Novruz festivalı çərçivəsində keçirilən xalq sənətkarlığı nümunələrinin satış-sərgisində gördüklərimiz...

Mə­də­niy­yə­ti­miz, folk­lo­ru­muz, xalq sə­nə­ti­miz öz uni­kal­lı­ğı, qə­dim­li­yi ilə möh­tə­şəm gö­rü­nür. Ulu­la­rı­mı­zın izi­ni, ru­hu­nu ya­şa­dan qə­dim xalq ya­ra­dı­cı­lı­ğı ör­nək­lə­ri müa­sir in­san­la­rı öz ca­zi­bə­si­nə sa­lır.

Ba­kı keç­miş­lə müa­sir­li­yin qey­ri-adi də­rə­cə­də gö­zəl vəh­də­ti­ni ya­ra­da bi­lir. Bu gün pay­tax­tı­mız­da ya­şa­nan ab-ha­va, in­san­la­rın ta­ri­xi keç­mi­şi­mi­zə mü­na­si­bə­ti, xa­ri­ci tu­rist­lə­rin hey­ran­lı­ğı bö­yük ma­raq do­ğu­rur. Bay­ram gün­lə­rin­də Azər­bay­ca­nın pay­tax­tın­da mü­şa­hi­də edi­lən can­lan­ma bu­nu sü­but et­di ki, in­san­la­rın mil­li ənə­nə­lə­rə, ar­xa­ik mə­də­niy­yə­tə diq­qə­ti və sev­gi­si tü­kən­məz­dir.

Nov­ruz gün­lə­rin­də Ba­kı­da ya­şa­nan bay­ram ov­qa­tı, əh­va­lı in­san­la­rın sa­ba­ha bəs­lə­di­yi ümid­lə­rin şö­lə­lə­ri­dir.

Bay­ram mü­na­si­bə­ti­lə pay­taxt­da və böl­gə­lər­də bir sı­ra yad­da­qa­lan təd­bir­lər ke­çi­ril­di. O təd­bir­lər­dən bi­ri də mar­tın 20-dən 26-dək Ba­kı­da Mil­li Tu­rizm Təb­li­ğat Bü­ro­su­nun təş­ki­lat­çı­lı­ğı ilə ke­çi­ri­lən Nov­ruz Fes­ti­va­lı ol­du. Sa­bir ba­ğın­da təş­kil edi­lən, 6 gün da­vam edən xalq sə­nə­ti nü­mu­nə­lə­ri­nin sa­tış-sər­gi­sin­də və bay­ram şən­lik­lə­ri­ni iz­lə­yən in­san­lar ara­sın­da biz də var­dıq. 

Bay­ram için­də bay­ram...

Sa­bir ba­ğın­da baş­qa bir aləm var­dı. Ada­ma elə gə­lir­di ki, qə­dim­lə­rə sə­ya­hət edib. Hər şey na­ğıl­lar alə­mi­ni xa­tır­la­dır­dı. Ça­dır­lar qu­rul­muş­du. Ça­dır­la­rın önün­də qə­dim mil­li dö­yüş pal­tar­la­rı gey­miş akt­yor­lar da­yan­mış­dı. Bu­ra­da əsl mey­dan ta­ma­şa­sı qu­rul­muş­du. Bir tə­rəf­də pəh­lə­van­lar öz güc­lə­ri­ni nü­ma­yiş et­di­rir, di­gər tə­rəf­də kən­dir­baz­lar seyr­çi­lə­ri əy­lən­di­rir­di. Məş­hur Qa­ra­bağ at­la­rı­nın mey­dan­da gö­rün­mə­si yer­li sa­kin­lər­lə ya­na­şı, xa­ri­ci tu­rist­lə­rin də ma­ra­ğı­na sə­bəb olur­du. Ku­li­nar­lar fes­ti­va­la qa­tı­lan­la­rı mil­li mət­bə­xi­mi­zin lə­ziz ye­mək­lə­ri­nə qo­naq edir­di. Bu­ra­da hər şey qə­dim­li­yi xa­tır­la­dan, bi­zi adət-ənə­nə­lə­ri­mi­zə qay­ta­ran not­lar üzə­rin­də kök­lən­miş­di. Əc­nə­bi­lə­rin üzün­dən hey­rət oxu­nur­du. On­lar fes­ti­val çər­çi­və­sin­də sər­gi­lə­nən mil­li ge­yim­lə­ri­mi­zə, mil­li sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­lə­ri­mi­zə hey­ran­lıq­la ta­ma­şa edir­di­lər. Onu da vur­ğu­la­yaq ki, fes­ti­va­la İran, Fars kör­fə­zi, MDB, Av­ro­pa və Ame­ri­ka öl­kə­lə­rin­dən ol­maq­la, min­lər­lə tu­rist qa­tı­lıb. Tu­rist­lə­rin Ba­kı­da açı­lan bu möh­tə­şəm fes­ti­va­la bö­yük ma­raq gös­tər­mə­si bir və­tən­daş ki­mi bi­zi qü­rur­lan­dır­dı.

Mil­li sə­nət­kar­lıq növ­lə­ri­nin təb­li­ği...

Fes­ti­val çər­çi­və­sin­də açı­lan xalq ya­ra­dı­cı­lı­ğı və xalq sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­lə­ri­nin sər­gi­sin­də nü­ma­yiş et­di­ri­lən nü­mu­nə­lər tu­rist­lə­rin diq­qə­ti­ni da­ha çox cəlb edir­di. Hər bir sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­si üçün ay­rı­ca köşk­lər açıl­mış­dı. Köşk­lə­rin qar­şı­sın­da ay­rı­ca löv­hə­lər­də alət­lə­rin adı, ya­ran­ma ta­ri­xi, onu ər­sə­yə gə­ti­rən sə­nət­ka­rın adı Azər­bay­can və in­gi­lis dil­lə­rin­də qeyd edil­miş­di. Bu­ra­da qə­dim ti­kiş mə­mu­lat­la­rı, qu­ra­ma­lar, bu­ta­lı, na­xış­lı tik­mə­lər, əl iş­lə­ri, xal­ça­çı­lıq nü­mu­nə­lə­ri, mil­li ge­yim­lər, mis­gər­lik, du­lus­çu­luq, də­mir­çi­lik, şə­bə­kə, qa­lay­çı­lıq, pa­paq­çı­lıq, saz­bənd­lik, oy­ma, ba­la­ban və s. sə­nət nü­mu­nə­lə­ri nüm­yiş et­di­ri­lir­di. Ha­zır­da Azər­bay­can­da is­teh­sal edi­lən kə­la­ğa­yı­lar, baş ör­tük­lə­ri, par­ça növ­lə­ri də sər­gi­yə çı­xa­rıl­mış­dı. Azər­bay­can xal­qı­nın mi­nil­lər­dən bə­ri for­ma­la­şan qə­dim sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­lə­ri xal­qı­mı­zın mə­nə­vi dün­ya­sı­nın ən də­yər­li ör­nək­lə­ri ki­mi öm­rü­nü da­vam et­di­rir. Res­pub­li­ka­mı­zın ən müx­tə­lif böl­gə­lə­ri­ni təm­sil edən sə­nət­kar­lar ba­ba­la­rı­mız­dan mi­ras qa­lan dab­baq­lıq, çək­mə­çi­lik, pa­paq­çı­lıq, sər­rac­lıq, də­mir­çi­lik, hək­kak­lıq, qa­lay­çı­lıq, du­lus­çu­luq, dər­zi­lik, saz­bənd­lik, zur­na­çı­lıq, mis­gər­lik ki­mi xalq sə­nə­ti­ni ya­şa­dır. On­la­rın təq­dim et­di­yi çe­şid­li sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­lə­ri­nin bu gün özü­nə alı­cı tap­ma­sı bir az çə­tin ola da, bu o de­mək de­yil ki, on­lar öz əl əmə­yi­ni sa­ta bil­mir. Fes­ti­va­la qa­tı­lan əc­nə­bi tu­rist­lər­lə ya­na­şı, yer­li sa­kin­lər də sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­lə­ri­ni əl­də edir­di.

"Uzun il­lər­dir pa­paq­çı­lıq sə­nə­ti ilə məş­ğul olu­ram"

Sər­gi­də iş­ti­rak edən sə­nət­kar­lar­la söh­bə­ti­miz­də on­lar bil­dir­di ki, be­lə bir sər­gi­nin təş­kil edil­mə­si­nə müs­bət ya­na­şır­lar. Fes­ti­val çər­çi­və­sin­də sər­gi­yə qa­tı­lan sə­nət­kar­lar ara­sın­da şə­ki­li sə­nət­kar­lar üs­tün­lük təş­kil edir­di. Müa­sir döv­rü­müz­də Şə­ki­nin ger­çək sə­nət­kar­lıq mər­kə­zi ol­ma­sı ma­raq do­ğu­rur. Əl­bət­tə, Şə­ki qə­dim za­man­lar­dan bu mis­si­ya­nı uğur­la da­vam et­di­rib. Bu gün Şə­ki­də şə­bə­kə, pa­paq­çı­lıq, ipək­çi­lik ki­mi məş­ğu­liy­yət və sə­nət növ­lə­ri yük­sək sə­viy­yə­də in­ki­şaf edib. Özü də Şə­ki­də sə­nət­kar­lıq nə­sil­dən-nəs­lə ötü­rü­lər­kən bu­ra­da ai­lə fak­to­ru xü­su­si rol oy­na­yır. Se­vin­di­ri­ci hal­dır ki, bu­ra­da sə­nət ata­dan oğu­la ötü­rü­lür. Bu ənə­nə­nin be­lə şə­kil­də da­vam et­mə­si sə­nət­kar­lı­ğın ya­şa­ma­sı­na, da­ha da uzu­nö­mür­lü ol­ma­sı­na sə­bəb olur.

Sər­gi­də Şə­ki­ni təm­sil edən pa­paq­çı Aqil ki­şi bi­zim­lə söh­bə­tin­də bil­dir­di ki, uzun il­lər­dir də­də-ba­ba sə­nə­ti­ni ya­şa­dır. Aqil da­yı­nın bil­dir­di­yi­nə gö­rə, əv­vəl­ki il­lə­rə nis­bə­tən son il­lər pa­paq­çı­lıq sə­nə­ti­nə ma­raq ço­xa­lıb. Be­lə fes­ti­val­la­rın ke­çi­ril­mə­si­nin müs­bət ol­du­ğu­nu vur­ğu­la­yan pa­paq­çı de­di ki, bu­nun sə­nət­kar­la­ra bö­yük xey­ri var: "Son il­lər xal­qı­mı­zın qə­dim sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­lə­ri­nə ma­ra­ğı ar­tıb. İn­di pay­taxt­da da, böl­gə­lər­də də sə­nət­kar­la­rın əl əmə­yi­nə bö­yük qiy­mət ve­ri­lir. Bi­zi tez-tez sər­gi­lə­rə də­vət edir­lər. Mən uzun il­lər­dir pa­paq­çı­lıq sə­nə­ti ilə məş­ğul olu­ram. Bu gün pa­paq­çı­lı­ğa ma­raq ar­tıb. Bu gün pa­paq si­fa­riş ve­rən­lər çox­dur. Əv­vəl­lər elə də çox si­fa­riş yox idi, an­caq in­di çox adam mil­li pa­paq al­maq is­tə­yir. Əl­bət­tə, bu çox yax­şı­dır. Bi­ri var ay­da bir pa­paq sa­tır­san, bir də var bir ne­çə. Bu­nun fər­qi bö­yük­dür. Mən həm bö­yük­lər, həm də uşaq­lar üçün pa­paq ti­ki­rəm. Bü­tün növ də­ri­lər­dən pa­pa­ğım var. Bu sər­gi­nin təş­kil edil­mə­si həm qə­dim sə­nət növ­lə­ri­nin təb­liğ edil­mə­si­dir, həm də bi­zim əl iş­lə­ri­mi­zin sa­tı­şı­nın hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­dir. Gö­rür­sü­nüz nə qə­dər tu­rist var, on­lar gə­lib pa­paq­la şə­kil çək­di­rir. Hət­ta elə hal­lar olur ki, on­lar pa­paq da alır. Ha­zır­da Şə­ki­də xalq sə­nət­kar­lı­ğı çox yük­sək sə­viy­yə­də in­ki­şaf edib. Ba­ba­lar­dan ya­di­gar qa­lan bü­tün sə­nət­kar­lıq növ­lə­ri ya­şa­dı­lır. Xa­ri­ci tu­rist­lər bi­zim sə­nət­kar­lıq növ­lə­ri­nə hey­rət­lə ba­xır, ma­raq­la­nır­lar. Bu bi­zim sə­nə­tin, mə­də­niy­yə­tin qüd­rə­ti­dir". 

"Bu sər­gi­lər biz­də da­ha çox hə­vəs ya­ra­dır"

Pa­paq­çı köş­kü ilə üz­bə­üz­də yer­lə­şən ağa­coy­ma, hey­kəl­tə­raş köş­kün­də əy­lə­şən üç gənc sə­nət­kar­la da söh­bət et­dik. Azər­bay­can Rəs­sam­lar İt­ti­fa­qı­nın üz­vü Na­hid Va­ha­bov ağa­coy­ma sə­nə­ti ilə məş­ğul olur. Sər­gi­də hey­kəl­tə­raş Əb­dül Va­ha­bov, de­ko­ra­tiv sə­nət us­ta­sı Ül­vi Mah­mu­do­vun da əl əmə­yi nü­ma­yiş et­di­ri­lir­di. Ağac­dan müx­tə­lif fi­qur­lar, per­so­naj­lar ha­zır­la­yan sə­nət­kar­la­rın ha­zır­la­dı­ğı nü­mu­nə­lər xa­ri­ci tu­rist­lə­ri də cəlb edir­di. N.Va­ha­bov de­di ki, Nov­ruz fes­ti­va­lı çər­çi­və­sin­də sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­lə­rin­dən iba­rət sər­gi­nin təş­ki­li sə­nə­tin in­ki­şa­fı­na tə­kan ve­rir. Ba­kı şə­hə­ri­ni təm­sil et­dik­lə­ri­ni de­yən N.Va­ha­bov qeyd et­di ki, bu sər­gi­lər həm də sə­nət­kar­la­rı bir-bi­ri­nə ya­xın­laş­dı­rır: "Bi­lir­si­niz ki, Azər­bay­can tu­rist­lə­rin ən çox ma­raq gös­tər­di­yi öl­kə­lər sı­ra­sın­da­dır. Böl­gə­lər­lə ya­na­şı, pay­tax­ta da ki­fa­yət qə­dər tu­rist gə­lir. On­la­rı şə­hə­rin gö­zəl­li­yi, qə­dim­li­yi ilə ya­na­şı, sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­lə­ri də ma­raq­lan­dı­rır. Tu­rist­lər bi­zim iş­lə­rə ol­duq­ca həs­sas­lıq­la ya­na­şır. Ha­zır­da təm­sil et­di­yim sə­nət in­ki­şa­fa doğ­ru ge­dir. Bu sə­nət­lə məş­ğul olan­lar var. Bu sər­gi­lər biz­də da­ha çox hə­vəs ya­ra­dır. Həm sə­nə­ti­mi­zi təb­liğ edi­rik, həm də əl iş­lə­ri­mi­zi sa­tı­rıq".

Şə­ki­dən gə­lən şə­bə­kə us­ta­la­rı da sər­gi­nin ke­çi­ril­mə­sin­dən məm­nun qal­dıq­la­rı­nı de­di­lər. Şə­ki sə­nət­kar­lı­ğı­nın də­yər­li mü­mu­nə­lə­rin­dən olan şə­bə­kə sə­nə­ti ba­ha­lı­dır. Sə­nət­kar­lar bil­dir­di ki, ha­zır­da şə­bə­kə­yə ma­raq ço­xa­lıb.

Du­lus­çu­luq nü­mu­nə­lə­ri­nin sər­gi­lən­di­yi köşk­də müx­tə­lif qu­ru­luş və çe­şid­lər­də qab­lar sər­gi­lən­miş­di. Bi­zim­lə həm­söh­bət olan us­ta Şa­hin bil­dir­di ki, nü­ma­yiş olu­nan qab­lar Şə­ki­dən gə­ti­ri­lib. Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, şə­ki­li us­ta­lar du­lus­çu­luq nü­mu­nə­lə­ri­nin ha­zır­lan­ma­sı­na xü­su­si diq­qət ye­ti­rir. Us­ta bil­dir­di ki, bu qab­lar in­san sağ­lam­lı­ğı üçün xe­yir­li­dir və on­da bi­şən ye­mək çox dad­lı olur: "Xalq sə­nə­ti­nə döv­lət bö­yük dəs­tək ve­rir. Biz də­də-ba­ba sə­nə­ti­mi­zi ya­şa­dı­rıq. Sər­gi­yə gəl­mi­şik. Bu­ra­da əl iş­lə­ri­mi­zi sa­tı­rıq. Ən çox xa­ri­ci tu­rist­lər ma­raq gös­tə­rir. Gö­rür­sü­nüz ki, İran və Tür­ki­yə­dən nə qə­dər tu­rist gə­lib. Bu çox yax­şı­dır".  

Sər­gi­də iş­ti­rak edən xal­ça­çı­lar, dər­zi­lər, de­ko­ra­tiv sə­nət us­ta­la­rı ər­sə­yə gə­tir­dik­lə­ri iş­lə­ri iş­ti­rak­çı­la­ra təq­dim edir­di. Xa­na qar­şı­sın­da otu­ran xal­ça­çı qa­dı­nın to­xu­du­ğu xal­ça hə­qi­qə­tən də ma­raq­lı idi. Azər­bay­can mə­də­niy­yə­ti­nin in­ci­lə­rin­dən olan xal­ça­la­rı­mız doğ­ru­dan da bir aləm­dir.

"Bi­lir­si­niz ki, er­mə­ni­lər bi­zim mu­si­qi alət­lə­ri­nə..."

Sər­gi­də saz­bənd və zur­na, ba­la­ban, tü­tək us­ta­la­rı da iş­ti­rak edir­di. Saz­bənd köş­kün­də həm də qə­dim nə­fəs­li alət­lə­ri­miz sər­gi­lə­nir­di. Ta­ri­xən saz­la ba­la­ban qo­şa­lı­ğı olub və bu iki qə­dim sə­nət nö­vü­müz xal­qı­mı­zın tü­kən­məz sər­vət­lə­ri sı­ra­sın­da­dır.

Nov­ruz fes­ti­va­lı çər­çi­və­sin­də iş­ti­rak edən zur­na-ba­la­ban dü­zəl­dən us­ta Tə­şək­kür bi­zim­lə söh­bə­tin­də bil­dir­di ki, uzun il­lər­dir mil­li nə­fəs­li alət­lə­ri­mi­zi dü­zəlt­mək­lə məş­ğul­dur. Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, xa­ri­ci tu­rist­lə­rin axın et­di­yi bir sər­gi­də mil­li mu­si­qi alət­lə­ri­mi­zin təb­li­ği er­mə­ni­lə­rə sərt bir sil­lə ola bi­lər: "Bi­lir­si­niz ki, er­mə­ni­lər bi­zim mu­si­qi alət­lə­ri­nə də göz di­kib. Zur­na, ba­la­ban ki­mi qə­dim alət­lə­ri­mi­zi mə­nim­sə­mə­yə ça­lı­şır­lar. Bu sa­hə­də xa­ri­ci öl­kə­lər­də güc­lü təb­li­ğat apa­rır­lar. Dün­ya bə­zən hə­qi­qət­dən xə­bər­siz olur. Xa­ri­ci tu­rist­lər gə­lib gö­rür ki, bu bi­zim mu­si­qi alə­ti­miz­dir. Er­mə­ni ya­la­nı üzə çı­xır. Sağ ol­sun döv­lə­ti­miz, bi­zə şə­ra­it ya­ra­dır. Bu­ra­da həm alət­lə­ri­mi­zi sa­tı­rıq, həm də onu təb­liğ edi­rik".

"Bu gün saz­bənd­lik sə­nə­ti də in­ki­şaf edir"

Sər­gi­yə qa­tı­lan saz­bənd Köv­rək Mu­rad da sər­gi­nin təş­ki­lin­dən ra­zı qal­dı­ğı­nı bil­dir­di. O qeyd et­di ki, qə­dim mu­si­qi alət­lə­ri­nin sər­gi­lər­də təb­liğ edil­mə­si təq­di­rə­la­yiq hal­dır: "Be­lə sər­gi­lər yal­nız bay­ram­dan-bay­ra­ma de­yil, tez-tez təş­kil edil­sə yax­şı olar. Çün­ki sə­nət­kar­la­rı­mız çox­dur və on­lar gö­zəl iş­lər mey­da­na çı­xa­rır. Azər­bay­can döv­lə­ti xalq sə­nə­ti­nin in­ki­şa­fı­na bö­yük ma­raq gös­tə­rir, dəs­tək olur. Bu da biz sə­nət­kar­la­ra ruh ve­rir. Bu gün saz­bənd­lik sə­nə­ti də in­ki­şaf edir, yaş­lı sə­nət­kar­lar­la ya­na­şı, gənc­lər də saz­bənd­lik­lə məş­ğul olur. Sa­za ma­raq da ço­xa­lıb. Əv­vəl­lər kü­çə­də saz­la gəz­mək ol­mur­du, in­di ha­mı ma­raq gös­tə­rir. Saz­bənd­lik qə­dim sə­nət­dir və ona dəs­tək gös­tə­ril­mə­si sə­nə­ti da­ha da in­ki­şaf et­di­rir. Bu sər­gi­nin təş­ki­li­ni yük­sək qiy­mət­lən­di­ri­rəm".

Xalq sə­nət­kar­lı­ğı nü­mu­nə­lə­ri­nin ge­niş şə­kil­də təb­liğ edil­mə­si ba­xı­mın­dan bö­yük əhə­miy­yə­ti olan bu ki­mi sər­gi­lə­rin tez-tez təş­kil edil­mə­si sə­nət­kar­la­rın ar­zu­su­dur. Xa­ri­ci tu­rist­lə­rin Azər­bay­ca­na küt­lə­vi axı­nı­nı nə­zə­rə al­saq, de­yə bi­lə­rik ki, biz bu sər­gi­lər­lə xalq sə­nət­kar­lı­ğı nü­mu­nə­lə­ri­ni, növ­lə­ri­ni təb­liğ edə bi­lə­rik. Bu da söz­süz ki, dün­ya­nı ba­şı­na gö­tü­rən er­mə­ni ya­lan­la­rı­nın if­şa edil­mə­si­nə xid­mət edər.

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2017.- 28 mart.- S.15