Gənclərin peşə təhsilində vətənpərvərlik tərbiyəsi problemləri...

"Kamil bir palançı olsa da insan, yaxşıdır yarımçıq papaqçılıqdan". Dahi Nizami Gəncəvinin hikmət dolu nəsihəti hər bir gənc üçün nümunə olmalıdır. Böyük mütəfəkkir əslində gəncliyi, gənc insanları nəzərdə tutaraq deyib bu qiymətli fikri. Çünki bütün ali keyfiyyətlərə, peşə və sənətə insan gənclik çağlarında nail olur. Gəncliyində özünə normal peşə, sənət qazana bilməyən insan yaşlananda heç nəyə nail ola bilmir.

Peşə, sənət məsələsi hələ qədim dövrlərdən insanları ciddi maraqlandırıb. Ağıllı gənclər vaxtilə müxtəlif usta və sənətkarların yanında şəyird olur, sənətə, peşəyə yiyələndikdən sonra isə öz emalatxanasını yaradaraq fərasətli gənclərə öz məsləkini öyrədirdilər. Əslində, bu çox dəyərli bir məsələdir. Zaman keçdikcə peşə və sənət növləri arasında dəyişikliklər baş verir, yeni texnoloji nailiyyətlər müxtəlif formalarda bu sahəyə müdaxilə edir. Artıq uzun illərdir bütün dünyada peşə təhsili forması meydana çıxıb. Yüz ildən artıqdır ki, dünyanın müxtəlif ölkələrində sənətkar emalatxanaları ilə yanaşı, peşə təhsili məktəbləri, kollecləri fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda da bu sahəyə hər zaman fikir verilib. Düzdür, son 5-6 ilə qədər bu sahədə ciddi axsama müşahidə edilirdi, ancaq artıq bu sahədə vəziyyət qaydasına düşüb.

Peşə təhsili üzrə mütəxəssis Alı Rzayev bizimlə söhbətində bildirdi ki, gənclərin peşə təhsilinə marağı durmadan artır: "Vaxtilə orta məktəblərdə əmək təlimi dərsləri keçirilirdi, burada şagirdlər ilkin peşə vərdişlərinə yiyələnirdi. Sonra peşə təhsili də yüksək səviyyədə idi. Bilirsiz ki, ölkəmiz müstəqillik qazandıqdan sonra bu sahədə bir qədər boşluq oldu. İndi, şükür Allaha, yenidən peşə təhsili ayağa qalxıb. Əlbəttə, hər bir ölkədə dövlətçiliyin, müstəqilliyin daha da möhkəmləndirilməsi, gələcəyin etibarlı təminatı intellektual səviyyəli potensial kadrların yetişdirilməsindən, gənclərin cəmiyyətin bütün sferalarında iştirakından, onların aparıcı qüvvəyə çevrilməsindən çox asılıdır. Bu gün Azərbaycan gəncləri ictimai-siyasi, sosial-mədəni və digər sahələrdə fəal iştirak edir. Gənclərlə iş sahəsində görülən tədbirlər Azərbaycan gəncliyinin inkişafına təkan verir, onların cəmiyyətdə özlərini təsdiq etməsində böyük rol oynayır. Artıq respublikamızda fəaliyyət göstərən gənclər təşkilatları, ictimai birliklər ölkəmizdə vətəndaş cəmiyyətinin qurulmasına töhfələrini verir. Ölkəmizdə gənc nəslin mənəvi-ideoloji tərbiyəsinə, onların sağlamlığının qorunmasına xüsusi qayğı ilə yanaşılır. Son vaxtlar Azərbaycan dövləti gənclərə malik olduqları qabiliyyət və intellektual imkanlar müqabilində geniş meydan verməyin tərəfdarı kimi bu təbəqəyə daim böyük diqqət və qayğı göstərir. Ölkəmizin qüdrətli dövlətə çevrilməsi naminə gənclərin imkanlarından daha dolğun istifadə edilməsi, həmçinin bunun üçün əlverişli şəraitin yaradılması gənclər siyasətinin əsasını təşkil edir. Gənc nəslin fiziki, sosial və mənəvi inkişafını təmin edən fəaliyyət sahələrinin istiqamətləndirilməsi, gənclərin dünya dəyərlərinə yiyələnmələri və digər məsələlər qarşıda duran əsas vəzifələrdəndir".

A.Rzayevin sözlərinə görə, həyat reallıqlarına əsaslansaq, məlum olar ki, cəmiyyətdə heç də bütün gənclər ali savad dalınca getmir. Bütün sahələr üzrə milli kadrların yetişdirilməsi isə zəruridir":Gənclərin peşə hazırlığına yiyələnməsi, onların müxtəlif sahələr üzrə peşə hazırlığı keçməsi də dövlət üçün ali təhsilli gənclər yetişdirmək qədər önəm daşıyır. Sovet dövründə olan orta ixtisas peşə məktəblərinin təcrübəsi bizə bu sahəyə önəm verməyin vacibliyini diqtə edir. Müstəqilliyin ilk illərində bu sistemə bir o qədər əhəmiyyət verilməsə də, sonradan dövlət orta ixtisas peşə məktəblərinin maddi-texniki bazasının yaxşılaşdırılması istiqamətində mühüm addımlar atdı. Hazırda gənclərə peşə hazırlığı çox yüksək səviyyədə tədris olunur.

Son illər ölkədə texniki peşə təhsilinin inkişafına dövlət qayğısı artmaqda davam edir. Bu sahədə həyata keçirilən islahatlar öz real nəticələrini verməkdədir. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 2007-ci il iyulun 3-də "Azərbaycan Respublikasında texniki peşə təhsilinin inkişafı üzrə Dövlət Proqramı"nın (2007-2012-ci illər) təsdiq edilməsi haqqında" xüsusi Sərəncam imzalayıb. Söz yox ki, ölkəmizdə davamlı olaraq reallaşdırılan təhsil islahatı çərçivəsində həyata keçirilən peşə təhsili islahatı Azərbaycanın bütün sahələrdəki dinamik inkişafının real nəticələrindəndir. Peşə təhsilinin inkişafına dair Dövlət Proqramının həyata keçirilməsi istiqamətində görülən davamlı tədbirlər gənclərin peşə təhsilinə cəlb olunmasını daha da sürətləndirib. Məlumat üçün deyim ki, hazırda ölkədə 108 peşə təhsili müəssisəsi fəaliyyət göstərir. Bunlardan 59-u peşə məktəbi, 47-si peşə liseyi və 2-si peşə tədris mərkəzidir. Bu məktəblərdə təhsilin daha keyfiyyətli təşkili üçün Təhsil Nazirliyinin həyata keçirdiyi tədbirlər öz müsbət nəticəsini verir. Dövlət Proqramının icrasını təmin etmək məqsədilə nazirlik tərəfindən Fəaliyyət Planı hazırlanıb və mərhələlərlə həyata keçirilir.

Dövlət Proqramı əsasında təsdiq edilmiş plana müvafiq olaraq, 2008-ci ildən başlayaraq ilk peşə-ixtisas təhsili müəssisələri müasir təlim avadanlıqları ilə təchiz edilməkdədir".

Qeyd etməliyik ki, son 20 ildə, demək olar, ilk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinə müasir tələblərə cavab verən texnika və avadanlıqlar verilməyib. Onu da deyək ki, bu isə kadr hazırlığı prosesinə mənfi təsir göstərməyə bilməzdi.

2007-ci ilə qədər ilk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrində təqribən hər 1000 nəfərə bir kompyuter düşürdüsə, hazırda bu rəqəm 47-yə düşüb. Respublikamızda fəaliyyət göstərən peşə təhsili müəssisələri iqtisadiyyatın müxtəlif sahələri üçün ixtisaslı kadrlar hazırlayır. Təhsil Nazirliyi son illər xüsusən regionlarda yerləşən peşə təhsili müəssisələrində qarışıq sahələr üzrə, yəni eyni zamanda, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələri üçün kadrlar hazırlayan müəssisələrin fəaliyyətini təhlil edərək və daha çox ixtisaslaşmış sahələr üzrə kadr hazırlığı həyata keçirilməsini səmərəli hesab edib.

Müasir tipli peşə təhsili müəssisələrinin yaradılması ilə əlaqədar bir sıra ölkələrin təcrübəsi öyrənilib və bunun nəticəsində peşə təhsili sistemində ilk peşə tədris mərkəzinin yaradılmasına qərar verilib.

Peşə təhsilinin təkmilləşdirilməsi baxımından normativ-hüquqi bazanın müasir tələblər səviyyəsində yeniləşməsinə ehtiyac var. Son illər bu istiqamətdə xeyli iş görülüb. Belə ki, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları ilə "İlk peşə-ixtisas təhsili pilləsinin dövlət standartı və proqramı (kurikulum)", "Təhsil proqramlarının (kurikulumlarının) yerinə yetirilməsi müddəti", "İlk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinin büdcə təminatı normativlərinin hesablanması metodikası və tətbiq olunma Qaydaları", "Təhsil haqqında dövlət sənədlərinin nümunələri və onların verilməsi Qaydaları" sənədlərinin, Təhsil Nazirliyinin "Azərbaycan Respublikasında ilk peşə-ixtisas təhsili üzrə kurikulum və modul hazırlamaq üçün təlimat", "Strateji planların hazırlanması üzrə təlimati sənəd" və s. sənədlərin qəbul edilməsi bu sahədə həyata keçirilən mühüm addımlardır.

Təhsil Nazirliyinin əmri ilə dövlət və qeyri-dövlət təşkilatlarının nümayəndələrindən ibarət Əlaqələndirmə Şurası yaradılıb. Əlaqələndirmə Şurasının əsas vəzifəsi texniki peşə təhsili sahəsində həyata keçirilən islahatın səmərəliliyini artırmaq məqsədilə dövlət və qeyri-dövlət təşkilatları arasında qarşılıqlı əlaqələrin yaradılmasını təmin etmək, hökumət və qeyri-hökumət təşkilatlarını texniki peşə təhsilinin inkişafı üçün əhəmiyyət kəsb edən məsələlərin həllinə cəlb etmək, idarəetmənin təkmilləşdirilməsi və yeni iqtisadi münasibətlərin formalaşdırılması üçün təkliflər hazırlamaq, inkişaf prioritetlərinin müəyyən edilməsinə kömək etməkdən ibarətdir.

Bu illər ərzində texniki peşə təhsili sahəsində dünyada mövcud olan bir sıra təhsil texnologiyalarının öyrənilməsi və tətbiqi sahəsində beynəlxalq təcrübə öyrənilib. Bir sıra beynəlxalq təşkilatlar, YUNESKO, Avropa Təlim Fondu, Cənubi Koreyanın İnkişaf Fondu, Dünya Bankı və s. beynəlxalq təşkilatlarla sıx əməkdaşlıq əlaqələri yaradılıb. Bundan əlavə, 2010-cu ildə Avropa Təlim Fondu Azərbaycanı Qonşuluq Siyasəti üzrə Müşahidəçi Şurasına üzv seçib.

Beynəlxalq təcrübə əsasında bir sıra təlim texnologiyalarının tətbiqinə başlanıb, bu sahədə mühəndis-pedaqoji işçilərin hazırlanması və ixtisasının artırılması üçün qısamüddətli kurslar təşkil edilib. 200-dən artıq müəllim və istehsalat təlimi ustası belə kurslardan keçib.

Hesab edirik ki, gənclərin peşə hazırlığı ilə yanaşı, onların mənəvi vətənpərvərlik tərbiyəsinə də xüsusi önəm verilməlidir.

Təhsil mütəxəssisi Təranə Qurbanlının dediyinə görə, gənc nəsildə milli mənlik şüurunun və vətənpərvərlik hisslərinin inkişaf etdirilməsi bu gün ən aktual məsələlərdən biri hesab olunur":Bu faktor, həqiqətən də, mühüm əhəmiyyət kəsb edən məsələlərdən biridir. Gənclərin buna sahib olmaları bütövlükdə dövlətin ümummilli ideologiyasının qorunması baxımından müstəsna rola və əhəmiyyətə malikdir. Eyni zamanda, milli-mənəvi dəyərlərin deqradasiyaya məruz qalmasının qarşısını alır. Ümumilikdə sözügedən dəyərlərin qorunmasının cəmiyyətə verdiyi fayda ölçüyəgəlməz dərəcədə böyükdür. Çünki bu həm də milli kimlik məsələsini özündə ehtiva edir. O baxımdan milli mənlik şüurunun vəd etdiyi fayda yetərincə müxtəlif və çoxşaxəlidir. Yetər ki, onun prinsipial əsaslarını qoruyub saxlaya, böyüməkdə olan gənc nəslə aşılaya, çatdıra, təməl prinsiplərini öyrədə biləsən. Ona görə də sözügedən məsələnin cəmiyyətə çatdırılmasında bütün vasitələrdən istifadə etmək lazımdır. Gənclərin peşə hazırlığı mənəvi vətənpərvərlik tərbiyəsinə müsbət təsir göstərir".

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.-2014.-13 may.-S.15.