Heydər Əliyevin ona özü qədər inanması əsassız deyilmiş...

Hey­dər Əli­yev İl­ham Əli­yev haq­qın­da "Mən ona özüm qə­dər ina­nı­ram və gə­lə­cə­yi­nə bö­yük ümid­lər bəs­lə­yi­rəm" de­yən­də bə­zi­lə­ri onun bö­yük si­ya­sə­tə tam ha­zır ol­du­ğu­na şüb­hə ilə ya­naş­dı. La­kin hə­yat bu söz­lə­rin nə qə­dər bö­yük bir hə­qi­qət ol­du­ğu­nu bü­tün dün­ya­ya gös­tər­di. İl­ham Əli­yev Hey­dər Əli­ye­vin bir döv­lət ki­mi məhv ol­maq təh­lü­kə­sin­dən xi­las et­di­yi Azər­bay­ca­nı yük­sə­lən xət­lə in­ki­şaf et­di­rə­rək ona bü­tün sa­hə­lər­də bö­yük uğur­lar qa­zan­dır­dı.

Son 13 il ər­zin­də Azər­bay­can onun rəh­bər­li­yi al­tın­da tək Cə­nu­bi Qaf­qa­zın de­yil, Qərb­lə Şər­qin ara­sın­da yer­lə­şən bö­yük bir böl­gə­nin ən nü­fuz­lu döv­lət­lə­rin­dən bi­ri­nə çev­ril­di. İn­di bey­nəl­xalq si­ya­si müs­tə­vi­də Azər­bay­ca­nın nü­fu­zu yük­sə­lə­rək elə bir sə­viy­yə­yə ça­tıb ki, o ar­tıq dün­ya­nın su­per döv­lət­lə­ri ara­sın­da baş ve­rən mü­na­qi­şə­lə­rin ni­zam­lan­ma­sın­da öz sö­zü­nü de­yə bi­lir. Bu uğur Hey­dər Əli­yev si­ya­si və iq­ti­sa­di kur­su­nun da­vam­çı­sı İl­ham Əli­ye­vin 2004-cü il­dən baş­la­ya­raq apar­dı­ğı dü­şü­nül­müş si­ya­sə­tin mən­ti­qi nə­ti­cə­si­dir.

Ha­ki­miy­yə­tə gəl­di­yi ilk gün­dən "biz bun­dan son­ra elə ya­şa­ma­lı­yıq ki, san­ki bir neft öl­kə­si de­yi­lik və nef­ti­miz yox­dur" de­yən Pre­zi­dent neft­lə bağ­lı iq­ti­sa­diy­ya­tın çə­tin­lik­lə­ri­ni la­yi­qin­cə qiy­mət­lən­di­rə­rək, hər kəs­dən da­ha uza­ğa bax­ma­ğı ba­car­dı. Neft pul­la­rı­nın dai­mi ol­ma­dı­ğı­nı çox gö­zəl bi­lən İl­ham Əli­yev öl­kə iq­ti­sa­diy­ya­tı­nın kök­lü şə­kil­də ye­ni­dən qu­rul­ma­sı­na start ver­di. Öl­kə iq­ti­sa­diy­ya­tı­nın re­al sek­to­ru­nun yük­sək sə­viy­yə­də in­ki­şaf et­di­ril­mə­si­nin müm­kün­lü­yü yo­lu­nun ona mün­bit fəa­liy­yət mey­da­nı ya­rat­maq­dan keç­di­yi­ni çox gö­zəl bi­lən öl­kə baş­çı­sı 2004-cü il­dən baş­la­ya­raq start ver­di­yi "Re­gi­on­la­rın so­si­al iq­ti­sa­di in­ki­şaf proq­ram­la­rı" çər­çi­və­sin­də iri in­fras­truk­tur la­yi­hə­lə­ri­nin re­al­laş­dı­rıl­ma­sı­na ya­şıl işıq yan­dır­dı. Bu il­lər ər­zin­də böl­gə­lə­rin ener­ji, qaz, su təc­hi­za­tı­nın yük­sək sə­viy­yə­də tə­min edil­mə­si, yol in­fras­truk­tu­ru­nun ye­ni­dən qu­rul­ma­sı sa­hə­sin­də in­qi­la­bi nə­ti­cə­lə­rə gə­ti­rib çı­xa­ran la­yi­hə­lər re­al­laş­dı­rıl­dı. Ba­kı şə­hə­ri­nin av­to­mo­bil tı­xac­la­rın­dan xi­las edil­mə­si is­ti­qa­mə­tin­də nə­həng la­yi­hə­lər öz sö­zü­nü de­di. Bu gün dün­ya­nın bir çox bö­yük şə­hər­lə­ri av­to­mo­bil tı­xac­la­rı­nın ya­rat­dı­ğı prob­le­min mən­gə­nə­sin­də sı­xıl­dı­ğı bir za­man­da Ba­kı bu prob­le­mi ar­xa­da qo­yub.

Gö­rü­lən iş­lə­rin nə­ti­cə­lə­ri özü­nü çox göz­lət­mə­di. Bir ne­çə il ər­zin­də Ümu­mi Da­xi­li Məh­sul­da qey­ri-neft sek­to­ru­nun pa­yı 50%-dən 70%-ə qə­dər yük­sə­lə bil­di. Bu bir neft öl­kə­si­nin iq­ti­sa­diy­ya­tın­da baş ve­rən əsl in­qi­lab idi. İn­di­yə qə­dər dün­ya­nın heç bir neft öl­kə­sin­də bu­na bən­zər ha­di­sə mü­şa­hi­də olun­ma­mış­dı. Bü­tün bu uğur­lar­dan son­ra qar­şı­da du­ran baş­lı­ca hə­dəf re­al sek­tor­dan ix­ra­cın həc­mi­ni də­fə­lər­lə ar­tır­maq və son nə­ti­cə­də öl­kə iq­ti­sa­diy­ya­tı­nın neft­dən ası­lı­lı­ğı­nı tam op­ti­mal he­sab edi­lə bi­lə­cək bir sə­viy­yə­yə çat­dır­maq idi. La­kin çox tə­əs­süf­lər ol­sun ki, heç ki­min göz­lə­mə­di­yi hal­da 2014-cü ilin ikin­ci ya­rı­sın­dan eti­ba­rən dün­ya ba­zar­la­rın­da nef­tin qiy­mət­lə­ri kəs­kin şə­kil­də aşa­ğı düş­mə­yə baş­la­dı. Neft gə­lir­lə­ri­nin qı­sa za­man kə­si­yin­də kəs­kin şə­kil­də azal­ma­sı öl­kə iq­ti­sa­diy­ya­tı­nın ye­ni­dən qu­rul­ma­sı və onun qey­ri-neft sek­to­ru­na axar­lı şə­kil­də trans­for­ma­si­ya olun­ma­sı sa­hə­sin­də bə­zi prob­lem­lər ya­rat­dı. Nef­tin qiy­mət­lə­ri ət­ra­fın­da ge­dən si­ya­si oyun­lar və­ziy­yə­ti bir qə­dər də mü­rək­kəb­ləş­dir­di. Baş ve­rən bu pro­ses­lə­rin nə qə­dər da­vam­lı ola­ca­ğı­nı mü­əy­yən­ləş­dir­mək çə­tin idi və elə bu sə­bəb­dən də Azər­bay­can Pre­zi­den­ti göz­lə­mə möv­qe­yi­nə qə­tiy­yət­lə yox de­yə­rək, öl­kə­də post­neft döv­rü­nün baş­lan­dı­ğı­nı rəs­mi şə­kil­də elan et­di. Ye­ni dövr dü­şü­nül­müş bir iq­ti­sa­di si­ya­sət­lə, prak­tik ola­raq ye­ni iq­ti­sa­di mo­del­lə ida­rə olun­ma­ğa baş­lan­dı. 2015-ci ilin son ay­la­rın­dan baş­la­ya­raq öl­kə­də azad sa­hib­kar­lı­ğın in­ki­şa­fı­nı tə­min edə bi­lə­cək və ona hər yer­də ya­şıl işıq yan­dı­ran çox mü­hüm qə­rar­lar qə­bul edil­di. Azər­bay­can iq­ti­sa­diy­ya­tı­nın bü­tün is­ti­qa­mət­lər üz­rə hər­tə­rəf­li in­ki­şa­fı­nı nə­zər­də tu­tan Stra­te­ji yol xə­ri­tə­lə­ri təs­diq olun­du. Bu sə­nəd­lə­rin iş­lə­nib ha­zır­lan­ma­sın­da bey­nəl­xalq təc­rü­bə­də olan bü­tün müs­bət nə­ti­cə­lər yer­li xü­su­siy­yət­lər nə­zə­rə alın­maq­la is­ti­fa­də edil­di və on­la­rın ha­zır­lan­ma­sı işi­nə dün­ya­nın ən apa­rı­cı mü­tə­xəs­sis­lə­ri cəlb olun­du.

Bu gün Pre­zi­dent İl­ham Əli­ye­vin şəx­si tə­şəb­bü­sü ilə re­al sek­to­run əsas is­ti­qa­mət­lə­ri üz­rə öl­kə iq­ti­sa­diy­ya­tın­da in­qi­la­bi də­yi­şik­lik­lər baş ve­rir. Qey­ri-neft sə­na­ye­sin­də iri və or­ta is­teh­sal mü­əs­si­sə­lə­ri­nin qu­rul­ma­sı ya­xın gə­lə­cək­də Azər­bay­ca­nı xam neft sa­tan öl­kə­dən neft­dən ha­zır­la­nan məh­sul­la­rın ix­ra­cat­çı­sı­na çe­vi­rə­cək. Bu məq­səd­lə Sum­qa­yıt­da ti­ki­lən Kim­ya Sə­na­ye Par­kı il­kin qa­ran­quş ro­lu­nu oy­na­ya­caq. Aq­rar sek­tor öz in­ki­şa­fı­nın ye­ni mər­hə­lə­si­nə qə­dəm qo­yub. Son bir ne­çə il ər­zin­də dü­nə­nə qə­dər Azər­bay­ca­na möh­kəm val­yu­ta gə­ti­rə bi­lə­cək tex­ni­ki məh­sul­la­rın - pam­bı­ğın, ba­ra­ma­nın, tü­tü­nün və baş­qa məh­sul­la­rın is­teh­sa­lın­da in­qi­la­bi bir dö­nüş edil­di. İki il ön­cə cə­mi 200 ki­loq­ram ba­ra­ma is­teh­sal et­miş bir öl­kə 2019-cu il­də 1300 ton ba­ra­ma tə­da­rü­kü­nü hə­dəf­lə­yib və bu sa­hə­nin in­ki­şa­fı­nı tə­min et­mək üçün ötən il böl­gə­lə­ri­miz­də 1 mil­yon 600 min tut ağa­cı əki­lib. Aq­rar sek­tor­da bu­na bən­zər uğur­lar, de­mək olar ki, bü­tün məh­sul növ­lə­rin­də əl­də olun­ma­ğa baş­la­yıb. İn­di ar­tıq öl­kə rəh­bər­li­yi qey­ri-neft sə­na­ye­si və aq­rar sek­tor­da is­teh­sal edi­lə­cək məh­sul­la­rın "Ma­de in Azer­bai­jan" bren­di ilə dün­ya ba­zar­la­rın­da öz ye­ri­ni tut­ma­sı is­ti­qa­mə­tin­də la­zı­mı iş­lər apa­rır.

Bu gün Azər­bay­can dün­ya­nın tu­rizm mər­kə­zi­nə çev­ril­mək­də­dir. Bu­nun üçün hər bir şə­rai­ti olan öl­kə­miz­də cə­nab İl­ham Əli­ye­vin bi­la­va­si­tə tə­şəb­bü­sü və rəh­bər­li­yi ilə atı­lan ad­dım­la­rın, qə­bul edi­lən qə­rar­la­rın əhə­miy­yə­ti mi­sil­siz­dir. Azər­bay­ca­nın dün­ya­ya da­ha ya­xın­dan ta­nı­dıl­ma­sı is­ti­qa­mə­tin­də atı­lan ad­dım­lar isə yük­sək qiy­mə­tə la­yiq­dir. Bu yön­də bi­rin­ci xa­nım Meh­ri­ban Əli­ye­va­nın təş­ki­lat­çı­lı­ğı ilə Ba­kı­da ke­çi­ri­lən "Av­ro­vi­zi­ya" Mah­nı Mü­sa­bi­qə­si dün­ya­nın diq­qə­ti­ni Azər­bay­ca­na yö­nəl­də bil­di. Bu­nun ar­dın­ca öl­kə­miz­də bir-bi­rin­dən əhə­miy­yət­li bey­nəl­xalq təd­bir­lə­rin ke­çi­ril­mə­si, 2015-ci il­də isə bü­tün dün­ya­nı hey­ran edən Bi­rin­ci Av­ro­pa Oyun­la­rı­nın, bu ilin iyun ayın­da Dör­dün­cü İs­lam Oyun­la­rı­nın yük­sək sə­viy­yə­də təş­ki­li mil­yard­lar­la in­sa­nın diq­qə­ti­ni Azər­bay­ca­na yö­nəlt­di. Ən yük­sək sə­viy­yə­də ke­çi­ri­lən bu təd­bir­lər ey­ni za­man­da Azər­bay­ca­nın bü­tün dün­ya­ya təq­di­ma­tı de­mək idi. Bu təq­di­ma­tın mən­ti­qi nə­ti­cə­lə­ri göz qa­ba­ğın­da­dır. Bu gün öl­kə­mi­zin hər ye­rin­də, xü­su­si­lə də Ba­kı şə­hə­rin­də əc­nə­bi tu­rist­lə­rin sa­yı­nın nə qə­dər art­dı­ğı­nı adi göz­lə də açıq-ay­dın gör­mək müm­kün­dür.

İl­ham Əli­ye­vin rəh­bər­li­yi al­tın­da Azər­bay­can iq­ti­sa­diy­ya­tı­na çox bö­yük töh­fə ver­mə­yi hə­dəf­lə­miş is­ti­qa­mət­lər­dən bi­ri də öl­kə­mi­zin əl­ve­riş­li coğ­ra­fi möv­qe­yin­dən mə­ha­rət­lə is­ti­fa­də et­mək­lə onu tran­zit yük­da­şı­ma­lar sa­hə­sin­də böl­gə­nin nə­həng ti­ca­rət dəh­li­zi­nə çe­vir­mək ba­ca­rı­ğı ol­du. Son bir ne­çə il ər­zin­də bu sa­hə­də gö­rü­lən iş­lə­rə rəğ­mən çə­kin­mə­dən de­mək olar ki, Azər­bay­can bu gün Qərb­lə Şərq, Cə­nub­la Şi­mal ara­sın­da tran­zit yük­da­şı­ma­la­rın lo­ko­mo­ti­vi­nə çev­ri­lir. Bu la­yi­hə­nin əsa­sı­nı təş­kil edən Qə­dim İpək Yo­lu­nun bir xət­ti ola­raq Şərq­lə Qər­bi bir­ləş­di­rə­cək Ba­kı-Tif­lis-Qars də­mir yo­lu, cə­nub - Şər­qi Asi­ya öl­kə­lə­rin­dən və Hin­dis­tan­dan tut­muş tran­zit yük­lə­rin İran va­si­tə­si­lə Azər­bay­can üzə­rin­dən Şi­ma­la və Qər­bə da­şın­ma­sı­nı hə­dəf­lə­yən Şi­mal Cə­nub Ti­ca­rət Dəh­li­zi ki­mi la­yi­hə­lər, Xə­zər höv­zə­si­nin Ələt zo­na­sın­da re­gi­on­da ən bö­yük Bey­nəl­xalq Ti­ca­rət Li­ma­nı­nın ti­kin­ti­si bu sa­hə­də ye­ni era­nın tə­mə­li­ni qoy­du. Azər­bay­can bu gün hə­min trans­mil­li la­yi­hə­lə­rin re­al­laş­dı­rıl­ma­sı sa­hə­sin­də öh­də­si­nə dü­şən bü­tün iş­lə­ri ya tam ba­şa çat­dı­rıb, ya da ba­şa çat­dır­maq üz­rə­dir. Bü­tün bu la­yi­hə­lər və öl­kə­də tran­zit yük­da­şı­ma­la­rın sis­tem­ləş­di­ri­lə­rək müa­sir ba­za­rın tə­ləb­lə­ri­nə uy­ğun ye­ni­dən qu­rul­ma­sı Pre­zi­dent İl­ham Əli­ye­vin şəx­si tə­şəb­bü­sü­nün məh­su­lu­dur. Bu la­yi­hə­lə­rin ic­ra­sı əsa­sın­da Azər­bay­can üzə­rin­dən da­şı­na­caq yüz mil­yon­lar­la ton yük öl­kə­mi­zə mil­yard­lar­la dol­lar val­yu­ta axı­nı­nı tə­min edə­cək.

Pre­zi­den­tin ira­də­si­lə ər­sə­yə gə­lən və bü­tün dün­ya­nın diq­qət mər­kə­zin­də olan ən bö­yük trans­mil­li la­yi­hə­lər­dən bi­ri də "Cə­nub Qaz Dəh­li­zi" la­yi­hə­si­dir. Bu la­yi­hə Pre­zi­dent İl­ham Əli­ye­vin şah əsə­ri­dir və onun ər­sə­yə gəl­mə­si bi­la­va­si­tə Azər­bay­can Pre­zi­den­ti­nin ira­də­si, qə­tiy­yə­ti nə­ti­cə­sin­də müm­kün ola bil­di. La­yi­hə­nin re­al­laş­dı­rıl­ma­sı ilə bağ­lı ya­ra­dı­lan çə­tin­lik­lə­rə və təz­yiq­lə­rə bax­ma­ya­raq, İl­ham Əli­yev bü­tün mə­su­liy­yə­ti öz üzə­ri­nə gö­tü­rə­rək 11 şir­kə­tin, yed­di hö­ku­mə­tin və 11 top­dan qaz alı­cı­sı­nın sıx əmək­daş­lı­ğı­nı tə­ləb edən bu trans­mil­li la­yi­hə­nin sü­ka­nı­nı öz əli­nə al­dı. On il­lər bo­yu qaz təc­hi­za­tı­nın şa­xə­lən­di­ril­mə­si­ni xə­yal­la­rın­da ya­şa­dan Av­ro­pa döv­lət­lə­ri­nin bu is­tə­yi­ni məhz Azər­bay­can Pre­zi­den­ti re­al­laş­dı­ra bil­di. Bu, ABŞ-ın da bö­yük dəs­tə­yi­lə ər­sə­yə gə­lən əs­rin ən bö­yük ener­ji la­yi­hə­si­dir.

Bü­tün bu gö­rü­lən iş­lər və əl­də olu­nan yük­sək nə­ti­cə­lər he­sa­bı­na İn­di Azər­bay­can həm Qərb, həm də Şərq üçün sö­zün əsl mə­na­sın­da stra­te­ji bir tə­rəf­da­şa çev­ri­lib. Ame­ri­ka Bir­ləş­miş Ştat­la­rı­nın pre­zi­den­ti Do­nald Tram­pın bir ay içə­ri­sin­də Azər­bay­can Pre­zi­den­tin­də ün­van­la­dı­ğı iki mək­tub­da öl­kə­miz­lə mü­na­si­bət­lə­rə və bu mü­na­si­bət­lə­rin gə­lə­cə­yi­nə ver­di­yi yük­sək qiy­mət ABŞ ki­mi bir nə­həng öl­kə­nin böl­gə­də Azər­bay­ca­nı özü­nə ən eti­bar­lı tə­rəf­daş seç­mək­də qə­rar­lı ol­du­ğu­nu or­ta­ya qoy­du.

Müa­sir və öz mul­ti­kul­tu­ral də­yər­lə­ri ilə dün­yə­vi bir döv­lə­tə çev­ril­miş gənc Azər­bay­can döv­lə­ti­nin qı­sa bir za­man­da əl­də et­di­yi bu uğur­lar Pre­zi­dent İl­ham Əli­ye­vin ge­cə­li-gün­düz­lü apar­dı­ğı gər­gin fəa­liy­yə­tin mən­ti­qi nə­ti­cə­si­dir. Bu gün bü­tün sa­hə­lər­də Cə­nu­bi Qaf­qa­zın li­der döv­lə­ti sta­tu­su­nu qa­zan­mış və dün­ya­nın ən nü­fuz­lu döv­lət­lə­rin­dən bi­ri­nə çev­ril­miş Azər­bay­can iq­ti­sa­di cə­hət­dən tə­nəz­zül içə­ri­sin­də bo­ğu­lan, öz iq­ti­sa­di və si­ya­si müs­tə­qil­li­yi­ni tam itir­miş, əha­li­si sə­fa­lət üzün­dən küt­lə­vi şə­kil­də im­miq­ra­si­ya edən Er­mə­nis­ta­na aciz­lik için­də bo­ğu­lan və bun­dan son­ra nə edə­cə­yi­ni bil­mə­yən bir döv­lət ki­mi bax­maq­da tam haq­lı­dır. Bu gün Azər­bay­can öz iq­ti­sa­di qüd­rə­ti­nə uy­ğun qur­du­ğu or­du­ya söy­kə­nib, Ali Baş Ko­man­dan İl­ham Əli­ye­vin bir gös­tə­ri­şi­lə iş­ğal al­tın­da­kı tor­paq­la­rı bir ne­çə gün ər­zin­də azad et­mək iq­ti­da­rın­da­dır. La­kin biz hə­mi­şə sülh tə­rəf­da­rı ol­mu­şuq. Ötən ilin ap­rel ayın­da Azər­bay­can or­du­su­nun hər­bi uğur­la­rı çox mət­ləb­lə­rə ay­dın­lıq gə­tir­di. Bu gün Er­mə­nis­tan mət­bua­tın­da bi­zə qar­şı ən ra­di­kal möv­qe­də da­ya­nan er­mə­ni si­ya­sət­çi­lə­ri be­lə Xo­ca­lı qa­ti­li Serj Sar­kis­ya­nı "İl­ham Əli­yev de­di və elə­di, bəs sən nə edir­sən?" de­yə­rək aşa­ğı­la­yır və Azər­bay­can­la he­sab­laş­ma­ğa ça­ğı­rır­lar. Çün­ki az-çox ağ­lı ba­şın­da olan bu si­ya­sət­çi­lər yax­şı ba­şa dü­şür ki, Azər­bay­can ki­mi güc­lü və qüd­rət­li bir döv­lət­lə he­sab­laş­ma­maq ar­tıq on­la­rın so­nu­nu ya­xın­laş­dı­rır. İl­ham Əli­ye­vin rəh­bər­li­yi al­tın­da bu gü­nə gə­lib çat­mış Azər­bay­can döv­lə­ti ar­tıq tək Azər­bay­can­da ya­şa­yan azər­bay­can­lı­la­rın de­yil, əl­li mil­yon­luq bü­tün dün­ya azər­bay­can­lı­la­rı­nın döv­lə­ti­nə çev­ri­lib. Bu güc­lə, bu qüd­rət­lə he­sab­laş­ma­maq isə müm­kün de­yil!

Fikrət Yusifov, İqtisad elmləri dokto­ru, professor

Bakı xəbər.- 2017.- 13 iyun.- S.6.