Əli Həsənov Cenevrədə beynəlxalq
seminara Azərbaycan mediasının 1993-cü ildən
sonrakı tərəqqi sxemini təqdim etdi
Müstəqillik illərində Azərbaycanda dövlət tərəfindən söz və məlumat azadlığının təmin edilməsi, KİV-lərin maddi-texniki bazasının yaxşılaşdırılması, jurnalistlərin
sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi
istiqamətində
ardıcıl addımlar atılıb. "Trend"in məlumatına görə, bunu çərşənbə
günü Avropa Yayımları Birliyinin Cenevrədəki mənzil-qərargahında Azərbaycanda söz və mətbuat azadlığının vəziyyətinə dair keçirilən seminarda
çıxışı zamanı
Azərbaycan Prezident Administrasiyası
İctimai-siyasi məsələlər şöbəsinin müdiri Əli
Həsənov deyib.
"Ötən əsrin 90-cı illərində Azərbaycan dövlət müstəqilliyini əldə edib. Və biz daxili siyasətdə dövlətin media siyasətini formalaşdırarkən dörd əsas
prinsipi qarşımıza məqsəd qoyduq.
Bunlardan birincisi siyasi plüralizmin bərqərar edilməsi, ikincisi söz və mətbuat azadlığının təmin olunması, üçüncüsü demokratik və
azad mətbuatın formalaşdırılması və nəhayət dördüncüsü bu sahə
üzrə dünyada və
Avropa Şurası çərçivəsində mövcud olan
ən qabaqcıl hüquqi-normativ bazanın öyrənilməsi və
Azərbaycan qanunvericiliyinin ona uyğunlaşdırılmasıdır", - Həsənov çıxışında deyib.
PA rəsmisinin sözlərinə görə, bu dörd vəzifəni əsas götürərək 1993-cü ildə hakimiyyət,
yəni Prezident Heydər Əliyev
Azərbaycanda prezidentlik fəaliyyətinə başladı.
"1993-ci ildən başlayaraq Azərbaycanda həmin bu dörd funksiyanın reallaşdırılmasını daxili siyasətin, dövlət siyasətinin əsas vəzifəsi elan etdik.
1995-ci ildə
Azərbaycan özünün yeni
Konstitusiyasını
qəbul etdi. Konstitusiyanın əsas
prinsiplərindən biri
ondan ibarətdir ki,
Azərbaycan dövlətində söz, fikir və məlumat azadlığı,
hər kəsin məlumat almaq və
yaymaq hüququ, KİV üzərində senzuranın yolverilməzliyi dövlətin əsas prinsipidir.
Bunun ardınca Azərbaycan dövləti siyasi iradəsi və
böyük səyləri nəticəsində respublikada bu prinsiplər üzrə real fəaliyyətə başladı" - Həsənov çıxışında qeyd
edib.
Həsənov vurğulayıb ki, keçən illərdə plüralizmi, söz və
məlumat azadlığını
məhdudlaşdıran əsas süni maneələr aradan qaldırıldı: "KİV-lərin fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericilik aktlarının qəbulu və Avropa ilə standartlaşdırılması prosesinə keçdik. 6 avqust 1998-ci ildə Azərbaycan Prezidentinin fərmanı ilə mətbuat üzərində senzura fəaliyyəti ləğv
olundu. O vaxta qədər Azərbaycanda qəzetlər yığılırdı, çapa getməzdən əvvəl senzura idarəsinə göndərilirdi, senzura idarəsi onu
oxuyurdu, vərəqləyirdi, məqbul hesab
etdiyini buraxırdı, məqbul hesab
etmədiyini qaralayırdı.
1998-ci ilin
avqust ayının 6-dan bu
fəaliyyətə birdəfəlik son verildi
və ümumiyyətlə, senzura idarəsi bir idarə
kimi ləğv olundu.
Bunun ardınca senzuranın ləğvi və
bu qəbildən olan digər tədbirlər müstəqil KİV-in inkişafını, vətəndaşların beynəlxalq hüquq və normalarını və Azərbaycan Konstitusiyası ilə
təsbit olunmuş söz, məlumat və
fikir azadlığını təmin etmək istiqamətində praktiki fəaliyyətə başladı".
O xatırladıb ki, 2000-ci ildə Azərbaycanın
Mətbuat və İnformasiya Nazirliyi ləğv
olundu.
"Postsovet məkanında yalnız Azərbaycan və Gürcüstan mətbuat və informasiya nazirliyinə malik
deyil, qalan ölkələrin hamısında mətbuat və informasiya nazirliyi var.
Mətbuat və informasiya nazirliyinin ləğv olunmasından sonra
Azərbaycanın jurnalistika həyatında bir boşluq yarandı.
Jurnalistika normaları
harada işlənməlidir, əsas kodekslər
harada formalaşmalıdır, jurnalistlərin ictimai
idarəçiliyini
kim həyata keçirməlidir, jurnalistlər
şikayətini kimə etməlidir, jurnalist həyatı ilə bağlı problemlərin üstünə kim getməlidir - bütün bu
müzakirələr ona gətirib çıxardı
ki, 2003-cü ildə Azərbaycan jurnalistləri bir
araya gəlib qurultay keçirdilər və qurultayda indi mövcud olan
Mətbuat Şurasını yaratdılar" - PA rəsmisi çıxışında bildirib.
Həsənov hesab
edir ki,
Mətbuat Şurası yaranan gündən Azərbaycan hökuməti özünün media
üzərindəki bütün təsiretmə mexanizmlərindən imtina
etdi: "Mətbuat ictimaiyyətinin iştirakı ilə 1999-cu ildə
Azərbaycan hökuməti mövcud qanunvericiliyin yenilənməsi prosesinə başladı. 1999-2002-ci
illər arasında Azərbaycanda mətbuat necə olmalıdır, qanunlar hansı
standartlarda olmalıdır mövzusunda debatlar başladı və Avropa Şurasının standartları çərçivəsində AŞ-nin ekspertləri ilə
birlikdə Azərbaycanın
yeni media
qanununu qəbul etdik.
Yeni qanun
mətbuat azadlığını
məhdudlaşdıran hər hansı tədbirlərin tətbiqini birmənalı şəkildə qadağan edir.
Vəzifəli şəxsin
və ya dövlət strukturunun KİV-in fəaliyyətinə hər hansı
müdaxiləsi cinayət məsuliyyəti doğurur. Yeni qanuna
görə, Azərbaycanda media orqanı
təsis etmək və jurnalist fəaliyyəti ilə
məşğul
olmaq üçün
heç kimin icazəsinə ehtiyac yoxdur.
Yeni qanuna
görə, hər bir media
fəaliyyəti ilə
məşğul
olan insan
7 gün müddətində öz
bəyanatını qeydiyyat orqanına təqdim etməklə mətbuat orqanı təsis edə
və onun fəaliyyətini həyata keçirə bilər".
PA rəsmisinin sözlərinə görə, 2002-ci ildə
Azərbaycan Avropa Şurası ilə əməkdaşlıq şəraitində
beynəlxalq standartlara uyğun olaraq
"Televiziya və
Radio Yayımı Haqqında" yeni qanunu işləyib hazırladı və qəbul etdi.
"2003-cü ildə bu qanunu və
Azərbaycanda teleradio siyasətini həyata keçirən Milli Televiziya və Radio Şurası yaradıldı. Bu Şura öz fəaliyyətində yalnız qanuna tabedir.
Lakin media
haqqında qanunun qəbul olunması,
mediada demokratik mühitin yaradılması kimi məsələləri təmin edəndən sonra ortaya
başqa bir problem
çıxdı. Jurnalistlər istədikləri informasiyanı sərbəst şəkildə toplamaq
üçün çətinlik çəkdilər. Müraciət etdikləri qurumların
bəziləri onlara
informasiya verməkdən imtina etdi.
Biz Mətbuat Şurası ilə birlikdə bu sahədə problemləri aradan
qaldırmaq
üçün fəaliyyətə başladıq. O zaman
media institutu və digər təşkilatların tövsiyələrini toplayaraq
"Dövlət Sirri
Haqqında" və "İnformasiya Əldə Etmək Haqqında" iki Qanun
qəbul etdik. Bu iki Qanun
Azərbaycanda informasiyanın
sərhədlərini müəyyən etdi,
məmurların jurnalistlərlə ünsiyyətinin əsasını yaratdı. Məmurlar qarşısında vəzifə qoyuldu ki, jurnalistin hər bir müraciətinə vaxtlı-vaxtında cavab
vermək, onu cavablandırmaq məsuliyyətinə malikdirlər.
Beləliklə, 2005-cü ildən Azərbaycanda informasiya azadlığını da təmin etdik", - Həsənov deyib.
PA rəsmisi bildirib ki, 2005-cü ildə Azərbaycan ictimaiyyətinin
tələbi və
Avropa Şurası qarşısında götürdüyümüz öhdəliklərə müvafiq olaraq ölkədə İctimai
Televiziya yaradıldı: "İctimai
Televiziya və
Radio Yayımı Haqqında" Qanun, Avropa standartlarına uyğun olaraq,
Avropa Şurası ilə birlikdə işlənildi, onun yayım siyasəti və yayım şurasının formalaşdırılması normaları Avropa
standartlarına
uyğunlaşdırıldı. Nəticədə, biz bu
gün 57-ci "Eurovision" yarışması
keçirən televiziyaya malikik. Bu televiziyanın fəaliyyətində nəyin yaxşı, nəyin pis
olduğunu ictimaiyyət
dəyərləndirir. Müstəqillik illərində Azərbaycanda dövlət tərəfindən söz və məlumat azadlığının təmin edilməsi, KİV-lərin maddi-texniki bazasının yaxşılaşdırılması, jurnalistlərin
sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi
istiqamətində
ardıcıl addımlar atıldı. 1998-ci
ildən Azərbaycanda print-media bütün dövlət vergilərindən azad
olundu. Azərbaycanda print-medianın 1998-ci ildən 2003-cü ilə qədər "Azərbaycan" Dövlət Nəşriyyatına olan bütün borcları ödənildi, dövlət tərəfindən bağlandı".
PA rəsmisi bildirib ki, bu o
vaxtkı pul ilə təxminən 4,5 milyard manat,
indiki pul
ilə isə 450 min manat
idi.
"Xüsusi qeyd etmək istəyirəm ki, 2000-ci ildən başlayaraq Azərbaycan milli mətbuatının yubileyləri hər il
dövlət səviyyəsində qeyd olunur
və mətbuat orqanlarının hər birinə dövlət tərəfindən qrantlar ayrılır. Azərbaycan post-sovet məkanında yeganə
ölkədir ki, uzun müddət mediada
çalışmış
jurnalistlər
üçün dövlət tərəfindən ev
inşa edilir və
təmənnasız, pulsuz olaraq
gələn il
həmin evlər jurnalistlərə
paylanacaq. 2008-ci
il iyulun
30-dan Azərbaycan Prezidentinin sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasında KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Konsepsiyası
qəbul olunub və
xüsusi fond yaradılıb. Hər il bu
fond yüzlərlə jurnalistə jurnalist müsabiqəsi çərçivəsində yardım edir,
mükafatlar verir, media orqanlarına
qrantlar ayırır" - Həsənov bildirib.
PA rəsmisinin sözlərinə görə, hazırda Azərbaycanın real
həyatında KİV sahəsində dünya standartlarına uyğun plüralist media,
elektron və
yazılı KİV formalaşıb:
"KİV-lərin sayına görə Azərbaycan MDB və
Şərqi Avropa
ölkələri arasında qabaqcıl mövqelərdən birini
tutub. Azərbaycanda 4600 mətbuat orqanı,
yüzlərlə informasiya portalı, 50-dən çox informasiya agentliyi qeydiyyata alınıb və
fəaliyyət göstərir. Bunların sırasında gündəlik, həftəlik və
digər fəaliyyət növləri ilə məşğul olanlar
var. 50-yə yaxın milli informasiya agentliyi insanları ölkədə və dünyada baş verən hadisələrlə tanış edir.
Bölgələrdə yüzə yaxın qəzet və jurnal nəşr
olunur. Xarici dillərdə - rus dilində
40, ingilis dilində
12 qəzet və jurnal, türk, fransız, alman, ərəb və
başqa dillərdə də bir sıra mətbuat orqanları və
bülletenlər nəşr olunur.
Təsis edilən KİV-lərin əksəriyyəti, 3 dövlət qəzeti istisna olmaqla,
özəl qurumlara, siyasi
partiyalara və
şəxslərə məxsusdur. Azərbaycanda geniş şaxəli sərbəst internet fəaliyyət göstərir. Ölkədə son illərdə informasiya və
kommunikasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı internetin imkanlarının genişlənməsinə şərait
yaradıb və Azərbaycanı lider
ölkələr sırasına çıxarıb. Ümumdünya İqtisadi Forumunun hesabatına görə, hazırda Azərbaycanda internet istifadəçilərinin sayı əhalinin
50 faizindən
çoxunu təşkil edir.
30-dan artıq internet provayderi bu sahədə xidmət göstərir. Azərbaycanda genişzolaqlı sürətli internet istifadəçilərinin sayı hazırda 30 faizə yaxınlaşır. Bu isə orta ümumdünya göstəricilərindən 2,5 dəfə yüksəkdir. .az domen
zonasında qeydiyyatdan keçmiş domenlərin sayı
4,5 dəfə artıb və 12 mini keçib. Son 4 ildə internet trafikin giriş-çıxış həcmi dəfələrlə artıb, internet xidmətlərindən istifadə haqları
azalıb".
PA rəsmisi bildirib ki, 1998-ci ildən sonra
Azərbaycanda yeni özəl televiziya və radio kanalları
açılıb və
son illər kabel
televiziyasının miqyası
getdikcə genişlənməkdədir.
"Hazırda Azərbaycanda 9 ümumrespublika televiziyası,
bir peyk,
14 regional və
14 kabel televiziyası,
14 radio fəaliyyət göstərir. 2005-ci ildə Azərbaycan Dövlət Televiziyasının bazasında "Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri" QSC yaradılıb. Elə həmin il
İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti fəaliyyətə başlayıb. Azərbaycan Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən, ölkə ərazisində
rəqəmsal yayımın tətbiqinə başlanıb və
2012-ci ilin
sonuna kimi
biz tam
olaraq rəqəmsal yayıma keçəcəyik, azad peyk sisteminin yeni modern texnologiyasını tətbiq edəcəyik. Hazırda Azərbaycanda 53 jurnalist təşkilatı qeydiyyatdan keçib, 30 media təşkilatı birbaşa söz və
məlumat azadlığının inkişaf etdirilməsi, mətbuatın iqtisadi müstəqilliyinin gücləndirilməsi
və s. sahədə fəaliyyət göstərir. Ölkədə müstəqil media
yayımı həyata keçirən 23 kommersiya strukturu mövcuddur", - Həsənov çıxışında
bildirib.
Son olaraq
Azərbaycan hakimiyyətinin
siyasi plüralizm, söz və
məlumat azadlığı ilə
bağlı iradəsini seminar iştirakçılarına çatdıran PA
rəsmisi deyib ki,
Azərbaycan bütün bu
görülənləri qənaətbəxş hesab etmir: "Bizim problemlərimiz
yetərincədir. İki əsas problemi diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Bunlardan biri
azad medianın dairəsinin hələ Azərbaycan dövlətini qane edəcək səviyyədə olmaması, onların genişləndirilməsi
ehtiyacıdır. Azad medianın dairəsini getdikcə genişləndirməliyik. İkincisi, jurnalistlərimizin
peşəkarlığını artırmalıyıq. Çünki
azad medianın dairəsi genişləndikcə, qeyri-peşəkar jurnalistlərdən demək olar ki,
cəmiyyət, dövlət, millət və bütün insan təbəqələri əziyyət çəkir. Biz hazırda diffamasiya haqqında qanunun
qəbul olunması ərəfəsindəyik. Mən bütün jurnalist təşkilatlarına
təşəkkür etmək istəyirəm ki, bu qanun layihəsinin hazırlanmasında
və müzakirəsində ATƏT və QHT-lərlə birlikdə iştirak edib
və belə bir qanun
layihəsi hazırlamışıq. Azərbaycan Prezidenti bu qanunu qəbul etmək iradəsini ortaya
qoyub. Lakin biz jurnalistlərdən qarşılıqlı addım gözləyirik. Nədir bu addım? Bütün Azərbaycan jurnalistləri
jurnalistlərin
vahid əxlaq
kodeksini qəbul etməlidir. Cinayət məsuliyyətindən jurnalisti o zaman azad
etmək olar ki,
o öz məsuliyyətini dərk edir,
cəmiyyət qarşısında və vahid əxlaq kodeksinə
tabe olur.
Güman edirəm ki, bugünkü dialoqdan sonra da
biz bu
sahədə işlərimizi davam
etdirəcəyik.
Biz bütün tənqidlərə açığıq, bütün konstruktiv təklifləri qəbul etməyə, müzakirə etməyə hazırıq və
biz Azərbaycanı Avropanın, Azərbaycan cəmiyyətini demokratik Avropa
cəmiyyətinin tərkib hissəsi kimi
görmək istəyirik. Əlbəttə, 20 ilə Azərbaycanda
Avropanın 100 illərlə qurduğu demokratiyanı, siyasi
plüralistik mühiti yaratmaq çətindir. Burada bizim
mentalitetimiz də nəzərə alınmalıdır. Biz
jurnalistlərimizin peşəkarlığını və məsuliyyətini
artırmalıyıq. Bu, əlbəttə, bizim arzumuzdur.
Avropa 200 ildir bunu edir və müəyyən nailiyyətlər
də qazanıb".
Bakı
xəbər.-2012.- 3 may.- S. 4.