Ən müxtəlif reklam vasitələrində Azərbaycan sevgisi...

Azərbaycanın tarix və mədəniyyətinin bu üsulla təbliği geniş potensial imkanlara malikdir

Hazırda teleməkanda olan kanallar ekranda əsasən kommersiya reklamı işıqlandırır. Sosial reklama, sosial tipli videoçarxlara, demək olar ki, rast gəlinmir. Halbuki, ictimaiyyətin diqqətini bəzi məsələlərə cəlb etmək baxımından sosial reklamların böyük əhəmiyyəti var. Cəmiyyətin marağına səbəb olan, özündə reallıqları əks etdirən belə reklamlara hər zaman ciddi ehtiyac duyulur.

İndi telekanallar günün bütün saatlarında kommersiya maraqları güdən videogörüntülər yayımlayır. Lakin heç olmasa günün "praym-taym"ında kanallar Azərbaycanın həqiqətlərilə əlaqədar sosial reklamlara yer ayırsalar, məsələdə udmuş tərəf olar. O zaman onların gördüyü bu iş cəmiyyətdə birmənalı olaraq müsbət qarşılanar. Elektron KİV-lər də bu işin yalnız biznes maraqları üzərində qurulmadığını dərk etməlidir. Lakin nə reklam istehsalçıları, nə də reklam sifarişçiləri sosial reklamın yayımlanmasında maraqlı görünür.

Bu gün böyük əksəriyyəti narahat edən məsələlərdən biri televiziyaların Azərbaycanın tarixini, milliliyini, qəhrəmanlığını və başqa xüsusiyyətlərini özündə əks etdirən reklamlara yer ayırmamasıdır. Bu, birinci növbədə ölkə vətəndaşlarının, xüsusilə gənc nəslin bilgilənməsi və "haradan gəlib hara getdiyini" bilməsi üçün önəmli xarakter daşıyır. Bundan əlavə, milli-sosial reklamlar vasitəsilə insanları elmə və təhsilə həvəsləndirmək mümkündür. Seyrçi isə yaşadığı ölkənin tarixi ilə bağlı, vaxtilə bu məmləkətdə nələrin baş verdiyilə əlaqədar məlumatlandırılmalıdır. Bunun üçün ən səmərəli vasitələrdən istifadə etmək olduqca zəruridir. Məsələn, hazırda Azərbaycanın tarixi qəhrəmanlıq səhifələrilə bağlı reklamların yayımlanmasına ayrıca ehtiyac yaranıb. Tarixin yaddaşına əbədi həkk olunan igidlik və mübarizlik nümunələri kifayət qədərdir. Heç şübhəsiz, "Odlar Yurdu" da bu sarıdan öz töhfələrini vermiş xalqımızın ən yüksək dəyərlərinin ekranlaşdırılması önəmliliyilə seçilir. Deyək ki, Azərbaycan Səfəvilər dövlətinin tarixilə bağlı, onun XVI əsrdə və bundan sonrakı dövrdə yadellilərə qarşı mübarizəsini özündə ehtiva edən bir videoçarxın nümayiş olunması müsbət qarşılana bilər. Xüsusən Şah İsmayıl Xətainin Azərbaycanın dövlətçilik tarixində oynadığı rolla bağlı videogörüntünün verilməsi təqdirəlayiq hal hesab olunardı. Yaxud da Çar Rusiyası əleyhinə fədakarcasına mübarizə apararaq Azərbaycanın qəhrəmanlıq səhifəsinə qızıl hərflərlə yazılan Gəncə xanı Cavad xanın igidliyi haqqında videorolik ekrana çıxsa, cəmiyyətdə müsbət qarşılanar.

Gərək yalnız tarixi qəhrəmanlıq səhifələri videoçarxlara köçürülməsin. Xalqımızın özünəməxsus milli xüsusiyyətlərinin, onu tanıda bilən digər dəyərlərin də təbliğinə ciddi ehtiyac yarandığını dana bilmərik. Qonaqpərvərlik, kin-küdurət saxlamamaq, yaxşılıq etməyi bacarmaq, səmimilik və digər xüsusiyyətlərin televiziya ekranlarında işıqlandırılması cəmiyyət tərəfindən müsbət qarşılana bilər. Belə keyfiyyətləri özündə əks etdirən bir neçə videogörüntünün olması nəinki ölkə vətəndaşlarını xalqımıza məxsus keyfiyyətlərdən hali edəcək, eləcə də Azərbaycanda yaşayan digər ölkələrin nümayəndələri, qonaqlar, turistlər də öz diyarlarına ölkəmizlə bağlı ən yaxşı fikirlərlə dönəcək. Bu da, öz növbəsində, milli xüsusiyyətlərin əcnəbi ölkələrə ayaq açmasına, müsbət rəy yaratmasına imkan verəcək.

Milliliyimiz əldə əsas tutularaq bu yöndə aparılacaq iş prosesində mədəniyyət ünsürünü də yaddan çıxarmaq olmaz. Çünki sivilizasiyanın başlanğıcı mədəniyyət hesab edilir. Məhz həmin sahə ölkəni daxildə xarici qonaqlara, xarici ölkələrdə isə digər xalqların nümayəndələrinə təqdim etmək imkanıdır. Belə şansdan maksimum dərəcədə istifadə etmək üçün telekanallar milli-sosial rollikləri tamaşaçılara nümayiş etdirməkdə maraqlı olmalıdır. Əlbəttə, biz perspektivdə həyata keçiriləcək işin yalnız bir hissəsindən bəhs edirik. Çünki Azərbaycanı tanıda bilən milli-sosial reklamların verilməsi yalnız telekanalların missiyası kimi dəyərləndirilməməlidir. Yəni məsuliyyət elektron KİV-lə məhdudlaşmır. Bu gün paytaxt əhalisinin daha çox istifadə etdiyi nəqliyyat vasitələrindən biri də metrodur. Lakin yeraltı nəqliyyatda vaqonların içərisində quraşdırılan monitorlarda gün ərzində yalnız bir neçə kommersiya tipli reklam verilir, həmin reklamlar isə sutkada o qədər səsləndirilir ki, prosesin belə gedişatı insanlarda sözün əsl mənasında ikrah hissi yaradır. Ancaq həmin monitorlarda dövlətçilik tarixi, qəhrəmanlıq səhifələri, mədəniyyətimiz tərənnüm olunsa, bu, vətəndaşların da marağına səbəb olar.

Azərbaycanın tanıdılması üçün başqa faktorlardan da istifadə etmək yerinə düşər. Məsələn, ayrı-ayrı yerlərdə, reklam lövhələrində ölkəmizin milli xüsusiyyətlərinə dair məsələlərə rast gəlmək, demək olar ki, mümkünsüz görünür. Bundan başqa, küçə və prospektlərdə adətən tablolar görürsən ki, onların üzərinə biznes maraqlarına xidmət edən kommersiya reklamı həkk edilib.

Belə reklamlara radioda və başqa audio vasitələrdə də yer verilməsi çox vacib məsələdir. Ona görə ki, Azərbaycanı tanıda biləcək reklama televiziyada baxmağa hamının imkanı olmur. Digər tərəfdən, bəzən insanların yalnız göz yaddaşı, bəzilərinin isə qulaq yaddaşı köməyinə gəlir. Başqa cür desək, informasiyanı qavramaq baxımından hissetmə orqanları olaraq həm göz, həm də qulağa bilgi ötürmək zəruridir.

Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlunun sözlərinə əsasən, milli-sosial reklamların işıqlandırılması məsələsində bir boşluq görünür, bunu isə tezliklə doldurmaq lazımdır: "Təbii, Azərbaycan müstəqil dövlət olduğu üçün ölkənin əhval-ruhiyyəsi həmin reklamlarda əks olunmalıdır. Təəssüf ki, bu sahədə çoxlu problemlər mövcuddur. Məsələnin kommersiya tərəfi olduğundan, sosial tipli reklamları maliyyələşdirmək baxımından həmin sahədə az qurum təmsil edildiyinə görə işin müsbət gedişatı nəzə çarpmır. Belə reklamların, məlumatların yayılmasına vəsait xərcləyən çox az olduğundan, bir boşluq meydana gəlib. Bu səbəbdən, məsələdə yeni bir mərhələyə start vermək lazımdır. Azərbaycanın milli-mənəvi xüsusiyyətlərilə əlaqədar məsələlərə diqqətin artırılması vacibdir və indiyə qədər bununla bağlı olan nöqsanları aradan qaldırmalıyıq. Maliyyə vəsaiti ayrılmalı, mənəviyyatla, milli xüsusiyyətlərlə bağlı reklamlara kifayət qədər üstünlük verilməlidir. Xüsusilə metroda gün ərzində dəfələrlə verilən kommersiya tipli reklamlar bəzi insanlarda əsəbilik yaradır. Çünki metroya nə zaman düşürsənsə, eyni reklamı bir neçə dəfə görürsən və eşidirsən deyə, bu, insana psixoloji təsir edir. Mənasız reklam ola-ola dəfələrlə verilir. Görünür, bu sahədə də müvafiq qanun, sərəncam olmalıdır. Reklam verən şirkətlərin özünü də milli-sosial reklama yer ayırmasına məcbur etmək lazımdır. Lakin milli-mənəvi dəyərlərlə, mədəniyyətmizlə bağlı reklamlar işıqlandırılsa belə, bu məsələdə bir qədər ehtiyatlı olmağı lazım bilirəm. Yəni məzmunca elə reklamlara üstünlük verilməlidir ki, həm gənclərimiz, həm də cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri arasında xalqa hörmət yaradan amillər yer alsın".

Digər sosioloq Əbülfəz Süleymanlı da bildirdi ki, sosial sahədə reklamlara geniş yer verilməməsi təəssüf doğurur: "Bəzi reklam çarxlarının hazırlanmasında sosial mövzularla əlaqədar məsələlərə yer ayrılması ilə bağlı dəfələrlə təşəbbüskar mövqeyindən çıxış etmişəm. Hətta hər hansı brendin reklam olunmasında sosial mövzulara diqqət yetirilməsinin tərəfdarıyam. Baxırsan ki, reklam sifarişçilərinin özləri belə məsələdə maraqlı görünmür. Hazırda yalnız dövlət qurumları tərəfindən hansısa aksiya keçirildiyi zaman sosial reklamlardan istifadə edilir. Bu kimi hallar isə az-az qeydə alınır. Amma əslində sosial məqsədli reklamların sayı çoxluğu ilə seçilməlidir. Bu mənada, qardaş Türkiyədə belə reklamlara geniş yer ayrılmasına xüsusi fikir verilir. Hətta onlar böyük hadisə qarşısında da brendlərin nümayişi zamanı sosial reklama geniş yer verirlər. Qonşu Türkiyənin nümunəsindən lazımınca istifadə edə bilərik".

Ə.Süleymanlının fikrincə, əslində təkcə ticari məhsulun reklamı olmamalıdır, burada insanlara müəyyən mesajlar da özünü büruzə verməlidir: "Hazırda xarici ölkələrdə bu üsuldan çox gözəl istifadə edilir. İstər sosial hadisə, istərsə də sosial xarakter daşıyan digər proses baxımından Azərbaycanda reklam bazarı olduqca kasaddır. Həm də reklamların ssenarisi baxımından bizdə kifayət qədər ciddi problemlər mövcuddur. Şəxsən brendlər qarşısında müəyyən təşəbbüslərlə çıxış etmişəm. Ancaq reklamlarda sosial motivlərin yer alması ilə bağlı reklam sifarişçiləri verdiyim təkliflərlə razılaşmayıb. Mən həm televiziya izləyicisi, həm də bu sahədə bir mütəxəssis kimi sosial reklamlarla əlaqədar məsələdən xeyli narazıyam. Cəmiyyətdə də çəkilən reklamlara münasibət daha çox mənfi xarakterlidir. Ən yaxşı halda, biz reklamları xarici ölkələrdən təqlid etməklə məşğul oluruq".

Müsahibimiz onu da qeyd etdi ki, Azərbaycanın tarixi, qəhrəmanlıq səhifələri, mədəniyyətimiz və milli-mənəvi dəyərlərimiz, xalqın özünəməxsus keyfiyyətləri də reklamlarda öz əksini tapmalıdır. Ə.Süleymanlının sözlərinə əsasən, ölkəmizlə bağlı məlumatların geniş şəkildə təbliğinin böyük əhmiyyəti var: "Bu, birinci növbədə ölkə vətəndaşlarının, eyni zamanda xarici ölkələrin respublikamızda olan nümayəndələrinin, turistlərin Azərbaycanın tarixi, mədəniyyəti haqqında bilgilərə sahib olmasına çox yaxşı töhfə olardı. Digər tərəfdən, bizim bir xalq olaraq imicimizin formalaşmasına gətirib çıxarardı. Yəni bu baxımdan reklamın olduqca böyük önəmi olduğunu unutmamalıyıq. Reklama təkcə ticari məsələ kimi deyil, mühüm bir hadisə kimi yanaşmaq lazımdır. Həm reklam istehsalçıları, həm də reklam sifarişçiləri bu məsələyə laqeyd baxmamalıdır. Milli xüsusiyyətlərimizin yayılmasının nə dərəcədə vacib olduğunu dərk edərək, bu sahədə konkret addımlar atmalıyıq".

Zaur Zahidoğlu

Bakı xəbər.- 2011.- 18 may.- S. 11.