önə çıxarır. Yəni ötən illər ərzində Azərbaycan xaos və hərc-mərclikdən sabitliyə, vətəndaş qarşıdurmasından vətəndaş sülhü və milli birliyə, xalqla hakimiyyət arasında uçurumdan onlar arasında birliyə, hakimiyyətdaxili müxtəlif qanadlar arasındakı intriqalardan onlar arasında yekdilliyə gəlib çıxıb. Azərbaycan beynəlxalq təşkilatların qiymətləndirməsində iqtisadi islahatlar səviyyəsinə görə qabaqcıl ölkələrdən biri hesab edildi. Azərbaycan ərazisinin bir hissəsinin işğal altında olmasına, bir milyon nəfər azərbaycanlının qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətində olmasına baxmayaraq, ölkəmizin enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynamış nəqliyyat kommunikasiya qovşağına çevrilməsi, ərazicə kiçik olmasına baxmayaraq böyük dövlətləri əməkdaşlığa cəlb edən ölkə olması, tikinti quruculuq işlərinin aparılması, Bakının qısa müddət ərzində meqapolisə çevrilməsi Azərbaycanın tanınmasında müstəsna rol oynayan amillərdir". Həmsöhbətimiz qeyd etdi ki, bütün bu dəyişikliklər, heç şübhəsiz, özbaşına əmələ gəlməyib: "Burada liderlik amili önə çıxır. Azərbaycan dövlət rəhbəri İlham Əliyevin təkcə daxili deyil, beynəlxalq işləri də mükəmməl bilməsi, planetar düşüncəyə malik olması ölkəmizin güclü və qüdrətli dövlətə çevrilməsində qəti addımlar atması, əsas məqsədlərindən birinin Azərbaycan xalqının yaxşı yaşaması olması və digər amillər yaşadığımız məkanın dünyada tanınmasına kömək göstərdi. Azərbaycanın əldə etdiyi möhtəşəm uğurlardan biri də, heç şübhəsiz, idman sahəsində olan uğurlardır. Bizdə idmana göstərilən qayğı, idmançılarımızın müxtəlif yarışlarda qabaqcıl yerləri tutması Azərbaycanın dünyada tanınmasına təsir edən amillərdən biri oldu. Azərbaycanın tanınmasına təsir edən məqamlardan biri də mədəniyyətdir. Bilirsiniz ki, Azərbaycan muğamı, Novruz Bayramı və digər mənəvi sərvətlərimizin YUNESKO-nun qeyri-maddi irs siyahısına salınması da tanınmağımızda mühüm əhəmiyyət daşıyan amillərdir. Dünya miqyasında tanınmağımızda bütün bu amilləri bir-birindən qətiyyən ayırmaq olmaz".

Həmsöhbətimiz sözügedən məsələdə neft amilinin əhəmiyyətini də diqqətə çatdırdı: "Azərbaycanda neft sektorunun inkişafı, enerji diplomatiyası bütün digər sahələrin inkişafı üçün də zəmin rolunu oynadı. Doğru olaraq, neftdən gələn gəlirlər qeyri-neft sektoruna sərf olundu. Azərbaycanda bəzi ölkələrdə olan "xəstəliklər" baş vermədi. Azərbaycan xalqı təkcə təbii sərvətlərilə deyil, habelə özünün intellektual səviyyəsilə də dünyada ölkənin tanınmasında mühüm töhfə verdi".

Konstitusiya Araşdırmaları Fondunun rəhbəri Əliməmməd Nuriyev ölkəmizin tanınması üçün bir sıra xüsusiyyətlərin olduğuna diqqət çəkdi: "Azərbaycanın dünya miqyasında tanınmasını şərtləndirən bir çox xüsusiyyətlər var. Bu, birinci olaraq, Azərbaycanın yerləşdiyi geosiyasi məkanla bağlıdır. Ölkəmiz elə bir ərazidə yerləşir ki, bura həm şimal-cənub, həm də şərqlə qərbin qovşağıdır. Yəni bizim yerləşdiyimiz yer sivilizasiyaların qovuşduğu, müəyyən hallarda isə hətta toqquşduğu bir məkandır. Müxtəlif sivilizasiyaların dəyərlərinin ortaq olduğu yerdir. İkinci tərəfdən, Azərbaycan yüksək tolerantlığı ilə fərqlənən bir ölkədir. Digər ölkələrdən fərqli olaraq, bizdə dini tolerantlıq ən yüksək səviyyədədir. Üçüncüsü, ölkəmiz sərvətləri baxımından, xüsusən də dünya iqtisadiyyatına verdiyi töhfələr baxımından mühüm önəm daşıyır. Töhfələr də, əsas etibarilə, ölkəmizin böyük enerji daşıyıcılarına malik olmasından ibarətdir. Bizim təbii sərvətlərimiz Qərb iqtisadiyyatının sabitləşməsində bu və ya digər formada iştirak edir. Yəni Azərbaycan bu istiqamətdə əhəmiyyətli halqalardan birinə çevrilib. Həm də ölkəmiz tranzit ölkə əhəmiyyəti daşıyır. Neft və qaz ehtiyatlarının Qərbə çatdırılması ilə bağlı Azərbaycandan geniş enerji və dəmiryolu nəqliyyat qovşaqları keçir. Ölkəmizin "İpək Yolu" qovşağında yerləşməsi də bizim tanınmağımızda əvəzsiz rol oynayıb. Azərbaycan ərazisinin bir hissəsinin işğal olunması məsələsi də bu və ya digər formada müxtəlif tədbirlərdə tez-tez adının hallanmasına gətirib çıxarır". Ə.Nuriyev ərazimizin geosiyasi maraqların toqquşması baxımından da müəyyən rol oynadığını da vurğuladı: "Çünki problemin həlli həm də bir sıra geosiyasi maraqların toqquşması ilə bağlı məsələdir. Geosiyasi maraqların toqquşması problemin həllinə imkan vermir.

Bu hal isə Cənubi Qafqazda öz üstünlüyünü həyata keçirmək istəyən super güclərin bir araya gəlmədiyi məqam kimi də göstərilə bilər. Azərbaycan bununla da diqqəti cəlb edir. Bir çox dövlətlər münaqişənin tezliklə həllində maraqlı deyil. Çünki onlar Azərbaycana təsir etmək imkanlarını saxlamağa çalışır. Belədə iqtisadi maraqlarını artırmaq, həm də siyasi, hərbi mənafelərinin təmin edilməsinə çalışırlar. Bu məqamlara görə də hazırda Azərbaycan diqqəti cəlb edən dövlətlərdən biridir.

Xüsusilə də, son illər baş verən iqtisadi inkişafın yüksək tempi diqqəti cəlb edib. Böhran dövründə belə ölkəmizdə iqtisadi inkişaf vardı. İqtisadi, siyasi, geosiyasi sahədə əldə olunan pozitiv amillər Azərbaycanın dünya miqyasında tanınmasına gətirib çıxarır. Münaqişə ilə bağlı məsələlər də ölkəmizə diqqəti artırıb. Ölkəmiz, eyni zamanda, müxtəlif ölkələrin maraqlarının təmin edilməsi vasitəsi olmaq baxımından da dünyanın diqqətini özünə cəlb edə bilib".

Rüfət SULTAN

Bakı xəbər.- 2011.- 15 mart.- S.15.