Tarixdə iz buraxanlar: Cavad xan

Qa­car­lar nəs­li­nin Azər­bay­can xal­qı­na bəxş et­di­yi döv­lət xa­dim­lə­rin­dən bi­ri də Ca­vad xan­dır. Ca­vad xan Gən­cə xan­lı­ğı­nın ba­ni­si Şah­ver­di xan Zi­ya­doğ­lu­nun oğ­lu idi. Onun ana­sı Şə­rəf Ca­han bə­yim də əsil-nə­ca­bət­li bir nəs­lə mən­sub olub. Ca­vad xan 57 il ömür sü­rüb, Gən­cə xan­lı­ğı­nın so­nun­cu xa­nı olub. Zi­ya­do­ğul­la­rı kök­lü nə­sil ol­maq eti­ba­ri­lə hə­mi­şə Azər­bay­ca­nın döv­lət­çi­lik ənə­nə­lə­ri­nə sa­diq qa­lıb, Azər­bay­ca­nın tor­paq­la­rı­nın tə­ca­vüz­dən qo­run­ma­sın­da mü­hüm rol oy­na­yıb­lar.

Şah­ver­di xa­nın və­fa­tın­dan son­ra Gən­cə xan­lı­ğın­da sa­bit­lik po­zul­muş­du. Ha­ki­miy­yət uğ­run­da qar­daş­lar ara­sın­da ge­dən mü­ba­ri­zə­dən is­ti­fa­də edən Qa­ra­bağ xa­nı İb­ra­him­xə­lil xan və Kart­li-Ka­xe­ti­ya ça­rı II İrak­li əl­bir ola­raq Gən­cə­də ha­ki­miy­yə­ti ələ ke­çir­miş və ora­ya öz adam­la­rı­nı ha­kim tə­yin et­miş­di­lər. Nə­ti­cə­də iki­ha­ki­miy­yət­li­lik ya­ran­mış­dı. II İrak­li­nin məq­sə­di Ru­si­ya hi­ma­yə­sin­dən is­ti­fa­də edə­rək Gən­cə xan­lı­ğı­nın əra­zi­si­ni Kart­li-Ka­xe­ti­ya­ya bir­ləş­dir­mək idi. Onun bu niy­yə­ti gür­cü az­na­ur­la­rın­dan bi­ri­nin II İrak­li­nin ar­va­dı Da­re­ca­na yaz­dı­ğı mək­tub­dan da ay­dın gö­rü­nür­dü. Mək­tub­da de­yi­lir­di: "Rus­lar Gür­cüs­ta­na gə­lən za­man, söz yox ki, Gən­cə­yə də baş çə­kə­cək­lər. Bu za­man Gən­cə qa­la­sı və cəb­bə­xa­na­sı bi­zim əli­mi­zə ke­çə­cək. Rus­lar ge­dən­dən son­ra isə Gən­cə bi­zim ola­caq". II İrak­li­nin bu niy­yə­ti­ni ba­şa dü­şən İb­ra­him­xə­lil xan dip­lo­ma­tik ma­nevr iş­lət­di və Gən­cə əha­li­si­nin şə­hər­də­ki gür­cü qar­ni­zo­nu­na qar­şı üs­ya­nı­nı təş­kil et­di. Nə­ti­cə­də gür­cü ha­ki­mi Gən­cə­dən qo­vul­du. Zi­ya­doğ­lu­la­rı­nın ha­ki­miy­yə­ti bər­pa olun­du və Ca­vad xan Gən­cə xa­nı ol­du.

Ca­vad xan öz soy-kö­kü­nə dö­nük çıx­ma­dı. Ağa Mə­həm­məd şah Qa­ca­rın Tif­lis yü­rü­şün­də iş­ti­rak et­di. Məq­sə­di isə Azər­bay­ca­nın qərb tor­paq­la­rı­na dinc­lik və ra­hat­lıq ver­mə­yən, Qa­zax, Şəm­səd­dil və Bor­ça­lı əra­zi­lə­ri­ni iş­ğal al­tın­da sax­la­yan II İrak­li­nin cə­za­lan­dı­rıl­ma­sın­da iş­ti­rak et­mək idi. Qa­car Cə­nu­bi Qaf­qa­zı tərk et­dik­dən son­ra Gən­cə xan­lı­ğı­nın və­ziy­yə­ti ye­ni­dən ağır­laş­dı. İb­ra­him xan isə səh­və yol ve­rə­rək Ca­vad xan­la de­yil, II İrak­li ilə bir­ləş­mə­yi üs­tün tut­du. On­lar ye­ni­dən bir it­ti­faq­da Gən­cə üzə­ri­nə yü­rüş et­di­lər. Ca­vad xan na­haq qan tö­kül­mə­mə­si na­mi­nə on­la­rın irə­li sür­dü­yü şərt­lə­ri ye­ri­nə ye­tir­mə­yə məc­bur ol­du: İb­ra­him xa­na xə­rac ver­mə­li, öz ya­xın adam­la­rın­dan bi­ri­ni onun ya­nı­na gi­rov gön­dər­mə­li və Qa­ca­rın yü­rü­şü za­ma­nı özü ilə gə­tir­di­yi 400 nə­fər gür­cü əsil­za­də­si­ni ge­ri qay­tar­ma­lı idi.

Ağa Mə­həm­məd şa­hın Cə­nu­bi Qaf­qa­zı tərk et­mə­sin­dən is­ti­fa­də edən Ru­si­ya ge­ne­ral Va­le­ri­an Zu­bo­vun baş­çı­lı­ğı ilə bu­ra­ya qo­şun gön­dər­di. Ba­kı, Şə­ki, Dər­bənd və Şa­ma­xı xan­lıq­la­rı tə­ca­vü­zə mə­ruz qal­dı. Va­hid mil­li si­ya­sə­tin ye­ri­dil­mə­mə­si, mil­li bir­li­yin ol­ma­ma­sı sə­bə­bin­dən bu xan­lıq­lar is­ti­la­çı­la­ra güc­lü mü­qa­vi­mət gös­tə­rə bil­mə­di. Bu za­man Azər­bay­ca­nın şi­mal tor­paq­la­rın­da ən re­al hər­bi-si­ya­si qüv­və Qa­ra­bağ xan­lı­ğı idi. İb­ra­him­xə­lil xan isə Ru­si­ya hi­ma­yə­si­ni qə­bul et­mə­yi Ağa Mə­həm­məd şa­ha ta­be ol­maq­dan üs­tün tut­du.

İki yol ay­rı­cın­da qa­lan Ca­vad xan ye­nə də əha­li­ni qır­ğı­na ver­mək is­tə­mə­di. Rus­la­rın Qaf­qaz­da­kı bu ha­ki­miy­yə­ti­ni mü­vəq­qə­ti he­sab edə­rək üz­də ita­ət et­mə­yə ra­zı­lıq ver­di. Bu­nun­la da Ağa Mə­həm­məd şa­hın qə­zə­bi­nə tuş ol­du. Qa­ca­rın ikin­ci yü­rü­şü za­ma­nı həbs olu­nub Şu­şa qa­la­sı­na sa­lın­dı. Fə­qət onun bu ad­dı­mı han­sı zə­ru­rət­dən at­dı­ğı­nı gö­zəl an­la­yan Qa­car öz soy­da­şı­nı öl­dür­mək fik­rin­də de­yil­di.

Ru­si­ya­nın im­pe­rat­ri­çə­si II Ye­ka­te­ri­na­nın ölü­mü Ca­vad xa­nın əl-qo­lu­nu aç­dı. O, Gür­cüs­ta­na ve­ril­miş Azər­bay­can tor­paq­la­rı­nı ge­ri tə­ləb et­di. Gür­cüs­tan­da­kı rus qo­şun­la­rı ko­ma­da­nı­nın bu mə­sə­lə­yə mü­da­xi­lə cəh­di uğur­suz­luq­la nə­ti­cə­lən­di. Ca­vad xa­nın si­ya­si müd­rik­li­yi və ağıl­lı təd­bir­lə­ri onu ge­ri çə­kil­mə­yə məc­bur et­di. Kart­li Ka­xe­ti­ya ça­rı XII Ge­or­gi vax­ti­lə Na­dir şah tə­rə­fin­dən on­la­ra ve­ril­miş Qa­zax, Şəm­səd­dil və Bor­ça­lı tor­paq­la­rı­nın Gən­cə xan­lı­ğı­na qay­ta­rıl­ma­sı­na ra­zı­lıq ver­mə­yə məc­bur ol­du.

Ki­fa­yət qə­dər uzaq­gö­rən və eh­ti­yat­lı olan Ca­vad xan xi­las yo­lu­nu yal­nız mil­li bir­lik­də gö­rür­dü. Bu bir­lik isə xan­lıq­la­ra­ra­sı mü­na­si­bət­lə­rin ni­zam­lan­ma­sın­dan ke­çir­di. Çə­tin­lik­lə də ol­sa, Ca­vad xan bu­na da na­il ol­du.

Çox tə­əs­süf­lər ol­sun ki, Cə­nu­bi Qaf­qaz­da son­ra­dan ha­di­sə­lər baş­qa cür cə­rə­yan et­mə­yə baş­la­dı. Da­xi­li xə­ya­nət­kar­la­rın əli ilə Ağa Mə­həm­məd şa­hın qət­lə ye­ti­ril­mə­si Ru­si­ya­nın əl-qo­lu­nu aç­dı. Ru­si­ya im­pe­ra­to­ru I Alek­sandr Cə­nu­bi Qaf­qa­zın, o cüm­lə­dən Azər­bay­ca­nın şi­mal tor­paq­la­rı­nın iş­ğa­lı­na gi­riş­di. Bu iş­də onun əsas kö­mək­çi­si gür­cü mən­şə­li knyaz Si­sia­nov ol­du.

Ya­xın­laş­maq­da olan iş­ğal təh­lü­kə­si­ni du­yan Ca­vad xan eh­ti­yat təd­bir­lə­ri gör­dü. Yol­lar nə­za­rət al­tı­na alın­dı. Xə­ya­nət­kar er­mə­ni əha­li­si sər­həd­lər­dən uzaq­laş­dı­rıl­dı. Fə­qət bun­lar ki­fa­yət de­yil­di. Ye­ni­dən I Pyotr za­ma­nın­da­kı hər­bi gü­cü­nü bər­pa edən Ru­si­ya­nın si­lah­la­rı qar­şı­sın­da ki­çik bir xan­lıq tək­ba­şı­na nə edə bi­lər­di? Ca­vad xan o dövr­də sü­rət­lə bir-bi­ri­ni əvəz edən mü­rək­kəb hər­bi-si­ya­si ha­di­sə­lər fo­nun­da öz fəa­liy­yə­ti ilə di­gər Azər­bay­can xan­la­rın­dan se­çi­lir­di. Si­ya­si por­tre­ti­nin əsas ciz­gi­lə­rin­dən bi­ri­ni də məhz onun ha­di­sə­lə­rin ar­xa­sın­ca sü­rün­mə­si de­yil, ək­si­nə, si­ya­si iq­li­mə çox güc­lü tə­sir gös­tər­mək ba­ca­rı­ğı təş­kil edir­di. Ya­xın­la­şan təh­lü­kə qar­şı­sın­da Azər­bay­can xan­la­rı­nın, Şi­ma­li Qaf­qaz və Gür­cüs­tan ha­kim­lə­ri­nin va­hid cəb­hə­dən çı­xış et­mək meyl­lə­rin­dən mə­ha­rət­lə is­ti­fa­də edən Ca­vad xan an­ti­ru­si­ya koa­li­si­ya­sı ya­rat­ma­ğa ça­lı­şır, hət­ta bu­na mü­əy­yən qə­dər mü­vəf­fəq də olur.

Qə­dim za­man­lar­dan üzü bə­ri Gən­cə Azər­bay­can üçün hə­mi­şə mərd­lik, ba­sıl­maz­lıq sim­vo­lu, xal­qı­mı­zın mil­li-mə­nə­vi də­yər­lər sis­te­mi­nin for­ma­laş­dı­ğı mə­kan­lar­dan bi­ri olub. Ca­vad xa­nın ge­niş əra­zi­li, tə­pə­dən-dır­na­ğa qə­dər döv­rü­nün mü­kəm­məl si­lah­la­rı ilə si­lah­lan­mış bir im­pe­ri­ya­nın tək­lif və hə­də­lə­ri­nə yal­nız dö­yüş­lə ca­vab ver­mə­si nə öt­kəm xan inad­kar­lı­ğın­dan, nə də öz ha­ki­miy­yə­ti­ni qo­ru­yub sax­la­maq is­tə­yin­dən irə­li gə­lir­di. Bu, Ca­vad xa­nın bo­ya-ba­şa çat­dı­ğı Gən­cə mü­hi­tin­dən, xal­qa, döv­lət­çi­li­yə, mən­sub ol­du­ğu      soy-kö­kə sa­diq­li­yin­dən qay­naq­la­nır­dı.

Rus ge­ne­ra­lı P.Si­sia­nov ba­şa dü­şür­dü ki, Azər­bay­can tor­paq­la­rı­nın iş­ğal yo­lu Gən­cə xan­lı­ğın­dan ke­çir. Ona gö­rə də bü­tün diq­qə­ti­ni bu is­ti­qa­mə­tə yö­nəlt­miş­di. Ca­vad xa­nın mərd, cü­rət­li və müs­tə­qil­lik se­vən bir hökm­dar ol­du­ğu­nu da yax­şı bi­lir­di. Ona gö­rə də, əv­vəl­cə­dən eh­ti­yat təd­bir­lə­ri gö­rür, yol­lar ara­yır, plan­lar cı­zır­dı. Bu ara­da ge­ne­ral-ma­yor La­za­re­vin 9 yan­var 1803-cü il ta­rix­li mək­tu­bu onun üçün göy­dən­düş­mə ol­du. La­za­rev iki er­mə­ni­nin mə­lu­ma­tı­na əsas­la­na­raq ya­zır­dı: "Bü­tün Gən­cə er­mə­ni­lə­ri rus or­du­su­nun Gən­cə­yə gəl­mə­si­ni səbr­siz­lik­lə göz­lə­yir. Çün­ki mü­səl­man di­ni­nin bü­tün qa­nun­la­rı on­la­rı sı­xış­dır­maq­la hə­də­lə­yir. Gən­cə xa­nı­nın eh­ti­yat təd­bi­ri yal­nız on­dan iba­rət­dir ki, onun əm­ri­lə hər gün Şəm­ki­rə­dək 10 nə­fər­lik sü­va­ri mü­ha­fi­zə dəs­tə­si yo­la nə­za­rət edir." Si­sia­nov se­vi­nir­di. Ar­tıq ar­xa­dan zər­bə en­di­rə­cək qüv­və də ta­pıl­mış­dı. İn­di qa­lır­dı Ca­vad xa­nı yo­la gə­tir­mək.

Ge­ne­ral əv­vəl­cə dip­lo­ma­ti­ya­ya üs­tün­lük ver­di. 1803-cü il 25 fev­ral ta­rix­li bi­rin­ci mək­tu­bun­da ona il­ti­fat­la ya­na­şıb, Ru­si­ya hi­ma­yə­si­nə keç­mək üçün di­lə tu­ta­raq ya­zır­dı: "...Si­zin şə­ra­fət­li eti­ma­dı­nı­zın ən gö­zəl zə­ma­nə­ti o olar­dı ki, xa­hi­şi­mi­zi nə­zə­rə ala­raq yük­sək mən­səb­li bö­yük oğ­lu­nuz Uğur­lu ağa­nı əma­nət ki­mi Tif­li­sə gön­də­rə­si­niz. O bu­ra­da lə­ya­qə­ti­nə və mən­sə­bi­nə mü­va­fiq əl­ve­riş­li eh­ti­ram və hör­mət sa­hi­bi ola­caq. Bu tə­mən­nam ye­ri­nə ye­ti­ril­sə, onu Gən­cə ilə Gür­cüs­tan ara­sın­da heç bir ay­rı­seç­ki­li­yin ol­ma­ya­ca­ğı ba­rə­də xe­yir­xah və­di­mi­zin əmə­li tim­sa­lı ki­mi qə­bul edə­cə­yəm".

Ca­vad xan ki­mi eh­ti­yat­lı və ağıl­lı bir adam heç Si­sia­no­vun yağ­lı və­di­nə ina­nar­dı­mı? Ona gö­rə də Si­sia­no­va eh­ti­yat­lı və iki­baş­lı ca­vab mək­tu­bu yaz­dı. Mək­tu­bu alan Si­sia­nov ba­şa düş­dü ki, daş qa­ya­ya rast gə­lib və yağ­lı vəd­lər­lə Ca­vad xa­nı yo­la gə­tir­mək müm­kün de­yil. Ona gö­rə də 1804-cü ilin ok­tyabr ayın­da güc­lü qo­şun­la Azər­bay­can sər­həd­lə­ri­nə ya­xın­laş­dı. Tez­lik­lə Si­sia­nov Şəm­ki­rə çat­dı və no­yabr ayı­nın 29-da Ca­vad xa­na be­lə bir məz­mun­da mək­tub gön­dər­di: "...Təs­lim ol­maq is­tə­mir­sən­sə, İs­ma­yıl, Oça­qov, Var­şa­va və baş­qa şə­hər­lə­rin ba­şı­na gə­lən fə­la­kət­lə­rə ha­zır olun. Er­tə­si gün gü­nor­ta­ya ki­mi ca­vab gəl­mə­sə, qi­ya­mət qo­pa­caq. Gən­cə­nin üzə­rin­dən tu­fan ki­mi ke­çib get­mək­lə sö­zü­mə ne­cə əməl et­di­yi­min şa­hi­di ola­caq­san!"

Məş­və­rət məc­li­si­ni top­la­yan Ca­vad xan Si­sia­no­vun mək­tu­bu ilə on­la­rı ta­nış et­di. Yek­dil­lik­lə qə­ra­ra alın­dı ki, düş­mə­nə sərt ca­vab ve­ril­sin. Er­tə­si gün Si­sia­no­va bu məz­mun­da ca­vab mək­tu­bu gön­də­ril­di: "...Sən mə­nim­lə sa­va­şa baş­la­maq is­tə­yir­sən­sə, mən ha­zı­ram. Dö­yüş is­tə­yir­sən­sə, dö­yü­şək. Sə­nin tək­li­fi­ni qə­bul et­mə­yə­cə­yim təq­dir­də mə­nə bəd­bəxt­lik vəd edir­sən. An­caq mən bəd­bəxt­li­yin sə­nin özü­nü Pe­ter­burq­dan tə­qib edib bu­ra­ya sü­rük­lə­di­yi­nə ina­nı­ram".

Be­lə ca­va­bı göz­lə­mə­yən Si­sia­nov bir qə­dər tə­rəd­düd et­sə də, Ca­vad xa­na hə­də-qor­xu ilə do­lu mək­tub­lar gön­dər­mək­də da­vam edir­di. Hər də­fə də on­dan qə­tiy­yət­li ca­vab­lar alır­dı. Ca­vad xa­nın kö­mək üçün qon­şu xan­lıq­la­ra mü­ra­ciə­ti isə ca­vab­sız qa­lır­dı. Onu da­ha çox hid­dət­lən­di­rən Qa­car şa­hı Fə­tə­li şa­hın qor­xaq­lı­ğı idi. Fə­tə­li şah ona kö­mək gös­tər­sə idi, xan rus­la­rın cə­nu­ba ge­dən yo­lu­nu hə­mi­şə­lik kə­sər­di. Gən­cə­nin iti­ril­mə­si­nin Azər­bay­can, elə­cə də Qa­car­lar üçün nə ki­mi nə­ti­cə­lər ve­rə­cə­yi­ni Fə­tə­li şah dərk et­mir­di.

Si­sia­nov son mək­tub­la­rı­nın bi­rin­də be­lə ya­zır­dı: "Mən şə­hə­ri ala­caq, sə­ni bia­bır­ca­sı­na edam edə­cə­yəm". Ca­va­bı­nı isə be­lə al­mış­dı: "Sən mə­nim me­yi­ti­mi di­va­rın üs­tün­də ta­pa bi­lər­sən".

Si­sia­nov da boş da­yan­mır­dı. Əzm­kar xa­nı ye­nə bil­mə­yə­cə­yi­ni gö­rüb, I Alek­san­dra mək­tu­bu-mək­tu­ba ca­la­yır­dı. On­dan hər­bi kö­mək is­tə­yir­di. Nə­ti­cə­də kö­mək gə­lib çat­dı. Da­ğıs­tan alay­la­rı Tif­li­sə ça­tıb onun sə­rən­ca­mı­na ve­ril­di. Si­sia­nov de­kabr ayı­nın əv­və­lin­də bö­yük hər­bi qüv­və ilə Gən­cə üzə­ri­nə ye­ri­di. Bir ne­çə gün­dən son­ra Gən­cə­yə ça­tıb onu mü­ha­si­rə­yə al­dı. Qa­la fa­si­lə­siz ola­raq top atə­şi­nə tu­tul­du. Me­mar­lıq abi­də­lə­ri, ev­lər, sa­ray­lar da­ğın­tı­la­ra mə­ruz qa­lır­dı. Rus qo­şun­la­rı içə­ri­sin­də olan şa­hid­lər­dən bi­ri ya­zır­dı: "Su bo­ru­la­rı in­san cə­səd­lə­ri ilə dol­muş­du, şə­hər sa­kin­lə­ri məc­bur olub bu su­dan içir­di­lər. Xəs­tə­lik tüğ­yan edir­di. Bu­na bax­ma­ya­raq, Ca­vad xan təs­lim ol­mur­du." Si­sia­nov ye­ni-ye­ni hə­də-qor­xu­lu mək­tub­lar­la ya­na­şı, şir­nik­lən­di­ri­ci tək­lif­lər də gön­də­rir­di. Ca­vad xan isə sar­sıl­maz qa­ya ki­mi diz çök­mür­dü. Si­sia­no­vun Ca­vad xa­na ün­van­lan­mış so­nun­cu, 29 de­kabr 1803-cü il ta­rix­li mək­tu­bun­da be­lə de­yi­lir­di: "Qa­la­nı xoş­luq­la ver­mək mey­li­ni­zin ol­ma­dı­ğı­nı gö­rüb, axı­rın­cı də­fə təs­lim şərt­lə­ri­ni si­zə gön­dər­mə­yi özü­mə borc bi­li­rəm... Mək­tu­bu­ma tə­ci­li ca­vab is­tə­mə­yim isə heç də o de­mək de­yil ki, mən düş­mə­ni­mi nö­kər, qul he­sab edi­rəm. Bu ona gö­rə­dir ki, in­san­lar ara­sın­da­kı qar­şı­lıq­lı hör­mə­tə ria­yət olun­ma­lı­dır. Yə­ni mən Si­zin mək­tu­bu­nu­za hə­min gün ca­vab ve­ri­rəm­sə, əvə­zin­də Siz də be­lə hə­rə­kət et­mə­li­si­niz. Bu­na gö­rə də ümid­va­ram ki, sa­bah gü­nor­ta­dan qa­baq mək­tu­bu­mun ca­va­bı­nı ala bi­lə­cə­yəm".

Ca­vad xa­nın təs­lim ol­ma­dı­ğı­nı gö­rən Si­sia­nov şə­hə­rə hü­cum əm­ri­ni ver­di. 1804-cü il yan­var ayı­nın 3-də so­yuq bir ge­cə qa­ran­lı­ğın­da rus­lar qa­la üzə­ri­nə hü­cu­ma keç­di­lər. Hü­cum­çu dəs­tə­lə­rə ge­ne­ral-ma­yor Por­tya­gin və pol­kov­nik Kor­ya­gin baş­çı­lıq edir­di. Güc­lü top atə­şi­nin Qa­ra­bağ dar­va­za­sı tə­rəf­dən aç­dı­ğı ya­rıq­dan qa­la­ya do­lu­şan əs­gər­lər inad­lı mü­qa­vi­mət­lə qar­şı­laş­dı­lar.

Azər­bay­can ta­rix­çi-sal­na­mə­çi­si Rə­şid bəy İs­ma­yı­lov ya­zır­dı: "Gən­cə­li­lər hə­qi­qət­də şir ki­mi mü­qa­vi­mət gös­tə­rir, rus­la­rın üzə­ri­nə do­lu ki­mi gül­lə, daş və ox yağ­dı­rır­dı­lar. Əs­gər­lə­ri gör­mək qəs­di­lə gən­cə­li­lər ya­pın­cı­la­rı neft­lə is­la­dıb on­la­ra qar­şı atır­dı­lar. Top­la­rın sə­da­sı, gül­lə­lə­rin vı­yıl­tı­sı, qa­la­nın için­dən çı­xan ah-na­lə ər­şə da­yan­mış, ət­ra­fa dəh­şət­li va­hi­mə sal­mış­dı".

Ca­vad xan oğ­lu Hü­seyn­qu­lu ağa ilə bir­lik­də Si­sia­no­va vəd et­di­yi ki­mi qa­la di­var­la­rı üzə­rin­də hə­lak ol­du. O, öz ölü­mü ilə ölüm­süz­lü­yə im­za at­dı. Onun igid­li­yi dil­lər­də das­tan ol­du, əf­sa­nə­ləş­di.

Al­lah rəh­mət elə­sin.

Fazil QARAOĞLU professor

Bakı xəbər.- 2017.- 17 may.- S.13