31 mart soyqırımının beynəlxalq aləmdə tanıdılması sahəsində dövlət siyasəti və bunun gənc nəslin vətənpərvərlik tərbiyəsində rolu

Gənclik öz tarixini yaxşı bilməlidir ki, ondan həm dərs götürə bilsin, həm də qürur duysun. 31 mart soyqırımı xalqımızın qan yaddaşında dərin izlər buraxan bir tarixdir. Bu faciə səhifəsi gəncliyin dərindən öyrəndiyi bir soyqırım olayıdır. Bəllidir ki, 1918-ci ilin 31 mart tarixi xalqımızın taleyinə yazılan soyqırım hadisəsidir. Ermənilərin illər əvvəl Bakıda və ətraf bölgələrdə Azərbaycan türklərinə qarşı törətdiyi bu genosid siyasəti Azərbaycanlıların Soyqırım Günü kimi yaddaşımıza həkk olunub.

Erməni məkrinin və vəhşiliyinin qurbanı olan 31 mart şəhidlərimizin acı taleyi hər birimizin qəlbini incidir.

Tarixə mart soyqırımı kimi düşən bu hadisə uzun illər öz siyasi, tarixi, hüquqi qiymətini almayan bir soyqırım hadisəsi olub. Düzdür, Azərbaycan Demokratik Respublikası dövründə bu qanlı cinayətin araşdırılması, bu faciəni törədənlərin tapılıb üzə çıxarılması üzrə müvafiq komissiya fəaliyyət göstərib. Həmin komissiya bütün faktları əldə etsə də, bolşeviklərin Azərbaycanı işğal etməsi səbəbindən bu işi başa çatdırmaq onlara nəsib olmayıb.

31 mart soyqırımı Bakıda həm kütləvi insan qətliamı ilə yadda qalıb, həm də şəhərin yandırılıb talanması ilə. Tarixçilərin verdiyi bilgiyə görə, o dövrdə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti binası-İsmailiyyə (hazırda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Rəyasət Heyətinin yerləşdiyi bina) və "Kaspi" qəzetinin Nikolayevski (indiki İstiqlaliyyət) küçəsindəki binaları mart soyqırımı günü yandırılıb.

Tarixçi Təzəgül Yusifova bildirdi ki, mart soyqırımı, yaxud mart Hadisələri 1918-ci ilin 30 mart və 3 aprel tarixləri arasında Bakı şəhərində, eləcə də Bakı quberniyasının müxtəlif şəhərlərində baş verib. Tarixçinin sözlərinə görə, 31 martın Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü kimi qeyd edilməsi Azərbaycan Respublikasının sabiq prezidenti Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Milli matəmlərimizin ən fəlakətlilərindən biri olan 31 mart tarixinə H.Əliyevin böyük tarixi qiymət verdiyini deyən T.Yusifovanın sözlərinə görə, mərhum prezidentin 26 mart 1998-ci il tarixli Sərəncamı ilə 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü kimi xatırlanır: "31 mart soyqırımına qədər də erməni daşnakları, şovinistləri azərbaycanlılara qarşı qətllər törədib. Ərazilərimizə və mədəniyyətimizə sahib olmağa çalışan ermənilər öz havadarlarının köməkliyilə Azərbaycan xalqına çox zülmlər edib. Ermənilərin tarixdəki rolu çox mənfidir. Onlar harada varsa, mütləq orada qan, terror, oğurluq və sair kimi hadisələr baş verir. 31 mart soyqırımına ən böyük tarixi qiyməti ümummilli liderimiz Heydər Əliyev verib. Onun verdiyi fərmandan sonra Azərbaycan tarixşünaslığında 31 mart soyqırımı ilə bağlı geniş tədqiqat işlərinə başlanıldı. Tədqiqatçı alimlərimiz bu soyqırım aktını təsdiq edən yüzlərlə material, sənəd, fotoşəkil üzə çıxardı. İndiyə qədər bu mövzuda çoxlu sayda monoqrafiya, kitab yazılıb. Burada erməni şovinizmini, vandallığını üzə çıxaran çoxlu hadisələr əks olunub. Bu gün Azərbaycan dövləti, Prezidentimiz İlham Əliyev 31 mart soyqırımının tanıdılması ilə bağlı işlər aparır. Dövlət siyasətimizin ana xətlərindən birini milli matəm günlərimizin unudulmaması, qan yaddaşımızın qaysaqlanmaması təşkil edir. Azərbaycan xalqının üzləşdiyi bu faciələrin unudulmaması üçün dövlət tərəfindən müxtəlif yönlü işlər görülür. Azərbaycan gəncliyi dövlətin 31 mart soyqırımının beynəlxalq aləmdə tanıdılması yönündə gördüyü işlərə ciddi dəstək verir. Dünyanın bir sıra ölkələrində 31 mart soyqırımı tədbirləri keçirilir. Bu gün dövlətin apardığı bu siyasət özünü doğruldur. Bu kimi məsələlərdə dövlət siyasətilə gəncliyin maraqları, fikirləri uzlaşır. Bu çox müsbət haldır".

Beynəlxalq aləmdə tanıdılan 31 mart soyqırımı dünyanın bir sıra ölkələrində tədbirlərlə anılır. Bilirik ki, illər uzunu bu faciə ilə bağlı anım mərasimlərinin keçirilməsində qardaş Türkiyə Respublikası bizə dəstək göstərib. Tarixçinin sözlərinə görə, başqa ölkələrdə də mart soyqırımı ilə bağlı tədbirlər-aksiyalar, kitab təqdimatları, sərgilər keçirilir. Tarixçi bildirdi ki, uzun illər boyu erməni vəhşiliyi bütün dünyadan gizlədilib: "1918-ci ilin mart hadisələri ermənilərin Azərbaycan xalqına qarşı törətdiyi tükürpədici bir soyqırım aktıdır. Sovet dövründə, ümumiyyətlə, soyqırım mövzusunda danışmaq, yazmaq yasaq edilmişdi. Düzdür, ümumi şəkildə 1905-ci il hadisələrindən yazılırdı, amma Azərbaycan Demokratik Cumhuriyyəti dövründən yazmaq olmazdı. Təbiidir ki, milli hökuməti sovet dövləti qəbul edə bilməzdi, tarixi ədəbiyyatda cumhuriyyət "burjua-mülkədar hökuməti" kimi qələmə verilirdi, sosializmlə burjuaziya da bir araya sığa bilməzdi. Amma Azərbaycan ötən yüz ilin sonlarında yenidən müstəqillik qazandıqdan sonra bu mövzuya qoyulan qadağa aradan götürüldü. Kitablar, çoxsaylı mətbuat yazıları meydana gəldi: Atamoğlan Məmmədlinin "Ermənilər", Anar İsgəndərovun "Türk-müsəlman soyqırımı" və başqa kitablar bu qəbildəndir. 1998-ci ildən başlayaraq Azərbaycanda 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü kimi qeyd edilir. Bu müddətdə Azərbaycan türklərinin soyqırımı ilə bağlı xeyli kitablar işıq üzü görüb. Sani Hacıyev "Erməni və PKK terroru" adlı doktorluq dissertasiyası müdafiə edib, həm də eyniadlı monoqrafiyası çapdan çıxıb. Soyadını unutmuşam, Samuel adlı bir amerikalı tarixçi ermənilər haqqında həqiqətləri bir araya gətirəcək ikicildlik kitab çap etməyi planlaşdırmışdı. Ermənilər onu öldürdülər, amma tədqiqatçı ölümündən qabaq birinci kitabını çap etdirə bildi. Həmin kitab ingiliscədən ana dilimizə tərcümə edilib. Bu faktların siyahısını genişləndirə də bilərik".

Tarixçinin sözlərinə görə, Azərbaycan dövlətinin xarici ölkələrdəki səfirlikləri, diplomatik korpusları, eləcə də diaspor qurumlarının xəttilə 31 mart soyqırım həqiqəti beynəlxalq aləmdə yayılır. Artıq beynəlxalq aləm özünü "məzlum" xalq kimi təqdim edən ermənilərin şovinist, vandal, daşnak sifətini açıq - aydın görməyə başlayıb: "Azərbaycan xalqının başına gətirilən oyunların müəlliflərindən biri daşnak xislətli ermənilərdir ki, onlar XX əsrdə bir neçə dəfə bizim xalqı soyqırıma məruz qoyub. Bu məsələ uzun illər gizlədilib, ancaq indi hər şey aşkara çıxır. Ermənilərin törətdiyi mart soyqırımının əks-sədası indi eşidilir. Beynəlxalq aləm bilir ki, bu soyqırım xalqımızın tarixində böyük bir yaradır. Bu gün mart soyqırımı ilə bağlı kitablar, broşurlar çap olunur, internet saytları var. Bu nəşrlər müxtəlif dillərə tərcümə edilərək xarici ölkələrə yayılır. Azərbaycan dövlətinin apardığı siyasət ona yönəlib ki, beynəlxalq ictimaiyyət 31 mart soyqırımının mahiyyətini və səbəbkarlarını bilsin, tanısın. Bəllidir ki, Azərbaycan türklərinə qarşı yönələn 31 mart soyqırımının törədilməsinə ilham verənlərdən biri bolşevik lideri Vladimir İliç Lenin olub. Stepan Şaumyana göndərdiyi məktubunda Lenin özü də dolayısı yolla Şaumyan və onun dəstəsinin qəddarlıqla törətdiyi soyqırıma "xeyir-dua" verib. T.Yusifovanın sözlərinə görə, mahiyyətcə "Mart döyüşləri" Bakı Sovetinə qısa müddət ərzində vəziyyətə nəzarət etmək imkanı versə də, əhali arasında sovetlərə qarşı kin-küdurəti daha da artırıb: "Mart qırğını Bakının türk-müsəlman əhalisinin sovetlərə qarşı nifrət bəslədiyini ortaya qoydu. Daha doğrusu, bolşevik əlilə törədilən bu soyqırımı gözü ilə görənlər sovet quruluşuna rəğbət bəsləmədilər. Məlumdur ki, bolşeviklərin böyük dövlətçilik siyasətinin labüd nəticəsi olan soyqırım Azərbaycanda milli istiqlala qarşı açıq-aydın sui-qəsd idi. Kütləvi soyqırım istiqlalın aparıcı qüvvəsi olan "Müsavat"ın milli dövlətçilik ideyalarına güclü təsir göstərdi, onu Rusiya imperiyasını demokratik-federativ respublikaya çevirmək, burada millətlərə muxtariyyət hüququ vermək ideyalarından imtina etməyə, bundan sonra tam dövlət müstəqilliyi xəttini əsas götürməyə, "Müstəqil Azərbaycan" ideyasını irəli sürməyə vadar etdi. Mart soyqırımından bir il sonra ermənilər bu hadisələri bolşeviklərlə müsəlmanlar arasında cərəyan edən hakimiyyət mübarizəsi kimi mətbuata çıxardılar. 1919-cu ilin yayında ABŞ tərəfindən Bakıya göndərilən general Harborda təqdim edilən sənəddə erməni yepiskopu Baqrat ermənilərin mart hadisələrində iştirakını inkar edirdi. Baqrat Bakıda hadisələr zamanı öldürülən 1000 nəfərdən 300-nün erməni və rus, 700-nün isə müsəlman olduğunu iddia edirdi. Təbii ki, bütün bunlar saxta məlumatlar idi. Ermənilər, hər zaman olduğu kimi, bu dəfə də bir təhər vəziyyətdən çıxmağa cəhd etdilər, onlar o illərdə ifşa edilmədilərsə, hazırda ifşa edilib. Erməni terroru hər zaman öz işini görür. "Daşnaksütyun" partiyası erməni terrorunun başında durur həmişə. 1917-ci ilin oktyabr ayında Rusiyada hakimiyyət devrildi və onların yerinə kommunistlər gəldilər. Bu vəziyyətdən istifadə edən "Daşnaksütyun" partiyası Bakıda və digər yerlərdə azərbaycanlılara qarşı mitinqlər təşkil etməyə başladı. 1918-ci il mart ayının 30-da erməni kilsəsi yanında toplaşan daşnak dəstəsi müsəlmanlara ilk atəş açdı".

Bütün bu faktların beynəlxalq aləmdə yayıldığını deyən tarixçi bildirir ki, bundan gənclər sözün əsl mənasında ibrət dərsi ala bilər. Tarixçinin sözlərinə görə, azərbaycanlı gənclər arasında xarici ölkələrdə təhsil alanlar da az deyil, onlar da dövlətin bu istiqamətdə apardığı təbliğat işinə dəstək olmağa çalışır: "31 mart soyqırımının beynəlxalq aləmdə tanıdılması sahəsində dövlət siyasəti bəllidir. Təbii ki, bu dövlət siyasəti sayəsində dünyanın mütərəqqi fikirli alimləri erməni şovinizmi, vandalizmi haqda geniş məlumat alıb. Bunlar hamısı tarixi sənədlərdə, arxiv materiallarında öz əksini tapdığı üçün xarici alimlər, siyasətçilər bizim həqiqətə dəstək olmağa çalışırlar. Bu da müsbət bir haldır. Dövlətin bu sahədə atdığı addımlar, nail olduğu işlər gənc nəslin vətənpərvərlik tərbiyəsində müsbət rol oynayır".

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.-2014.-31 mart.-S.10.