Azərbaycançılığın ayrılmaz

hissəsi-tolerantlıq

Azərbaycanda bərqərar olan tolerant mühit və multikultural ab-hava Avropada maraqla qarşılanır. Azərbaycanda dinlərarası mövcud vəziyyət haqqında danışan əcnəbi alimlər, siyasət və fikir adamları bildirir ki, bu məsələdə ən ideal vəziyyət respublikamızda müşahidə edilir. Hələ üç əvvəl "Milli Tolerantlıq Mərkəzi" layihəsi çərçivəsində Bakıya gələn israilli publisist Valeri Novoselski bütün dünyaya "Azərbaycan Avropaya dinlərarası tolerantlıq dərsi keçə bilər" mesajını verdi.

Qeyd edək ki, 2013-cü ildə "Milli Tolerantlıq Mərkəzi" layihəsi çərçivəsində Bakıda səfərdə olan dünyanın müxtəlif ölkələrindən gələn və mədəniyyətlərarası, dinlərarası dialoq, tolerantlıq barədə müntəzəm araşdırmalar aparan ekspertlərdən ibarət qrupun iştirakı ilə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən keçirilən "dəyirmi masa"da bir sıra maraqlı fikirlər səsləndirilib.

Həmin "dəyirmi masa"da komitənin beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri Nicat Məmmədli bildirib ki, xarici ekspertlərin səfərinin əsas məqsədi Azərbaycanın tolerantlıq modeli ilə yaxından tanış olmaq, Bakıda və Azərbaycanın regionlarında müxtəlif dinlərin nümayəndələri ilə görüşlər keçirmək, həmçinin, dövlət komitəsi tərəfindən tərtib edilmiş "Tolerantlığın İpək Yolu marşrutu"nda yer alan və ölkənin çoxəsrlik tolerantlıq tarixini əks etdirən tarixi abidələri ziyarət etməkdir.

Qeyd edək ki, həmin dövrdə ekspertlər "Tolerantlığın İpək Yolu marşrutu" üzrə xüsusi olaraq hazırlanmış avtobusla Qubada Qırmızı qəsəbəni, Şamaxıda Cənubi Qafqazın ilk "Cümə" məscidini, Nicdə yerləşən Qafqaz Albaniyasının qədim kilsəsini, Şəkidə Qafqazın ilk kilsəsi olan Kiş kilsəsini, Oğuzdakı yəhudi sinaqoqlarını və digər abidələri ziyarət ediblər.

Ekspertlərdən israilli publisist Valeri Novoselski bildirib ki, müxtəlif mövzuları, o cümlədən dinlərarası məsələləri işıqlandırır: "Mən Azərbaycandakı tolerantlıq haqqında eşidib oxumuşdum. Lakin bunu öz gözlərimlə görmək istədim. Qərb ölkələrində müxtəlif dinlərin və millətlərin nümayəndələri birlikdə yaşayır. Burada isə gördüm ki, Azərbaycan Avropaya dinlərarası tolerantlıq dərsi keçə bilər. Buradakı tolerantlıq o səviyyədədir ki, Avropa ölkələri buradan nümunə götürə bilər".

Şahzadə Diananın şəxsi katibi olmuş Patrik Jefson isə Azərbaycanla bağlı məsələləri şəxsi bloqunda və ABC telekanalında işıqlandıracağını deyib: "Mən buradan evə gedəndə deyəcəyəm ki, Azərbaycan tolerantlıq sahəsində dünyanın yer üzündəki bir mirvarisidir. Azərbaycanda hara getməyimizdən asılı olmayaraq, bu birgəyaşayışı, tolerantlığı gördük. Adamlar nəinki birgə yaşayır, hətta birlikdə Tanrıya ibadət edir. Xristian olaraq mənim üçün maraqlı faktlardan biri budur ki, burada Alban-Udi kilsələri gözəl şəkildə qorunub saxlanır. Təkcə kilsələr qorunmur, bu mədəniyyətin davamı olaraq icma da fəaliyyət göstərir".

İngiltərədən gələn Ömər Şahid isə qeyd edib ki, bu cür tolerantlıq məkanı müasir dünyada çox unikal bir şeydir: "Ümid edirəm ki, bu mühit Azərbaycanda uzun müddət yaşayacaq. Britaniyadan fərq ondadır ki, Azərbaycanda müxtəlif dini icmalar çox sıx vəhdət halında yaşayır. Dini icmaların rəhbərlərinin də bir-birilə çox yaxşı şəxsi əlaqələri var".

Milli Məclisin deputatı, Bakı Slavyan Universitetinin prorektoru Sahibə Qafarova isə "Azərbaycanın dünyaya mesajı: tolerantlıq inkişaf və sabitliyin əsas formuludur" fikrini açıqlayır. S.Qafarova bildirir ki, multikultural təhlükəsizliyin ümumi mahiyyəti hər hansı bir ölkədə irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən asılı olmayaraq, hər kəsin hüquq və azadlıqlarının müdafiə olunması, bütün xalqların, etnik qrupların mədəni dəyərlərinin qorunması və inkişaf etdirilməsindən ibarətdir.

Millət vəkili qeyd edir ki, bu gün Azərbaycan xalqı yüksək dövlət dəstəyi və qayğısının fonunda ən yüksək mənəvi-əxlaqi davranış nümunələrini özündə təcəssüm etdirməkdə və örnək təşkil etməkdədir: "Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra islam ənənələrinə əsaslanan müqəddəs bayramların qeyd olunmasının bərpa edilməsi, hər bir vətəndaşa etiqad azadlığından yararlanmağa maksimum şəraitin yaradılması, eləcə də müxtəlif millətlərin və dinlərin nümayəndələrinə istənilən şərait və şərtlərdə yüksək səviyyəli diqqət və qayğının göstərilməsi ölkəmizdəki mövcud humanitar dəyərlərin, eyni zamanda, münasibət və meyllərin inkişafına yüksək stimul verib. Bu da, şübhəsiz, Azərbaycanı yüksək səviyyəli dəyərlərin daşıyıcısı olan müxtəlif xalqlar və dinlərin nümayəndələrinin yanaşı yaşadığı ideal və arzuedilən məmləkətə çevirib".

Millət vəkili bildirir ki, hazırda Azərbaycan əhalisinin 96 faizini müsəlmanlar, 4 faizini xristian, yəhudi və digər dinlərin nümayəndələri təşkil edir. Onun qeyd etdiyinə görə, respublikamızda 597 dini icma var, onlardan 21-i qeyri-müsəlman icmasıdır. O vurğulayır ki, lakin belə rəngarəngliyə baxmayaraq, ölkəmizdə müxtəlif dinlərə və mədəniyyətlərə məxsus insanlar arasında heç bir fərq qoyulmur: "Deyilənlərin təsdiqi olaraq qeyd etmək yerinə düşər ki, bu gün Azərbaycanda yeddi sinaqoq, iki yəhudi orta məktəbi, bir "İşiva" Kolleci, üç uşaq bağçası və Yəhudi Evi fəaliyyət göstərir. Respublikamızda Pravoslav Dini-Mədəni Mərkəzi açılıb. Azərbaycanda udilərə məxsus abidələr yüksək səviyyədə bərpa olunaraq inanclı insanların istifadəsinə verilib. Cəmi 500 nəfərlik katolik icmasının üzvlərinə öz dini etiqadlarını qorumaları üçün hər cür şərait yaradılıb, onların toplaşdıqları kilsə sərbəst şəkildə fəaliyyət göstərir. Deyilənlərdən də aydın olduğu kimi, dünyaya yüksək tolerantlıq, mədəni müxtəliflik, dini dözümlülük nümayiş etdirməsi ölkəmizin mənzərəsini fərqləndirən əsas cəhətlərdən biridir. Əlamətdar haldır ki, Azərbaycanda tarixi ənənələrlə milli-dini-mədəni müxtəlifliyə münasibətdə cəmiyyətdən gələn sosial sifarişlərlə dövlətin həyata keçirdiyi siyasət bir-birini tamamlayır. Ölkənin ayrı-ayrı regionlarında müxtəlif mədəniyyətlərin daşıyıcısı olan ailələr o qədər qaynayıb-qarışıblar ki, onları fərqləndirmək belə çox çətindir. Birmənalı şəkildə vurğulanmalıdır ki, müstəqil Azərbaycanda tolerantlıq sahəsində dövlət siyasətinin əsasını xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyev qoyub. Tolerantlığı azərbaycançılıq ideologiyasının ayrılmaz tərkib hissəsi sayan ulu öndər dəfələrlə bəyan edib ki, milli-dini müxtəlifliyə dözümlü yanaşma, ölkənin bütün vətəndaşlarına bərabər hüquqların verilməsi Azərbaycanın demokratiya yolu ilə inkişafının əsas prinsiplərindən birini təşkil edir. Ümummilli lider Heydər Əliyev böyük dövlət xadimi və praqmatik siyasətçi kimi, Azərbaycan xalqının təhlükəsizlik mühitində inkişafını təmin etmək məqsədilə multikulturalizmin daha güclü əsaslarının yaradılması və onun cəmiyyətin əsas sütunlarından biri kimi qorunması istiqamətində güclü hüquqi bazanın yaradılmasına nail oldu. Belə ki, məhz ulu öndərin təşəbbüsü və göstərişi ilə bu məsələ hüquqi sənədlərdə, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında əks olunub. Belə ki, multikulturalizm siyasətinin əsasını təşkil edən tolerantlıq (dözümlülük) prinsipi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının bir sıra maddələrində aydın şəkildə təsbit edilib. Bununla bağlı "Bərabərlik hüququ" (maddə 25, bənd 3), "Milli mənsubiyyət hüququ" (maddə 44, bəndlər 1, 2), "Ana dilindən istifadə hüququ" (maddə 45, bəndlər 1, 2) və başqa maddələri göstərmək mümkündür. Ümummilli liderimizin də ifadə etdiyi "Azərbaycan onun ərazisində yaşayan bütün millət və xalqların ümumi vətənidir. Ərazimizdə yaşayan azərbaycanlı da, ləzgi də, avar da, kürd də, talış da, udin də, kumık da, başqası da, bütünlükdə hamısı azərbaycanlıdır" tezisi Azərbaycanın dövlət idarəçiliyində və cəmiyyətdaxili münasibətlərin tənzimlənməsində mayak rolunu oynadı.

Ulu öndərin əsasını qoyduğu bu siyasət hazırda Prezident İlham Əliyev tərəfindən də eyni ardıcıllıqla davam etdirilir. Dövlət başçısının siyasi iradəsinə uyğun olaraq ölkəmizdə multikulturalizm dövlət siyasətinin ən vacib istiqamətlərindən birinə çevrilib".

Prezident İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə 2014-cü ilin fevralında Azərbaycan Respublikasının Millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə Dövlət Müşavirliyi Xidməti təsis edilməsini alqışlayan millət vəkili qeyd edir ki, dövlət başçısının 2014-cü il 15 may tarixli Fərmanı ilə Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi yaradılıb: "Eyni zamanda, respublikamızda din-dövlət münasibətləri ölkənin milli maraqlarına uyğun tənzimlənir. Ölkəmizdə əhalinin mütləq əksəriyyətini müsəlmanlar təşkil etsə də, Konstitusiyaya müvafiq surətdə din dövlətdən ayrıdır. Konstitusiyanın VII maddəsinin I bəndində göstərilir ki, Azərbaycan dövləti demokratik, hüquqi, dünyəvi və unitar respublikadır. Azərbaycan dini-mənəvi dəyərlərin mühafizə edildiyi və vətəndaşlara konstitusion əsasda özlərinin vicdan və etiqad azadlıqlarından istifadə etməyə əlverişli şəraitin yaradıldığı ölkələr sırasında yer almaqdadır.

Ölkə daxilində belə əlverişli tolerantlıq mühitinin təmin olunması ilə yanaşı, Azərbaycan, eyni zamanda, qlobal miqyasda da multikulturalizm dəyərlərinin möhkəmlənməsinə sanballı töhfələr verir. Yeri gəlmişkən, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev fevralın 17-də Gəncəyə səfəri çərçivəsində respublika ictimaiyyətinin nümayəndələri və din xadimləri ilə görüşündə bu məqamlara toxunaraq deyib: "Azərbaycanda dövlət-din münasibətləri yüksək səviyyədə tənzimlənir, həll olunur. Cəmiyyətimizin, ölkəmizin dayanıqlı inkişafı üçün dövlət-din münasibətlərinin çox böyük əhəmiyyəti var. Azərbaycan modeli, Azərbaycan nümunəsi bu gün dünyanın müxtəlif ölkələrində öyrənilir. Bizim bu istiqamətdəki siyasətimiz artıq özünü həm ölkəmizdə, həm bölgədə və həm də dünyada təsdiq edib. Biz öz milli-mənəvi, dini dəyərlərimizə sadiqik, onları qoruyuruq, eyni zamanda, müsəlman aləmində həmrəyliyin möhkəmləndirilməsi üçün səylərimizi əsirgəmirik".

Azərbaycan dinlərarası, millətlərarası əlaqələrin inkişafı üçün də fəal rol oynayır. Bakıda Beynəlxalq Humanitar Forum, Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu, dünya dinlərinin liderlərinin zirvə görüşləri keçirilir. Eyni zamanda, Azərbaycanda Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi yaradılıb, Azərbaycan artıq dünyada multikulturalizmin mərkəzi kimi tanınır. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi: "Azərbaycanda bütün dinlərin nümayəndələri bir ailə kimi yaşayırlar. Bu bizim böyük sərvətimizdir... Azərbaycanda pravoslav, katolik, alban kilsələri, sinaqoqlar tikilir, təmir edilir. Azərbaycanda dinlərarası münasibətlər çox sağlam zəmində həllini tapır. Biz dünyada bu istiqamətdə də öz rolumuzu oynayırıq. Azərbaycanda dünya dinləri liderlərinin zirvə görüşü keçirilmişdir. Ənənəvi humanitar forumlar, mədəniyyətlərarası dialoq forumları keçirilir".

Bunlarla yanaşı, Azərbaycanda həm də islam mədəniyyətinə xas maddi və mənəvi dəyərlər qorunub saxlanır, genişləndirilir, inkişaf etdirilir. Müsəlman ailəsinin bir üzvü olan Azərbaycan xalqının milli-mədəni dəyərlərinin formalaşmasında islam dəyərləri, digər müsəlman cəmiyyətləri ilə tarixi-mədəni əlaqələrin rolu böyükdür. Şərq və Qərb sivilizasiyalarının, eləcə də milli mədəniyyətin harmonik şəkildə qovuşduğu Azərbaycandakı müxtəlif dövrlərə və mədəniyyətlərə, o cümlədən islam mədəniyyətinə məxsus tarixi abidələr, maddi-mədəniyyət nümunələri, mənəvi irs dövlət səviyyəsində qorunur, himayə olunur. Müstəqillik illərində Azərbaycanda məscidlərin sayı artıb. Əgər sovet dövründə Azərbaycanda cəmi 17 məscid var idisə, bu gün məscidlərin sayı 2 mini keçib. Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə və birbaşa nəzarəti altında dini abidələr, ibadət evləri yenidən qurularaq istifadəyə verilib.

Bu gün Azərbaycanla müsəlman ölkələri arasındakı münasibətlər bütün sahələrdə dinamik inkişaf tendensiyasına malikdir. Qarşılıqlı əlaqə və təmasların sıxlaşdığı bir dövrdə Azərbaycanla digər müsəlman ölkələri arasındakı münasibətlər, qarşılıqlı dəstək və işbirliyi meylləri daim inkişaf etdirilməkdədir. Ölkələr arasında ikitərəfli və çoxtərəfli formatda mövcud olan yüksək səviyyəli təmasların fonunda siyasi, iqtisadi, mədəni, elmi, dini, humanitar və digər sahələrdə möhkəm həmrəyliyin formalaşdırılması yönündə mühüm addımlar atılmaqdadır. Bu da, nəticə etibarilə, ölkəmizi müsəlman ölkələrinin etibarlı tərəfdaşına çevirməkdədir.

Beləliklə, sadalananların fonunda belə bir yekun qənaəti ifadə edə bilərik ki, Azərbaycanın sivilizasiyalararası dialoqa, multikultural dəyərlərin qorunmasına verdiyi töhfələr xüsusilə diqqətəlayiqdir. Azərbaycan elə bir məkandır ki, burada milli-dini-irqi müxtəliflik insanlar arasında fərq yaradan, kimlərəsə üstünlük verən və yaxud kimlərisə ayrıseçkiliyə məruz qoyan amil kimi çıxış etmir. Əksinə, burada tolerantlıq, milli-dini-irqi müxtəliflik cəmiyyətin əsas və üstün dəyəri kimi təqdim olunur. Azərbaycanda xalqların, milli və dini icmaların heç bir fərq qoyulmadan bərabər yaşamasına, sıx inteqrasiya etməsinə həm dövlət güclü siyasi iradə nümayiş etdirir, həm də cəmiyyətdə buna böyük istək var. Ölkəmizin timsalında, sözün əsl mənasında, multikulturalizmin təntənəsi və nümunəsi müşahidə edilməkdədir. Azərbaycan təcrübəsi onu deməyə əsas verir ki, multikulturalizmin alternativi yoxdur və bu, mədəniyyətlər, sivilizasiyalararası dialoqun inkişafına özünəməxsus töhfələr bəxş edir".

Bəli, bu gün dünyada multikulturalizm və tolerantlığın alternativi yoxdur. Bu dəyərlər ölkəmizdə azərbaycançılığın vacib tərkib hissəsi kimi mövcuddur.

İradə SARIYEVA

Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap olunur.

Bakı Xəbər.- 2016.- 16-18 iyul.- S.15.