Azərbaycan aşıqlarının vahid səhnə geyimi forması müsabiqəyə çıxarıldı

Azərbaycanda aşıq sənətinin inkişafı, bu sənətə dövlət tərəfindən göstərilən qayğı, bu sahədə həyata keçirilən tədbirlər bu sənətin daşıyıcılarından çox şey tələb edir. Tarixən aşıq elin yaraşığı, güzgüsü olub. Yəni xalq özü aşığı bu yüksək mərtəbəyə layiq bilib. Aşıq yalnız ifaçılığı, dastan danışmağı, məclis aparmağı, mədəniyyətilə deyil, həm də geyimilə örnək olub.

Sovetlər Birliyi dönəmində aşıqlarla raykom katiblərinin, kolxoz sədrlərinin geyimi arasında çox az fərq olub. Stalindən miras qalan kitel, qəlife şalvar, uzunboğaz çəkmə, enli kəmər. Sonra bəzi aşıqlar kümüş işləməli kəmərlər taxdı. Bu gün də taxanlar var. Bir də aşıqların papağı fərqli idi. Quzu dərisindən buxara papaq qoyurdular. Bu baş geyimindən indi də bəzi aşıqlar istifadə edir.

Azərbaycan aşıqlarının geyimi hansı formada olmalıdır ki, bütün göstəriciləri ilə aşıq sənətinə layiq olsun, aşıqlar onu geyəndə özünü əsl aşıq kimi hiss etsin?

"Bakı-Xəbər" olaraq iki-üç il əvvəl kişi aşıqların geyim məsələsini gündəmə gətirib onu müzakirə etdik. O vaxt alimlərin böyük əksəriyyəti təklif edirdi ki, "Stalinski" geyimdən birdəfəlik imtina edilməli, milli ornamentləri, çalarları özündə birləşdirən geyimlər tikilməlidir. Bəzi alimlər isə bildirirdi ki, bu geyim Stalindən miras qalmayıb, türk kişiləri ayağı dar, dizi torbavari şalvarlardan qədimdən bəri istifadə edib. Alimlərin sözündən belə çıxır ki, Stalin dövrünün dizayner-dərziləri türk kişi geyimini bir qədər dəyişdirərək onu o dövrə uyğunlaşdırıb. Dövlət xadimlərilə yanaşı, aşıqlar da bu geyimdən vahid forma kimi istifadə edib.

Aşıqlar Birliyinin sədri, xalq şairi Zəlimxan Yaqub bir müddət əvvəl mətbuata verdiyi açıqlamada bildirib ki, aşıqlar hazırda istifadə etdiyi geyimi birdəfəlik əynindən çıxarmalı və əsl aşıq geyimi geyməlidir: "Bu məsələ bizim qarşımızda duran ən böyük işlərdən biridir. Biz rəssamları dəvət edib müasir aşıq geyim formasını hazırlayacağıq. Elə bir aşıq forması tapmaq lazımdır ki, tarixi ənənə ilə müasirlik orada vəhdət tapsın. Biz vahid aşıq geyim formasını təsdiq edəndən sonra bütün televiziya kanallarının rəhbərləri ilə danışıqlar aparacağıq ki, heç bir aşığı həmin geyim forması olmadan efirə buraxmasınlar. İndi aşıqlar efirə mütrüb görkəmində çıxır, xalq da fikirləşir ki, aşıq belə olur".

Aşıqlar Birliyi hələlik konkret olaraq bu sahədə hər hansı bir addım atmayıb. Ancaq Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi aprelin əvvəllərində Azərbaycan aşıqlarının vahid formasının eskiz layihəsinin hazırlanması üçün rəssamlar, alimlər, aşıqşünaslar arasında müsabiqə elan edib. Bu geyimin əsasən səhnədə geyinilməsi nəzərdə tutulur.

Nazirliyin mətbuat katibi Zöhrə Əliyeva APA-ya bildirib ki, beynəlxalq və ölkə səviyyəli tədbirlərə Azərbaycan aşıqlarının bir sıra hallarda aşıq sənətinin yüksək səviyyəsinə uyğun olmayan geyimlərdə çıxması bu sahədə mövcud olan pərakəndəliyin aradan qaldırılması zərurəti yaradır.

Təqdim olunacaq layihələr Azərbaycan aşıq sənətinin qorunub saxlanmasına, təbliğ olunmasına və gələcək nəsillərə çatdırılmasına xidmət etməlidir. Müsabiqədə iştirak edəcək şəxslərə tövsiyə olunur ki, layihənin hazırlanmasına bu sahədə müvafiq bilik və təcrübəyə malik folklorşünasları, tarixçiləri, ədəbiyyatçıları və digər mütəxəssisləri cəlb etsinlər. Hazırlanacaq səhnə geyiminin eskizində milli ornamentlər öz əksini tapmalı və geyimin Azərbaycana məxsusluğu bilinməlidir. İşlər 2012-ci il iyunun 1-dək Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə təqdim edilməlidir. Müsabiqənin qalibləri üçün hər biri müvafiq olaraq 1000, 750 və 500 manat məbləğində 1-ci, 2-ci və 3-cü dərəcəli mükafatlar təsis ediləcək. Qalib elan ediləcək işlər, dövlət mülkiyyəti sayılmaqla, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin istifadəsinə veriləcək.

Azərbaycan aşıqlarının müasir geyimi, səhnə libası necə olmalıdır?

Alim və rəssamların təklifi nədir? Onların müsabiqəyə münasibəti necədir? Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA) Ədəbiyyat İnstitutunun direktor müavini, görkəmli aşıqşünas, professor Məhərrəm Qasımlı "Bakı-Xəbər"ə bildirdi ki, köhnə geyimin təkmilləşdirilərək saxlanmasının tərəfdarıdır: "Aşıqlar uzun illərdir ki, hazırkı geyimdən istifadə edir. Bütün ustad aşıqların danışığından, indiki aşıqların sözlərindən belə qənaətə gəlmək olar ki, onlar bu formada özlərini daha rahat hiss edir. Hətta bəziləri deyir ki, kostyumda səhnəyə çıxanda yox, bu geyimdə özümü əsl aşıq sayıram. Mənim fikrim belədir ki, köhnə geyim saxlansın, sadəcə qəlife şalvarın yerinə düz şalvar olsun. O vaxt dizi torbalı şalvarları ona görə geyirdilər ki, at üstündə rahat olsunlar. Yəni o at minmək üçün bu formaya salınmışdı. Kitel, papaq, gümüş kəmər qalmalıdır, yalnız çəkmənin boğazı bir az qısaldılmalıdır. O geyimə də milli ornamentlər əlavə etmək olar. Dəyişməyin o qədər də əhəmiyyəti olmayacaq. Aşığa ona doğma olan geyimi geydirmək lazımdır".

M.Qasımlının sözlərinə görə, konkret təklifinin olmasına baxmayaraq, müsabiqənin elan edilməsinə də normal baxır: "Müsabiqə elan ediblər, bu onların öz işidir. Buna normal baxıram...Amma yenə də deyirəm, köhnə formanı təkmilləşdirmək lazımdır".

Aşıq sənətinə xüsusi münasibətilə seçilən rəssam Vaqif Ucatay (Hüseynov) bizimlə söhbətində dedi ki, aşıq geyimlərilə bağlı çoxlu maraqlı ideyalara malikdir, amma müsabiqəyə qatılmayacaq: "İnanmıram ki, o müsabiqə tam obyektivlik şəraitində keçiriləcək. Buna görə də ora qatılmayacağam. Onsuz da maraqlı işlər kənarda qalacaq, yenə də qalib kiminsə adamı olacaq. Aşıqların libası milli olmalıdır, hazırkı geyimin dəyişməsinə böyük ehtiyac var. Fikirləşirəm ki, aşıqlar milli aşıq geyimində səhnəyə çıxmalıdır. Aşıq sənətini bilən bir rəssam kimi aşıq libasının hazırlanması üçün mənə müraciət etsələr, canımı qoyub çox gözəl, milli, aşığa layiq bir formanın eskizini hazırlayaram. Amma ideyamla bağlı heç bir söz demək istəmirəm". Tanınmış sazbənd-aşıq Murad Kövrək ənənəvi aşıq geyiminin tərəfdarıdır. Onun sözlərinə görə, aşıqların vahid geyimi lap qədimlərdən olub: "Stalin 1924-cü ildən sonra hakimiyyətə gəlib, aşıq geyimi isə lap keçmişdən geyinilib. Dədə-babalarımız, ağa-bəylərimiz elə geyiniblər. Mən hesab edirəm ki, köhnə aşıqlarımız necə geyinibsə, biz də elə geyinməliyik. Xanım aşıqlarımız da örpəklə məclisə çıxmalıdır".

Aşıq Murad Kövrək dedi ki, geyim məsələsi aşıqların həssas yeridir, yaxşı olardı ki, bu məsələdə ustad aşıqların da təklifi nəzərə alınsın.

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2012.- 27-29 aprel.- S.14.