Kremlin Qarabağ münaqişəsinin həllini yenə öz inhisarında saxlamaq niyyəti...

Ekspert və rəsmi şəxslərin oxşar mövqedə olması səbəbsiz deyil

Yola saldığımız 2012-ci ildə də Azərbaycanın ən böyük problemi olan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində heç bir irəliləyiş olmadı. Bunun əsas səbəbi isə münaqişənin dinc yolla həlli istiqamətində Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyindən geri çəkilməməsi, həmçinin ATƏT-in Minsk Qrupunun konfliktin çözümü üçün hansısa real addım atmaması oldu.

Əksər siyasi ekspertlər cari ildə də problemin dinc yolla çözümü üçün hansısa yenilik gözləmir. Ehtimal olunur ki, əvvəlki kimi, Rusiya problemin həllində əsas vasitəçi qismində çıxış etdiyini göstərməyə çalışacaq. Əslində, bunun ilkin anonslarını Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov bir müddət əvvəl bəyan edib. Onun sözlərinə görə, Rusiya 2013-cü ildə MDB məkanında mövcud münaqişələrin, ilk növbədə isə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin siyasi nizamlanmasına dair səylərini davam etdirəcək. Nazir münaqişələrin qarşısının alınması və nizamlanmasının 2013-cü ildə beynəlxalq birliyin fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərindən olacağını bildirib: "Rusiya beynəlxalq gündəmin bütün önəmli məsələlərinə dair tərəflərin qəbul edəcəyi qərarların verilməsində maraqlıdır. RF MDB məkanında münaqişələrin, hər şeydən əvvəl, Dağlıq Qarabağ və Dnestryanı münaqişələrinin siyasi yolla nizamlanması üzrə aktiv səylərin göstərilməsini davam etdirəcək".

Lakin Rusiyanın vasitəçiliyi sayəsində konfliktin çözümündə hansısa ciddi irəliləyişin ola biləcəyi elə bu ölkənin özündə də şübhə ilə qarşılanır. Rusiyada fəaliyyət göstərən MDB Ölkələri İnstitutunun eksperti, politoloq Mixail Aleksandrov da vurğulayır ki, 2013-cü ildə, eləcə də Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin bu ilin əvvəlinə nəzərdə tutulan növbəti görüşündə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində, çətin ki, yeni nələrsə baş versin. O bildirib ki, tərəflərin mövqeləri o qədər aşkar və qətidir ki, bu məsələdə hansısa irəliləyiş və sıçrayış gözləmək qeyri-realdır: "Müxtəlif bəyanatlara baxmayaraq, mövcud qüvvələr nisbətində regionda heç nə dəyişməyəcək. Status-kvo yalnız dünyada vəziyyətin dəyişməsindən sonra pozula bilər. Lakin hələlik belə bir vəziyyət yaranmayıb".

Münaqişənin həllində digər vasitəçi dövlət olan ABŞ-ın mövqeyi və bu prosesdə üstünlüyü Rusiyaya verməsi isə yenə tənqid obyektidir. Amerikada fəaliyyət göstərən Türk-Amerika Dərnəkləri Federasiyasının başqanı Ali Çinar

bildirir ki, Qarabağ məsələsində Amerika səssiz mövqe sərgiləyir: "Xüsusən də erməni lobbisinin güclü təzyiqi ilə həm Türkiyəyə, həm də Azərbaycana münasibətdə səmimi davranmır. Bununla yanaşı, Amerikada fəaliyyət göstərən türk ölkələrinin lobbi təşkilatları əlindən gəldiyi qədər Qarabağın haqlı davasını doğru, düzgün və olduğu kimi çatdırmağa çalışır. Xüsusilə Amerika Konqresində bu mövzunun daha çox gündəmə gətirilməsi üçün çalışırıq".

Onun sözlərinə görə, erməni lobbisi güclüdür: "Çünki buna əsas səbəb ermənilərin Amerikaya bizlərdən əvvəl köç etmələridir. Ayrıca, maddi olaraq da daha çox investisiya həyata keçirməkdədirlər. Erməni diasporu bu işi bir nifrətə, bir pullu sahəyə çevirmiş vəziyyətdədir".

Təbii ki, yaranmış vəziyyətdə münaqişənin hərb yolu ilə çözülmə ehtimalı getdikcə artır. Ölkəmizin silahlanmaya ayırdığı böyük vəsait, həmçinin, alınan texnikanın təyinatı göstərir ki, Azərbaycan böyük itkilər yaşmadan Qarabağ münaqişəsini həll etmək gücündədir. Məsələn, SİPRİ, Dünya Silah Ticarətinin Analizi Mərkəzi (SAMTO) kimi təşkilatların hesabatları, silah ixracatçısı olan ölkələr tərəfindən BMT Adi Silahlar Registrinə təqdim edilmiş məlumatların analizlərinə əsasən, Azərbaycan 2001-2011-ci illərdə müxtəlif ölkələrdən 450-yə yaxın müxtəlif çaplı raket-artilleriya sistemləri satın alıb. Bunun 120-yə yaxınını iri çaplı minaatanlar, 70-ə qədərini reaktiv artilleriya sistemləri, 3 kompleks "yer-yer" tipli "Toçka-U" sistemi, 100-dən çoxu özüyeriyən artilleriya sistemi, qalanları isə yedəkdə daşınan müxtəlif haubitsalardır. Ötən il də bu istiqamətdə mühüm addımlar atılıb. Bu silahlar isə düşmənlə yaxın təmas olmadan onu asanlıqla məhv etməyə imkan verir.

Onu da bildirək ki, Azərbaycanın artilleriya silahlanmasında fərqli coğrafiyalara yer verilməsinə baxmayaraq, ötən onillikdə bu sahədə üstünlüyü Ukrayna və İsrail tutub. Hesabat dövründə Azərbaycan Ukraynadan 310 ədəd, İsraildən isə 50-yə yaxın müxtəlif çaplı artilleriya sistemləri satın alıb. Hər iki ölkədən verilmiş sifarişlər 2012-ci ildə də davam edib.

Yaxın illərdə Türkiyəyə sifariş verilmiş T-155 "Fırtına" özüyeriyən artilleriya sisteminin də silahlanmaya qəbulu gözlənir. Türkiyə Müdafiə Sənayesi Katibliyi rəsmilərinin sözlərinə görə, sistemin Azərbaycana satışına əngəl yaradan mühərrik problemi həllini tapıb. "Fırtına"nı mühərriklə təmin edən Almaniyanın MTU şirkəti, Ermənistanla münaqişəni əsas gətirərək, Azərbaycanın sifariş verdiyi özüyeriyən haubitsaları mühərriklə təmin etməyəcəyini bildirmiş, bu səbəbdən sifarişin icrası ləngimişdi. Detallar açıqlanmasa da, problem artıq müsbət həll olunub. Məlumatlara görə, Azərbaycan Türkiyədən 36 ədəd T-155 "Fırtına" sistemi almağı planlaşdırır.

Tahir TAĞIYEV

Bakı Xəbər.-2013.-9 yanvar.-S.-8.