Müasir Azərbaycan elmi inkişaf yolunda...

Çağdaş Azərbaycan elmi yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub və bu sahədə bir sıra nailiyyətlərə imza atılıb. Əlbəttə, 15-20 il əvvəl Azərbaycan elmində durğunluq müşahidə edilirdi, elm müəssisələrinin maddi-texniki bazası olduqca zəif idi və mütəxəssislərin işləməsində ciddi əngəllər vardı. Bununla yanaşı, elm müəssisələrindəki vəziyyət elmi ictimaiyyəti, elm yolunun yolçusu olmaq istəyən gəncləri əndişəyə salırdı.

Lakin elm sahəsində durğunluq uzun sürmədi və dövlət elm sahəsinə xüsusi diqqət, qayğı göstərməyə başladı və ətalət, durğunluq inkişafla əvəzləndi.

Məlum olduğu kimi, "Azərbaycan Respublikasında 2009-2015-ci illərdə elmin inkişafı üzrə Milli Strategiya"nın və "Azərbaycan Respublikasında 2009-2015-ci illərdə elmin inkişafı üzrə Milli Strategiyanın həyata keçirilməsi ilə bağlı Dövlət Proqramı"nın təsdiq edilməsi haqqında

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamının böyük əhəmiyyəti var. Bəllidir ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin "Azərbaycan elmində islahatların aparılması ilə bağlı Dövlət Komissiyasının yaradılması haqqında" 2008-ci il 10 aprel tarixli, 2756 nömrəli Sərəncamı da dəyərlidir.

Azərbaycan təhsilinin işıqlı gələcəyi haqqında düşünən və bu sahənin tərəqqisi üçün böyük işlər görən Heydər Əliyev deyirdi: "İnkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinə nəzər salsaq görərik ki, onlarda uğurun əsas səbəbi neft-qaz deyil, bilikdir, savaddır, müasirlikdir. Bizdə isə həm bu olmalıdır, həm də təbii ehtiyatlar da var. Bu amillərin sintezi Azərbaycanı çox qabaqcıl, müasir ölkəyə çevirəcəkdir".

Məlumdur ki, elmin inkişafı Azərbaycanda dövlət siyasətinin prioritetlərindən biridir. Çünki hər bir dövlətin sosial-iqtisadi qüdrəti, rolu, ictimai rifahı dünya elminə bəxş etdiyi, zəngin intellektual və çoxşaxəli potensiala malik elmi ilə birbaşa əlaqəlidir. Azərbaycanın dünya nizamında tutduğu yer, zəngin resurslara malik bir dövlət kimi tanınması, dinamik inkişaf yoluna qədəm qoyması, regionun liderinə çevrilməsi mükəmməl elmi-təşkilati strukturun formalaşmasını zəruri edir. Müasir dövrdə ölkələrin inkişafı təkcə iqtisadi göstəricilərlə, təbii sərvətlərlə, əhalinin həyat səviyyəsi ilə deyil, elmin inkişaf səviyyəsi, elmi potensialın olması ilə şərtlənir. Bu prinsip isə ilk növbədə dövlətin elm strategiyasının necə təşkil olunmasından asılıdır. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan elmi zəngin tarixi irsə malikdir. Varislik ənənələrinə malik bu elm Fərman Salman, Lütfi Zadə, Məsud Əfəndiyev, Natiq Atakişiyev, Tofiq Məlikov, Sabir Hüseynzadə, Qaraxan Mirzəyev, Çingiz Hüseynov, Qərib Mürşüdov, Xoşbəxt Yusifzadə və onlarla dünyaca məşhur, dünya elmi potensialının inkişafına töhfələr vermiş alimlər yetişdirib. Tədqiqatçılar qeyd edir ki, Azərbaycan dövləti elmin inkişafına hər cür yardım göstərir. Azərbaycan elminin dünya elminə inteqrasiyası haqqında yazan tədqiqatçılar bildirir ki, bura beynəlxalq elmi əməkdaşlığın genişləndirilməsi, yüksək səviyyəli elmi kadrların hazırlanması, elmi tədqiqat müəssisələrinin maddi-texniki bazasının müasir tələblərə uyğun qurulması, elmi strukturun dövlət strategiyasının bütün sahələrində inkişafı, elmi-intellektual resursların inkişafı, elmi infrastrukturun müasirləşməsi, intellektual iqtisadiyyata keçidin reallaşması və s. daxildir.

Mütəxəssislər vurğulayır ki, Azərbaycan dövlətinin elm siyasəti iqtisadiyyatın neft sektorundan asılılığına son qoyulması, əldə olunan vəsaitlərin elmi-intellektual bazanın gücləndirilməsinə, insan kapitalının formalaşmasına xidmət edir. Mütəxəssislər yazır ki, Prezident İlham Əliyev əvəzsiz təbii sərvətimiz olan neftin ixracından qazanılan böyük vəsaitlərin, ilk növbədə, insan faktorunun inkişafına yönəldilməsini, elmi-texniki tərəqqinin son nailiyyətlərinin tətbiqi yolu ilə dayanıqlı milli inkişafın təmin edilməsini zəruri sayır. Azərbaycan elmi son dövrlər dinamik inkişaf yolunu seçmiş və bu yolda uğurla irəliləyir. Alimlərimiz yalnız ölkə daxilində deyil, xaricdə də Azərbaycan elmini layiqincə təmsil edir, elmi nailiyyətlərimizi isbat edirlər. Azərbaycan alimlərinin elmi nəşrlərinin dünyanın məşhur jurnallarında dərci artmaqdadır. Portuqaliyanın paytaxtı Lissabon şəhərində keçirilən elmi konfransda Azərbaycanın 6 alimlə təmsil olunmasını elm strategiyamızın dünyada doğru qəbulu kimi dəyərləndirmək olar. Çünki bəzi qabaqcıl dövlətlər belə konfransda bu sayda təmsil olunmayıb.

Azərbaycan elminin inkişafında AMEA da mühüm rol oynamaqdadır. Dövlətin elm strategiyasının bütün əsaslarını özündə əks etdirən AMEA-nın yeni rəhbəri olaraq dünya şöhrətli alimimizin təyin edilməsi Azərbaycan elminin gələcəkdə də parlaq inkişafından xəbər verir. Xüsusilə qarşıya qoyulmuş məqsəd, struktur dəyişikliklərinin həyata keçirilməsinə hazırlıq, prioritetlərin dəqiqləşdirilməsi, tədbirlər planının müəyyənləşməsi AMEA-nın Azərbaycan elminə töhfələrini davam etdirəcəyini göstərir.

Tədqiqatçılar qeyd edir ki, elmin uğurlu inkişafının təmininə səbəb olan amillər çoxdur. Uzun illərin təcrübəsi göstərir ki, elm və təhsil hər bir dövlətin davamlı sosial-iqtisadi və mədəni yüksəlişində mühüm rol oynayır. Təsadüfi deyil ki, yeni dövrün tələblərinə cavab verən fəal maarifçilik kursunun həyata keçirilməsi, mütərəqqi yeniliklərin tətbiq olunması yolu ilə milli təhsil sisteminin müasirləşdirilməsi, bir ictimai-iqtisadi formasiyadan digərinə keçid mərhələsində bu sahədə özünü göstərən obyektiv problemlərin aradan qaldırılması son 16 ildə Azərbaycanda reallaşdırılan dövlət siyasətinin ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilib.

Bakı Dövlət Universitetinin elmi işlər üzrə prorektoru, professor İsmayıl Əliyev yazılarından birində qeyd edir ki, Azərbaycan elminin, təhsilinin, ümumilikdə milli mədəniyyətimizin inkişafına dövlət böyük dəstək göstərib. BDU-nun professoru bildirir ki, elmin irəli getməsində Azərbaycan Respublikasının sabiq Prezidenti mərhum Heydər Əliyevin rolu böyükdür: "Elmin, təhsilin inkişafı, milli-mənəvi dəyərlərə həssas münasibət müstəqil Azərbaycan Respublikasına rəhbərliyi dövründə də ulu öndər Heydər Əliyevin fəaliyyətinin əsas leytmotivini təşkil edib. Dövlət müstəqilliyinin ilk illərində ölkə rəhbərliyinin səriştəsizliyi nəticəsində tənəzzülə uğrayan bu sahələr məhz Heydər Əliyevin xalqın israrlı tələbi ilə hakimiyyətə qayıdışından sonra inkişaf etməyə başlayıb. 1993-cü ilin iyununda Bakıya qayıdan ümummilli lider Heydər Əliyev ictimaiyyət nümayəndələri ilə ilk görüş yeri kimi Elmlər Akademiyasını seçməklə intellektual potensialın daşıyıcıları olan ziyalıların cəmiyyətdəki roluna böyük önəm verdiyini bir daha təsdiq edib. 1994-cü ildə BDU-nun 75 illik, 1999-cu ildə 80 illik yubileylərinin respublika miqyasında qeyd olunması da ulu öndərin milli inkişaf prosesində nüfuzlu elm və təhsil müəssisələrinin roluna necə böyük qiymət verdiyini bir daha göstərir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin "Azərbaycan Respublikasında təhsil sahəsində islahatlar üzrə Dövlət Komissiyasının yaradılması haqqında" 30 mart 1998-ci ildə imzaladığı Sərəncam, həmçinin 15 iyun 1999-cu il tarixdə təsdiqlədiyi "Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində islahat proqramı" təhsil islahatlarının uğurla həyata keçirilməsi, Azərbaycanda təhsil standartlarının yeni dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılması prosesinə böyük təkan verib. Bu sənədlərdə müəyyənləşdirilən vəzifələrə uyğun olaraq milli təhsilimizin məzmunca təkmilləşdirilməsi, müasir dünya təcrübəsi və milli ənənələr əsasında inkişafı təmin edilmiş, azərbaycançılıq ideologiyasını özündə əks etdirən tədris proqramları, çoxsaylı dərsliklər hazırlanmış, ayrı-ayrı təhsil sahələri və fənlər üzrə yeni standartlar tətbiq edilib.

Ümummilli liderin "Azərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsi haqqında" 13 iyun 2003-cü il tarixli Fərmanı, habelə "Azərbaycan Respublikası ümumtəhsil məktəblərinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi haqqında" 4 oktyabr 2002-ci il tarixli Sərəncamı və digər sənədlər təhsil sisteminin müasirləşdirilməsi baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu illər ərzində ömrünü gənc nəslin maariflənməsinə həsr edən professor-müəllimlərin, elm sahəsində çalışan insanların sosial problemləri də diqqətdən kənarda qalmamış, onların məvacibləri ardıcıl olaraq artırılmış, elmi-pedaqoji kontingent dövlət qayğısı ilə əhatə olunmuş, şərəfli ictimai status sayılan alim-müəllim adının cəmiyyətdəki nüfuzu yenidən bərpa edilib.

Azərbaycan xalqının nicat yerinə çevrilmiş Heydər Əliyevin siyasi kursu bu gün də inamla davam etdirilir. Dövlət başçısı cənab İlham Əliyev milli intibaha və yüksəlişə hesablanmış fəal maarifçilik missiyası həyata keçirir. Ölkə başçısının rəhbərliyi altında son 6 ildə həyata keçirilən ardıcıl tədbirlər təkcə sosial-iqtisadi inkişafa deyil, həm də elmi-intellektual tərəqqiyə, təhsildə dövrün tələbi ilə uzlaşan elm və təhsil islahatlarının həyata keçirilməsinə, insan kapitalının möhkəmləndirilməsinə, elm tutumlu texnologiyaların inkişafına yönəlib. Cənab İlham Əliyev Azərbaycan xalqının gələcəyinin məhz elm və təhsillə bağlı olduğunu çıxışlarında hər zaman bildirməklə yanaşı, fəal milli maarifçilik xətti yeridir. Respublikamız inkişafını, sadəcə, təbii sərvətlərin gətirdiyi dividendlərə bağlamır və mövcud resurslarını sırf insan faktorunun prioritetə çevrilməsi istiqamətinə yönəldir. Ölkə iqtisadiyyatının yüksək inkişaf tempi, ictimai-siyasi sabitliyin davamlı xarakter daşıması, təhsilin və elmin dünya standartları səviyyəsinə qalxması üçün daha çevik islahatlar aparmağa imkan yaradır. Eyni zamanda, cəmiyyət həyatındakı sürətli dəyişikliklər milli təhsil konsepsiyasının daim müasirləşdirilməsini, iri dövlətlərin maarifçilik ənənələrinin mənimsənilməsini, eləcə də mənəvi-intellektual intibaha xidmət edən siyasətin yeni əsaslarla davam etdirilməsini vacib məsələ kimi gündəmə gətirir".

Professor vurğulayıb ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin milli təhsil sisteminin inkişafı və problemlərinin həlli istiqamətində son illər həyata keçirdiyi davamlı siyasətin qayəsində də məhz bu ali məqsəd dayanıb.

Dünyaya nəzər saldıqda XX əsrin ortalarından başlayaraq aparıcı dövlətlərin ən mühüm prioritetləri içərisində insan kapitalının yaradılmasının xüsusi yer tutduğunu görərik.

Azərbaycan təhsilinə dövlət qayğısının miqyası çox genişdir. Odur ki, onu bir-iki yazıda ifadə etmək çətindir. Fikrimizcə, Azərbaycan elmi bundan sonra da böyük nailiyyətlər əldə edəcək.

İradə SARIYEVA

Bakı Xəbər.- 2015.- 4 noyabr.- S15.