Müasir biznes qaydaları və şəraiti gənclərin vətənpərvərlik hisslərinə necə təsir göstərir?

Gənclər dövlətin əsas aparıcı təbəqəsi olmaqla yanaşı, eyni zamanda əmək qabiliyyətli əhalinin əsas hissəsini təşkil edir. Onların sahib olduğu enerjini, potensialı doğru istiqamətə yönəltmək və bundan səmərəli şəkildə istifadə etmək lazımdır. Azad bazar iqtisadiyyatı yolunu seçən dövlətlərdə gənclərin seçim imkanlarını təmin etmək üçün imkanlar daha geniş və çoxşaxəli olur.

İqtisadiyyayatın liberallaşdırılması işgüzar biznes mühitinin yaranmasına birbaşa rəvac verir ki, bu zaman gənclərin öz potensialını reallaşdırmaları üçün geniş imkanlar yaranır. Bunu həm də günbəgün dəyişən dünya reallıqları tələb edir. Müasir dünya ilə ayaqlaşmağın bir sıra yolları var ki, onlardan biri gəncliyin təhsil səviyyəsinin yüksəldilməsidirsə, digər vacib olanı isə onların məşğulluğunun təmin olunmasıdır. Məşğulluğun təmin olunmasında da biznes fəaliyyətinin özünəməxsus müstəsna rolu var. Gənclərin mükəmməl səviyyədə formalaşmasında bu iki faktor bir-biri ilə sıx bağlıdır. Məşğulluğun təmin olunması həm də ölkənin dinamik olaraq inkişaf etməsini şərtləndirir. Bu işdə gənclərin işlə təmin olunması önəmli rola malikdir. Dünyəvi əsaslara söykənən ölkələrdə məşğulluğun təmin olunması iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinin inkişaf etdirilməsinə əsaslanır.

Məlum olduğu kimi, bazar iqtisadiyyatı sistemini seçmiş ölkələrdə iqtisadiyyatın əsas çəkisini özəl sektor təşkil edir. Azərbaycan da müstəqillik əldə etdikdən sonra bazar iqtisadiyyatı yolunu seçib. Əmək fəaliyyəti ilə məşğul olanların böyük hissəsi məhz özəl sektorda çalışır. Son illərin təcrübəsi göstərir ki, məşğulluğun ən çox təmin olduğu sfera ticarət və xidmət sektoru hesab olunur. Azərbaycanda bu gün əmək qabiliyyətli gənclərin böyük hissəsi məhz sözügedən sahələrdə - ticarət, turizm, iaşə, tikinti, buna bənzər sektorlarda çalışır. İlbəil özəl sektorda çalışan gənclərin sayı artır. Gənclərin biznes fəaliyyəti ilə məşğul olmalarına daha çox şərait yaradılır ki, bu da aparılan siyasətin parlaq göstəricisidir. İqtisadiyyatda bir pəncərə sistemi yaradılıb. Sözügedən sistemin yaradılması gənc biznesmenlərin imkanlarını bir az da genişləndirib. Çünki həmin sistem proseduru xeyli sadələşdirir. Bu da gənc iş adamlarına imkan verir ki, öz potensiallarından daha geniş səviyyədə ifadə etsinlər. Yaradılan şərait nəticəsində bizneslə məşğul olan gənc iş adamlarının sayı xeyli artıb. Bütövlükdə son bir neçə ildə hökumət gənclərin məşğulluq və təhsil probleminin həlli istiqamətində bir sıra işlər görüb. Aparılan dövlət siyasətinə uyğun olaraq gənclərin bilik və bacarıqlarının düzgün qiymətləndirilməsi və məşğulluq imkanlarının artırılması istiqamətində atılan addımlar onlara göstərilən diqqətin nəticəsidir. Azərbaycanın müstəqillik əldə etdiyi 20 ilə baxsaq görərik ki, son bir neçə ildə dövlət səviyyəsində gənclərin məşğulluğunun təmin olunmasına, işsizlik probleminin həllinə yönəlik bir sıra işlər görülüb. Dövlətin gənclər siyasəti bu yöndə bir sıra problemlərin həllinə hesablanıb. Yeni nəslin inkişafının əsas vasitəsi onların dövlətin və cəmiyyətin sosial-iqtisadi, ictimai-siyasi və mədəni həyatında iştirakının təmin edilməsidir. Dövlət gənclər siyasəti bu məqsəd və prinsiplərin reallaşdırılması üçün müvafiq hüquqi sənədlərdə öz əksini taparaq hökumət qurumları tərəfindən həyata keçirilir. Ötən dövrdə gerçəkləşdirilən "Gənc ailə", "Gənclərdə vətənpərvərlik və vətəndaşlıq hisslərinin yüksəldilməsi", "Bədən tərbiyəsi və idmanın inkişafı", "Ordudan tərxis olunmuş gənclərin məşğulluğu ilə bağlı" və digər dövlət proqramları deyilənlərə əyani sübutdur. 2002-ci ildə isə Milli Məclis "Dövlət Gənclər Siyasəti Haqqında" Qanunu qəbul edib. Bu sənədlər gənc nəslin mütəşəkkil qüvvə kimi formalaşmasına, mənəvi-ideoloji cəhətdən tam yetkinləşməsinə, sosial problemlərinin həllinə əsaslı təsir göstərib. Belə ki, gənclərin məşğulluğunun təmin olunmasına yönəlik addımlar sistemli xarakter daşıyıb. Məsələn, Prezident İlham Əliyevin təsdiq etdiyi "Azərbaycan Gəncliyi Dövlət Proqramı (2005-2009-cu illər)" gənclərə dövlət qayğısının artırılması məqsədinə xidmət edib. Gənclər siyasətinin həyata keçirilməsinə cavabdeh dövlət qurumu olan Gənclər və İdman Nazirliyinin 2006-cı ildə yenidən formalaşdırılması gənclər siyasətinin daha dolğun həyata keçirilməsinə yol açıb. 2007-ci ilin "Gənclər ili" elan edilməsi isə gənclərə dövlət qayğısının ən böyük təcəssümü idi. Gənclər siyasətinin mühüm tərəflərindən biri də gənclərin elmi biliklərinin artırılmasıdır. Qeyd olunduğu kimi, müasir dövrdə təhsilin səviyyəsi məşğulluğun təmin olunması ilə bu və ya digər dərəcədə sıx bağlıdır. Mənzil almaq üçün ipoteka kreditlərinin verilməsi də gənclərə və xüsusən gənc ailələrə qayğıdan irəli gəlir. Gənclərin təhsili, məşğulluğunun artırılması, bir sözlə, gənclərin mənafeyi baxımından bir sıra layihələrə start verilməsi bütövlükdə onların vətənə, torpağa, dövlətə, millətə olan bağlılığını daha da gücləndirir. Bu istiqamətdə yeridilən siyasət onlara verilən önəmin göstəricisidir. Ölkə başçısı tərəfindən təsdiq olunan "Azərbaycan gəncliyi 2011-2015-ci illərdə" Dövlət Proqramı gənclərin menecment fəaliyyətinin artırılmasına, gənc peşəkar kadrların hazırlanmasına, gənclərin dövlətin idarə edilməsində, ictimai həyatda daha aktiv iştirakının gücləndirilməsinə xidmət edir. Bütün bunlarla yanaşı, özəl sektorda çalışan gənclərə də xüsusi diqqət və qayğı olmalıdır ki, onların simasında vətənpərvərlik hissləri aşınmaya məruz qalmasın. Bunun üçün sistemli konseptual xarakterli proqramlar işlənib hazırlanmalıdır. Elə bir işlək mexanizm tapılmalıdır ki, görülən işlər gənclərin böyük bir hissəsini əhatə edə bilsin. Çünki biznes fəaliyyəti ilə məşğul olan gənc iş adamlarının sayının artması bu və ya digər dərəcədə gənclərə vətənpərvərlik hisslərinin aşılanmasına xidmət edir.

Professor Vaqif Arzumanlının sözlərinə görə, Azərbaycan müstəqilliyini əldə edəndən üzübəri ölkə iqtisadiyyatında gənc iş adamlarının oynadığı rol get-gedə özünü daha qabarıq formada göstərir: "Nəzərə alsaq ki, bugünkü ölkə iqtisadiyyatının gələcəyi gənc iş adamlarından, kadrlardan asılıdır, o zaman bunun önəmini başa düşmək olar. Bu mənada, xüsusən də biznes sahəsində gənclərin sayının çoxalması, bacarıqlı iş adamlarının üzə çıxması ölkənin dinamik inkişaf etməsindən xəbər verir. Bu həm də gənclərdə vətənpərvərlik hisslərinin yüksəlməsinə təkan verir. Aydın məsələdir ki, gənc kadrda birinci növbədə öz dövlətinə rəğbət, dövlətin mənafeyini güdmək, ölkənin yararına hesablanmış uğurlu addımlar atmaq və s. hiss olunar. Eyni zamanda, onun öz dövlətinin beynəlxalq münasibətlər sistemində, iqtisadiyyatda yerinin daha aydın və parlaq şəkildə görməsidir. Təbii ki, vətənpərvərlik hissi olan gənclər bu istiqamətdə daha çox iş görür. Məsələn, bu gün Rusiyada, Almaniyada, Türkiyədə, ABŞ-da Azərbaycanda olduğu kimi bir sıra gənc biznesmenlər fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən gənc iş adamlarının ayrı-ayrı xarici ölkələrlə biznes əlaqəsinə girməsi, gənclərin o ölkələrlə əlaqələri, təbii ki, bu və ya başqa formada vətənə bağlılıq hissinə təkan verir. Bir sıra gənclərimiz var ki, onlar Azərbaycanda yaşayır, amma bizneslə, iqtisadiyyatın digər sahələri ilə məşğul olur. Onların xarici dövlətlərdə, Böyük Britaniyada, İtaliyada, Rusiyada, Ukraynada bir sıra ictimai-iqtisadi təşkilatları mövcuddur. Bu mənada həmin gənclər oradakı təşkilatların fəaliyyətini gücləndirməklə, eyni zamanda Azərbaycanın mövqeyini gücləndirir. Ölkəmizin gələcəyi üçün müəyyən uğurlu bazalar, məxrəclər hazırlayırlar".

V.Arzumanlının açıqlamasından o da məlum oldu ki, "Azərbaycanlı gənc iş adamları bu gün imkanları daxilində bir sıra ölkələrin intisadiyyatına sərmayə qoyur. O cümlədən, ayrı-ayrı banklarla əlaqə saxlayırlarsa, bunun özü də ölkəmizin xeyrinədir. Bu gün hər bir azərbaycanlı gəncin həm ölkədə, həm də ölkədən kənarda fəaliyyətinin ən başlıca istiqamətlərindən biri öz dövlətinə bağlılığı ilə ölçülür. Bir sıra xalqların, millətlərin gənclərindən fərqli olaraq, Azərbaycan gəncinin çox qiymətli cəhəti özünü büruzə verir. Məsələ ondadır ki, ölkənin ayrı-ayrı rayonlarından, kəndlərindən gələn gənclər Bakıda əmək fəaliyyəti ilə məşğul olur. Həmçinin, işlədikləri müqabilində qazanclarını rayonlarda yaşayan valideynlərinə göndərirlər. Bizim də bir sıra gənclərimiz var ki, onlar xaricdə bizneslə, ticarətlə, digər iqtisadi əlaqələrlə məşğul olur. Onlar da əldə etdikləri vəsaitləri Azərbaycana göndərirlər. Göndərdiklərin vəsaitləri Azərbaycandaki ailələrinə, ordakı təşkilatların fəaliyyətinə sərf edirlər. Bunun özü də elə vətənpərvərlik hissi ilə bağlıdır ki, azərbaycanlı gənc xarici dövlətdə yaşayır, amma öz gəlirlərini doğma respublikasına göndərir. Bunun özü də bir maraqlı cəhətdir. Bütövlükdə biznesin, ticarətin inkişafı hər bir ölkənin inkişafının əsas aparıcı xətlərindən biridir. Çünki iqtisadi inkişaf bütün qalan inkişafların maddi bazasını təşkil edir. Ona görə də bu sahədə gəncliyin göstərdiyi fəaliyyət elə Azərbaycan xalqının mənafeyi üçün görülən işlər deməkdir".

Vidadi ORDAHALLI

Bakı xəbər.- 2012.- 13-15 aprel.- S.15.