Azərbaycan zeytunçuluğunun təbliği

 

 Ağaclar da adamlar kimidir, onlar da nəfəs alır, onların da faydalısı, faydasızı, gözəli, çirkini olur. Ağacların bar-bəhrə verəni, bütün göstəricilərilə insanlar üçün gərəkli olanları az deyil. Onlardan da biri sağlamlığımızın və qidalanmamızın əsas ünsürünə çevrilən zeytundur. Yaşıl hörüklü zeytun kolları bütün fəsillərdə eyni libasda görünür. Kolları şəhərimizə yaraşıq verir, meyvələri, barı isə damağımızı dada gətirir, sağlamlığımıza töhfə verir.  

 Şəhərimizin küçə və parklarında, xiyabanlarında zeytun ağaclarının əkilməsi, zeytun bağlarının salınması təqdirəlayiq haldır. Bu həm şəhərimizi gözəlləşdirir, yaşıllaşdırır, həm də ekologiyanın təmizlənməsində böyük rol oynayır. 

  Azərbaycanda zeytunçuluğun tarixi uzaq dövrlərdən başlayır. Hələ qədim dövrlərdə Azərbaycan insanına zeytun tanış idi və camaat zeytundan məişətdə istifadə edirdi. İnsanlar onun meyvələrindən yağ çəkirdi, turşu qoyurdu. Tibb elminin də zeytundan faydalanması haqqında kifayət qədər məlumatlar var. Hətta Azərbaycanın xalq qəhrəmanı Babəkin ailəsi haqda mövcud olan məlumatlara fikir versək görərik ki, Babəkin anası zeytun yağı satan bir qadın olub. Bunu ona görə nümunə çəkdim ki, zeytun bitkisinin Azərbaycan ərazisində qədim çağlardan əkib becərildiyini, bizim torpaq üçün yad olmadığını vurğulayım. Bilirik ki, indi də zeytundan məişətimizdə geniş şəkildə istifadə edilir. Bu gün ölkəmizdə zeytunun gerçək təbliğatı aparılır. Çox az ailə tapılar ki, orada zeytundan qida növü kimi istifadə edilməsin.   

Vətəni Aralıq dənizi sahilləri olan zeytunun Azərbaycanın Abşeron yarımadasında daha çox becərildiyi məlumdur. Zümrüd gözlü zeytun Abşerona çox yaraşır. Mütəxəssislər deyir ki, buranın təbii iqlim şəraiti, coğrafi mövqeyi və münbit torpağı zeytunçuluğun inkişaf etdirilməsi üçün olduqca əlverişlidir. O da bəllidir ki, zeytun uzunömürlülüyü və quraqlığa davamlılığı ilə digər meyvə ağaclarından fərqlənir, kökləri torpağın daha dərin qatlarına getdiyi üçün iqlimi quraqlıq keçən bölgələrdə bitir. Məhz buna görə də zeytunçuluq təsərrüfatı səmərəliliyinə görə ilk olaraq məhz Abşeronda salınıb. Getdikcə bu ərazi daha da genişləndirilib və vaxtilə zeytunçuluq sovxozu yaradılıb. Bakının Bilgəh, Maştağa, Buzovna yaşayış massivlərində və buraya yaxın ərazilərdə zeytun bağları daha çox salınır və Abşeron rayonu ərazisində salınmış zeytun bağları 3 min hektar sahəni əhatə edirdi.Azərbaycanda bir vaxtlar yaşıllıqlara qarşı "soyqırım" həyata keçirilirdi. Sovet illərində insanların böyük zəhmət bahasına əkib becərdiyi, şəhərimizin, eləcə də Abşeronun gözəlliyinin bir elementinə çevirdiyi zeytun ağacları da bu qırğından can qurtara bilmədi. Təəssüflə qeyd etməliyəm ki, Zığdakı zeytun plantasiyalarının qırılması, burada yaşıllığın kökünün kəsilməsi, onların yerində mülklər, kommersiya obyektləri tikilməsi ictimaiyyət arasında böyük narazılıq yaradırdı. Dövlət müstəqilliyimizin ilk illərində zeytunçuluğun inkişafına elə də önəm verilmirdi. Dövlət qurumları bu sahədə iş görməyə çalışsalar da, bəzi sahibkarların təəssübkeş olmaması zeytunçuluğun inkişafının qarşısına sədd çəkirdi. Bu mənada ki, çoxları zeytun ağaclarını məhv edərək onun yerində bir satış obyekti tikib pul qazanırdı. Ancaq, təbii ki, bu acınacaqlı hal uzun sürə bilməzdi, dövlət bu işə müdaxilə etdi və zeytunçuluq xilas oldu, özünün yeni inkişaf dövrünə qədəm qoydu. Bilirik ki, Azərbaycan dövlətinin qurucusu Heydər Əliyev özü də respublikanın hər yerində yaşıllığın artırılmasında, ağac massivlərinin salınmasında maraqlı olub. Onun yolunu davam etdirən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev də yaşıllaşdırmanın təəssübkeşi kimi tanınır. O, ağacların qanunsuz kəsilməsinə, yaşıllığın məhv edilməsinə kəskin münasibət bildirdikdən sonra ağac "soyqırımı" edənlər zeytun bağlarından əl çəkdilər. Dövlətimizin başçısı "Mənə verilən məlumatlara görə, bəzi hallarda Bakıda hansısa obyektin tikintisi üçün ağaclar məhv edilir, kəsilir. Yerlər alınır, hasarlanır və ondan sonra hasarın dalında bütün ağaclar məhv edilir. Ondan sonra orada binalar - fərdi yaşayış evləri, yaxud da çoxmərtəbəli binalar tikilir. Bu siqnallar mənə dəfələrlə daxil olubdur. Həm yerli icra orqanlarına, həm də vəzifədən istifadə edən şəxslərə sonuncu dəfə xəbərdarlıq edirəm ki, bunu yığışdırsınlar. Mən Bakıda və Azərbaycanda ağacların kəsilməsinə qadağa qoyuram. Ancaq o şərtlə ağac kəsilə bilər: əgər hansısa infrastruktur layihəsi icra olunur, yol genişlənir. Yaxud da ki, hansısa dövlət əhəmiyyətli tədbirin keçirilməsi üçün, məsələnin həlli üçün əgər bu lazımdırsa, o zaman ağaclar çıxarıla bilər". 

  İlham Əliyevin bu haqlı iradı zeytunçuluqla məşğul olanların ürəyindən xəbər verdi. Hər kəsə məlumdur ki, bu gün Azərbaycanda zeytunçuluğun inkişafı prioritet sahələrdən birinə çevrilib. Hazırda zeytunu Abşeronun hər guşəsində görmək olar. İndi, demək olar ki, hamı bu qiymətli bitkinin meyvələrinin müalicə əhəmiyyətini bilir və ondan geniş istifadə edir. Hətta, bu dəyərli bitkinin meyvəsi ilə yanaşı, yarpaqlarının da böyük müalicəvi əhəmiyyəti aşkarlanıb. Son illərdə zeytun ağacının yarpaqlarından ürək-damar sistemi xəstəliklərinin müalicəsində, xüsusən hipertoniya xəstəliyində dəmləmə və duru spirtli ekstrakt formada daxilə qəbul edilir.  

 Məlum olduğu kimi, Azərbaycan zeytunundan ölkəmizin emal zavodlarında geniş şəkildə istifadə edilir. Müxtəlif yerli qida, yeyinti şirkətləri zeytundan istehsal etdikləri məhsulları həm ölkədə, həm də xaricdə bazara çıxarırlar. Abşeron zeytunu öz keyfiyyətinə görə heç də başqa ölkələrin məhsulundan geridə qalmır. Günəşli, qızıl qumlu, göy dənizli Abşeronun dadlı-duzlu gözəli zeytun cənnət meyvəsi kimi cənnət Azərbaycanın şöhrətinə çevrilib.   

Bu da göz qabağında olan haldır ki, respublikamızda zeytunun təbliğatına geniş yer verilir. Xeyli əvvəl paytaxtımızda keçirilən "Caspian-Aqro" üçüncü beynəlxalq kənd təsərrüfatı, ərzaq emalı və qablaşdırma sərgisində Beynəlxalq Zeytun Təşkilatının rəhbəri də iştirak edib. Hətta o da ölkəmizdə zeytunçuluğun inkişafı, gələcəyi haqda qənaətlərini bölüşüb. Beynəlxalq Zeytun Təşkilatının rəhbəri bir neçə gün Bakıda görüşlər keçirib. Təşkilatın nümayəndələri ilə fermerlər görüşərək zeytunçuluğun inkişafı, fermerlərin bununla bağlı təklifləri müzakirə edilib. Deyərdim ki, bu görüş Azərbaycanda zeytunçuluğun inkişafının, ölkəmizdə istehsal olunan zeytun məhsullarının artıq dünya bazarında diqqət cəlb etməsinin nəticəsidir. Mütəxəssislər deyir ki, bar verən zeytun bağları uzunömürlü olurlar. Kənd təsərrüfatının bu sahəsi çox məhsuldardır və zeytunçuluğa çəkilən zəhmət öz bəhrəsini verir. Məhz bu amillərə görə Azərbaycanda zeytunçuluğun inkişafı prioritet sahə kimi diqqət mərkəzində saxlanılmalı, təbliğ edilməlidir.    Məlum olduğu kimi, zeytunçuluğun inkişafı ilə bağlı "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı"nda maddə var. Burada göstərilir ki, respublikada 1870 hektar zeytun bağları mövcuddur ki, onun da 1857 hektarı Abşeron yarımadasında yerləşir: "Yarımadada mövcud bağların 1846 hektarı bar verəndir. 924,5 ton məhsul istehsal olunub. Abşeron yarımadasının, Siyəzən, Salyan, Göyçay, Kürdəmir, Dəvəçi və s. rayonların torpaq-iqlim şəraitinin zeytunçuluğun inkişafı üçün əlverişli olduğu və zeytun məhsulunun əhəmiyyətini nəzərə alaraq, bu sahənin inkişaf etdirilməsi üçün investisiya qoyulmasına ehtiyac var. Bu məqsədlə xarici və yerli iş adamları ilə söhbətlər aparılır. Artıq Salyan rayonunda 2 hektar yeni zeytun bağı salınıb. "Zirvə" kollektiv müəssisəsinə məxsus icarəyə götürülmüş 50 hektar torpaq sahəsində yeni zeytun bağı salınacaq..  

 Azərbaycanda zeytunçuluğun təbliği istiqamətində görülən işləri şərh edən mütəxəssislər bildirirlər ki, Azərbaycanda zeytun bağlarının ümumi sahəsi 3 min hektar olub. Bunun 2500 hektarı Zığ, Qala, Hövsan və Bilgəh bağlarında olub, 400-500 hektarı isə Buzovna, Sumqayıt və Kürdəxanı tinglik təsərrüfatının ərazisinə düşüb. Azərbaycan müstəqillik əldə etdiyi ilk illərdə iqtisadi sektorda yaranan böhran nəticəsində zeytun bağlarının ərazisi 1000 hektara qədər azalıb.    Mütəxəssislər onu da qeyd edir ki, özəlləşdirilmə zamanı bağlar zeytun sovxozlarının işçiləri arasında bölündü. Bu da bu sahədə quraqlıq yaratdı, bu mənada ki, zeytun ağacları azaldı. Bildirilir ki, hazırda 1000 hektarlıq zeytun bağlarının 30 faizi baxımsız qalıb. Son illər Azərbaycanda ildə 60 ton zeytun yağı istehsal olunur ki, bu da sovet dövründəki göstəricilərlə müqayisədə 4 dəfə aşağıdır. Gələcəkdə bu rəqəmin 300 tona çatdırılması gözlənir. Zeytun bağlarının salınması üçün dövlət qurumlarına müraciət edən sahibkarların sayının artdığını deyən mütəxəssislər bildirir ki, bu, Azərbaycan zeytununun daha geniş təbliğinə yol açacaq.  

 Bölgələrdə yeni zeytunçuluq təsərrüfatlarının yaradılması olduqca əhəmiyyətli bir məsələdir. Abşerondan başqa yerlərin təbii şəraitinə uyğunlaşan zeytun insanlara böyük fayda verir.  

 Bakıda zeytunun əhəmiyyətini bilənlər şəhərlərimizin müxtəlif yerlərindən zeytun yığırlar. Bununla bərabər bəzi küçələrində və bağlarında zeytunun meyvələri vaxtında yığılmır, çox vaxt meyvələrini yığarkən zeytun ağacının qol-budaqlarını da qırırlar. Bu da bu qiymətli bitkinin inkişafına mənfi təsir edir. Nəticədə zeytunun barı get-gedə azalır, hər il külli miqdarda zeytun meyvəsi tələf olur. Halbuki, zeytun ağacını böyüdərək məhsuldar hala çatdırmaq və hər kiloqram zeytun meyvəsi əldə etmək böyük zəhmət tələb edir.  

 Abşeronun, daha doğrusu, Azərbaycanın zümrüd gözlü sərvəti-zeytun haqqında danışmaq, onun əhəmiyyətini qeyd etmək və bu meyvəni, bitkini geniş təbliğ etmək üçün hər vasitədən istifadə edilməlidir. Hesab edirik ki, sahibkarların daha böyük maraq göstərməli olduğu zeytunçuluq hazırda yeni bir mərhələyə qədəm qoyub. Azərbaycanda zeytunçuluğun təbliğinə hər kəs çalışmalıdır. Bu sahə özünə daha güclü ictimai dəstək və qayğı gözləyir. Düşünürəm ki, daha zeytun kollarına əli baltalı da, baltasız da güc gəlməyəcək, ancaq yaşılgöz zeytun ağaclarının barından bəhrələnəcək insanlar...

 

 

İradə SARIYEVA

 

Bakı xəbər.-2014.-4 mart.-S.15.