Milli teatrın inkişafına yönəlik dövlət sənədləri...

Teatr xadimləri Prezident sərəncamlarının ictimai əhəmiyyətindən danışır

Teatr həyatın bir parçası olduğundan, insanların şüuruna, həyat tərzinə daha çox sirayət edə bilir. Bilirik ki, teatr ən çox ictimaiyyətin maraqlarını, zövqünü, istirahətini təmin edən bir incəsənət ocağıdır. Burada hər şey ictimaiyyətin düşüncəsinə təsir etməyə hesablanıb. Azərbaycan incəsənətinin, mədəniyyətinin qiymətli sahələrindən olan teatr sənəti özündə xalqımızın tarixi həqiqətlərini, milli-mənəvi dəyərlərini qoruyur, təbliğ edir.

Azərbaycan dövlətinin mədəniyyət siyasəti hər kəsə bəllidir, bu sahədə görülən işlər saysız-hesabsızdır. Dövlətimizin mədəniyyət siyasətində milli teatr sənətinin ayrıca yeri var. Dövlət və ictimai maraqların müdafiəsində teatrın oynadığı rolun əvəzi yoxdur. Teatr anlayışı formalaşıb meydana çıxdığı gündən onun əsas məqsədi ictimai maraqları təmin etmək və maarifləndirmə işini həyata keçirmək olub.

Tarixən milli teatrımızın inkişafına çalışan böyük şəxsiyyətlər olub, onların varlığı bu sənəti yaşadıb. Azərbaycan teatrı müstəqil Azərbaycan dövlətinin qanadları altında yaşayan, inkişaf edən, tərəqqiyə nail olan bir sənət məbədidir. Ölkədə fəaliyyət göstərən teatrlar dövlət qayğısının bəhrəsini hər zaman görüb. Teatrşünaslar deyir ki, teatrlar dövlətin onlara bəslədiyi etimadı öz repertuarları ilə doğrultmalıdır. Teatrşünasların sözlərinə görə, Azərbaycan teatrları son beş-altı ildə olduğu kimi böyük qayğını öz üzərində heç vaxt hiss etməyib.

Teatrşünas Məlahət Əzimovanın dediyinə görə, əvvəllər də qayğı olub, amma indiki kimi olmayıb. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin imzası ilə teatr sənətilə bağlı bir sıra sənədlər qəbul edildiyini xatırladan M.Əzimova hesab edir ki, bu sənədlərin hamısı işləkdir, teatra böyük fayda verir. Prezident İlham Əliyevin milli teatrımızın 140 illiyi münasibətilə imzaladığı sərəncamdan danışan teatrşünasın dediyinə görə, özlərinin peşə bayramının, Milli Teatr Gününün təsis edilməsi Azərbaycan teatr sənətində çalışan minlərlə insanın arzusu olub: "Teatr işçilərinin bu nəcib arzusunu ölkə başçısı reallaşdırdı. Yəni cənab Prezidentin sərəncamı ilə bizlər, yəni Azərbaycanın yaradıcı ziyalıları möhtəşəm bir hadisənin şahidi olduq. Bu tarixi əhəmiyyəti olan bir hadisədir. Hesab edirəm ki, bu sərəncam milli teatr sənətinin bundan sonrakı inkişafında, yaradıcı adamların fəaliyyətinin vüsətinin artmasında böyük önəm kəsb edəcək. Eyni zamanda, Azərbaycanda digər incəsənət sahələri ilə yanaşı, teatr sənətinə də verilən çox böyük, misilsiz önəmin konkret ifadəsi kimi, Azərbaycan teatr sənətində çalışan hələ neçə-neçə nəsillərin iftixar etdiyi bir hadisə olacaq. Məlum olduğu kimi, bu il Azərbaycan teatrının 140 yaşı tamam olur. 140 il ərzində milli teatrımız irili-xırdalı müxtəlif siyasi-ictimai, mədəni hadisələrdən keçib. İtkiləri də olub, qazandıqları da. Amma bu gün Azərbaycan teatrı müstəqillik dövrünün gözəl nemətlərini dadır və özünün fəaliyyətində artıq milli teatr sənətini ölkənin hüdudlarından kənara çıxarır. Milli teatrımız özünün nailiyyətlərini təbii olaraq öz demokratik yaradıcılıq kontekstinə uyğun tərzdə dünyaya bəyan edir. Bu çox mühüm bir məsələdir. İllər öncə biz bunları ancaq arzulaya bilərdik. Bütövlükdə Azərbaycan teatrı həmişə cəmiyyətin fəal cinahlarından olub. Bu günün özündə də Azərbaycan teatr sahəsində çalışan insanlar Azərbaycan dövlətçiliyinin möhkəmlənməsinə, onun beynəlxalq nüfuzunun artmasına və bütövlükdə bir xalq olaraq yeni inkişaf mövqelərinə çıxmasına çalışır. Hesab edirəm ki, bu çox mühüm bir hadisə bizim nəzərdə tutduğumuz böyük məktəbə aparan yolda ən etibarlı köməkçimiz və fəaliyyətimizi stimullaşdıran bir vasitə olacaq. Bilirik ki, bu gün 140 yaşlı teatrımız Azərbaycan dövlətinin və ictimai maraqların müdafiəsi sahəsində xüsusi olaraq seçilir. Hesab edirəm ki, bu xətt onun əbədi seçimidir".

Azərbaycan teatr sənətinin inkişaf etdirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 19 fevral 2007-ci il tarixində imzaladığı Sərəncamdan danışan teatrşünas bildirdi ki, bu sənəd teatrlarımızı inkişafa doğru aparır.

Sərəncamda bildirilir ki, XIX əsrin ikinci yarısından etibarən cərəyan edən ictimai-siyasi hadisələr fonunda və maarifçilik hərəkatının güclü təsiri nəticəsində böyük mütəfəkkir Mirzə Fətəli Axundovun ədəbiyyatımıza yeni dram janrını gətirməsi ilə Azərbaycan teatrı müsəlman Şərqində ilk dünyəvi peşəkar teatr sənətinin ocağına çevrilib: "Qədim tarixə malik xalq tamaşaları zəminində təşəkkül tapan bu teatrın repertuarı yarandığı gündən bəri görkəmli Azərbaycan ziyalılarının dövrün mühüm hadisələrinin real bədii təsvirini verən qabaqcıl, demokratik ideyalı və ictimai məzmunlu əsərləri ilə zəngin olub. Avropa təhsili görmüş azərbaycanlı gənclərin dünya klassiklərinin əsərlərini tərcümə edərək tamaşaya qoyması Azərbaycanda teatr həvəskarlarını dünya ədəbiyyatı nümunələri ilə tanış etməklə bərabər, milli dəyərlərə söykənən yeni tipli teatrın yaradılması işinə güclü təkan verib. Hüseyn Ərəblinski, Cahangir Zeynalov, Hüseynqulu Sarabski, Abbas Mirzə Şərifzadə, Mirzəağa Əliyev, Sidqi Ruhulla, Ülvi Rəcəb kimi fitri istedad sahiblərinin səyləri ilə ölkəmizdə milli peşəkar aktyorlar məktəbi formalaşıb. Həmin dövrdən etibarən xüsusi teatr binalarının inşasına başlanıb və peşəkar teatrla bağlı digər sənət növləri də inkişaf etdirilib.

Cəlil Məmmədquluzadə, Hüseyn Cavid və Cəfər Cabbarlı kimi qüdrətli sənətkarların son dərəcə dərin məzmunlu səhnə əsərləri ilə geniş vüsət alan Azərbaycan teatrı milli varlığını qoruyub saxlayaraq inkişaf edib və ictimai-mədəni həyatda fəal rol oynayıb. XX əsr boyu Opera və balet, Musiqili komediya, Gənc tamaşaçılar teatrları, Pantomima və digər teatrlar yaradılıb. Azərbaycan teatr sənəti tarixinə adları həmişəlik həkk olunan böyük aktyorlar, rejissorlar və teatr rəssamları nəsli yetişib, teatr üçün peşəkar kadrlar hazırlayan təhsil ocaqları formalaşıb, bölgələrdə mədəniyyət sarayları və teatrlar şəbəkəsi bərqərar olub. Yüksək səhnə mədəniyyəti ilə seçilən Azərbaycan teatrının zəngin repertuarı sayəsində xalqımız milli ədəbiyyatın parlaq nümunələri ilə yanaşı, dünya ədəbi fikrinin inciləri ilə daha yaxından tanış olmaq imkanı əldə edib. Ölkəmizin bir sıra digər sənət sahələrində qazandığı uğurlar ilk növbədə Azərbaycan teatrı ilə sıx bağlı olub. Peşəkar milli teatrın sürətli inkişafı və zaman keçdikcə şaxələnməsi onun öz coğrafiyasını genişləndirərək respublikanın, demək olar ki, bütün bölgələrini əhatə etməsinə və hər biri müstəqil sənət ocağı olan yeni teatrların yaranmasına gətirib çıxarıb. Ölkəmizdə vətənpərvərlik duyğularının aşılanmasında, yüksək mənəvi keyfiyyətlərin, milli və ümumbəşəri dəyərlərin təbliğində müstəsna rol oynamış Azərbaycan teatrı gənc nəslin formalaşmasında əvəzsiz xidmətlər göstərib".

Burada həmçinin qeyd edilir ki, XX əsrin sonlarında cərəyan edən mürəkkəb proseslər siyasi, iqtisadi və sosial böhrana gətirərək ölkəmizin bütün mədəni həyatına, həmçinin teatr sənətinə son dərəcə mənfi təsir göstərib. Teatrın qarşılaşdığı obyektiv çətinliklər bu sahədə yaradıcılıq əhval-ruhiyyəsini də zəiflədib: "Azərbaycan teatr şəbəkəsinə daxil olan dörd dövlət dram teatrı Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində erməni silahlı dəstələrinin işğalına məruz qalaraq ata-baba yurdlarından didərgin düşməsinə baxmayaraq, öz fəaliyyətini davam etdirir. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bərpa etməsi ilə qarşısında geniş üfüqlər açılan milli teatr bu gün dövlətçilik naminə mədəniyyətimizin inkişafına töhfələr vermək iqtidarındadır".

Teatrşünasın sözlərinə görə, sözügedən sərəncamda Azərbaycan teatrlarının əsaslı şəkildə təmir-bərpa edilməsi, yenidən qurulması, avadanlıqlarla təchiz olunması kimi problemlərə də yer ayrılıb ki, hazırda teatrların əksəriyyəti tam olaraq yenidən qurulub: "Bu sərəncamda teatrların əsaslı təmirə ehtiyacı olduğu vurğulanırdı. Artıq teatrların çoxunda təmir-yenidənqurma işləri başa çatdırılıb, onlar əhaliyə, dövlətə və dövlətçiliyə xidmət istiqamətində faəliyyətini davam etdirir. Teatrlar üçün hər bir şərait yaradılıb, teatr işçilərinə mükafatlar, fəxri adlar, mənzillər verilir. Onların da boynuna düşən iş ondan ibarətdir ki, ortaya yaxşı sənət əsərləri çıxarsınlar. Bilirik ki, bir-iki teatrı çıxmaq şərtilə, teatrların çoxunun repertuarı çox zəifdir. Yəni repertuar məsələsində dövlət maraqlarının müdafiəsinə xüsusi fikir verilməlidir. Elə əsərlər qoyulmalıdır ki, orada Azərbaycan dövlətinin maraqları öz ifadəsini tapsın. Mən bu gün vətənpərvərlik, eyni zamanda da dövlət və ictimai maraqların müdafiəsi istiqamətində xüsusi işlər görən Bakı Bələdiyyə Teatrının, Gəncə Dövlət Dram Teatrının, Akademik Milli Dram Teatrının adlarını çəkmək istəyirəm. Bakı Bələdiyyə Teatrının repertuarına nəzər salsaq görərik ki, burada dövlət maraqlarının qorunması istiqamətində böyük işlər görülür. Teatrın repertuarında yer alan tamaşalardan hər bir tamaşaçı razılıq edir. Bu sahədə başqa teatrlar da özünü göstərməlidir. Tamaşaçıda süni gülüş yaradan, bayağılıq hissləri oyadan tamaşaların teatrların repertuarından yığışdırılması vacibdir. Yeni dramaturqlar nəsli yetişməli, onlar öz əsərlərilə teatrları təmin etməlidir. Dövlət teatrlara lazımi vəsaiti onsuz da ayırır. Bu vəsait gərək layiqli tamaşalara xərclənsin".

M.Əzimova bildirdi ki, teatr sənəti qanuniləşdikdən və bu sahədə bir neçə sənəd imzalandıqdan sonra Azərbaycan teatrları ilə xarici teatrlar arasında əməkdaşlıq genişlənib. Bundan başqa, respublikamızın paytaxtında və başqa yerlərində artıq ənənəvi hal alan teatr festivallarının keçirilməsini yüksək dəyərləndirən M.Əzizovanın bildirdiyinə görə, bu festivallar Azərbaycan teatrının dünyada öz yerini tutmasını şərtləndirən vasitələrdən biridir: "Son illər teatr festivallarının sayı artıb. Azərbaycan artıq dünya miqyaslı sayılan teatr festivallarına ev sahibliyi edir. Müxtəlif ölkələrin teatrları bu festivallarda iştirak edir. Bu da Azərbaycan dövlətinin teatrlara bəslədiyi qayğının təzahürüdür".

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2013.- 6 may.- S. 12.