Bəxtiyar Vahabzadə ömrünün 91-ci fəsli də yetişdi...

7 ildir nəhəng söz ustadı, vətəndaş şair sükuta qərq olan məzarı başında anılır...

Azərbaycan boyda bir od idi, alışırdı, alışdırırdı ürəkləri. Arazdan, Kürdən keçib, Xəzərdən adlayıb Vətəni qarış-qarış dolaşıb ona şeirdən don biçirdi. Muğamı azan sədasına qoşub damla-damla içirirdi könlü təşnələrə. Dünyadan xəbərsiz olanları ahəstə-ahəstə muğamla qandırırdı şair. Səsi-sədası hələ qulaqlardan çəkilməyib, hər an televiziya ekranlarında gözlərimiz onu axtarır, qulaqlarımız onun haqq sözünə həsrət qalıb.

Çoxlarımız bu böyük şairin adına ilk dəfə "Ədəbiyyat" dərsliklərində rast gəlmişik, ana dili sevgisini, milli düşüncə, bölünməz Vətən anlayışını onun şeirlərindən canımıza-qanımıza hopdurmuşuq...

Dil açanda ilk dəfə "ana" söyləyirik biz,"Ana dili" adlanır bizim ilk dərsliyimiz.İlk mahnımız laylanı anamız öz südüyləİçirir ruhumuza bu dildə gilə-gilə.

Şairin yaratdığı füsunkar mənzərə ana dilimizin qədir-qiyməti deyilmi? Ana, ana südü, ana laylası, ana qayğısı, ana öyüdü, ana dili, ana Vətən bir-birindən qidalanan məfhumlar deyilmi? Bəxtiyar Vahabzadə şəxsiyyətinin, qüdrətinin yaratdığı bu aləm milyonlarla Azərbaycan türkünün könül himnidir. Həm Güney, həm də Qüzey Azərbaycanda balalarımız bu misraları Vətən şərqisi kimi oxuyur!

Bizim uca dağların sonsuz əzəmətindən,

Yatağına sığmayan çayların hiddətindən,

Bu torpaqdan, bu yerdən,

Elin bağrından qopan yanıqlı nəğmələrdən,

Güllərin rənglərindən, çiçəklərin iyindən,

Mil düzünün, Muğanın sonsuz genişliyindən,

Ağsaçlı babaların əqlindən, kamalından,

Düşmən üstünə cuman o Qıratın nalından

Qopan səsdən yarandın,

Sən xalqımın aldığı ilk nəfəsdən yarandın.

Bəxtiyar Vahabzadə Azərbaycan poeziyasının, bütövlükdə ədəbiyyatının nəhəng simalarından biridir. Və biz Bəxtiyar Vahabzadə adı ilə hər zaman öyünmüşük. Səməd Vurğun ədəbi məktəbinin davamçısı sayırdı özünü B.Vahabzadə. Amma bu yolun içində o özünə yeni yol açdı, ədəbiyyata, poeziyaya, dramaturgiyaya, publisistikaya, elmi yaradıcılığa, ədəbi tənqidə tamamilə təzə nəfəs - Bəxtiyar nəfəsi gətirdi. Yüzlərlə gənc şair, qələm adamı Bəxtiyar Vahabzadə məktəbi keçdiyi üçün fəxr etdi.

Azərbaycan, adın oddur, özün - işıq, sözün- işıq.

Biz də sənin bu müqəddəs torpağından boy atmışıq,

Sənsən bizim bu dünyada məsləkimiz, amalımız,

Yolumuza işıq saçsın ulduzumuz, hilalımız.

B.Vahabzadə bir dünya od-alova bənzəyirdi. Çılğın, sözünü vədəsində deyən, xalqın, dövlətin müqəddəratı uğrunda ən ağır savaşdan belə geri çəkilməyən vətəndaş şair, dəyərli ziyalı, el ağsaqqalı kimi yaddaşlarda qalıb.

B.Vahabzadə ilə bir neçə dəfə söhbət etmişdim, müxtəlif məsələlərlə bağlı görkəmli xalq şairimizin fikrini öyrənmişdim. 2006-cı ildə görkəmli şairimiz, XX əsr anadilli poeziyamızın dilini, yönünü müəyyən edən, proqramlaşdıran Səməd Vurğunun 100 illik yubileyi ilə əlaqədar qəzetimizdə silsilə yazılar hazırlayırdım. Hər dəfə bir görkəmli qələm adamının Səməd Vurğunla bağlı xatirələrini, fikirlərini dərc edirdik. Təbii ki, B.Vahabzadənin də Səməd Vurğunla bağlı xatirələri, düşüncələri hədsiz dərəcədə maraqlı idi. Baş redaktorumuz Aydın Quliyev mənə tapşırıq verdi ki, Bəxtiyar müəllimin də xatirələrini, düşüncələrini qələmə al. Sevindim ki, böyük şairlə üzbəüz əyləşib onunla danışa biləcəyəm. Nə gizlədim, B.Vahabzadə kimi nəhəngi yaxından görmək hər bir gənc jurnalist üçün böyük səadət idi. Səhər iclasından (planlaşmadan) sonra həyəcanla Bəxtiyar müəllimin ev telefonunun nömrəsini yığdım. Dəstəyi onun özü qaldırdı. Hal-əhval tutandan sonra məqsədimi böyük şairə dedim. Dedi ki, xəstəyəm, müsahibə verə bilməyəcəyəm, qızım, məni bağışla. Sağollaşıb dəstəyi asdı. İnanın ki, bu məni həddindən artıq məyus etdi. Öz-özümə düşündüm ki, yəqin B.Vahabzadə gənc olduğum üçün mənə müsahibə vermək istəmir, düşünür ki, fikirlərini təhrif edərəm. Keyfim əməlli-başlı pozulmuşdu. Üzüm gəlmirdi ki, şairin "yox" cavabını baş redaktora çatdıram. İş yoldaşlarım hərə bir tərəfdən mənə təsəlli verirdi ki, darıxma, yaxşı olacaq. Bəziləri məsləhət görürdü ki, başqa bir şairə zəng vur, onun fikirlərini yaz. Bir az keçmişdi ki, əməkdaşlarımızdan biri "B.Vahabzadə səni telefona çağırır" dedi. Çaşıb qaldım. Dəstəyi götürdüm, dedi ki, qızım, səni evdə gözləyirəm, gəl, müsahibə verəcəyəm". Sevincimdən az qala qanad açıb uçam. Getdim Bəxtiyar müəllimgilə, qapını özü açdı. Dedi ki, qızım, incimə məndən, imzanı tanımırdım, bir az araşdırdım sənin yazılarını, əmin oldum ki, sənə müsahibə verə bilərəm, ona görə də evə dəvət etdim. B.Vahabzadənin evində çay süfrəsi ətrafında söhbət etdik. O, böyük şəxsiyyət, maraqlı müsahib, eyni zamanda sadə insan kimi qaldı yadımda. Əzəmətli söz adamı, nəhəng şair olasan və özündə sadəliyi bu qədər incəliklə qoruya biləsən?! Bu çətin məsələdir. Çox çətin.

Deyəsən mətləbi çox uzatdım. Əsas məqsədimi deməmiş uzaqlara çəkib apardım sizi.

Avqustun 16-sı B.Vahabzadənin doğum günüdür. Yaşasaydı ömrünün 91-ci fəslini qeyd edəcəkdi. B.Vahabzadə sözü, şeiriyyəti hər zaman xalqın ehtiyac duyduğu xəzinədir. Allaha-Ucalığa, könül və ruha bağlı şair fəlsəfi poeziya aləmi qurub yaradıb. Fəlsəfə və poeziya, hadisələrə filosof yanaşması, insanın zahirində və batinində təcəllə edən nur Bəxtiyar poeziyasının əsas xətlərindən birini təşkil edir.

Fitrətdə yatır sözdə sözün öz yükü fikrim.

Seçmiş, seçəcək daima tükdən tükü fikrim.

Mən bir ağacam, yarpağı sözlər kökü fikrim.

Sözlərdə deyil, sözlərdəki hikmətdədir ALLAH!

Məlumat üçün qeyd edək ki, Vahabzadə Bəxtiyar Mahmud oğlu 16 avqust 1925-ci ildə Şəki şəhərində fəhlə ailəsində dünyaya gəlib. Məlumatlara görə, kiçik yaşlarında ikən, yəni 1934-cü ildə ailəsi ilə Bakıya köçüblər. Burada orta məktəbi qurtarandan sonra ADU-nun filologiya fakültəsində təhsil alıb (1942-1947). Universitetin aspiranturasında saxlanıb, 1951-ci ildə "Səməd Vurğunun lirikası" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib. Tədqiqatçıların verdiyi bilgiyə görə, bədii yaradıcılığa 1943-cü ildə "Ana və şəkil" adlı ilk şeirini çap etdirdikdən sonra başlayıb. O vaxtdan dövri mətbuatda şeirləri, elmi məqalələri, rəyləri müntəzəm çap olunub. "Mənim dostlarım" adlı ilk kitabında toplanmış lirik şeirlərdə faşizmə qarşı mübarizədə qalib çıxmış xalqın duyğu və düşüncələri əksini tapıb. Onun lirik şeir və poemalarında, mənzum pyeslərində müasir dövrün problemləri lirik-fəlsəfi planda, yeni əlvan boyalarla təsvir edilir. "İkinci səs", "Vicdan", "Yağışdan sonra", "Yollara iz düşür", "Fəryad" və "Hara gedir bu dünya", "Özümüzü kəsən qılınc", "Cəzasız günah", "Dar ağacı", "Rəqabət" (1960-2003) pyesləri Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında tamaşaya qoyulub. Tənqidçi-ədəbiyyatşünas kimi də fəaliyyət göstərib. "Səməd Vurğunun həyat və yaradıcılığı" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib. Azərbaycan Dövlət Universitetində Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı kafedrasının professoru vəzifəsində çalışıb (1950-1990). 1990-cı ildə təqaüdə çıxıb. 1980-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 2000-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilib. 1981-ci ildə SSRİ Yazıçılarının VII qurultayında SSRİ Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin üzvü seçilib. O, həmçinin, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının İdarə Heyətinin və Ağsaqqallar Şurasının üzvü idi (1991). Ədəbi-bədii prosesin yorulmaq bilməyən təbliğatçısı və təşkilatçısı kimi tanınırdı. Azərbaycan KP Bakı Şəhər Komitəsinə üzv və bir neçə çağırış Bakı Xalq Deputatları Sovetinə və X çağırış Azərbaycan Ali Sovetinə, 1995 və 2000-ci illərdə Azərbaycan Milli Məclisinə deputat seçilib.

1976-cı ildə "Leninlə söhbət" və "Muğam" poemalarına görə Azərbaycan Dövlət mükafatına layiq görülüb. "Qırmızı Əmək Bayrağı" və "İstiqlal" (1995) ordenləri ilə təltif olunub.

Ədəbiyyatşünaslar bildirir ki, B.Vahabzadə keçən əsrin 60-cı illərindən başlayan milli azadlıq hərəkatının öncüllərindən biri kimi tanınıb. O, 1958-ci ildə yazdığı "Gülüstan" poeması ilə iki yerə parçalanmış Azərbaycanın tarixi faciəsini dilə gətirmiş, rus və fars imperiyasının pəncəsi altında inləyən Azərbaycan xalqının azadlıq və istiqlal uğrundakı ədalətli mübarizəsinə qoşulub.

Bir deyən olmadı, durun ağalar!

Axı bu ölkənin öz sahibi var.

Siz nə yazırsınız bayaqdan bəri,-

Bəs hanı bu yurdun öz sahibləri?

Tədqiqatçılar qeyd edir ki, bu poemaya görə 1962-ci ildə şair "millətçi" damğası ilə Azərbaycan Dövlət Universitetindən çıxarılıb, yalnız 2 ildən sonra işə bərpa edilib. Ustad qələm sahibi, professor Şirməmməd Hüseynov bu barədə mətbuata bildirib ki, o vaxt B.Vahabzadə işdən çıxarılmayıb: "Bəxtiyarı işdən çıxara bilməzdilər, çünki bu, ciddi ajiotaja səbəb ola bilərdi. Məcburən onu doktorluq müdafiəsi üçün elmi məzuniyyətə göndərdilər".

Tədqiqatçılar yazır ki, B.Vahabzadə sovet rejimində milli varlığı tapdanan, hər cür məhrumiyyətlərə məruz qalan millətin dərdlərini rəmzlər və müxtəlif ədəbi üsullarla ifadə etmiş, irihəcmli poemaları və pyeslərində hadisələri ya tarixə, ya da başqa ölkələrə keçirərək öz millətinin dərdlərini dilə gətirib. Birbaşa sovet diktaturasını ifşa edən əsərlərini isə şair Sovet İttifaqı dağılandan sonra "Sandıqdan səslər" başlığı altında nəşr etdirib.

Məlumatlara görə, B.Vahabzadə 70-dən artıq şeir kitabının, 2 monoqrafiyanın, 11 elmi-publisistik kitabın və yüzlərlə məqalənin, eləcə də tarixi və müasir mövzuda 20-dən artıq irihəcmli poemanın müəllifidir. Şairin əsərləri - şeir kitabları, dramları və publisistik yazıları dünyanın bir çox dillərinə, o cümlədən ingilis, fransız, alman, fars, türk, polyak, ispan, macar, keçmiş Sovetlər Birliyi xalqlarının dillərinə tərcümə edilib.

Qeyd edək ki, ustad şair 2009-cu il fevralın 13-də, 83 yaşında uzun sürən xəstəlikdən sonra Bakıda vəfat edib, məzarı I Fəxri Xiyabandadır. Şəkidə büstü qoyulub, ev muzeyi açılıb, Bakıda adına küçə verilib, Türkiyənin Adana şəhərində B.Vahabzadə adına Sosial Elmlər Liseyi var.

B.Vahabzadə xalqımızın yaddaşında etibarlı, sözü, əməli bütöv bir Vətən oğlu kimi yaşayır. Özü I Fəxri Xiyabanda olsa da, sözü elin, xalqın, 50 milyonluq dünya azərbaycanlılarının yadındadır. Adi insan gəlir, dövran sürüb gedir, ya yadda qalır, ya qalmır, ancaq sənətkar, söz xridarı, söz Tanrısının elçisi olan şairlər dünya durduqca yaşayır. B.Vahabzadə də dünya durduqca yaşayacaq nəhənglərdəndir. Allah rəhmət eləsin!

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2016.- 17 avqust.- S.11