Mətbuata dövlət qayğısının müasir kamil modeli-azərbaycançılığın praktik nümayişi kimi...

I yazı

Azərbaycançılıq ideologiyasının formalaşmasında, təbliğində, yayılmasında önəmli rolu olan Azərbaycan milli mətbuatı bu müqəddəs ideologiyanın ən güclü daşıyıcısıdır. Milli mətbuatımız və azərbaycançılıq yüz ildən artıqdır yol gəlir. 141 ildir milli mətbuatımız azərbaycançılıq ideologiyasının yorulmaz tərənnümçüsü, təbliğatçısı kimi özünü göstərə bilir.

Azərbaycançılıq ideologiyasının, milli məfkurəçiliyin media vasitəsilə cəmiyyətə, ictimaiyyətə aşılanması olduqca əhəmiyyətli fəaliyyətdir.

Azərbaycan mətbuatının keçdiyi yol uzundur və bu yolda mətbuatımız çox çətinliklərdən keçib. Buna baxmayaraq, əsas işini-azərbaycançılığın təbliğini, dövlətçiliyin qorunmasını yaddan çıxarmayıb. Bilirik ki, mətbuatımız dövlət qayğısı ilə hərtərəfli təmin olunub. Dövlət qayğısından danışarkən bura qəzetlərin maddi-texniki bazasının yenilənməsindən tutmuş, media orqanlarına göstərilən maliyyə yardımlarına, jurnalistlərin sosial müdafiəsinə, onların əməyinin stimullaşdırılmasına, mənzil-məişət şəraitinin yüksəldilməsinə qədər bir sıra məsələləri qeyd etməliyik. Real vəziyyət budur ki, dövlət tərəfindən jurnalistikanın inkişafına kifayət qədər diqqət, qayğı göstərilir.

Bilirik ki, Azərbaycan mətbuatına qayğı siyasətinin əsası Azərbaycan Respublikasının sabiq prezidenti mərhum Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Heydər Əliyevin mediaya göstərdiyi misilsiz qayğı bu sahədə maddi-texniki problemlərin aradan qaldırılmasına, həll edilməsinə səbəb olub. Bilirik ki, keçən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində Azərbaycan mətbuatı dərin böhranla üz-üzə qalırdı. Heydər Əliyev mətbuata arxa-dayaq duraraq onu uçuruma düşməyə qoymadı. Azərbaycan mediası Heydər Əliyevin dövründə özünün yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu və azərbaycançılıq ideyasının, bu ideologiyanın daşıyıcısı kimi özünü təqdim edə bildi. Azərbaycan Konstitusiyasında azad sözün müdafiəsi ilə bağlı təsbitlərin yer alması, müfəssəl müddəaların qeyd edilməsi, o cümlədən 1998-ci ildə senzuranın ləğvi, KİV haqqında qanunun qəbulu Azərbaycanın mətbuat tarixində mühüm hadisələrə çevrildi. Ekspertlər haqlı olaraq qeyd edir ki, milli mətbuatımız Heydər Əliyevin timsalında öz himayədarını, dostunu tapdı. Milli mətbuatımızın tarixini, keçdiyi yolu incəliyinə qədər bilən Heydər Əliyevin 2000-ci ildə Azərbaycan milli mətbuatının 125 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında imzaladığı Sərəncam bu gün də minnətdarlıq hissi ilə xatırlanır. Bu onu göstərirdi ki, Azərbaycan mətbuatı dövlətin diqqət mərkəzindədir. Milli mətbuatın müstəqillik dövründə ilk yubileyi-125 illiyi Heydər Əliyevin Sərəncamı ilə qeyd edildi. Əlbəttə, mətbuat hər bir cəmiyyətin inkişafında xüsusi rol oynayır, dövlətin, dövlətçiliyin möhkəmlənməsində iştirak edir. Elə buna görə də mətbuat "dördüncü hakimiyyət" adlandırılır. Azərbaycan mətbuatının yaradılması, onun irəliləməsi dövlətin qarşıya qoyduğu əsas məqsədlərdəndir.

2000-ci il 22 iyul tarixində "Azərbaycanda milli mətbuatın yaradılmasının 125 illiyi münasibətilə Azərbaycan Respublikasının sabiq prezidenti Heydər Əliyev jurnalistlərlə görüşüb, onlarla maraqlı söhbət edib.

Rəsmi sənədlərdə qeyd edilir ki, Azərbaycanda milli mətbuatın yaranmasının 125 illiyi münasibətilə jurnalistlərlə görüşdə çıxış edən Heydər Əliyev demokratik, hüquqi, dünyəvi, qanunlarla yaşayan dövlətdə jurnalistikanın çox vacib peşə olduğunu, mətbuatın çox vacib sahə olduğunu qeyd edib. O hər zaman mətbuatın yanında olacağını da iştirakçıların nəzərinə çatdırıb.

Məlum olduğu kimi, 22 iyul 1875-ci ildə Azərbaycanda görkəmli ictimai-siyasi xadim, jurnalist Həsən bəy Zərdabinin "Əkinçi" qəzeti nəşr olunmağa başlayıb. Azərbaycanın ilk milli qəzetinin işıq üzü gördüyü həmin gün hazırda respublikada Milli Mətbuat Günü kimi qeyd edilir.

Azərbaycan dövlətində insan hüquqlarının, siyasi plüralizmin, vətəndaş cəmiyyətinin mövcudluğu öz təsdiqini həm də demokratik institut kimi formalaşmış kütləvi informasiya vasitələrinin müstəqil fəaliyyətində, onların inkişafı üçün yaradılmış hüquqi təminatlarda tapır. O da bildirilir ki, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 50-ci maddəsində ölkə vətəndaşlarının söz, məlumat toplamaq, öz rəyini sərbəst ifadə etmək və digər azadlıqları təsbit olunub. Bu azadlıqlar ölkə vətəndaşlarının qanuni üsullarla informasiya axtarmaq, əldə etmək, hazırlamaq, ötürmək və yaymaq hüququna dövlət tərəfindən verilən təminata əsaslanır.

Bəllidir ki, Azərbaycan Respublikası söz və mətbuat azadlığının təmin edilməsi sahəsində bir sıra beynəlxalq konvensiya və sazişlərə qoşulub. Ümummilli lider Heydər Əliyevin "Azərbaycan Respublikasında söz, fikir və məlumat azadlığının təmin edilməsi sahəsində tədbirlər haqqında" 16 avqust 1998-ci il tarixli Fərmanı ilə ölkədə kütləvi informasiya vasitələri üzərində senzura ləğv edilib. Mərhum Prezidentin bu Fərmanı kütləvi informasiya vasitələrinin sürətli inkişafına ciddi təkan verməklə yanaşı, cəmiyyət həyatında onların səmərəli rolunun artırılması sahəsində geniş dövlət proqramının əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirib. Mətbuatımızın inkişafına böyük töhfə verən digər bir mühüm amil Azərbaycanın nüfuzlu beynəlxalq təşkilat olan Avropa Şurasına üzv qəbul edilməsi olub. Təşkilata üzvlükdən sonra ölkədə aparılan demokratik islahatlar söz və mətbuat azadlığının daha geniş bərqərar olmasına imkan yaradıb. Rəsmi məlumatlara görə, Mətbuat və İnformasiya Nazirliyinin ləğvi kütləvi informasiya vasitələrinin təsis olunmasını və onlardan istifadə qaydalarını qat-qat asanlaşdırıb, bu sahədəki bürokratik əngəlləri tamamilə aradan qaldırıb. Ölkədə ictimai televiziyanın yaradılması da adıçəkilən sahələrdə irəliyə atılmış addımlardan biridir.

Məlum olduğu kimi, respublikada mətbuatın problemlərini həll etmək, mətbuatla cəmiyyət, eləcə də dövlət arasında münasibətləri tənzimləmək məqsədi daşıyan Mətbuat Şurası yaradılıb. Şura yaradılarkən Avropa standartlarına önəm verilib, Avropa təcrübəsindən istifadə olunub. Qurumun tərkibində hüquq, dil, təhsil və şikayətlərlə bağlı komissiyalar fəaliyyət göstərir.

Qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının İctimai-siyasi məsələlər şöbəsinin sektor müdiri Vüqar Əliyev çıxışlarından birində Azərbaycan mediasına dövlət qayğısından danışıb. O qeyd edib ki, milli mətbuatımız şərəfli tarixi yol keçib: "Azərbaycan milli mətbuatının yubiley tədbirlərinin qeyd olunması ənənəsi ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulub. Mətbuatın 125 illik yubileyinin qeyd edilməsi barədə ulu öndərin Sərəncamı ilə əsası qoyulan bu iş bu gün də davam etdirilir. Azərbaycan mətbuatının intibah dövrü müstəqillik dövrünə təsadüf edir. Həmin illərdə mətbuat ciddi problemlərlə üzləşmişdi. Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişindən sonra senzuranın və 2000-ci ildə Mətbuat və İnformasiya Nazirliyinin ləğvi, dünya standartlarına uyğun KİV haqqında qanunun qəbulu, 2001-ci ildə bu qanunun təkmilləşdirilməsi, Azərbaycan Mətbuat Şurasının yaradılması, redaksiyaların maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi istiqamətində görülən işlər sonda Azərbaycanda güclü, peşəkar medianın formalaşmasına gətirib çıxardı. Bu prosesin davamı olaraq görülən işlər mətbuata dövlət qayğısının təzahürüdür...".

Qeyd edək ki, Azərbaycan mətbuatının inkişafına xüsusi qayğı göstərən Heydər Əliyev mətbuatın maddi-texniki bazasının təkmilləşdirilməsinə daim böyük əhəmiyyət verib. Bununla bağlı 2001-ci ildə KİV-lərə dövlət qayğısının artırılması üçün iki mühüm sənəd imzalanıb. KİV-lər əlavə dəyər vergisindən azad edilib. Onlara uzunmüddətli kreditlərin verilməsi qərara alınıb. Qəzetlərin "Azərbaycan" nəşriyyatına olan borcları beş il müddətinə dondurulub.

Heydər Əliyevdən sonra onun qoyduğu ənənələri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev davam etdirib. 2005-ci ildə Prezident İlham Əliyev milli mətbuatımızın 130 illiyinin geniş miqyasda keçirilməsi haqqında sənəd imzaladı. 2000-2005-ci illərdə qəbul olunan dövlət sənədlərində və həyata keçirilən əməli işlərdə dövlətin mətbuata qayğısı özünü aydın göstərir. Bildiyimiz kimi, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin milli mətbuatın 130 illiyi münasibətilə imzaladığı Sərəncama əsasən, ölkənin aparıcı KİV-lərinin böyük bir qrupuna maddi yardım göstərilib. Eyni zamanda 140-dan artıq jurnalist orden, medal və digər fəxri adlara layiq görülüb. Mətbuata dövlət qayğısından danışarkən vurğulamalıyıq ki, görülən işlər sırasına "İnformasiya əldə etmək haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu da daxildir. Bu qanunun qəbul olunmasının əhəmiyyəti olduqca böyükdür.

Rəsmi sənədlərə istinadən onu da qeyd edək ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2008-ci il iyulun 31-də Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Konsepsiyasının təsdiq edilməsi haqqında Sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən, dövlət orqanları ilə kütləvi informasiya vasitələri arasında səmərəli əməkdaşlıq münasibətlərinin inkişaf etdirilməsi, kütləvi informasiya vasitələrinin iqtisadi müstəqilliyinin və jurnalistlərin peşəkarlığının artırılması məqsədilə Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Konsepsiyası təsdiq edilib.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ictimai-siyasi məsələlər üzrə köməkçisi Əli Həsənov çıxışlarından birində Azərbaycan dövlətinin mətbuata göstərdiyi qayğıdan danışarkən mətbuatımızın yubiley tarixlərinə də toxunub: "Azərbaycan dünyada keçmiş mədəniyyəti yaşadan və bu gün də onu bəşəri dəyərlərlə zənginləşdirən, inkişaf edən bir dövlət kimi tanınır. Bu tanınmada da bizim ziyalılarımız, mətbuat orqanlarımız, onların apardığı təbliğat fəal rol oynayır. Həsən bəy Zərdabi də öz dövründə, zamanında o dövrdə ən ali məqsədli, ali təfəkkürlü ziyalının edə biləcəyi işləri görürdü. Ona görə də haqlı olaraq ümummilli liderimiz Heydər Əliyev 1995-ci ildə Azərbaycanda milli mətbuatın ilk yubiley ənənəsini qoyaraq Həsən bəy Zərdabinin xatirəsini faktiki olaraq dövlət siyasəti səviyyəsində əbədiləşdirdi. 1995-ci ildə ilk dəfə Azərbaycanda milli mətbuatın yubiley tədbiri keçirildi. İlk dəfə Milli Mətbuat Gününün 22 iyul olmasının təsdiqlənməsi ilə bağlı Prezident Sərəncamı oldu və ondan sonra Azərbaycanda milli mətbuatın yubileylərinin keçirilməsi ənənəsi qoyuldu. 1995-ci ildə, 2000-ci ildə, 2005-ci və 2010-cu ildə yubiley tədbirlərini keçirdik. Prezidentin xüsusi Sərəncamı ilə bir neçə mətbuat nümayəndəsi təltif olundu".

Qeyd edək ki, 2005-ci il 20 iyun tarixində Azərbaycan milli mətbuatının 130 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı milli mətbuatımıza göstərilən qayğının bariz nümunəsidir.

2005-ci ildə zəngin tarixi, mütərəqqi və şanlı ənənələri olan Azərbaycan milli mətbuatının 130 illiyi ilə bağlı Sərəncamda vurğulanırdı: "1875-ci il iyulun 22-də "Əkinçi" qəzetinin nəşrə başlaması ilə böyük maarifçi, naşir Həsən bəy Zərdabi tərəfindən əsası qoyulmuş Azərbaycan milli mətbuatı ölkəmizdə həmişə qabaqcıl ideyaların carçısı, dövrün, ictimai-siyasi həyatın güzgüsü olmuşdur. XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəlində milli azadlıq ideyalarının, milli şüurun, mədəniyyətin, maarifçiliyin inkişafında Azərbaycan mətbuatının rolu danılmazdır. İctimai fikrin digər ifadə vasitələrinin kifayət qədər inkişaf etmədiyi bir zamanda mətbuat qabaqcıl ideyaları cəsarətlə təbliğ etmiş, xalqın geniş dairələrini düşündürən, zehnini məşğul edən problemləri diqqət mərkəzinə gətirmiş, ictimaiyyətin müzakirəsinə çıxarmışdır. Xalqımızın milli-mənəvi dəyərlərinin qorunmasında və zənginləşməsində, Azərbaycan ədəbi dilinin inkişafında milli mətbuat müstəsna xidmətlər göstərmişdir. Azərbaycan Respublikasının müstəqillik qazandığı və suveren dövlət quruculuğu prosesini yaşadığı müasir dövrdə kütləvi informasiya vasitələri, o cümlədən milli mətbuatımızın qarşısında tamamilə yeni vəzifələr durur. Bu gün mətbuat müstəqil dövlət, sivil, demokratik vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunda, iqtisadi və sosial islahatların həyata keçirilməsində, cəmiyyətdə sosial ədalət və şəffaflığın təmin edilməsində, insan hüquqlarının müdafiəsində, həmrəylik və tolerantlıq mühitinin yaradılmasında, milli şüurun, siyasi mədəniyyətin və bütövlükdə sağlam mənəvi dəyərlərin formalaşmasında mühüm rol oynamalıdır. Hazırda ölkəmizdə həyata keçirilən bütün bu proseslərin mətbuatın, kütləvi informasiya vasitələrinin iştirakı olmadan reallaşdırılması təsəvvür edilə bilməz.

Azərbaycanda demokratik, plüralist mətbuatın formalaşmasından, onun hüquqi-normativ bazasının yaradılmasından, azad sözün, fikir və məlumat azadlığının təmin edilməsindən danışarkən ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin xidmətlərini ayrıca qeyd etmək lazımdır".

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2016.- 21 iyul.- S. 15.