Tarixi Azərbaycan Cumhuriyyəti və müasir Azərbaycan Cumhuriyyəti model kimi...

Vətənimiz Azərbaycan qədimdən dünyaya bir sıra xüsusiyyətləri, həyata keçirdiyi tədbirlərlə nümunə olub. Bu mənada ölkəmizin potensialı tükənməzdir. Uzağa getməyək, 23 il yaşayan Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin yaratdığı Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti özünün bir çox unikal keyfiyyətlərinə görə nəinki Şərq, müsəlman aləmi, hətta Qərb dünyası üçün də örnək olub. Xalq Cumhuriyyəti qadınlara seçki hüququ verən ilk ölkələrdəndir. Bu mənada o, həmin dövrün demokratik ölkələri sayılan ABŞ və Fransa kimi dövlətləri belə geridə qoymuşdu. Bu məqamla o eyni zamanda, müsəlman dünyasının beşiyi sayılan Osmanlı dövlətinə də bir nümunə oldu. Bundan başqa, bildiyimiz kimi, Cumhuriyyətimiz müsəlman Şərqində ilk demokratik respublika olması, qanunverici məclis olan parlamentin mövcudluğu ilə də ad çıxarıb. Bu mənada da o, Şərq dünyası üçün bir modeldir. Çar Rusiyasının müstəmləkə zülmü altında inləyən Azərbaycanın müstəqilliyə qovuşması və 23 ay ərzində bu istiqlaliyyəti qoruyub saxlaması belə vəziyyətdə olan digər müsəlman xalqlarının da, müstəmləkə buxovundan azad olması yolunda çarpışaraq, nəhayət sərbəst olmalarına təkan verdi. Yəni Cumhuriyyətimiz, belə demək mümkünsə, dünya müstəmləkə rejimlərinə sarsıdıcı zərbə vurulmasında da az rola malik olmayıb. Hətta Mustafa Kamal Atatürkün Türkiyədə başladığı azadlıq hərəkatı da əslində öz ilhamını Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətindən alıb. Artıq ölkəmiz 20 ildir ki, yenidən müstəqillik şəraitində yaşayır. Bu müddət ərzində Azərbaycanda yerli, regional və dünya əhəmiyyətli bir sıra köklü nailiyyətlər əldə olunub. Bu nailiyyətlərilə də ölkəmiz həm Qərb, həm də müsəlman Şərqinə bəzi məqamlarda nümunə ola bilər. Xalq Cumhuriyyətinin varisi olan müasir Azərbaycanın Şərq və dünya miqyasında hansı keyfiyyətlərilə örnək olduğu və ya ola biləcəyini isə mütəxəssislərdən soruşduq.

Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu ölkəmizin indi də dünya miqyasında və Şərq aləmində diqqət mərkəzində olduğunu bildirdi: "Əslində indi də ölkəmiz, əvvəlki kimi, geosiyasi vəziyyət və karbohidrogen ehtiyatları baxımından diqqət mərkəzindədir. İndinin özündə də Azərbaycanda kifayət qədər ciddi potensial var. Amma bu potensialı üzə çıxarmaq istiqamətində işlər görməliyik ki, dünyaya və o cümlədən Şərq aləminə nümunə olaq". Onun fikrincə, hazırkı məqamda bəşəriyyətə örnək ola biləcək məqam ölkəmizin unikal mədəniyyətə malik olmasıdır: "Bu potensial Azərbaycanın unikal bir mədəniyyətə sahib olması ilə bağlıdır. Azərbaycanda ciddi bir unikal mədəniyyət var. Bu unikal mədəniyyətin əsas xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, o, dünyanın ən aparıcı mədəniyyətlərinin tarix və əsrlər boyu təbii yolla inteqrasiya olunduğu bir mədəniyyətdir. Yəni ölkəmiz məhz belə bir mədəniyyətə malikdir. Azərbaycanın nefti və digər təbii ehtiyatlarından da əvvəl, mədəniyyətinin özündə olan xüsusiyyətlər dünyanın diqqət mərkəzində olmalıdır və indiki sivilizasiyanın sonrakı inkişafı üçün burada çox önəmli cəhət və modellər var. Xalq Cumhuriyyətindən sonrakı sovet dönəmində də Azərbaycanda kifayət qədər çox sayda dünya şöhrətli elm və mədəniyyət xadimləri yetişib. Musiqi sahəsində dünya şöhrətli insanlarımız daha çoxdur. Onlar arasında Üzeyir Hacıbəyovu, Qara Qarayevi, Müslüm Maqomayevi, Vaqif Mustafazadəni, Arif Məlikovu və başqalarını göstərmək mümkündür. Bunlar hamısı dünya səviyyəsində planetimizə örnək ola biləcək insanlardır. Belə vəziyyət ondan xəbər verir ki, Azərbaycanda çox unikal bir mədəniyyət var və onun dünya inkişafına örnək ola biləcək qədər potensialı mövcuddur. Xalq Cumhuriyyəti dövründə həmin potensialın istifadə olunması istiqamətində müəyyən qədər imkan yaranmışdı. İndi ölkəmizdə bu istiqamətdə bəzi məsələlərə bir qədər də artıq diqqət ayrılmasına ehtiyac yaranıb. Diqqət veriləcəyi təqdirdə, 1918-1920-ci illər mövcud olan dövlətimizdən qat-qat üstün ola biləcək qədər cəhətlər ortaya qoyacağıq". Ə. Qəşəmoğlu düşünür ki, hazırkı iqtisadi bazamız da müxtəlif məsələlərdə başqa qitələrə nümunə olmaqda yardımçıdır: "İndi bunun üçün bizim iqtisadi bazamız da yaranıb. Elmi bazamız da var, mədəniyyət sahəsində musiqi ənənələrimizi yaşadırıq. Xalq Cumhuriyyəti dövründə bu baza indiki qədər güclü deyildi. Sadəcə olaraq, böyük potensialı indi reallaşdırmaq, həyata keçirmək istiqamətində elmi təminat və köməklə böyük işlər görmək olar və bu işləri görmək lazımdır. İndiki dövr fərqli zamandır. Bu dövr elmi təminat, elmi idarəetmə dövrüdür. İndi o xalq daha irəlidədir ki, orada elm, elmi potensial daha güclüdür. Burada elmin təminatından daha geniş istifadə olunur". Bu gün ən arzuolunan məsələ, sosioloqun zənnincə, Azərbaycanın öz inkişafında, kadrların yetişməsində, xalqın rifah halının yaxşılaşmasında elmi təminatdan istifadə etməsidir: "Sadəcə onu deyə bilərəm ki, indiki vaxtda problemlərin olmasına baxmayaraq, yenə də Cənubi Qafqazda fərqlənirik, mədəniyyət və inkişaf sahələrində yenə də böyük nailiyyətlərimiz var. Bunların hamısı ondan xəbər verir ki, ölkəmizin böyük potensialı var və bu potensial Xalq Cumhuriyyəti vaxtındakından daha möhtəşəm işlər görməyə şərait yaradır. Deyə bilərik ki, ilk dəfə "Eurovision"da qalib gəldik. Amma bu, məsələnin bir tərəfidir və əvvəl deyilənlərlə müqayisə ediləcək məsələ deyil. Azərbaycanın böyük, dünya üçün model ola biləcək və onun inkişafına təkan verəcək mühüm işlər görmək imkanları var".

Demokratik Azərbaycan Dünyası Partiyasının sədri Məmməd Əlizadə hazırda yürüdülən balanslaşdırılmış siyasətlə digərlərinə nümunə olduğumuzu dedi: "Keçən əsrin əvvəlində təkcə müsəlman dünyası deyil, dünyada ilk dəfə olaraq qadınlara səsvermə hüququnun verilməsi, parlamentar respublika olmağımız Şərqə bir nümunə idi. Həmin ərəfədə bəzi Qərb və demək olar ki, bütün müsəlman Şərqində bu sivil keyfiyyətlər yox dərəcəsində idi. Bu amillər onlarda özünü göstərmirdi. Artıq həmin vaxtdan böyük yol keçmişik. Bu müddət ərzində totalitar rejimin əsarəti altında 70 illik ömür sürdük. İkinci tərəfdən, bizlər totalitar rejimin prinsiplərinə yiyələndiyi məqamda dünya inkişaf etdi. Açıq etiraf edək, Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən, xüsusən də Heydər Əliyev gələndən sonra fərq qoymadan müstəqil balanslaşdırılmış siyasət yürütmək, Azərbaycanın dövlət və milli maraqlarını əsas götürərək fəaliyyət göstərmək və siyasi cəhətdən yeni konsepsiya ortaya qoymaları nəinki təkcə bizim, eyni zamanda, müsəlman Şərqi də daxil olmaqla, bütün dünyanın diqqət mərkəzində oldu". O qeyd etdi ki, hazırkı ölkə rəhbərliyinin ardıcıl və prinsipial mövqeyi də bu baxımdan çoxlarına nümunədir: "İkinci tərəfdən, bu gün Azərbaycan özünün müstəqil neft strategiyasını həyata keçirir. Bildiyimiz kimi, 2013-cü ildə indi bağlanan neft müqavilələri öz gücünü itirir və ona görə də yenidən imzalanmalıdır. Azərbaycan dövlət başçısı bu zaman dövlətçilik və milli maraqları hər şeydən üstün tutacağını dilə gətirib. Bu da hazırda dünyanın diqqətini çəkən məqamlardandır. İslam dünyasından fərqli olaraq, indi Azərbaycan həm demokratiya yolunda inkişaf edir, həm milli dövlətçilik ənənələrini bərpa edir. Həm də xarici, xüsusən də düşmənlərimizin təzyiqlərinə duruş gətirmək üçün yeni proqramla çıxış edir. Azərbaycan türk dünyasının altun körpüsüdür. Türk dünyası arasında əlaqələrin möhkəmliyində bu körpünün müstəsna əhəmiyyəti, önəmi vardır. Müstəqilliyin ilk illərində demokratik prinsip və iqtisadi inkişafa önəm verilirdisə, yeni iqtisadi konsepsiyada insan amili önə çəkilir. Bunun özü də müsəlman aləmi üçün, belə demək mümkünsə, yenidir. Ona görə, insan amilinə önəm vermək baxımından da biz bir çox ölkələr üçün nümunə ola bilərik". Həmsöhbətimiz güclü şəxsiyyət prizmasından baxanda da ölkəmizin nümunə olduğunu diqqətə çatdırdı: "Keçən əsrin əvvəlində, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə başda olmaqla, Xalq Cumhuriyyətini yaradan önəmli şəxsiyyətlər meydana çıxdısa, indiki halda Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi Azərbaycanı xaosdan xilas etdi. Beləliklə də Azərbaycanda şəxsiyyət problemi həllini tapdı. Xilaskarlıq missiyasının yerinə yetirilməsində Heydər Əliyev fenomeni də əksər dövlətlər üçün bir modeldir".

Millət vəkili Bəxtiyar Sadıxov ölkəmizin örnək göstərə biləcəyi sahələrin çoxşaxəli olduğu qənaətindədir: "Heydər Əliyevin şah əsəri olan müasir Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin ənənələrini davam etdirir. Bütün sahələrdə bu belədir. Həm o dövrün atributları götürülüb, həm də o zaman başlanmış işlər davam etdirilir. Hətta o dövrdə başa çatdırıla bilməyən bir çox işlər başa çatdırıldı. Fəxrlə deyirik ki, Heydər Əliyevin fəaliyyəti və xalqımızın ona dəstəyi sayəsində Azərbaycanın müstəqilliyi əbədiliyə və dönməzliyə çevrildi. Bu gün Azərbaycan dünya və Avropa mədəniyyətindən bəhrələnən, Avropa dəyərlərinə yiyələnən, son dərəcə müasir, modern bir dövlətə çevrilib. İqtisadi cəhətdən də ölkəmiz güclü inkişaf edir, müasir texnologiyaya yiyələnir, dünyaya inteqrasiya edir. Neçə ildir, Azərbaycan ümumi daxili məhsulun artım tempinə görə dünya birinciliyini əlində saxlayır. Mənəvi cəhətdən də güclü inkişafdayıq. İnsan haqları da qorunur. Demokratik prinsiplər dərinləşir. Gender siyasəti uğurla həyata keçir. Mədəni cəhətdən güclü inkişaf etmişik, artıq bu sahədə Avropada tanınmışıq. "Eurovision" müsahibəsində Azərbaycan təmsilçilərinin birinci olması musiqi və mədəni səviyyəmizin yüksəldiyindən xəbər verir. Növbəti ildə bu müsabiqə ölkəmizdə baş tutacaq. Bütün parametrlər üzrə hansı sahəyə nəzər salsaq, fəxrlə deyə bilərik ki, Azərbaycan müasir, modern bir dövlətdir, mədəni, elm, iqtisadi, mənəvi sahədə yüksəlir. Öz dəyərlərimiz və mədəniyyətimizlə Avropa mədəniyyətini zənginləşdiririk. Yeganə həll olunmayan problemimiz Ermənistan tərəfindən Dağlıq Qarabağ və ətraf ərazilərimizin işğal edilməsidir. Bu sahədə dövlət başçısının ardıcıl, qətiyyətli və prinsipial mövqeyi var".

Rüfət SULTAN

Bakı xəbər.- 2011.- 27 may.- S. 15.