Qarabağın tarixinə qısa bir baxış...

Qa­ra­bağ ki­çik Qaf­qaz sa­hə­si­nin iki bö­yük böl­gə­sin­dən bi­ri­dir. Coğ­ra­fi gö­zəl­li­yi ilə diq­qət çə­kən bu böl­gə­nin məş­hur mi­ne­ral su mən­bə­lə­ri var. Bu gün er­mə­ni­lə­rin iş­ğa­lı al­tın­da olan Qa­ra­bağ fi­zi­ki coğ­ra­fi­ya­sı ba­xı­mın­dan dağ­lıq və ova­lıq­lar­dan əmə­lə gə­lən bir böl­gə­dir. Bu böl­gə­nin tə­bii sər­həd­lə­ri­ni Kür və Araz çay­la­rı ilə Göy­çə gö­lü təş­kil edir.

Da­hi şai­ri­miz Ni­za­mi Gən­cə­vi­nin Qa­ra­bağ haq­qın­da yaz­dı­ğı beyt­lər Azər­bay­ca­nın bu gö­zəl və qə­dim di­ya­rı­nın nə qə­dər fü­sun­kar ol­du­ğu­nu açıq-ay­dın gös­tə­rib. Bədr Şir­va­ni Qa­ra­bağ çi­çək­lə­rin­dən, Mu­ğan səh­ra­sı­nın gül­za­ra çev­ril­mə­sin­dən, Qa­ra­ba­ğı əha­tə edən Araz və Kür çay­la­rın­dan söh­bət açıb. Azər­bay­can ta­rix­şü­na­sı İs­gən­dər­bəy Mün­şi Qa­ra­ba­ğın gö­zəl ab-ha­va­sı, çox­lu ya­şıl­lıq və çi­çək­lə­ri, bar-bə­rə­kə­ti­nin şöh­rə­ti ba­rə­də da­nı­şıb. Ha­cı Zey­nə­lab­din Şir­va­ni isə Qa­ra­ba­ğın be­hiş­tə bən­zər bir vi­la­yət ol­du­ğu­nu, bu­ra­lar­da hər şe­yin bol ol­du­ğu­nu bil­di­rib.

Qa­ra­bağ yay­la­ğı Kəl­bə­cər­lə La­çın əra­zi­si­nə da­xil­dir. Bu böl­gə­nin ən önəm­li mər­kəz­lə­ri Şu­şa və Xan­kən­di­dir. Qa­ra­ba­ğın zən­gin bit­ki ör­tü­yü, saf ha­va­sı, su mən­bə­lə­ri diq­qət­çə­ki­ci­dir. Bu­ra­la­rın təx­mi­nən 1/3 me­şə­lik­dir. Ye­ral­tı mən­bə­lə­ri ba­xı­mın­dan da bu böl­gə ol­duq­ca zən­gin­dir. Kəl­bə­cər böl­gə­sin­də qı­zıl mə­dən­lə­ri be­lə var. Qa­ra­bağ böl­gə­si­nin 210.000 hek­tar sa­hə­si əki­nə əl­ve­riş­li­dir. Bu böl­gə­nin sa­də­cə 23.000 hek­ta­rı­nın su­va­rıl­ma­ğa eh­ti­ya­cı var, qa­lan sa­hə­lər isə ye­ral­tı su­lar və ya­ğış­lar­la tə­min olu­nur.

Qa­ra­ba­ğın di­gər bir xü­su­siy­yə­ti də Azər­bay­ca­nın ən önəm­li tu­ris­tik böl­gə­si ol­ma­sı­dır. İş­ğal­dan əv­vəl bu böl­gə Azər­bay­ca­nın in­ki­şaf et­miş böl­gə­lə­rin­dən bi­ri idi. Tə­əs­süf­lər ol­sun ki, bü­tün bun­lar tə­bii gö­zəl­lik­lə­rə be­lə düş­mən­çi­lik edən er­mə­ni daş­nak­la­rın tap­da­ğı al­tın­da­dır, Göy­çə ma­ha­lı, Zən­gə­zur­da ol­du­ğu ki­mi.

Ta­rix ba­xı­mın­dan Qa­ra­bağ böl­gə­si in­san­lı­ğın ən keç­miş mər­kəz­lə­rin­dən bi­ri­dir. Bu böl­gə dün­ya­nın ən qə­dim beş in­san mər­kə­zin­dən bi­ri sa­yı­lır. Fü­zu­li ra­yo­nu­na ya­xın olan ma­ğa­ra­lar­da apa­rı­lan qa­zın­tı­lar nə­ti­cə­sin­də əl­də olu­nan qa­lın­tı­lar ar­xeo­loq­lar tə­rə­fin­dən in­cə­lən­dik­də bu böl­gə­nin 1,5-2 mil­yon il əv­vəl in­san­la­rın məs­kun­laş­dı­ğı bir sa­hə ol­du­ğu mü­əy­yən edi­lib. 1969-cu il­də bu böl­gə­də apa­rı­lan ar­xeo­lo­ji qa­zın­tı­lar­da dün­ya­da be­şin­ci ola­raq ən qə­dim in­sa­na aid sü­mük qa­lı­ğı aş­kar edi­lib. Təx­mi­nən 20 ya­şın­da bir qa­dı­na aid ol­du­ğu təs­bit edi­lən bir çə­nə sü­mü­yü­nə əsas­la­nı­la­raq bu böl­gə­nin ən qə­dim ya­şa­yış sa­hə­lə­rin­dən bi­ri ol­du­ğu qə­bul edi­lib.

Bi­lin­di­yi ki­mi, Qaf­qaz ta­ri­xin ən keç­miş çağ­la­rın­dan eti­ba­rən Şərq və Qərb ara­sın­da bir kör­pü ro­lu­nu oy­na­yıb, müx­tə­lif mil­lət­lə­rin mü­ba­ri­zə­lə­ri­nə səh­nə olub. Mi­lad­dan əv­vəl VII əsr­dən eti­ba­rən Azər­bay­ca­nın sa­kin­lə­ri Or­ta Asi­ya­dan gə­lən Sa­ka türk­lə­ri olub. Son­ra­lar bu­ra­la­ra müx­tə­lif türk boy­la­rı gə­lib yer­lə­şib. Bə­zi türk boy­la­rı isə Dər­bənd ke­çi­di­ni aşa­raq bu­ra­lar­dan Ana­do­lu­ya üz tu­tub. Bax bu ke­çid­lər sı­ra­sın­da Qa­ra­ba­ğın türk­lə­rin ən ge­niş və ən keç­miş qış­la­ğı ol­du­ğu, Də­də Qor­qud qəh­rə­man­la­rı­nın Azər­bay­can və Şər­qi Ana­do­lu­nu yurd et­dik­lə­ri mə­lum­dur.

XI əs­rə qə­dər müx­tə­lif Oğuz boy­la­rı­nın yer­ləş­di­yi Azər­bay­can 1015-1021-ci il­lər ara­sın­da Səl­cuq­lu Türk döv­lə­ti­nin qu­ru­cu­la­rın­dan Çağ­rı bə­yin Şər­qi Ana­do­lu­ya et­di­yi sə­fər son­ra­sı türk top­lu­mu­nu ya­şa­dan bir böl­gə ha­lı­na gə­lib. Ma­laz­gird zə­fə­rin­dən son­ra Qaf­qa­za doğ­ru ço­xa­lan Səl­cuq­lu türk axın­la­rı za­ma­nı bu böl­gə­də (Gən­cə, İrə­van, Nax­çı­van, Təb­riz və s.) mü­səl­man əmir­lik­lə­ri hök­mran idi. O za­man­lar Azər­bay­can və onun ət­ra­fı İraq səl­cuq­lu­la­rı­nın ha­ki­miy­yə­ti al­tın­da olub. Səl­cuq­lu sul­ta­nı Mə­sud za­ma­nın­da Qıp­çaq türk­lə­rin­dən Şəm­səd­din El­də­niz Azər­bay­ca­nın ümu­mi va­li­si olub. El­də­niz Ar­ran və Şir­van böl­gə­lə­ri­ni səl­cuq­lu­la­ra bağ­la­yıb. 1146-cı il­də müs­tə­qil­li­yi­ni elan edən El­də­niz Ata­bəy­li­yin mər­kə­zi olan Təb­ri­zi və Nax­çı­va­nı bu tor­paq­la­ra bir­ləş­di­rib. On­dan son­ra tax­ta otu­ran bəy­lər də bu böl­gə­lər­də sa­bit­li­yi tə­min edib­lər. Bu Ata­bəy­lik 1211-ci il­də Xa­rəzm­şah­la­ra bağ­la­nıb və Cə­la­ləd­din Xa­rəzm­şa­hın Təb­ri­zi iş­ğal et­mə­si­lə bi­tib.

Da­ha son­ra mon­qol­lar bu böl­gə­də ha­ki­miy­yət­lə­ri­ni qu­rub­lar. Mon­qol­la­rın is­ti­la­sı döv­rün­dən Ar­ra­nın cə­nub his­sə­si Qa­ra­bağ ad­lan­dı­rı­lıb. Ha­cı Zey­nə­lab­din Şir­va­ni ya­zır ki, Ar­ran türk di­lin­də is­ti yer de­mək­dir. Məhz is­ti iq­li­mə ma­lik ol­du­ğu­na gö­rə türk­lər ora­nı Ar­ran ad­lan­dı­rıb. Kür­lə Araz ça­yı ara­sın­da məş­hur olan bu vi­la­yə­ti Həm­dul­lah Qəz­vi­ni də Ar­ran ad­lan­dı­rıb.

Qa­ra­bağ sö­zü­nə Hü­la­ku­nun oğ­lu Əh­məd Ta­ku­da­rın ha­ki­miy­yə­ti döv­rün­də (1282-1284) rast gə­li­nir. Qa­ra­ba­ğın dağ­lıq his­sə­si ilə dü­zən­lik his­sə­si ta­ri­xən bir olub. Bu möv­zu­da apa­rı­lan təd­qi­qat­lar­da 1923-cü ilə qə­dər Dağ­lıq Qa­ra­bağ ter­mi­ni­nə rast gə­lin­mir. 1259-cu il­də Bö­yük Mon­qol xa­nı Man­qu­nun ölü­mün­dən son­ra Mon­qol im­pe­ra­tor­lu­ğu par­ça­la­nıb və bu par­ça­lan­ma­dan bir çox döv­lət­lər or­ta­ya çı­xıb. Bu döv­lət­lər­dən bi­ri olan İl­han­lı­lar (1256-1336) olub ki, İran və Qaf­qa­za ha­kim olub, Təb­ri­zi öz­lə­ri­nə pay­taxt se­çib, Qa­ra­ba­ğı isə is­ti­ra­hət mər­kə­zi edib. İl­han­lı­lar Təb­riz­də, Ma­ra­ğa­da, Qa­ra­bağ­da, Ala­dağ­da, Ar­ran­da qa­la­lar, sa­ray­lar, kar­van­sa­ra­lar ti­kə­rək Azər­bay­ca­nın in­ki­şa­fın­da bö­yük rol oy­na­yıb­lar. Qa­ra­bağ gö­zəl iq­li­mi, ot­laq və ov üçün əl­ve­riş­li şə­rai­ti ba­xı­mın­dan döv­rün hökm­dar­la­rı­nın diq­qə­ti­ni özü­nə cəlb edib. Tə­sa­dü­fi de­yil ki, Qa­zan xa­nı ha­ki­miy­yə­tə gə­tir­mək üçün bü­tün şah­za­də­lər, əmir­lər, döv­lə­tin yük­sək rüt­bə­li şəx­siy­yət­lə­ri Qa­ra­ba­ğa top­la­na­raq onu 1295-ci il no­yabr ayı­nın 3-də şah­lıq tax­tı­na otur­dub­lar.

1386-cı il­də Qa­ra­bağ böl­gə­si Tey­mur­ləng tə­rə­fin­dən fəth edi­lib. Tey­mur­ləng Qar­sı da zəbt edib, Tif­li­si mü­ha­si­rə al­tı­na al­dıq­dan son­ra qış­la­maq üçün Qa­ra­ba­ğa çə­ki­lib. Çin­giz xa­nın so­yun­dan gə­lən bu türk əmi­ri 1386-1388-ci il­lər­də Qaf­qa­zı və İran böl­gə­si­ni iş­ğal al­tın­da tu­tub. Azər­bay­ca­nı ələ ke­çir­mək is­tə­yən Qıp­çaq xa­nı Tox­ta­mı­şın Dər­bən­di zəbt edib Azər­bay­ca­na da­xil ol­ma­sı­na qar­şı çı­xan Tey­mur­ləng onun­la sa­va­şıb və onu məğ­lub edib. Bu an­dan eti­ba­rən Azər­bay­ca­nın tək ha­ki­mi olan Tey­mur­ləng Göy­çə gö­lü­nün sa­hi­lin­də bir or­du qu­ra­raq Ana­do­lu­nun fət­hi­nə baş­la­yıb. Hin­dis­tan və Çi­ni fəth edə­rək bö­yük bir im­pe­ra­tor­luq qur­maq is­tə­yən Tey­mur­ləng 1405-ci il­də və­fat edib.

Tey­mur­lu­lar­dan son­ra Qa­ra­bağ­da Qa­ra­qo­yun­lu­lar, da­ha son­ra Ağ­qo­yun­lu­lar ha­ki­miy­yə­ti qu­ru­lub. Qa­ra­qo­yun­lu ha­ki­miy­yə­ti özü­nü İra­nın şi­mal, İraq və "Ana­do­lu Er­mə­nis­ta­nın­da" gös­tə­rib. Azər­bay­can ta­ri­xin­də önəm­li rol­la­rı olan Ər­də­bil şeyx­lə­ri bu za­man kə­si­yin­də or­ta­ya çı­xıb­lar. Qa­ra­qo­yun­lu hökm­da­rı Ca­han şa­hın Ər­də­bil şey­xi Cü­ney­tin üzə­ri­nə hü­cum et­mə­si­lə şeyx Ağ­qo­yun­lu hökm­da­rı Uzun Hə­sə­nə sı­ğı­nıb. Qa­ra­qo­yun­lu­lar­dan son­ra böl­gə­yə Ağ­qo­yun­lu­lar ha­kim olub (1458-1502). Bu vaxt­lar Qa­ra­bağ Ağ­qo­yun­lu hökm­dar­la­rı­na qış­laq ye­ri olub. Qa­ra­qo­yun­lu və Ağ­qo­yun­lu döv­lət­lə­ri za­ma­nın­da bu böl­gə­də türk di­li və ədə­biy­ya­tı in­ki­şaf edib.         

Şeyx So­fi­nin so­yun­dan gə­lən Şah İs­ma­yı­lın Sə­fə­vi döv­lə­ti­ni qur­ma­sı 1502-ci il­də Nax­çı­van­da Ağ­qo­yun­lu or­du­su­nu məğ­lub et­mə­si ilə baş­la­yıb. Bu dövr­də Qa­ra­bağ və ət­ra­fın­da Sə­fə­vi ha­ki­miy­yə­ti olub. Bun­dan son­ra­kı əsr­də isə böl­gə Şah Ab­bas za­ma­nın­da nə­za­rət al­tı­na alı­nıb və ida­rə olun­ma­sı ba­xı­mın­dan üç bəy­lər­bəy­li­yi­nə ay­rı­lıb. Qa­ra­ba­ğa Qa­car türk­lə­rin­dən Şah­ver­di sul­tan bəy­lər­bə­yi tə­yin edi­lib. Son­ra­kı za­man­lar­da da bu­ra­la­rın ha­ki­miy­yə­ti Qa­car türk­lə­ri­nin əlin­də olub.

Sə­fə­vi döv­lə­ti­nin qu­rul­ma­sı bu döv­lə­tin Os­man­lı döv­lə­ti ilə qar­şı-qar­şı­ya gəl­mə­si­nə sə­bəb olub. Os­man­lı döv­lə­ti ilə İran ara­sın­da baş ve­rən mü­ba­ri­zə özü­nü ən çox Azər­bay­can coğ­ra­fi­ya­sın­da hiss et­di­rib. Qa­nu­ni Sul­tan Sü­ley­man Nax­çı­va­nı, İrə­va­nı və Qa­ra­ba­ğı öz ida­rə­si al­tı­na alıb. 1555-ci il­də isə Os­man­lı döv­lə­ti Sə­fə­vi­lər­lə sülh mü­qa­vi­lə­si bağ­la­yıb.

Bu ta­rix­dən eti­ba­rən Os­man­lı döv­lə­ti­nin əsas si­ya­sət­lə­rin­dən bi­ri Qaf­qaz si­ya­sə­ti olub. Xü­su­si­lə XVI əs­rin ikin­ci ya­rı­sın­da Qaf­qaz­da­kı ən önəm­li si­ya­si və hər­bi qüv­və­nin Os­man­lı döv­lə­ti ol­du­ğu gö­rü­nür. III Mu­rad döv­rün­də Os­man­lı qüv­və­lə­ri Qa­ra­ba­ğı öz ha­ki­miy­yə­ti al­tı­na ala­raq Şir­va­nı və Ba­kı­nı da fəth edib. Bu ha­ki­miy­yət 1590-cı il­də im­za­la­nan İs­tan­bul mü­qa­vi­lə­si­ni İra­na da qə­bul et­di­rib.

An­caq çox keç­mə­dən bu böl­gə ye­ni­dən İran ha­ki­miy­yə­ti­nin əli­nə ke­çib. İq­ti­da­rı­nı və hər­bi qüv­və­si­ni ge­niş­lən­di­rən Şah Ab­bas Ana­do­lu­da baş ve­rən Cə­la­li üs­yan­la­rın­dan is­ti­fa­də edə­rək 1603-cü il­də Təb­riz, İrə­van, Gən­cə, Şir­van ki­mi Os­man­lı im­pe­ra­tor­lu­ğu­na bağ­lı Azər­bay­can tor­paq­la­rı­nı fəth edib. 1618-ci il­də Os­man­lı və İran qüv­və­lə­ri ara­sın­da baş ve­rən mü­ha­ri­bə nə­ti­cə­sin­də Şah Ab­bas Təb­riz və Ər­də­bil böl­gə­lə­ri­ni bo­şal­da­raq ge­ri çə­ki­lib, Qars və Ahıs­ka böl­gə­lə­ri də Os­man­lı döv­lə­ti­nə bu­ra­xı­lıb.

1628-ci il­də Şah Ab­bas və­fat et­dik­dən son­ra onun ye­ri­nə nə­və­si Şah Sa­fi ke­çib. Bu dövr­də İran­da ya­ra­nan zə­if­lik nə­ti­cə­sin­də Os­man­lı­lar İra­na bir çox də­fə sə­fər­lər təş­kil edib. Nə­ha­yət, 1639-cu il­də im­za­la­nan Qəs­ri Şi­rin mü­qa­vi­lə­si nə­ti­cə­sin­də uzun sü­rən bu hərb döv­rü so­na ça­tıb. Bu mü­qa­vi­lə­yə gö­rə Bağ­dad, Bəs­rə və Şeh­ri Zor Os­man­lı döv­lə­ti­nə, İrə­van isə Sə­fə­vi­lə­rə bu­ra­xı­lıb. Bu mü­qa­vi­lə ilə mü­əy­yən edi­lən sər­həd­lər, ki­çik də­yi­şik­lik­lər ol­sa da, bu­gün­kü Tür­ki­yə-İran sər­hə­di­nin tə­mə­li­ni təş­kil edir.

1722-ci il­də I Pyot­run Xə­zər də­ni­zi­nə en­mə­si Os­man­lı döv­lə­ti­ni hə­rə­kə­tə gə­ti­rib və türk­lər Köp­rü­lü Ab­dul­lah pa­şa­nın rəh­bər­li­yin­də Təb­ri­zi, Mə­rən­di, Nax­çı­va­nı, 1724-cü il­də isə Ər­də­bil və Qa­ra­ba­ğı fəth edə­rək Azər­bay­ca­nın bö­yük bir his­sə­si­ni hi­ma­yə­si al­tı­na alıb. Nə­ti­cə­də, Fran­sa­nın va­si­tə­si­lə Os­man­lı döv­lə­ti ilə Ru­si­ya ara­sın­da bir mü­qa­vi­lə im­za­la­nıb. Al­tı mad­də­dən iba­rət bu mü­qa­vi­lə əsa­sın­da Xə­zər boy­la­rı ilə İran şa­hı II Təh­ma­si­bin bo­şalt­dı­ğı böl­gə­lə­rin Ru­si­ya­ya aid ol­du­ğu qə­bul edi­lib. Bu­na mü­qa­bil Şir­van, Gən­cə, İrə­van, Mu­ğan və Qa­ra­bağ Os­man­lı döv­lə­ti­nə qa­tı­lıb. An­caq çox keç­mə­dən Na­dir şah Os­man­lı döv­lə­ti­nin ida­rə­sin­də olan böl­gə­lə­rə hü­cum edib, fə­qət Os­man­lı qüv­və­lə­ri qar­şı­sın­da çox du­ra bil­mə­yib və 1729-cu il­də məğ­lu­biy­yə­tə uğ­ra­yıb. Bun­dan son­ra Os­man­lı or­du­su irə­li­lə­yə­rək 1731-ci il­də Azər­bay­ca­nın mər­kə­zi böl­gə­lə­ri­ni də hi­ma­yə­si al­tı­na alıb. Çə­tin və­ziy­yət­də qa­lan İran sülh mü­qa­vi­lə­si im­za­la­maq məc­bu­riy­yə­tin­də qa­lıb. 1732-ci il­də im­za­la­nan mü­qa­vi­lə ilə Araz ça­yı sər­həd ola­raq qə­bul edi­lib: Şir­van, Da­ğıs­tan və Gür­cüs­tan Os­man­lı ha­ki­miy­yə­tin­də qa­lıb, Təb­riz, Kir­man­şah, Hə­mə­dan isə iran­lı­la­ra ve­ri­lib. Fə­qət çox keç­mə­dən Na­dir Şah tək­rar Azər­bay­ca­nı iş­ğal edib. Bu böl­gə­də Os­man­lı ha­ki­miy­yə­ti­ni is­tə­mə­yən rus­lar­la iran­lı­lar qur­duq­la­rı it­ti­faq nə­ti­cə­sin­də 1735-ci il­də im­za­la­nan Gən­cə mü­qa­vi­lə­si ilə Qaf­qa­zı öz ara­la­rın­da pay­la­şıb­lar. Bu mü­qa­vi­lə­yə gö­rə, Tif­lis, Gən­cə, İrə­van, Nax­çı­van və Qa­ra­bağ vi­la­yət­lə­ri İran ha­ki­miy­yə­ti al­tı­na gi­rib. Ya­ran­mış və­ziy­yət Na­dir şa­hın 1743-cü il­də öl­dü­rül­mə­si­nə qə­dər da­vam edib. Na­dir şah­dan son­ra Azər­bay­can böl­gə­si ki­çik xan­lıq­la­ra bö­lü­nüb və Qa­ra­bağ xan­lı­ğı qu­ru­lub.

Qa­ra­bağ xan­lı­ğı­nın qu­ru­cu­su Pə­na­hə­li xan­dır. Pə­na­hə­li xan əv­vəl­lər Na­dir şa­hın xid­mə­tin­də yer alıb və önəm­li və­zi­fə­lər­də ça­lı­şıb. Am­ma Na­dir şa­hın əm­ri­lə qar­da­şı­nın edam edil­mə­si nə­ti­cə­sin­də Qa­ra­ba­ğa qa­çıb və azad­lıq mü­ba­ri­zə­si­nə baş­la­yıb. 1749-cu il­də xan­lı­ğı­nı elan edən Pə­na­hə­li xan rə­qib xan­lar və İran­dan gə­lə bi­lə­cək hü­cum­lar­dan mü­da­fiə olun­maq üçün Şu­şa qa­la­sı­nı tik­di­rib. Ələ ke­çi­ril­mə­si çə­tin olan Şu­şa qa­la­sı İran hü­cum­la­rı­na qar­şı mü­hüm rol oy­na­yıb. Bu­ra xan­lı­ğın mər­kə­zi olub.

1749-cu il­də xan­lı­ğı­nı elan edən Pə­na­hə­li xan­dan son­ra onun ye­ri­nə oğ­lu İb­ra­him­xə­lil xan ke­çib. Bir müd­dət xan­lıq et­dik­dən son­ra taxt­dan im­ti­na edən İb­ra­him­xə­lil xan 1786-cı il­də ikin­ci də­fə xan­lıq tax­tı­na otu­rub.

1806-cı il­də İb­ra­him­xə­lil xa­nın xə­lə­fi Meh­di­qu­lu xan Qa­ra­bağ xan­lı­ğı­nın hökm­da­rı olub və bu və­ziy­yət 1822-ci il rus is­ti­la­sı­na qə­dər da­vam edib.

Ye­tir­di­yi da­hi sə­nət­kar­lar­la xal­qı­mı­zı bü­tün dün­ya­da şöh­rət­lən­di­rən Qa­ra­ba­ğın Azər­bay­ca­nın ürə­yi, onun ay­rıl­maz par­ça­sı ol­ma­sı ba­rə­də çox say­da qiy­mət­li əsər­lər ya­zıl­ma­sı­na bax­ma­ya­raq, doğ­ma Qa­ra­ba­ğı­mı­zı, onun dil­bər gu­şə­si olan Şu­şa­nı əli­miz­dən alan er­mə­ni daş­nak­lar heç bir ta­ri­xi fakt­lar­la he­sab­laş­mır, öz ha­va­dar­la­rı­na gü­vən­mək­lə hə­ya­sız tə­ləb­lə­rin­dən əl çək­mir­lər. Ağıl və zə­ka­ya ar­xa­la­nan Azər­bay­can xal­qı isə öz hü­qu­qu­nu, doğ­ma tor­pa­ğı­mız üzə­rin­də­ki su­ve­ren­li­yi­ni tu­tar­lı fakt­lar­la da­ha da möh­kəm­lən­dir­mək və müa­sir si­ya­si möv­qe­dən, döv­lət kons­ti­tu­si­ya­sı möv­qe­yin­dən mü­da­fiə et­mə­yə səy gös­tə­rir.

Fazil QARAOĞLU  professor

Bakı xəbər.- 2017.- 3-5 iyun.- S.12.